Thành phần ruồi ăn rệp muội họ Syrphidae, đặc điểm hình thái và sinh vật học của loài ruồi ăn rệp Syrphus ribesii Linne trên dưa chuột vụ thu đông 2004 tại Hà Nội

Chia sẻ: Leon Leon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Điều tra, thu thập và xác định được tên 7 loài ruồi ăn rệp họ Syrphidae trên một số loại cây trồng vụ thu đông năm 2004 vùng Hà Nội: Clythia sp, Syrphus confrater Wiedemann, Syrphus ribesii Linne, Megasphis zonata Fabricius, Ichiodon scutellaris Fabricius, Paragus quadrifaciatus Meigen. Nuôi sinh học ruồi ăn rệp Syrphus ribesii bằng thức ăn là rệp bông Aphis gossypii cho thấy, thời gian phát dục của sâu non phụ thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm. Ruồi Syrphus ribesii có sức ăn lớn. Pha sâu non (giòi) của ruồi có thể ăn trung bình 39,55 rệp/ngày....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thành phần ruồi ăn rệp muội họ Syrphidae, đặc điểm hình thái và sinh vật học của loài ruồi ăn rệp Syrphus ribesii Linne trên dưa chuột vụ thu đông 2004 tại Hà Nội

Thµnh phÇn ruåi ¨n rÖp muéi hä Syrphidae, ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ sinh vËt häc cña loµi ruåi ¨n rÖp Syrphus ribesii Linne trªn d−a chuét vô thu ®«ng 2004 t¹i Hµ Néi Study on the composition of predatory fly belong to Syrphidae and morphological and biological characteristics of Syrphus ribesii Linne in cucumber autum-winter season 2004 in Hanoi region Hµ Quang Hïng*, NguyÔn ThÞ Hång** Abstract We found seven species of predatory fly belong to Syrphidae family in cucumber fields in Hanoi region. They are Clythia sp; syrphus confrater Wiede mann, Syrphus ribesii Linne, Megasphis zonata Fabricius, Episyrphus balteatus de Geer, Ichiodon scutellaris Fabricius, Paragus quadrifaciatus Meigen. Life cycle of Syrphus ribesii Linne was 16,50± 0,60 days at average temperature of 260C and humidity of 73,4 %; 15± 0,26 days at 28,300C and 73,40%; 14, 5± 0,31 days at 29,8 0C and 75%. Predatory capacity of Syrphus ribesii Linne was 39,55 aphis per day. Key words: Predatory fly, Syrphus ribesii Linne, cucumber, aphis. 1. §Æt vÊn ®Ò Trong nhiÒu n¨m qua sö dông chñ yÕu biÖn ph¸p ho¸ häc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó diÖt trõ c¸c loµi s©u h¹i ®· g©y ra hËu qu¶ lµ mét sè loµi s©u h¹i tõ thø yÕu trë thµnh chñ yÕu. BiÖn ph¸p sinh häc trong qu¶n lÝ dÞch h¹i tæng hîp (IPM) ®−îc coi lµ biÖn ph¸p bÒn v÷ng vµ ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ cÇn ®iÒu tra ph¸t hiÖn thµnh phÇn thiªn ®Þch cña tõng loµi s©u h¹i. RÖp muéi lµ nhãm c«n trïng cã kÝch th−íc nhá, chóng g©y h¹i trªn nhiÒu lo¹i c©y trång b»ng c¸ch chÝch hót dÞch c©y, lµm ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt phÈm chÊt cña c©y. NguyÔn ThÞ Kim Oanh (1996) ®· ph¸t hiÖn ®−îc 20 loµi kÎ thï tù nhiªn cña rÖp muéi, trong ®ã cã 2 loµi ruåi ¨n rÖp. Qu¸ch ThÞ Ngä (2000), ph¸t hiÖn ®−îc 3 loµi ruåi ¨n rÖp. ë ViÖt Nam nh÷ng nghiªn cøu vÒ ruåi ¨n rÖp cßn rÊt Ýt. Theo H.V.Weem (1954), khi nghiªn cøu vÒ vai trß cña loµi Syrphus ribesii Linne ®· chØ râ khi mËt ®é quÇn thÓ s©u non cña ruåi lªn cao chóng cã kh¶ n¨ng khèng chÕ quÇn thÓ rÖp tõ 70 - 100%. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ vai trß cña ruåi ¨n rÖp trong tù nhiªn chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra thµnh phÇn ruåi ¨n rÖp hä Syrphidae, nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ sinh häc loµi Syrphus ribesii Linne ®Ó hiÓu biÕt vÒ vßng ®êi, kh¶ n¨ng ¨n rÖp cña loµi nµy trªn ruéng d−a chuét. 2. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu TiÕn hµnh ®iÒu tra ®Þnh k× (theo giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y d−a chuét) thµnh phÇn ruåi ¨n rÖp, theo ph−¬ng ph¸p ngÉu nhiªn, thu thËp ruåi hä Syrphidae vµ rÖp muéi trªn ruéng trång d−a chuét vµ mét sè c©y trång kh¸c. MÉu vËt ®−îc cÊt gi÷ trong c¸c lä ®ùng mÉu cã chøa cån 700C hoÆc Formol 5%, ngoµi lä cã ghi: ngµy thu mÉu, c©y trång, ®Þa ®iÓm. Dïng vît thu b¾t tr−ëng thµnh ruåi ngoµi ®ång, th¶ vµo chai nhùa cã ®ôc lç nhá mang vÒ phßng, sau ®ã ghÐp ®«i, råi th¶ vµo lång l−íi cì nhá, bªn trong lång trång c©y kÝ chñ (c©y d−a chuét) cã rÖp sinh sèng nh− ngoµi tù nhiªn. Thøc ¨n bæ sung cho ruåi tr−ëng thµnh lµ dung dÞch mËt ong 10%. Ruåi giao phèi vµ ®Î trøng lªn l¸ cã rÖp. C¾t nh÷ng l¸ cã trøng ruåi ®Æt vµo hép nu«i s©u, theo dâi 20 hép, bªn trong cã giÊy läc ®Ó Èm, l¸ d−a cã rÖp ®−îc quÊn b«ng Èm ë cuèng l¸ ®Ó gi÷ cho l¸ t−¬i. Theo dâi tíi khi trøng në thµnh s©u non, chuyÓn chóng vµo hép nu«i s©u kh¸c, mµ ë ®ã ®Æt giÊy läc gi÷ Èm, l¸ d−a chuét cã 50 rÖp tr−ëng thµnh Aphis gossypii Glover. TiÕp tôc theo dâi thêi gian ph¸t dôc c¸c pha cña ruåi ®Ó x¸c ®Þnh vßng ®êi cña chóng. §Ó theo dâi kh¶ n¨ng ¨n måi cña Êu trïng ruåi qua c¸c tuæi, sau 24h ®Õm sè rÖp cßn l¹i 1
trªn l¸, sau ®ã thay l¸ d−a chuét s¹ch, chuyÓn Êu trïng ruåi sang vµ th¶ 50 rÖp tr−ëng thµnh vµo. ThÝ nghiÖm lÆp l¹i 20 lÇn, theo dâi cho ®Õn khi tÊt c¶ c¸ thÓ Êu trïng ruåi vµo nhéng. LÊy nhéng ®Æt vµo tõng hép riªng rÏ, quan s¸t theo dâi thêi gian ph¸t dôc cña nhéng. Khi nhéng ho¸ tr−ëng thµnh, lÊy tr−ëng thµnh ra ghÐp cÆp th¶ vµo lång nh− trªn. ChØ tiªu theo dâi: thêi gian ph¸t dôc tõng pha cña ruåi Syrphus ribesii Linne, kh¶ n¨ng ¨n rÖp cña Êu trïng qua c¸c tuæi, nhiÖt ®é vµ ®é Èm phßng nu«i s©u cho ®Õn khi kÕt thóc thÝ nghiÖm. 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 3.1. Thµnh phÇn ruåi ¨n rÖp hä Syrphidae trªn d−a chuét vµ mét sè c©y trång ë ®Þa ®iÓm nghiªn cøu. Trªn mét sè lo¹i c©y trång nh− khoai n−íc, thiªn lý, ít, ng«, ®Ëu xanh, ®Ëu t−¬ng, d−a chuét ®· thu thËp vµ x¸c ®Þnh tªn ®−îc 7 loµi (b¶ng 1). Trong 7 loµi nµy, loµi Ichiodon scutellaris Fabricius phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn ThÞ Kim Oanh (1996) vµ Qu¸ch ThÞ Ngä (2000). Loµi Episyrphus balteatus de Geer phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Qu¸ch ThÞ Ngä (2000). Ngoµi hai loµi kÓ trªn chóng t«i thu thËp thªm 5 loµi lµ Clythia sp; Syrphus confrater Wiede mann; Syrphus ribesii Linne; Megasphis zonata Fabricius; Paragus quadrifaciatus Meigen. Loµi Syrphus ribesii Linne lµ phæ biÕn nhÊt. B¶ng 1. Thµnh phÇn ruåi ¨n rÖp muéi, hä Syrphidae vô thu ®«ng 2004 t¹i Hµ Néi Stt Tªn khoa häc Bé Hä Møc ®é phæ biÕn 1 Clythia sp. Diptera Syrphidae ++ 2 Syrphus confrater Wiede mann Diptera Syrphidae ++ 3 Syrphus ribesii Linne Diptera Syrphidae +++ 4 Megasphis zonata Fabricius Diptera Syrphidae - 5 Episyrphus balteatus de Geer Diptera Syrphidae + 6 Ichiodon scutellaris Fabricius Diptera Syrphidae ++ 7 Paragus quadrifaciatus Meigen Diptera Syrphidae ++ Ghi chó: -: XuÊt hiÖn rÊt Ýt (< 5%), +: XuÊt hiÖn Ýt (tõ 5- 10%), ++: XuÊt hiÖn nhiÒu (h¬n 10-25%); +++: XuÊt hiÖn rÊt nhiÒu (>25%) 3.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña Syrphus ribesii Linne Tr−ëng thµnh: ruåi tr−ëng thµnh cã kÝch th−íc trung b×nh. Con c¸i cã chiÒu dµi c¬ thÓ 9,26 ± 0,22 mm; réng 2,41 ± 0,09 mm; s¶i c¸nh 13,81 ± 0,27 mm. Con ®ùc cã chiÒu dµi c¬ thÓ lµ 10,54±0,23 mm, réng c¬ thÓ 2,33± 0,07mm, s¶i c¸nh 14,15± 0,29mm. C¬ thÓ cã mµu s¸ng, phÝa bông cã c¸c v©n mµu ®en vµ mµu vµng xen kÏ. R©u ®Çu 3 ®èt, æ ch©n r©u n»m ë vÞ trÝ kho¶ng gi÷a 2 m¾t kÐp thuéc khu tr¸n, phÇn ch©n r©u cã nh÷ng l«ng nhá, mÆt l−ng cña ®èt r©u cuèi cã l«ng cøng. MiÖng liÕm hót, m«i d−íi kÐo dµi thµnh vßi ng¾n, mÆt trong cña vßi d¹ng lßng m¸ng ®−îc t¹o bëi mét phiÕn, m«i trªn h×nh kiÕm, m¸ng cã l−ìi dÑp. Ruåi tr−ëng thµnh cã m¾t kÐp låi to ë con ®ùc, hai m¾t gÇn nhau ë con c¸i hai m¾t xa nhau. Kho¶ng gi÷a hai m¾t kÐp con c¸i cã hai vÖt mµu vµng nh¹t t¹o h×nh ch÷ v, ®©y lµ ®Æc ®iÓm chÝnh ®Ó nhËn biÕt con c¸i. Ruåi cã ®èt ngùc gi÷a ph¸t triÓn, ®«i c¸nh tr−íc trong suèt, g©n chµy Radial chia thµnh 3 nh¸nh: R1, R2+3, R4+5 , buång R5 ®ãng kÝn. C¸nh sau tho¸i ho¸ d¹ng chuú ®Ó gi÷ th¨ng b»ng. Bông thon dµi. Cuèi bông con ®ùc lµ bé phËn sinh dôc ngoµi, mµu vµng thÉm vµ låi ra; cuèi bông con c¸i lµ bé phËn ®Î trøng. Bé phËn ®Î trøng do mét sè ®èt cuèi bông t¹o nªn, nh÷ng ®èt cuèi bông nµy th−êng lång vµo nhau gióp cho ruåi cã thÓ co duçi khi ®Î trøng. Ruåi tr−ëng thµnh th−êng ho¹t ®éng vµo buèi s¸ng, bay trªn c¸c chïm hoa, ¨n mËt hoa vµ ®Î trøng lªn l¸ cã rÖp. Trøng: Trøng míi ®Î mµu tr¾ng trong, khi s¾p në chuyÓn mµu tr¾ng kem. Trøng ®−îc ®Î ®¬n ®éc trªn l¸, n¬i cã rÖp sinh sèng, trøng h×nh bÇu dôc dµi 0,64 ± 0,03 mm; réng 0,21 ± 0,01 mm. 2
Bông TT ®ùc, bông TT c¸i Tr−ëng thµnh c¸i Trøng ¶nh vßng ®êi, Syrphus ribesii Linne ( ¶nh Hµ Quang Hïng 2004) Nhéng S©u non (gißi) Êu trïng d¹ng gißi, cã 3 tuæi, phÝa ®Çu thon nhá h¬n phÝa sau, h¬i bÑt, m¶nh l−ng cã mét v¹ch mµu tr¾ng ch¹y däc c¬ thÓ. S©u non cã kiÓu miÖng gißi, ®Çu kh«ng ph¸t triÓn, hÇu nh− hoµn toµn thôt vµo trong ngùc tr−íc, miÖng cã mét ®«i mãc miÖng dïng ®Ó hót thøc ¨n. C¬ thÓ mµu xanh, s©u non ®Éy søc dµi 10,52 ± 0,14 mm, réng 3,24 ± 0,04 mm, phÝa d−íi bông cã 7-8 ®«i ch©n gi¶ cã t¸c dông di chuyÓn. B¶ng 2. KÝch th−íc c¸c pha ph¸t dôc cña ruåi ¨n rÖp Syrphus ribesii Linne Pha ph¸t dôc ChØ tiªu KÝch th−íc( mm) Tèi thiÓu Tèi ®a Trung b×nh±Se Trøng ChiÒu dµi 0,40 0,80 0,64±0,03 ChiÒu réng 0,10 0,30 0,21±0.01 S©u non tuæi ChiÒu dµi 9,00 11,40 10,52±0,14 ®Éy søc ChiÒu réng 3,00 3,50 3,24±0,04 Nhéng ChiÒu dµi 6,50 8,10 7,48±0,12 ChiÒu réng 2,50 3,30 2,94±0,05 Tr−ëng thµnh Dµi c¬ thÓ 9,00 12,50 10,54±0,23 ®ùc Réng c¬ thÓ 2,00 3,00 2,33±0,07 Dµi s¶i c¸nh 11,50 16,00 14,15±0,29 Tr−ëng thµnh Dµi c¬ thÓ 6,50 11,50 9,26±0,22 c¸i Réng c¬ thÓ 1,70 3,40 2,41±0,09 Dµi s¶i c¸nh 11,00 16,00 13,81±0,27 Ghi chó: Sè c¸ thÓ ®o ®Õm n = 20 Nhéng: mµu xanh thÉm, dµi 7,48 ± 0,12 mm, réng 2,94± 0,05 mm. Tr−íc khi hãa nhéng s©u non tiÕt dÞch mµu ®en, dÝnh vµo l¸. Lóc míi vµo nhéng v¹ch tr¾ng ë trªn l−ng nh×n râ, sau 2-3 ngµy v¹ch nµy biÕn mÊt. Nhéng cã mµu ®en hoÆc vµng gièng tr−ëng thµnh, mµu s¾c cña nhéng thay ®æi cho ®Õn khi mµu xanh biÕn mÊt. 3.3. §Æc ®iÓm sinh häc cña ruåi Syrphus ribesii Linne KÕt qu¶ nghiªn cøu thêi gian ph¸t dôc c¸c pha cña ruåi Syrphus ribesii Linne khi nu«i b»ng rÖp Aphis gossypii Glover ®−îc ghi ë b¶ng3. Vßng ®êi cña Syrphus ribesii Linne dao ®éng tõ 14,50 – 16,50 ngµy. ë nhiÖt ®é trung b×nh lµ 29,81 ± 0,14, vµ ®é Èm trung b×nh lµ 78,00 ± 0,94; ruåi cã vßng ®êi lµ 14,50 ± 0,31 ngµy (®ît1). ë nhiÖt ®é trung b×nh lµ 26,04 ± 0,34 vµ ®é Èm trung b×nh lµ 73,14 ± 1,06 vßng ®êi cña ruåi lµ dµi nhÊt (®ît 3). Do trong thêi gian nµy nhiÖt ®é xuèng thÊp nªn thêi gian ph¸t 3
dôc cña trøng 2,30 ± 0,11 ngµy l©u h¬n ®ît 1 (1,95 ± 0,17 ngµy) vµ ®ît 2 (1,14 ± 0,11 ngµy). B¶ng 3. Vßng ®êi cña ruåi ¨n rÖp Syrphus ribesii Linne khi nu«i trªn thøc ¨n lµ rÖp b«ng Aphis gossypii Glover. Thêi gian ph¸t dôc qua c¸c ®ît thÝ nghiÖm (ngµy) ChØ tiªu §ît 1 §ît 2 §ît 3 Trung b×nh ± Se Trøng 1,95±0,17 1,40±0,11 2,30±0,11 1,88±0,26 Gißi tuæi 1 1,23±0,06 1,18±0,05 1,18±0,05 1,20±0,02 Gißi tuæi 2 1,48±0,11 1,53±0,08 1,80±0,11 1,60±0,10 Gißi tuæi 3 2,37±0,09 2,88±0,10 2,73±0,11 2,66±0,15 Nhéng 5,35±0,21 5,45±0,11 5,15±0,18 5,32±0,09 TiÒn ®Î trøng 3,20±0,33 3,00±0,26 3,50±0,24 3,23±0,15 Vßng ®êi 14,50±0,31 15,00±0,26 16,50±0,60 15,33±0 ,60 NhiÖt ®é 29,81±0,14 28,33±0,24 26,04±0,34 28,06±1,10 §é Èm 78,00±0,94 73,40±1,14 73,14±1,06 74,85±1,58 3.4. Kh¶ n¨ng ¨n rÖp cña Syrphus ribesii Linne Trong thiªn nhiªn rÖp muéi lµ thøc ¨n cho c¸c loµi c«n trïng b¾t måi ¨n thÞt lµ bä rïa, ruåi ¨n rÖp. Êu trïng (gißi) cña ruåi ¨n rÖp th−êng ®−a miÖng vµo c¬ thÓ rÖp vµ hót dÞch cho tíi khi chÕt ®Ó l¹i líp vá c¬ thÓ. Ruåi ¨n rÖp cã søc ¨n rÊt lín, ®Ó t×m hiÓu kh¶ n¨ng khèng chÕ sè l−îng rÖp cña Êu trïng, chóng t«i ®· t×m hiÓu kh¶ n¨ng ¨n cña chóng (b¶ng 4). Êu trïng cña ruåi ¨n rÖp hä Syrphidae ¨n tÊt c¶ c¸c loµi rÖp muéi, c¶ Êu trïng cã thÓ tiªu thô 253,86 rÖp/6 ngµy (trung b×nh 1 dßi ¨n 39,55 rÖp/ ngµy). Søc ¨n cña Êu trïng qua ba ®ît dao ®éng tõ 188,69 – 253,86 rÖp / 6 ngµy. B¶ng 4. Kh¶ n¨ng ¨n måi cña ruåi ¨n rÖp Syrphus ribesii Linne khi nu«i trªn thøc ¨n lµ rÖp b«ng Aphis gossypii Glover Sè l−îng rÖp cho L−îng rÖp bÞ ¨n Søc ¨n trung Sè l−îng NhiÖt ®é §é ¼m §ît vµo trªn 1 hép trªn 1 hép b×nh cña 1 gißi Êu trïng trung b×nh trung b×nh TN / ngµy (con TN 5 ngµy 6ngµy 5ngµy 6ngµy ( 0C) (%) rÖp/ngµy) 20 250 300 190,31 253,86 39,55 29,81±0,18 75,43±1,36 1 20 250 300 137,30 218,10 35,54 30.04±0.16 76,29±1,75 2 20 250 300 158,75 188,69 31,51 27.88±0.21 74,86±1,24 3 4. KÕt luËn - §iÒu tra mét sè lo¹i c©y trång vô thu ®«ng n¨m 2004 vïng Hµ Néi, chóng t«i ®· thu thËp vµ x¸c ®Þnh ®−îc tªn 7 loµi ruåi ¨n rÖp hä Syrphidae: Clythia sp; Syrphus confrater Wiedemann, Syrphus ribesii Linne, Megasphis zonata Fabricius, Episyrphus balteatus de Geer, Ichiodon scutellaris Fabricius, Paragus quadrifaciatus Meigen. - Nu«i sinh häc ruåi ¨n rÖp Syrphus ribesii Linne b»ng thøc ¨n lµ rÖp b«ng Aphis gossypii Glover cho thÊy, thêi gian ph¸t dôc cña s©u non phô thuéc vµo nhiÖt ®é vµ ®é Èm. ë nhiÖt ®é 26,040C ± 0,340C , ®é Èm 73,14± 1,06% vßng ®êi cña ruåi lµ 16,50 ± 0,60 ngµy, ë nhiÖt ®é 28,33 ± 0,240C, ®é Èm 73,14 ± 1,14 % vßng ®êi cña ruåi lµ15,00 ± 0,26 ngµy,ë nhiÖt ®é 29,81 ± 0,140C, ®é Èm 78,00 ± 0,94% vßng ®êi cña ruåi lµ14,50 ± 0,31 ngµy. - Ruåi Syrphus ribesii Linne cã søc ¨n lín. Pha s©u non (gißi) cña ruåi cã thÓ ¨n trung b×nh 39,55 rÖp/ ngµy. Tµi liÖu tham kh¶o Hµ Quang Hïng (1998). Gi¸o tr×nh phßng trõ tæng hîp n«ng nghiÖp (Qu¶n lý dÞch h¹i tæng 4
hîp –IPM). Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Qu¸ch ThÞ Ngä (2000). Nghiªn cøu rÖp muéi ( Homptera: Aphididae ) trªn mét sè c©y trång chÝnh ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ biÖn ph¸p phßng trõ. LuËn ¸n tiÕn sÜ n«ng nghiÖp, tr122. NguyÔn ThÞ Kim Oanh (1996). Nghiªn cøu thµnh phÇn, ®Æc tÝnh sinh häc sinh th¸i cña mét sè loµi rÖp muéi (Aphi®iae - Homptera ) h¹i c©y trång vïng Hµ Néi. LuËn ¸n tiÕn sÜ khoa häc n«ng nghiÖp, tr113. Weems, Howard V., Jr. 1951. Check list of the syrphid flies (Diptera: Syrphidae) of Florida. Fla. Ent. 34: 89 - 113 Weems, Howard V., Jr. 1954. Natural enemies and insecticides that are detrimental to beneficial Syrphidae. Ohio Jour. Sci. 54: 45 – 54 5