518
CHUYỂN ĐỔI SỐ TRONG PHƯƠNG THỨC ĐÀO TẠO TỪ XA KẾT HỢP
TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
Nguyễn Thị Phan Mai1
Email: maintp@hou.edu.vn
Tóm tắt: Với mục tiêu xây dựng xã hội học tập suốt đời, việc ứng dụng công nghệ số vào
giáo dục mở là xu hướng tất yếu và yêu cầu bắt buộc hiện nay ở Trường Đại học Mở Hà Nội. Bài
viết này tập trung vào phân tích một số thành tựu và hạn chế trong việc chuyển đổi số đối với
phương thức đào tạo từ xa kết hợp tại Khoa Đào tạo từ xa, từ đó luận bàn một số giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả của chuyển đổi số trong công tác quản lý, đào tạo.
Tóm tắt: chuyển đổi số, giáo dục mở, đào tạo từ xa kết hợp.
I. Dẫn nhập
Sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ kéo theo những thay đổi mang
tính đột phá trong mọi mặt của đời sống, xã hội. Trong đó, chuyển đổi số là nhu cầu tất yếu
của các lĩnh vực, đặc biệt là trong giáo dục - đào tạo. Việc áp dụng công nghệ số vào giáo
dục có vai trò rất lớn, tạo nên bước ngoặt cho phát triển cho giáo dục. Trong số các phương
thức đào tạo hiện đại, phương thức đào tạo từ xa đem lại nhiều lợi ích vượt trội, nhất là trong
việc thúc đẩy môi trường học tập suốt đời cho người học. Trường Đại học Mở Hà Nội là một
trong số cơ sở giáo dục đại học có bề dày kinh nghiệm trong đào tạo từ xa, Trường đã cung
cấp hàng trăm ngàn nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Với sự hỗ trợ của chuyển đổi số,
nhà Trường ngày càng khẳng định vị thế về đào tạo từ xa, góp phần tạo ra môi trường giáo
dục mở chất lượng, hiệu quả, phát triển xã hội học tập suốt đời.
II. Nội dung
2.1. Một số khái niệm cơ bản
Giáo dục mở là một thuật ngữ mô tả mô hình giáo dục được thiết kế để mở rộng sự
tiếp cận việc học tập so với giáo dục chính quy bằng nhiều biện pháp, trong đó đặc biệt nhấn
mạnh sự phát triển nguồn học liệu giáo dục mở (trên nền tảng công nghệ hiện đại) trong mọi
môi trường học tập với nhiều hình thức khác nhau. Giáo dục mở vừa tạo cơ hội tăng khả
năng tiếp cận giáo dục, vừa thỏa mãn nhu cầu độc lập của người học.
Nói đến giáo dục mở không thể không nhắc đến phương pháp đào tạo từ xa (Distance
Education). Sự phát triển của giáo dục từ xa được dựa trên phương pháp sử dụng các học
liệu được chuẩn bị trước, phát huy khả năng tự chủ của người học, người dạy đóng vai trò
giúp người học ôn tập, giải đáp thắc mắc về nội dung môn học. Hình thái đầu tiên của giáo
dục từ xa là các bản tốc ký được người dạy ghi lại và gửi qua thư tín cho người học.
1 Phó Trưởng Khoa Đào tạo từ xa – Trường Đại học Mở Hà Nội
519
Đào tạo từ xa kết hợp là phương thức đào tạo trong đó chương trình đào tạo được thực
hiện chủ yếu thông qua phương thức thư tín (hay còn gọi là truyền thống) với học liệu chính
là học liệu in, kết hợp với phương thức phát thanh – truyền hình và phương thức trực tuyến.
Dù còn một số những hạn chế về sự chủ động cũng như việc lĩnh hội kiến thức có
thể chậm trễ về mặt thời gian nhưng không thể phủ nhận được những giá trị tích cực cùng
với ý nghĩa mà giáo dục từ xa kết hợp đem lại. Khi theo học tại Khoa đào tạo từ xa, người
học được tiếp cận kiến thức, ngành học theo mong muốn và điều kiện cá nhân. Đặc biệt đối
với hình thức đào tạo từ xa, người học muốn học ngành nào trong chương trình đào tạo của
nhà trường cũng được đáp ứng, miễn là đạt được điều kiện tiên quyết. Việc học theo phương
thức từ xa giúp sinh viên tiết kiệm chi phí, thời gian đi lại, thời gian học tập trung, không
ảnh hưởng đến công việc đảm nhiệm hàng ngày của từng cá nhân, làm cho việc học tập, bồi
dưỡng của người học trở nên thường xuyên, liên tục, suốt đời, góp phần xây dựng một xã
hội học tập theo chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước
Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) là một chặng đường với đột phá của
các công nghệ số dẫn đến sự thông minh hóa mọi mặt của xã hội. Chuyển đổi số chính là
cách đi trong chặng đường phát triển thời CMCN 4.0, và là cơ hội lớn để phát triển đất nước.
Chuyển đổi số là quá trình thay đổi tổng thể và toàn diện của cá nhân, tổ chức về
cách sống, cách làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số. Trên thế giới,
chuyển đổi số bắt đầu được nhắc đến nhiều vào khoảng năm 2015, phổ biến từ năm 2017. Ở
Việt Nam, chuyển đổi số bắt đầu được nhắc đến nhiều vào khoảng năm 2018. Thủ tướng
Chính phủ phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số quốc gia vào ngày 03/6/2020
‡‡
.
Về chuyển đổi số trong giáo dục, Chương trình chuyển đổi số quốc gia của Chính
phủ đã xác định giáo dục là một trong tám lĩnh vực được ưu tiên chuyển đổi số của Chính
phủ. Để định hướng cho chuyển đổi số trong giáo dục, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết
định số 131/QĐ-TTg ngày ngày 25 tháng 01 năm 2022 về Phê duyệt đề án “Tăng cường ứng
dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022 - 2025,
định hướng đến năm 2030”. Để chỉ đạo triển khai Quyết định số 131/QĐ-TTg của Thủ tướng
Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Quyết định số 1282/QĐ-BGDĐT ngày 10 tháng
5 năm 2022 về Ban hành kế hoạch tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi
số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022 - 2025. Chuyển đổi số trong giáo dục đại học có
thể được hiểu là quá trình thay đổi tổng thể, toàn diện cách thức giảng dạy, học tập, quản lý
trong giáo dục đại học. Chuyển đổi số trong giáo dục đại học cũng là một tất yếu khách quan
vì những lý do sau: góp phần tích cực vào việc hỗ trợ thầy cô trong việc giảm tải một số
công việc như điểm danh, chấm bài, sử dụng các ứng dụng công nghệ hiện đại để làm sinh
‡‡
Bộ Thông tin và truyền thông (2021), Cẩm nang chuyển đổi số, NXB Thông tin và truyền thông, tr.21
520
động bài giảng…
§§
Chuyển đổi số giúp cho sinh viên có tài liệu học tập hiệu quả, đang dạng
hóa hình thức học tập, cập nhật yêu cầu nhiệm vụ nhanh chóng thuận lợi. Chuyển đổi số còn
giúp cán bộ quản lý thực hiện công việc một cách thuận tiện, nhanh chóng. Chính vì những
lý do đó mà các trường đại học, đặc biệt là các trường đại học có đào tạo từ xa đang tích cực
thực hiện chuyển đổi số, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và khẳng định thương hiệu nhà
trường.
2.2. Thực tiễn chuyển đổi số trong đào tạo từ xa kết hợp tại Trường Đại học Mở Hà Nội
2.2.1. Những kết quả đạt được
Trường Đại học Mở Hà Nội là cơ sở giáo dục đại học công lập trực thuộc Bộ Giáo
dục và Đào tạo: đơn vị tiên phong trong nghiên cứu đào tạo theo mô hình giáo dục mở và từ
xa vì một xã hội học tập và học tập suốt đời, trường đã và đang kiên định thực hiện sứ mạng
“Mở cơ hội học tập cho mọi người”. Luôn nhận thức rõ tầm quan trọng của phương thức
đào tạo từ xa trong chiến lược phát triển giáo dục và sẵn sàng đáp ứng nguyện vọng người
học ngày càng tăng cả về số lượng và chất lượng, Trường Đại học Mở Hà Nội một mặt không
ngừng nâng cao, đổi mới công tác quản lý đào tạo, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, mặt
khác thường xuyên tăng cường hợp tác, mở các trạm đào tạo từ xa trên toàn quốc. Hiện nay,
Trường có trên 80 đơn vị liên kết vừa làm vừa học và các trạm đào tạo từ xa đặt tại các tỉnh,
thành phố từ Bắc đến Nam. Từ năm học 2021-2022 đến nay, Khoa đã mở rộng đào tạo với
11 ngành: Luật, Luật kinh tế, Công nghệ thông tin, Tài chính ngân hàng, Kế toán, Ngôn ngữ
Anh, Quản trị khách sạn, Quản trị du lịch và lữ hành, Quản trị kinh doanh, Ngôn ngữ Trung
Quốc, Công nghệ kỹ thuật điện tử.
Trong xu hướng chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ những năm gần đây, Trường Đại
học Mở Hà Nội và Khoa Đào tạo từ xa đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm tăng cường hiệu
quả công tác đào tạo. Đó chính là việc ứng dụng những công nghệ tiên tiến giúp nâng cao trải
nghiệm của người học, cải thiện những phương pháp giảng dạy cũng như tạo môi trường để
học tập thuận tiện nhất. Có nhiều cách tiếp cận về nội dung chuyển đổi số trong đào tạo từ xa,
tuy nhiên cách tiếp cận của bài viết tập trung vào hai nội dung chính: Chuyển đổi số trong
quản lý - điều hành, hỗ trợ sinh viên và chuyển đổi số trong dạy - học từ xa kết hợp.
- Chuyển đổi số trong quản lý - điều hành và các hoạt động hỗ trợ sinh viên: Bao
gồm quá trình số hóa thông tin quản lý tạo ra những hệ thống cơ sở dữ liệu lớn liên thông,
triển khai công việc trên môi trường số, ứng dụng các công nghệ hiện đại, phân tích dữ liệu…
để quản lý, điều hành, dự báo, hỗ trợ các cấp lãnh đạo của trường ra quyết định một cách
nhanh chóng, chính xác. Đồng thời, chuyển đổi số cũng giúp hoạt động quản lý, hỗ trợ sinh
viên được triển khai nhanh chóng, kịp thời, đúng quy định.
§§
Nguyễn Bình Huy - Trần Hải Anh - Nguyễn Hữu Tâm, Chuyển đổi số - xu hướng tất yếu trong giáo dục
đại học ở Việt Nam hiện nay, bài viết đăng trên tạp chí Công thương điện tử, ngày 10/08/2023
521
Tại Trường Đại học Mở Hà Nội, hiện nay phần lớn các nội dung của công tác quản
lý người học, quản lý đào tạo được thực hiện thông qua các phần mềm quản lý như: Hệ thống
hỗ trợ quản lý đào tạo (Unisoft), phần mềm xét miễn môn hệ đào tạo từ xa
(xetmienmon.hou.edu.vn), hệ thống đảm bảo chất lượng đào tạo (dbcl.hou.edu.vn). Thông
tin của người học được cập nhật xuyên suốt ngay từ khi dự tuyển, nhập học, trong quá trình
học tập cho đến khi tốt nghiệp. Với sự hỗ trợ của các phương tiện hiện đại, các phần mềm,
hệ thống, hoạt động quản lý và hỗ trợ người học của Khoa đào tạo từ xa ngày càng nhanh
chóng, hoàn thiện, đảm bảo.
Hình 1: Phần mềm quản lý đào tạo tổng thể Unisoft
Hình 2: Hệ thống xét miễn môn
522
Hình 3: Hệ thống đảm bảo chất lượng
Trung tâm công nghệ kỹ thuật số là đơn vị được nhà trường giao sản xuất, quản lý
các hệ thống, phần mềm, hệ thống hỗ trợ. Các hệ thống này thường xuyên được cập nhật,
nâng cấp để phù hợp với hoạt động quản lý, đào tạo của nhà trường. Các phương tiện hỗ trợ
đã góp phần rút ngắn thời gian thực hiện và nâng cao hiệu quả các hoạt động quản lý sinh
viên, quản lý đào tạo, chẳng hạn như: hệ thống xét miễn học phần trực tuyến giúp Hội đồng
xét miễn học phần có thể thực hiện các nghiệp vụ trên hệ thống trực tuyến, người học có thể
theo dõi kết quả xét miễn học phần một cách nhanh chóng. Quá trình quản lý đào tạo tổng
thể cũng được thực hiện thông qua hệ thống hỗ trợ (trước đây là hệ thống Tmas, hiện nay là
phần mềm Unisoft). Tất cả các thông tin của sinh viên, quá trình đào tạo, rèn luyện đều được
tích hợp trên phần mềm này. Cán bộ hỗ trợ, cố vấn học tập và sinh viên có thể trực tiếp thực
hiện các thao tác như đăng tải lịch học, hướng dẫn sinh viên, nhập điểm, theo dõi tiến độ đào
tạo, trích xuất bảng điểm…, cán bộ quản lý có thể duyệt lớp, trực tiếp theo dõi các hoạt động
hỗ trợ sinh viên, quản lý đào tạo, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả của công tác quản lý,
điều hành.
- Chuyển đổi số trong dạy và học: Là quá trình áp dụng công nghệ để tạo ra những
thay đổi nhanh chóng về mô hình, cách thức tổ chức và phương pháp dạy và học. Các lớp
học truyền thống được thay thế bằng các lớp học trực tuyến, từ xa, lớp học ảo. Việc giảng
dạy - học tập có thể được tiến hành trên các nền tảng trực tuyến thông dụng cùng với việc
sử dụng hệ thống quản lý học trực tuyến LMS (Learning Management System).
Với đặc thù của phương thức đào tạo từ xa, sinh viên có thể nhập học liên tục, đối
tượng học đa dạng nên việc xây dựng kế hoạch học tập, tổ chức lớp học, mời giảng viên
giảng dạy gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, Khoa đã nhanh chóng nắm bắt nhu cầu của sinh
viên, dựa trên khung kế hoạch chung của nhà trường để xây dựng kế hoạch học tập phù hợp,
