Thiết kế mô hình động trong dạy học sinh học 10 bằng phần mềm Macromedia flash

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008<br /> <br /> Tæng quan – Th«ng tin – Trao ®æi<br /> <br /> THIÕT KÕ M¤ H×NH §éNG TRONG D¹Y HäC<br /> SINH HäC 10 B»NG PHÇN MÒM MACROMEDIA FLASH<br /> NguyÔn Phóc ChØnh - NguyÔn §×nh T©m (Tr−êng §H S− ph¹m - §H Th¸i Nguyªn)<br /> <br /> 1. Më ®Çu<br /> HiÖn nay, ngµnh gi¸o dôc ®ang tiÕn hµnh ®æi míi ch−¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa phæ<br /> th«ng. Do ®ã, cÇn nghiªn cøu t×m tßi nh÷ng ph−¬ng ph¸p vµ ph−¬ng tiÖn d¹y häc ®Ó gãp phÇn<br /> n©ng cao chÊt l−îng d¹y - häc. Mét trong nh÷ng h−íng nghiªn cøu vÒ ph−¬ng ph¸p vµ ph−¬ng<br /> tiÖn d¹y häc ®ã lµ: øng dông c«ng nghÖ th«ng tin thiÕt kÕ vµ sö dông c¸c m« h×nh trong d¹y häc.<br /> Ngoµi c¸c m« h×nh, tranh vÏ, c¸c thÝ nghiÖm, th× phÇn mÒm tin häc ®M thÓ hiÖn tÝnh −u viÖt trong<br /> d¹y häc. Sö dông phÇn mÒm trong d¹y häc cã t¸c dông kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o<br /> cña ng−êi häc, gióp thùc hiÖn tèt viÖc ph©n hãa, c¸ thÓ hãa trong d¹y häc.<br /> Víi môc ®Ých gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong d¹y häc<br /> nãi chung vµ d¹y häc Sinh häc nãi riªng, chóng t«i ®M nghiªn cøu quy tr×nh thiÕt kÕ m« h×nh<br /> ®éng trong d¹y häc sinh häc b»ng phÇn mÒm Macromedia Flash (gäi t¾t lµ Flash).<br /> PhÇn mÒm Flash cã −u ®iÓm lµ t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh ®éng cho tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh cÇn<br /> m« t¶; tËp tin kÕt xuÊt tõ Flash hiÓn thÞ ®−îc trªn hÇu hÕt c¸c hÖ ®iÒu hµnh m¸y tÝnh, thiÕt bÞ cÇm<br /> tay, ®iÖn tho¹i vµ c¶ tivi. ThiÕt kÕ vµ sö dông m« h×nh ®éng m« t¶ c¸c qu¸ tr×nh sinh häc b»ng<br /> phÇn mÒm Flash sÏ gióp häc sinh dÔ tiÕp thu, hiÓu bµi mét c¸ch s©u s¾c h¬n, ®ång thêi n©ng cao<br /> høng thó häc tËp m«n häc, n©ng cao niÒm tin cña häc sinh vµo khoa häc.<br /> 2. ThiÕt kÕ m« h×nh ®éng trong d¹y häc sinh häc b»ng phÇn mÒm Flash<br /> 2.1. Quy tr×nh chung<br /> Cã thÓ t¶i phÇn mÒm Macromedia tõ m¹ng Internet hoÆc mua ®Üa CD tõ c¸c c¬ së b¸n ®Üa<br /> cã b¶n quyÒn.<br /> B−íc 1: Khëi ®éng Flash. Khi m¸y tÝnh ®M ®−îc cµi Flash, cã thÓ më theo 2 c¸ch:<br /> + C¸ch 1: Nh¸y kÐp chuét tr¸i vµo biÓu t−îng Macromedia Flash trªn mµn h×nh.<br /> + C¸ch 2: NhÊn chuét vµo Start
Program
Macromedia
Macromedia Flash.<br /> B−íc 2: Chän mµu nÒn. Vµo File
New (hoÆc Ctrl+N)
Flash Document
OK<br /> KÝch chuét vµo Modify
Document (Ctrl+J) råi chän mµu ë Background Color
OK.<br /> B−íc 3: T¹o c¸c h×nh ¶nh Bitmap (h×nh ¶nh rêi r¹c phôc vô cho ®o¹n phim).<br /> + NhÊn chuét vµo Insert
New symbol (Ctrl+F8).<br /> - Trªn thÎ Name ®Æt tªn cho Bitmap.<br /> - Trªn thÎ Behavior chän thuéc tÝnh cho Bitmap (movie clip, button, graphic)
OK, sau<br /> ®ã thùc hiÖn vÏ c¸c h×nh ¶nh cÇn thiÕt b»ng c¸ch sö dông c¸c c«ng cô vÏ trªn Tools.<br /> B−íc 4: Sau khi t¹o ®ñ c¸c Bitmap th× nhÊn chuét vµo Scene ®Ó trë vÒ giao diÖn chÝnh cña<br /> vïng lµm viÖc.<br /> B−íc 5: T¹o c¸c Layer. §−a chuét vµo 1 Layer bÊt k×, nhÊn chuét ph¶i råi chän Insert<br /> Layer hoÆc ®−a chuét vµo biÓu t−îng t¹o Layer míi.<br /> 106<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008<br /> <br /> Tæng quan – Th«ng tin – Trao ®æi<br /> <br /> B−íc 6: §Æt tªn cho Layer. KÝch ®óp vµo Layer, chän tªn cho Layer (tªn phï hîp víi ®èi<br /> t−îng h×nh ¶nh xuÊt ra)
Enter.<br /> B−íc 7: T¹o ®o¹n Frame t−¬ng øng thêi gian xuÊt ra: NhÊn chuét vµo Frame t−¬ng øng<br /> víi thêi gian dù ®Þnh xuÊt h×nh ¶nh ®ã ra (cø 12 Frame t−¬ng øng víi 1 gi©y), råi nhÊn F5.<br /> B−íc 8: Lµm viÖc trªn mçi Layer<br /> + NhÊn chuét vµo vÞ trÝ ®Çu tiªn cña ®o¹n Frame (vÝ dô Frame 1).<br /> + KÝch chuét vµo Window
Library (Ctrl+L) ®Ó lÊy th− viÖn Bitmap: §−a chuét<br /> vµo tªn cña Bitmap muèn ®−a ra, g¾p ra vµ th¶ vµo vïng lµm viÖc ë vÞ trÝ mong muèn trªn Layer<br /> t−¬ng øng.<br /> + NhÊn chuét ph¶i vµo ®o¹n Frame cÇn lµm viÖc (vÝ dô Frame 1)
Creat Motion Tween<br /> ®Ó t¹o ra sù g¾n kÕt liªn tôc trong c¸c chuyÓn ®éng nhá cña h×nh ¶nh råi nhÊn chuét vµo Frame<br /> nµo mµ b¹n muèn (vÝ dô Frame 30)
F6
dïng chuét di chuyÓn ®èi t−îng tïy ý. Khi ®ã,<br /> chóng ta sÏ cã mét chuyÓn ®éng cña ®èi t−îng ®ã.<br /> Chó ý: Mçi mét ®èi t−îng chuyÓn ®éng ph¶i ®−îc ®Æt trªn mét layer. NÕu kh«ng tu©n<br /> thñ ®iÒu nµy th× chuyÓn ®éng cña ®èi t−îng nµy gièng chuyÓn ®éng cña ®èi t−îng kia.<br /> B−íc 9: Xö lÝ h×nh ¶nh. §−a chuét vµo vÞ trÝ ®Çu cña ®o¹n Frame, chän vÞ trÝ vµ thuéc<br /> tÝnh ban ®Çu cho h×nh ¶nh trong hép Properties, nhÊn chuét vµo vÞ trÝ cuèi cïng cña ®o¹n Frame<br /> chän vÞ trÝ vµ thuéc tÝnh kÕ tiÕp cho h×nh ¶nh trong hép Properties.<br /> Víi tÊt c¶ c¸c Bitmap kh¸c, viÖc xö lÝ h×nh ¶nh thùc hiÖn t−¬ng tù. Víi c¸c Layer kh¸c<br /> nhau, chän c¸c ®o¹n Frame thÝch hîp víi thêi gian hiÓn thÞ h×nh ¶nh t−¬ng øng.<br /> B−íc 10: T¹o lÖnh dõng (xem trong vÝ dô).<br /> B−íc 11: T¹o nót ®iÒu khiÓn b»ng c¸ch sö dông nót nhÊn cã s½n trong th− viÖn (xem<br /> trong vÝ dô).<br /> B−íc 12: KiÓm tra l¹i ®o¹n phim b»ng c¸ch nhÊn tæ hîp Ctrl+ Enter.<br /> B−íc 13: T¹o mét File hoµn chØnh. File
Export
Export Movie
trong « File name<br /> ®Æt tªn xong nhÊn nót save.<br /> 2.2. ThiÕt kÕ m« h×nh “c¬ chÕ vËn chuyÓn chñ ®éng” (bµi 18 - SH 10)<br /> VËn chuyÓn chñ ®éng lµ h×nh thøc tÕ bµo cã thÓ chñ ®éng vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng<br /> nhê tiªu dïng n¨ng l−îng ATP. TÕ bµo hÊp thô nhiÒu ph©n tö ng−îc chiÒu gra®ien nång ®é nh−:<br /> ®−êng, axit amin, mét sè ion ( Na+, K+)…<br /> Sau ®©y lµ quy tr×nh thiÕt kÕ m« h×nh ®éng m« pháng c¬ chÕ vËn chuyÓn c¸c ph©n tö<br /> ®−êng tõ n−íc tiÓu (n¬i cã nång ®é ®−êng thÊp) vµo m¸u (n¬i cã nång ®é ®−êng cao).<br /> B−íc 1: Khëi ®éng Flash 8.<br /> B−íc 2: Chän mµu nÒn (®Ó mµu nÒn mÆc ®Þnh).<br /> B−íc 3: T¹o c¸c h×nh ¶nh Bitmap (h×nh ¶nh rêi r¹c phôc vô cho ®o¹n phim).<br /> * T¹o Bitmap mµng tÕ bµo<br /> + NhÊn chuét vµo Insert
New symbol (Ctrl+F8).<br /> 107<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008<br /> <br /> Tæng quan – Th«ng tin – Trao ®æi<br /> <br />  Trªn thÎ Name ®Æt tªn cho Bitmap lµ mµng.<br />  Trªn thÎ Behavior chän thuéc tÝnh cho Bitmap lµ Graphic
OK, sau ®ã thùc hiÖn vÏ<br /> c¸c h×nh ¶nh cÇn thiÕt b»ng c¸ch sö dông c¸c c«ng cô vÏ trªn Tools.<br /> - T¹o c¸c Bitmap protªin mµng, ph©n tö glucoz¬, ATP, ADP t−¬ng tù.<br /> - T¹o protein mµng nÒn tr¾ng - copy tõ protein mµng nh−ng chän mµu tr¾ng.<br /> Mµng tÕ bµo<br /> Protein mµng<br /> ATP<br /> ADP<br /> Ph©n tö glucoz¬<br /> <br /> H×nh 1. T¹o c¸c Bitmap<br /> <br /> B−íc 4: Sau khi t¹o ®ñ c¸c Bitmap, nhÊn chuét vµo Scene ®Ó trë vÒ giao diÖn chÝnh cña<br /> vïng lµm viÖc.<br /> B−íc 5: T¹o c¸c Layer. T¹o 20 layer ®Æt tªn lÇn l−ît lµ: mang (mµng tÕ bµo), protrang<br /> (protein mµng nÒn tr¾ng), protein mµng, co1 (ph©n tö glucoz¬ 1), ATP, ADP, co2 (ph©n tö glucoz¬<br /> 2), ATP, ADP, co3 (ph©n tö glucoz¬ 3), co4 (ph©n tö glucoz¬ 4), co5 (ph©n tö glucoz¬ 5), co6<br /> (ph©n tö glucoz¬ 6), co7 (ph©n tö glucoz¬ 7), co89 (ph©n tö glucoz¬ 8,9), ch÷ (n−íc tiÓu, m¸u),<br /> tiªu ®Ò (c¬ chÕ vËn chuyÓn tÝch cùc), chó thÝch (protein mµng, gluocz¬, mµng TB), nót, lÖnh dõng.<br /> B−íc 6: Lµm viÖc trªn mçi Layer.<br /> - T¹i Frame 1 cña Layer mµng, më th− viÖn (Ctrl + L) kÐo mµng tÕ bµo ra.<br /> - T−¬ng tù t¹i Frame 1 cña c¸c Layer protrang, protein mµng, co1, co2, co3, co4, co5,<br /> co6, co7, co89, kÐo protªin tr¾ng, pr«tein mµng, ph©n tö glucoz¬ ra.<br /> - T¹i Frame 1 cña c¸c Layer ch÷, tiªu ®Ò, chó thÝch, dïng c«ng cô Text (A) viÕt c¸c<br /> ch÷: n−íc tiÓu, m¸u; c¬ chÕ vËn chuyÓn tÝch cùc; protein mµng, gluocz¬, mµng TB.<br /> <br /> H×nh 2. Bè trÝ c¸c ®èi t−îng ë Frame 1<br /> <br /> ë c¸c Layer mµng, protrang, co3, co4, co5, co6, co7, co8, 9, ch÷, tiªu ®Ò t¹i Frame 300<br /> ta nhÊn F6. Môc ®Ých cña thao t¸c nµy ®Ó c¸c ®èi t−îng trªn c¸c Layer ®ã lu«n hiÓn thÞ ®Õn hÕt<br /> ®o¹n phim.<br /> B−íc 7. T¹o c¸c chuyÓn ®éng<br /> 108<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008<br /> <br /> Tæng quan – Th«ng tin – Trao ®æi<br /> <br /> - Ph©n tö glucoz¬ 1 tiÕn vÒ phÝa protein mµng.<br />
Layer co1/ Frame 20/ F6/ chuét ph¶i/ Create Motion Tween/ Frame 33/ F6/ di chuyÓn<br /> ph©n tö glucoz¬ 1 tiÕn vÒ phÝa gÇn protein mµng/ Frame 45/F6 / di chuyÓn ph©n tö glucoz¬ khíp<br /> víi protein mµng/ Frame 55/ F6.<br /> - Ph©n tö ATP xuÊt hiÖn cïng ph©n tö glucoz¬ tiÕn vÒ tiÕn vÒ phÝa protein mµng.<br />
Layer ATP 1/Frame 20/ F7/kÐo ph©n tö ATP tõ th− viÖn vµo d−íi ph©n tö glucoz¬ 1/<br /> nhÊp chuét vµo ph©n tö ATP/Properties/Color/Alpha: 50%/Frame 20/chuét ph¶i/Create Motion<br /> Tween/Frame 25/F6/nhÊp chuét vµo ph©n tö ATP/Properties/Color/Alpha: 100%/Frame 38/F6/di<br /> chuyÓn ph©n tö ATP xuèng d−íi ph©n tö glucoz¬ 1 /Frame 45/ F6/di chuyÓn ph©n tö ATP xuèng<br /> d−íi ph©n tö glucoz¬ 1/Frame 55/F6.<br /> <br /> H×nh 3. H×nh ¶nh c¸c ®èi t−îng ë Frame 55<br /> <br /> - Protein mµng b¾t ®Çu quay; ph©n tö glucoz¬ 1 vµ ph©n tö ATP còng di chuyÓn theo vµ<br /> chuyÓn thµnh ph©n tö ADP.<br />
Layer promang/ Frame 55/F6/ chuét ph¶i/ Create Motion Tween/ Frame 85/ F6/ chän<br /> c«ng cô Free Transform Tools vµ quay ph©n tö protein mµng mét gãc 90o vÒ bªn tr¸i/ Frame<br /> 116/ F6/ chän c«ng cô Free Transform Tools vµ quay tiÕp ph©n tö protein mµng mét gãc 90o vÒ<br /> bªn ph¶i / Frame 135/ F6.<br />
Layer co1/ Frame 85/ F6/ di chuyÓn ph©n tö glucoz¬ 1 khíp víi kªnh protein mµng/<br /> Frame 116/ F6/ di chuyÓn ph©n tö glucoz¬ 1 khíp víi kªnh protein mµng/ Frame 125/ F6/ Frame<br /> 135/ F6/ di chuyÓn ph©n tö glucoz¬ sang bªn ph¶i.<br /> Khi ®ã, t¹i c¸c Frame 85, 116 th× ph©n tö glucoz¬ 1 vµ ph©n tö protein mµng chuyÓn<br /> ®éng khíp nhau, nh−ng ë c¸c Frame kh¸c chóng chuyÓn ®éng kh«ng khíp nhau. §Ó ®iÒu chØnh,<br /> lµm nh− sau: Layer co1/ Frame 58/ F6/ dïng phÝm mòi tªn di chuyÓn ph©n tö glucoz¬ khíp víi<br /> protein mµng. Víi c¸ch lµm nh− vËy, ë c¸c Frame 63, 68, 73, 79, 91, 97, 103, 110 ta sÏ thÊy<br /> chuyÓn ®éng cña 2 ph©n tö ®ã khíp nhau.<br />
Layer co1/ Frame 97/ F6/ di chuyÓn ph©n tö ATP xuèng d−íi ph©n tö glucoz¬ 1/ Frame<br /> 97/ ph©n tö ATP/ Properties / Color / Alpha: 0%. Còng nh− trªn, khi ®ã ph©n tö ATP chuyÓn ®éng<br /> kh«ng khíp víi ph©n tö glucoz¬ 1 ta lµm t−¬ng tù nh− trªn ë c¸c Frame 63, 68, 73, 79, 91.<br />
Layer ADP 1/ Frame 97/ F7/ kÐo ph©n tö ADP tõ th− viÖn vµo ®Ì lªn ph©n tö ATP/<br /> Frame 97/ph©n tö ADP/Properties/Color/Alpha: 50%/Frame 97/chuét ph¶i/Create Motion Tween/<br /> 109<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008<br /> <br /> Tæng quan – Th«ng tin – Trao ®æi<br /> <br /> Frame 101/ F6/ ph©n tö ADP/Properties/Color/Alpha: 100%/ Frame 125/ F6/ di chuyÓn ph©n tö<br /> ADP ra ngoµi bªn ph¶i/ Frame 135/ F6/ph©n tö ADP/Properties/Color/Alpha: 0%.<br /> <br /> H×nh 4: H×nh ¶nh c¸c ®èi t−îng ë Frame 127<br /> <br /> Lµm nh− vËy, sÏ lµm ®−îc protein quay l¹i vÞ trÝ ban ®Çu vµ mang ph©n tö glucoz¬ thø 2 tõ<br /> n−íc tiÓu qua mµng vµo m¸u tõ Frame 135
300 (víi c¸c Layer protein mµng, co2, ATP 2, ADP 2).<br /> Xö lÝ Layer chó thÝch: §Ó häc sinh chó ý vµo hiÖn t−îng vËn chuyÓn, c¸c b¹n nªn lµm cho<br /> c¸c chó thÝch mÊt ®i. C¸ch lµm nh− sau:
Layer chó thÝch/Frame 8/F6/ chuét ph¶i/Create<br /> Motion Tween/ Frame 15/ F6/ chän vµo c¸c côm tõ chó thÝch/Properties/Color/Alpha: 0%.<br /> T¹o lÖnh dõng: §Ó ®o¹n phim chØ b¾t ®Çu khi ta nhÊn nót Play hoÆc dõng l¹i khi xem<br /> xong ta tiÕn hµnh nh− sau: T¹o mét Layer míi ®Æt tªn lµ lenhdung. T¹i Layer lenhdung /NhÊn<br /> chuét vµo Frame 1/ më Action vµ gâ c©u lÖnh nh− sau: stop ();/ Frame 1/ chuét ph¶i/ Copy<br /> Frame/ Frame 300/ chuét ph¶i/ Paste Frame.<br /> T¹o nót ®iÒu khiÓn: T¹o nót ®iÒu khiÓn b»ng c¸ch sö dông nót nhÊn cã s½n trong th− viÖn.<br /> - T¹o mét Layer riªng ®Æt tªn lµ nut.<br /> Më menu Window/Common Libraries/ Buttons. Th− viÖn Button s½n cã cña Flash hiÖn<br /> ra. Muèn sö dông Button nµo ta chØ cÇn g¾p button vµ th¶ vµo gãc tr¸i cña khung lµm viÖc. Ta<br /> chän 2 nót nhÊn bÊt k× Stop<br /> , Play<br /> .<br /> - NhÊp vµo nót Stop/ Më Action vµ gâ c©u lÖnh nh− sau:<br /> On (release) {<br /> stop();<br /> }<br /> - NhÊp vµo nót Play / Më Action vµ gâ c©u lÖnh nh− sau:<br /> On (release) {<br /> play();<br /> }<br /> T¹o mét File hoµn chØnh: File
Export
Export Movie
trong « File name ®Æt tªn lµ:<br /> van chuyen tich cuc xong nhÊn nót save.<br /> Khi ®ã file xuÊt ra cña b¹n cã ®Þnh d¹ng lµ Flash movi (*swf). Tuy nhiªn, b¹n muèn xuÊt<br /> ra ë ®Þnh d¹ng kh¸c th× b¹n ph¶i chän trong « save as type tr−íc khi nhÊn nót save.<br /> 3. Sö dông m« h×nh ®éng trong d¹y häc<br /> Sau khi t¹o ®−îc c¸c m« h×nh ®éng b»ng Flash, b¹n cã thÓ ®−a vµo c¸c phÇn mÒm nh−<br /> Powerpoint, Violet ®Ó d¹y häc. NÕu b¹n ®−a vµo Violet th× rÊt thuËn lîi v× Violet lµ phÇn mÒm<br /> ®−îc viÕt tõ Flash. Cßn nÕu b¹n muèn ®−a vµo Powerpoint th× cã 2 c¸ch: hoÆc lµ t¹o liªn kÕt<br /> 110<br /> <br />