122
SỬ DỤNG CHATGPT ĐỂ MỞ RỘNG CƠ HỘI
HỌC TẬP SUỐT ĐỜI Ở VIỆT NAM
Võ Thị Kim Anh1
Email: anhvtk@uef.edu.vn
Tóm tắt: Bài nghiên cứu này khám phá tiềm năng của ChatGPT, một mô hình ngôn
ngữ lớn (LLM), trong việc hỗ trợ học tập suốt đời (LLL) ở Việt Nam và trên toàn thế giới.
Bài viết phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến LLL ở Việt Nam, bao gồm các sáng kiến của
chính phủ và những bất cập về mặt địa lý. Sau đó, bài viết phân tích các khả năng và hạn
chế của ChatGPT đối với LLL, dựa trên các nghiên cứu về hiệu suất của nó trong các kỳ thi
và khả năng thiên vị tiềm ẩn. Cuối cùng, bài viết đưa ra các khuyến nghị cho giáo viên, nhà
quản lý và học sinh về việc sử dụng ChatGPT hiệu quả trong bối cảnh LLL.
Từ khóa: ChatGPT, lifelong learning, Vietnam, education, artificial intelligence.
I. Giới thiệu
Trong thế giới đang thay đổi nhanh chóng ngày nay, khả năng tham gia học tập suốt
đời (HSĐ) đã trở thành một kỹ năng quan trọng. HSĐ cho phép cá nhân liên tục tiếp thu kiến
thức, kỹ năng và năng lực trong suốt cuộc đời. Bài viết này nghiên cứu tiềm năng của
ChatGPT, một mô hình ngôn ngữ lớn do OpenAI phát triển, nhằm nâng cao các cơ hội HSĐ
ở Việt Nam và trên toàn cầu.
Chính phủ Việt Nam đang tích cực thúc đẩy các sáng kiến HSĐ, chẳng hạn như Dự án
Ngoại ngữ Quốc gia 2020, dự án này nhấn mạnh đến trình độ tiếng Anh (Nguyen và cộng sự,
2020). Tuy nhiên, những thách thức vẫn tồn tại, đặc biệt là ở các vùng khó khăn về địa lý.
Bài viết này khám phá cách ChatGPT có thể giải quyết những thách thức này và góp
phần vào HSĐ ở Việt Nam. ChatGPT có khả năng cá nhân hóa trải nghiệm học tập, tạo nội
dung giáo dục, tự động hóa các tác vụ và cung cấp gia sư thông minh (Chassignol và cộng
sự, 2018; Kasneci và cộng sự, 2023). Tuy nhiên, điều quan trọng là phải thừa nhận những
hạn chế của nó, chẳng hạn như khả năng thiên vị và tạo ra thông tin không chính xác (Qadir,
2023).
II. Phương pháp luận
Nghiên cứu này khảo sát các tài liệu hiện có về HSĐ ở Việt Nam và tiềm năng của
ChatGPT cho mục đích giáo dục. Các nghiên cứu của Nguyen et al. (2020) khám phá các
yếu tố ảnh hưởng đến việc tham gia HSĐ của sinh viên Việt Nam. Các sáng kiến của Chính
phủ thúc đẩy HSĐ ở Việt Nam được phân tích dựa trên tài liệu từ Nguyen và cộng sự (2020).
1 Trường Đại học Kinh tế - Tài chính Thành phố Hồ Chí Minh - UEF
123
Tiềm năng và hạn chế của ChatGPT đối với HSĐ được nghiên cứu thông qua các
nghiên cứu về hiệu suất của nó trong các kỳ thi (Kung và cộng sự, 2022; Dao và cộng sự,
2023) và khả năng tạo ra thông tin thiên vị (Qadir, 2023). Các khuyến nghị về việc sử dụng
ChatGPT hiệu quả trong HSĐ được rút ra từ các nghiên cứu của Baioo-Anu & Owusu Ansah
(2023) và Tlili và cộng sự (2023).
III. Kết quả và Thảo luận
Các yếu tố ảnh hưởng đến học tập suốt đời (HSĐ) ở Việt Nam
Tổng quan từ các nguồn tài liệu cho thấy văn hóa tổ chức, phát triển nguồn nhân lực
(HRD) và giới tính đều có tác động đáng kể đến việc tham gia HSĐ của sinh viên đại học
Việt Nam (Nguyen và cộng sự, 2020). Nghiên cứu của Nguyen và cộng sự (2020) chỉ ra tỷ
lệ tham gia HSĐ cao hơn ở nữ giới, điều này có thể do kỳ vọng của xã hội hoặc động lực cá
nhân để thăng tiến trong sự nghiệp. Phát hiện này cũng phù hợp với xu hướng phụ nữ Việt
Nam ngày càng theo đuổi giáo dục đại học và các cơ hội phát triển chuyên môn.
Tuy nhiên, nghiên cứu của Nguyen và cộng sự (2020) cũng gợi ý nam giới có hứng
thú học tập mạnh mẽ hơn. Sự khác biệt này có thể do cách hiểu khác nhau về "học tập" hoặc
do sự khác biệt giữa các nhóm đối tượng nghiên cứu cụ thể. Nghiên cứu sâu hơn, phân tích
theo các yếu tố như lĩnh vực học tập và nguyện vọng nghề nghiệp, có thể cung cấp bức tranh
rõ ràng hơn.
Các sáng kiến của Chính phủ, chẳng hạn như Dự án Ngoại ngữ Quốc gia 2020 kéo
dài đến năm 2025 (Nguyen và cộng sự, 2020), nhấn mạnh tầm quan trọng của trình độ tiếng
Anh trong bối cảnh HSĐ của Việt Nam. Điều này phù hợp với sự thống trị toàn cầu của tiếng
Anh trong lĩnh vực giáo dục và kinh doanh . Tuy nhiên, bối cảnh kinh tế - xã hội đa dạng
của Việt Nam đòi hỏi phải nhìn nhận tầm quan trọng của các ngôn ngữ và kỹ năng khác có
liên quan đến HSĐ. Các sáng kiến thúc đẩy kỹ năng số và đào tạo nghề cũng đóng vai trò
quan trọng không kém đối với khả năng làm việc lâu dài và phát triển kinh tế.
Tiềm năng và hạn chế của ChatGPT đối với HSĐ
Các nghiên cứu của Kung et al. (2022) và Dao và cộng sự (2023) cho thấy khả năng
của ChatGPT đạt điểm cao trong một số kỳ thi nhất định, cho thấy tiềm năng của nó như
một công cụ học tập, đặc biệt đối với các hình thức kiểm tra chuẩn hóa. ChatGPT có thể xác
định các lỗ hổng kiến thức và cung cấp các bài tập luyện nhắm mục tiêu, nhờ đó có thể cải
thiện kết quả học tập. Tuy nhiên, việc quá phụ thuộc vào các công cụ như vậy có thể cản trở
việc phát triển các kỹ năng tư duy phản biện, vốn rất quan trọng để thành công ngoài các bài
kiểm tra chuẩn hóa.
Qadir (2023) nhấn mạnh đúng về khả năng thiên vị và tạo ra thông tin không chính
xác của ChatGPT. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức của
người dùng và nhu cầu giáo viên phải đào tạo học sinh về kỹ năng đánh giá thông tin và
124
tư duy phản biện (Baioo-Anu & Owusu Ansah, 2023; Tlili và cộng sự, 2023). Học sinh
phải có khả năng đánh giá độ tin cậy của thông tin do ChatGPT cung cấp, phân biệt giữa
kiến thức thực tế và những thiên kiến tiềm ẩn, đồng thời xác định nhu cầu nghiên cứu hoặc
kiểm tra thêm.
Nghiên cứu của Vinh và cộng sự (2023) mang lại kết quả hứa hẹn, cho thấy ChatGPT
có một số khả năng trả lời các câu hỏi trắc nghiệm bằng tiếng Việt. Tuy nhiên, những hạn
chế về chất lượng và tính nhất quán của thông tin đòi hỏi phải phát triển thêm khả năng tiếng
Việt trong ChatGPT. Ngoài ra, các sắc thái văn hóa trong cách sử dụng tiếng Việt có thể đặt
ra những thách thức cho các mô hình ngôn ngữ lớn được đào tạo chủ yếu trên các bộ dữ liệu
phương Tây.
Các khuyến nghị để sử dụng ChatGPT hiệu quả
Để tận dụng hiệu quả ChatGPT trong HSĐ, cần có một số khuyến nghị then chốt.
Thứ nhất, giáo viên cần được đào tạo về kỹ năng đánh giá thông tin và tư duy phản biện để
hướng dẫn học sinh sử dụng ChatGPT (Baioo-Anu & Owusu Ansah, 2023). Thứ hai, cần có
chính sách rõ ràng về quyền riêng tư dữ liệu và những hạn chế khi sử dụng ChatGPT để triển
khai có trách nhiệm trong môi trường giáo dục (Baioo-Anu & Owusu Ansah, 2023). Cuối
cùng, việc rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện cho học sinh là điều cần thiết để trang bị cho
họ khả năng đánh giá thông tin do ChatGPT cung cấp và điều hướng trong bối cảnh phức
tạp của một nền tảng công nghệ đang phát triển nhanh chóng (Tlili et và cộng sự., 2023).
Việc tích hợp ChatGPT với các nguồn lực và chiến lược HSĐ hiện có có thể tối đa
hóa hiệu quả của nó. Ví dụ, ChatGPT có thể được sử dụng để cá nhân hóa trải nghiệm học
tập bằng cách tạo các câu hỏi thực hành phù hợp hoặc tóm tắt các chủ đề phức tạp. Giáo viên
cũng có thể tận dụng ChatGPT để tạo ra môi trường học tập tương tác bằng cách yêu cầu
học sinh phân tích hoặc phê bình thông tin mà nó cung cấp.
Nội dung
Tài liệu tham khảo
Yếu tố ảnh hưởng đến HSĐ ở Việt Nam
● Văn hóa tổ chức
● Phát triển nguồn nhân lực (HRD)
● Giới tính
- Nguyen et al. (2020)
- World Bank (2022)
Tiềm năng và hạn chế của ChatGPT đối với HSĐ
● Khả năng làm bài thi
● Khả năng tạo ra thông tin thiên vị
- Kung et al. (2022)
- Dao et al. (2023)
- Qadir (2023)
125
● Khả năng sử dụng tiếng Việt
- Vinh et al. (2023)
Khuyến nghị để sử dụng ChatGPT hiệu quả
● Đào tạo giáo viên về kỹ năng đánh giá thông tin và tư duy
phản biện
● Có chính sách rõ ràng về quyền riêng tư dữ liệu
● Rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện cho học sinh
- Baioo-Anu & Owusu
Ansah (2023)
- Tlili et al. (2023)
Bảng 1: Table of Key Content Areas and Corresponding References
Bảng 1 đóng vai trò như một bản đồ định hướng, dẫn dắt người đọc đến các nguồn
tài liệu cụ thể được sử dụng để xây dựng các lập luận và phát hiện chính liên quan đến từng
lĩnh vực nội dung.
Danh mục
Mô tả
Ví dụ
Đối tượng mục
tiêu
Ai nên thực hiện các
khuyến nghị?
- Giáo viên
Hành động
Hành động cụ thể nào cần
được thực hiện?
- Phát triển các chương trình đào tạo cho
giáo viên về kỹ năng đánh giá thông tin và
tư duy phản biện.
Lý do
Tại sao khuyến nghị này
quan trọng?
- Để trang bị cho giáo viên các kỹ năng
hướng dẫn học sinh sử dụng ChatGPT hiệu
quả.
Thời gian
Khi nào hành động nên
được thực hiện?
- Ngắn hạn (trong vòng một năm tới)
Nguồn lực
Cần những nguồn lực gì để
thực hiện khuyến nghị?
- Kinh phí cho các chương trình đào tạo
Bảng 2: Khung đề xuất khuyến nghị phù hợp với từng bối cảnh
Bảng này trình bày một khuôn khổ toàn diện có thể được sử dụng để tổ chức và trình
bày các khuyến nghị trong nhiều bối cảnh khác nhau. Nó phác thảo các danh mục then chốt
giúp xây dựng các khuyến nghị rõ ràng, có thể hành động và được hỗ trợ tốt.
Khung này có thể được áp dụng thực tế vào các tình huống nghiên cứu trong thế giới
126
thực. Ví dụ như, giả sử một bài nghiên cứu đang tìm hiểu về việc sử dụng ChatGPT cho các
sáng kiến học tập suốt đời (HSĐ) ở Việt Nam. Bảng này cung cấp một cấu trúc để xây dựng
một phần khuyến nghị vững chắc trong bài nghiên cứu. Nó hỗ trợ việc vạch ra các hành động
cụ thể dành cho các nhóm đối tượng khác nhau, chẳng hạn như giáo viên, nhà hoạch định
chính sách và sinh viên. Ngoài ra, khung này cho phép đưa vào các lý do chính đáng cho
từng khuyến nghị, củng cố tính tin cậy của chúng. Hơn nữa, nó thúc đẩy việc xác định các
nguồn lực cần thiết, thúc đẩy việc triển khai thực tế. Tính linh hoạt vốn có của khuôn khổ
này cho phép các nhà nghiên cứu điều chỉnh nó cho phù hợp với các câu hỏi nghiên cứu và
khuyến nghị cụ thể của họ.
Tóm lại, trong khi ChatGPT mang lại những triển vọng thú vị cho HSĐ ở Việt Nam
và trên toàn cầu, thì việc thừa nhận những hạn chế của nó và phát triển các chiến lược để
giảm thiểu những thiên kiến và sai sót tiềm ẩn là điều rất quan trọng. Bằng cách thực hiện
các khuyến nghị được nêu ra và rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện, giáo viên và người học
có thể tận dụng ChatGPT như một công cụ giá trị để nâng cao trải nghiệm HSĐ.
IV. Kết luận
Mặc dù ChatGPT mở ra những triển vọng thú vị cho HSĐ ở Việt Nam và trên toàn
thế giới, nhưng việc thừa nhận những hạn chế của nó và phát triển các chiến lược để giảm
thiểu những thiên kiến và sai sót tiềm ẩn là điều rất quan trọng. Bằng cách thực hiện các
khuyến nghị được nêu ra và rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện, giáo viên và người học có
thể tận dụng ChatGPT như một công cụ giá trị để nâng cao trải nghiệm HSĐ, thúc đẩy khả
năng làm việc lâu dài và tạo ra một cộng đồng công dân hiểu biết hơn.
Tài liệu tham khảo:
[1]. Baioo-Anu, D., & Owusu Ansah, L. (2023, January). Education in the Era of Generative
Artificial Intelligence (AI): Understanding the Potential Benefits of ChatGPT in Promoting
Teaching and Learning. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/SSRN.4337484
[2]. Chassignol, M., Khoroshavin, A., K. “Artificial Intelligence trends in education: a narrative
overview,” Procedia Comput. Sci., vol. 136, pp. 16–24, Jan. 2018, doi:
10.1016/J.PROCS.2018.08.233.
[3]. Dao, Q. V., Nguyen, D. T., & Nguyen, T. M. H. (2023, February). Can Large Language
Models Help with University Entrance Exams? A Case Study of ChatGPT.
https://arxiv.org/abs/2302.13337
[4]. Kasneci, E., Zhipeng, P., & Li, J. (2023, January). A Survey of Large Language Models
(LLMs) for Education. https://arxiv.org/abs/2301.11274
[5]. Kung, R., Riezler, S., & Zettlemoyer, L. (2022, June). LLMs as Tutors: Exploring the
Potential of Large Language Models in Open Ended Question Answering.
https://arxiv.org/abs/2206.07292
