Tác dụng "Không lipid" của nhóm statin (Non - lipid effect of statins)

Chia sẻ: Sunshine_6 Sunshine_6 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhóm statin gồm lovastatin, simvastatin (zocor), pravastatin, fluvastatin, atorvastatin (lipitor), rosuvastatin, pitavastatin. Tác dụng quen biết của nhóm nμy lμ ức chế đ−ợc HMG - CoA - reductase, nên ức chế sự tổng hợp của cholesterol nội sinh, lμm tăng tổng hợp các thụ thể của LDL - C, lμm tăng giáng hoá LDL -C, nồng độ LDL l−u hμnh trong máu sẽ giảm đáng kể, góp phần chống rối loạn lipid máu. Khám phá mới đây rất quan trọng về các đặc tính "không lipid" của statin giúp cho nhóm nμy có dáng dấp điều trị mới. Statin lμm giảm tỷ lệ bệnh mạch vμnh ở ng−ời có rối loạn lipid máu, lμm...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tác dụng "Không lipid" của nhóm statin (Non - lipid effect of statins)

TCNCYH 28 (2) - 2004 T¸c dông "Kh«ng lipid" cña nhãm statin (Non - lipid effect of statins) GS. TSKH. Hoµng TÝch HuyÒn Nhãm statin gåm lovastatin, simvastatin bé t¸i ph¸t sím (16 tuÇn sau lÇn thiÕu m¸u (zocor), pravastatin, fluvastatin, atorvastatin côc bé cÊp tÝnh nghiªm träng ë m¹ch vµnh (lipitor), rosuvastatin, pitavastatin. T¸c dông tim mÆc dÇu LDL - C trong huyÕt thanh cã quen biÕt cña nhãm nµy lµ øc chÕ ®−îc HMG gi¶m 40% nhê statin, nh−ng thêi gian ®iÒu - CoA - reductase, nªn øc chÕ sù tæng hîp chØnh nµy (< 16 tuÇn) lµ qu¸ ng¾n ngñi ®Ó cã cña cholesterol néi sinh, lµm t¨ng tæng hîp thÓ lµm thay ®æi râ rµng trong viÖc tu söa c¸c thô thÓ cña LDL - C, lµm t¨ng gi¸ng ho¸ m¶ng v÷a x¬. VËy cßn c¬ chÕ t¸c dông nµo LDL -C, nång ®é LDL l−u hµnh trong m¸u sÏ ®©y cña statin, ngoµi viÖc chèng rèi lo¹n lipid gi¶m ®¸ng kÓ, gãp phÇn chèng rèi lo¹n lipid m¸u? m¸u. Nh÷ng c¬ chÕ t¸c dông míi, rÊt cã lîi cña Kh¸m ph¸ míi ®©y rÊt quan träng vÒ c¸c statin ®−îc gäi lµ "t¸c dông kh«ng lipid" hoÆc ®Æc tÝnh "kh«ng lipid" cña statin gióp cho "t¸c dông kh«ng phô thuéc cholesterol" hoÆc nhãm nµy cã d¸ng dÊp ®iÒu trÞ míi. Statin lµm "t¸c dông nhiÒu h−íng" (pleiotropic effect). gi¶m tû lÖ bÖnh m¹ch vµnh ë ng−êi cã rèi lo¹n T¸c dông "nhiÒu h−íng" cña statin biÓu lipid m¸u, lµm chËm sù tiÕn triÓn cña x¬ ®éng hiÖn trùc tiÕp trªn m¹ch m¸u, c¬ x−¬ng, trªn m¹ch. Tõ tr−íc vÉn coi c¬ chÕ −u tiªn cña chuyÓn ho¸ glucose: statin gãp phÇn ®iÒu trÞ bÖnh tim m¹ch lµ do - Lµm gi¶m nguy c¬ vµ hiÖn t−îng bÖnh lý kÕt qu¶ cña thuèc nµy lµm c¶i thiÖn ®−îc sù tim m¹ch gi¶m tiÕn triÓn bÖnh thËn, gi¶m ph¸t rèi lo¹n lipid m¸u. Tuy nhiªn cßn nh÷ng c¬ triÓn tiÓu ®−êng, gi¶m tû lÖ g·y x−¬ng. chÕ t¸c dông kh¸c cña statin còng rÊt cã lîi Së dÜ ®−îc nh− vËy v× statin t¸c ®éng tÝch cho ®iÒu trÞ bÖnh tim - m¹ch. cùc lªn s¶n xuÊt NO cña m¹ch m¸u vµ cÇu Cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu chøng thËn, lµm gi¶m viªm m¹ch, t¸c ®éng trùc tiÕp minh cho t¸c dông nµy. LÊy vÝ dô nghiªn cøu lªn sù t¹o x−¬ng, c¶i thiÖn ®−îc sù nh¹y c¶m WOSCOP vµ CARE. víi insulin. - So s¸nh víi nhãm ®iÒu trÞ b»ng statin víi Statin vµ chøc n¨ng néi m¹c nhãm placebo, tuy 2 nhãm cho kÕt qu¶ cïng Rèi lo¹n chøc n¨ng néi m¹c sÏ ng¨n c¶n møc cholesterol - huyÕt thanh, nh−ng ng−êi sù tæng hîp, sù bµi tiÕt cña NO, lµm gi¶m bÖnh uèng statin Ýt cã nguy c¬ vÒ bÖnh m¹ch ho¹t tÝnh cña NO, mµ lîi Ých cña NO th× ®· vµnh h¬n h¼n ë nhãm placebo. qu¸ râ (NO øc chÕ ®−îc nhiÒu thµnh phÇn cã - So s¸nh nhãm dïng statin víi nhãm h¹i cña qu¸ tr×nh t¹o m¶ng v÷a x¬, øc chÕ uèng thuèc kh¸c chèng lo¹n lipid m¸u: kÕt t−¬ng t¸c b¹ch cÇu - néi m¹c, øc chÕ kÕt dÝnh qu¶ c¶ 2 nhãm cïng lµm gi¶m møc tiÓu cÇu, øc chÕ sù t¨ng sinh c¬ tr¬n m¹ch cholesterol - m¸u nh− nhau, nh−ng nguy c¬ m¸u). Statin cã Ých cho néi m¹c v×: nhåi m¸u c¬ tim ë nhãm statin thÊp h¬n h¼n - Lµm t¨ng ho¹t tÝnh NO nhê lµm t¨ng ®iÒu so víi nhãm kia. hoµ enzym NO synthase cña néi m¹c HoÆc nh− thö nghiÖm MIRACL, thÊy statin (eNOS). lµm gi¶m ®−îc c¸c hiÖn t−îng thiÕu m¸u côc * GS. TSKH. Hoµng TÝch HuyÒn nguyªn Tr−ëng bé m«n D−îc lý – Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi. 128
TCNCYH 28 (2) - 2004 - KÐo dµi ®é æn ®Þnh cña eNOS mRNA, - Lµm gi¶m ®−îc sè l−îng tÕ bµo viªm lµm t¨ng sù sao m· cña eNOS, cho nªn kÐo trong m¶ng v÷a x¬, nhê: dµi thêi gian b¸n th¶i cña eNOS. - øc chÕ nh÷ng phÇn tö kÕt dÝnh gi÷a c¸c - Cã t¸c dông chèng oxy ho¸, lµ gi¶m tÕ bµo (intercellular athesion molecule - 1). stress oxy ho¸, øc chÕ s¶n sinh nh÷ng d¹ng - G¾n trùc tiÕp vµo B2 - integrin lµ thô thÓ oxy ho¹t ®éng. ®èi lËp víi ph©n tö kÕt dÝnh ë b¹ch cÇu. - Do eNOS g¾n vµo nh÷ng "hang nhá" - Lµm gi¶m møc CRP (C - reactive protein) (caveolac) trong tÕ bµo m¹ch m¸u, t¹i ®ã ë ng−êi rèi lo¹n lipid m¸u (kÓ c¶ lµm gi¶m eNOS bÞ ph¸ ho¹i nh−ng statin ph©n hñy møc CRP ë ng−êi kh«ng cã hiÖn t−îng m¹ch ®−îc chÊt ph¸ ho¹i eNOS trong "hang nhá" vµnh cÊp tÝnh). VËy statin lµm gi¶m viªm c¶ ë vµ b¶o vÖ sù v÷ng bÒn cña eNOS. m¹ch m¸u, c¶ ë hÖ thèng. - Lµm t¨ng ho¹t tÝnh cña t-PA, ®iÒu hoµ sù Statin chèng stress oxy ho¸ tiÕt vµ t¸c dông cña nh÷ng chÊt g©y co m¹ch Stress oxy ho¸ lµ do mÊt c©n b»ng gi÷a (nh− endothelin 1, angiotensin II) nªn lµm nång ®é chÊt oxy ho¸ víi chÊt chèng oxy ho¸. gi¶m søc c¶n cña m¹ch, c¶i thiÖn dßng m¸u trong lßng m¹ch vµnh vµ m¹ch hÖ thèng. LDL - oxy ho¸ cã t¸c h¹i lµ ho¹t ho¸ ®−îc ®¹i thùc bµo, g©y c¶m øng cytokin g©y viªm, Statin vµ bÖnh lý tim m¹ch lµm t¨ng tÝnh néi m¹c, nªn lµm tæn h¹i néi lùc Tr−íc ®©y cho lµ do statin lµm gi¶m LDL - vµ g©y viªm m¹ch m¸u. C nªn c¶i thiÖn ®−îc bÖnh lý tim m¹ch. §iÒu Ng−îc l¹i, statin cã lîi Ých lµ chèng oxy nµy rÊt ®óng, nh−ng ch−a ®ñ. Trong thùc tÕ, ho¸ chèng v÷a x¬ m¹ch m¸u, c¶n trë sù oxy ®iÒu trÞ statin trong thêi gian kh¸ dµi còng chØ ho¸ LDC - C lµm gi¶m t¹o gèc tù do D2 ë néi lµm thay ®æi rÊt Ýt kÝch cì lßng m¹ch, nh−ng m¹c m¹ch m¸u nhê øc chÕ NADH - oxydase mµ vÉn cßn cã thÓ c¶i thiÖn ®−îc bÖnh m¹ch gi÷ g×n møc t−¬ng ®èi cña c¸c vitamin E, C vµ vµnh. VËy kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn do statin cña c¸c chÊt oxy ho¸ néi sinh kh¸c (nh− lµm tho¸i bé m¶ng v÷a x¬. glutathion trong LDL - C). Statin cßn lµm æn ®Þnh ®−îc m¶ng v÷a x¬ VËy statin võa lµm gi¶m c¸c chÊt oxy hãa c¬ chÕ sau: võa phôc håi c¸c chÊt chèng oxy ho¸ nªn lµm §¹i thùc bµo phãng thÝch matrix gi¶m møc sterol oxy ho¸ ë m¹ch m¸u. metalloprotease (MMP), MMP ph¸ c¸c m« nèi Statin vµ sù tao m¹ch kÕt gian bµo trong m¶ng v÷a x¬ lµm suy yÕu c¸c nót x¬, nªn c¸c nót nµy dÔ ®øt ®o¹n, t¹o Statin lµm trung gian cho t©n t¹o m¹ch, huyÕt khèi. Statin lµm gi¶m ®−îc hµm l−îng ®ãng gãp lµm gi¶m sù t¸i ph¸t c¸c hiÖn t−îng MMP gi¶m LDL - oxy ho¸, gi¶m l−îng lipid m¹ch vµnh. Statin huy ®éng c¸c tÕ bµo tiÒn cña nót x¬, gi¶m ®¹i thùc bµo, nh−ng l¹i lµm sinh s¶n néi m¹c (endothelial progenitor cells; t¨ng møc collagen ë chÊt gian bµo cña m¶ng EPC) tõ tuû x−¬ng ®Ó gióp gi÷ v÷ng sù t¹o v÷a x¬, nªn cuèi cïng lµm t¨ng ®é æn ®Þnh m¹ch. Statin còng lµm t¨ng EPC ë ng−êi cña m¶ng v÷a x¬. bÖnh m¹ch vµnh. Statin chèng viªm Statin chèng huyÕt khèi Statin cã lîi Ých: Statin: - C¶n trë sù l¨n, dÝnh, di c− cña b¹ch cÇu, Lµm gi¶m s¶n xuÊt thicomboxan A2 lµm lîi Ých nµy kh«ng hÒ phô thuéc vµo t¸c dông thay ®æi møc cholesterol ë mµng tiÓu cÇu vµ chèng lo¹n lipid - m¸u cña statin. mµng hång cÇu nªn lµm gi¶m kh¶ n¨ng t¹o huyÕt khèi cña tÕ bµo mµng. - Lµm gi¶m møc P-selectin ë ng−êi cã héi chøng m¹ch vµnh cÊp. 129
TCNCYH 28 (2) - 2004 - Gióp b×nh th−êng ho¸ sù sinh thrombin ë KÕt luËn ng−êi bÞ t¨ng cholesterol - m¸u, lµm gi¶m kÕt Râ rµng "t¸c dông kh«ng phô thuéc tÝnh tiÓu cÇu. cholesterol - cholesterol independent effect" - Lµm gi¶m møc fibrinogen, gi¶m ®é dÝnh cña nhãm statin ®· mang l¹i lîi Ých nhiÒu vÎ cña huyÕt t−¬ng. cho bÖnh nh©n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, - Lµm gi¶m møc PAI - 1 (v× nÕu t¨ng møc ng−êi ta ®· khuyªn bÖnh nh©n tim m¹ch (dï PAI - 1 th× sÏ cã liªn quan tíi tr¹ng th¸i kh«ng cã rèi lo¹n lipid - m¸u ) dïng kiªn tr× prothrombin). hµng ngµy mét liÒu tèi thiÓu cña mét lo¹i Statin chèng t¨ng sinh tÕ bµo c¬ tr¬n. statin nµo ®ã ®Ó mong ®−îc h−ëng trän vÑn lîi Ých nhiÒu h−íng (pleitrogic effect) cña Nh÷ng t¸c dông "kh«ng lipid" kh¸c cña thuèc nhãm nµy. Tuy nhiªn, còng cÇn tr¸nh statin. khuynh h−íng cùc ®oan mµ nhiÒu nhµ nghiªn - ChuyÓn ho¸ glucose: cøu ®ang th−êng g¸n cho nhãm statin lµ §· chøng minh pravastatin lµm gi¶m 30% "thuèc tiªn", "thÇn d−îc" (micacle drug)! nguy c¬ ph¸t triÓn tiÓu ®−êng. Tµi liÖu tham kh¶o Do lµm t¨ng ho¹t tÝnh cña eNOS, nªn statin lµm t¨ng dÉn truyÒn m¹ch m¸u c¬ v©n, 1. Medline: 1999 - 2004 t¨ng ph©n phèi c¬ chÊt, tõ ®ã lµm t¨ng sù 2. Takesmoto M: Artherioscler Thromb phôc håi cña m¹ch m¸u vµ t¨ng sö dông Vacs, Biol. 2001; 21; 1717- 1719 glucose. Statin lµm t¨ng ho¹t tÝnh NO, mµ NO 3. Mo Farlane, S. I: J. Clin Endocr Metab: còng lµ chÊt trung gian kÝch thÝch ®−îc sù sö 87 (4), 29/9/2003. dông glucose ë c¬ v©n. 4. Lefer, D.J : Circulation; 2002; 106; 2041 Statin gióp c¸c chÊt chuyªn chë glucose 5. Laufs, U: Circul, Res, 2000, 87; 526 dÔ chuyÓn vÞ tíi mµng tÕ bµo ®Ó lµm t¨ng sö 6. Amerongen, G: circulation, 2000; 102; dông glucose. Statin lµm t¨ng ho¹t ho¸ c¸c 2803 thô thÓ insulin. 7. Pruefer D: Artherioscler Thromb Vasc - Tu söa bé x−¬ng Biol: 1999; 19; 2894 Statin k×m h·m sù cÊu t¹o cña huû cèt 8. Gryglevoki, R: Ann, N.Y Acad Sc; 947, bµo. Statin kÝch thÝch t¹o x−¬ng, lµm t¨ng 229 - 246 (2001) l−îng t¹o cèt bµo, lµm t¨ng thÓ tÝch nh÷ng bã x−¬ng, t¨ng tû lÖ t¹o x−¬ng míi. 9. Sharh P.K. : Circulation; 2002, 106: 2039 - 2040 Nh− vËy, tu söa ®−îc bé x−¬ng lµ do statin võa k×m h·m tiªu x−¬ng, võa kÝch thÝch t¹o 10. Stalker, T. J. Brit J. Pharmacol; 133; x−¬ng. 406 - 412 (2001). - Statin vµ thËn: Statin lµm gi¶m bµi tiÕt albumin trong n−íc tiÓu ë ng−êi cã héi chøng h− thËn vµ ng−êi tiÓu ®−êng týp 2, ®iÒu chØnh ®−îc qu¸ tr×nh viªm ë èng thËn kÏ do lµm gi¶m møc cytokin vµ IL - 6. 130