ế ờ ừ ứ ộ ọ Tri t h c là hình thái ý th c xã h i ra đ i t khi ch ế
ộ ộ ỷ ượ ả đ c ng s n nguyên thu đ ế ằ c thay th b ng ch đ ế ộ
ữ ế ệ ế ầ ọ ị chi m h u nô l ữ . Nh ng tri t h c đ u tiên trong l ch s ử
ế ệ ấ ả ỷ ướ xu t hi n vào kho ng th k VIII – VI tr c công
ở Ấ ộ ổ ạ ổ ạ ạ ố nguyên n Đ c đ i, Trung qu c c đ i, Hy L p và
ổ ạ ở ướ La Mã c đ i và các n c khác.
ủ ể ế ọ ộ Theo quan đi m c a mác xít tri t h c là m t hình
ứ ữ ế ề ọ ộ ắ thái ý th c xã h i, là h c thuy t v nh ng nguyên t c
ủ ồ ạ ộ ủ ứ ậ ấ chung nh t c a t n t ề i và nh n th c v thái đ c a con
ườ ế ố ớ ữ ọ ng ớ i đ i v i th gi ậ ề i, là khoa h c v nh ng quy lu t
ủ ự ấ ộ ư ư ậ chung nh t c a t nhiên, xã h i và t duy. Nh v y tri ế t
ứ ự ả ộ ồ ọ ộ h c là m t hình thái ý th c xã h i, là s ph n ánh t n t ạ i
ủ ặ ộ ệ ự ồ ạ ở c a xã h i và đ c bi t s t n t i này ộ xã h i ph ươ ng
ẳ ớ ươ ề ả ề ệ Đông khác h n v i ph ng Tây v c đi u ki n t ự
ố ả ơ ươ ứ ủ ị nhiên, đ a lý dân s mà h n c là ph ả ng th c c a s n
ủ ấ ươ ươ ứ ả ấ ỏ xu t c a ph ng Đông là ph ng th c s n xu t nh còn
ươ ươ ứ ủ ả ấ ư ả ph ng Tây là ph ng th c s n xu t c a t ậ b n do v y
ứ ả ươ mà cái ph n ánh ý th c cũng khác: văn hoá ph ng Đông
ặ ộ ồ ươ ấ mang n ng tính ch t c ng đ ng còn ph ng Tây mang
tính cá th .ể
ự ệ ủ ế ươ S khác bi ả t căn b n c a tri ọ t h c ph ng Tây và
ươ ượ ư ể ệ ể ph ng Đông còn đ ụ c th hi n c th nh sau:
ứ ế ươ ấ ấ đó là tri ọ t h c ph ạ ng Đông nh n m nh Th nh t
ự ữ ệ ấ ố ườ s ố th ng nh t trong m i quan h gi a con ng i v à vũ
1
ụ ớ ứ ắ ộ ị tr v i công th c thiên đ a nhân là m t nguyên t c “thiên
ụ ể ợ ấ nhân h p nh t”. C th là:
ế ề ố ọ ế ọ Tri t h c Trung qu c là n n tri ề t h c có truy n
ố ị ử ấ ố ờ th ng l ch s lâu đ i nh t, hình thành cu i thiên niên k ỷ
ầ ỷ ướ II đ u thiên niên k I tr ữ c công nguyên. Đó là nh ng
ả ị ử ủ ể kho tàng t ư ưở t ng ph n ánh l ch s ữ phát tri n c a nh ng
ề ự ủ ể ộ quan đi m c a nhân dân Trung hoa v t nhiên, xã h i và
ườ ế ớ ớ ọ ệ quan h con ng i v i th gi i xung quanh, h coi con
ườ ụ ệ ớ ờ ấ ớ ng ể i là ti u vũ tr ố trong h th ng l n... tr i đ t v i ta
ư ậ ạ ậ ớ ộ cùng sinh, v n v t v i ta là m t. Nh v y con ng ườ i
ự ấ ả ữ ữ ứ cũng ch a đ ng t t c ề ấ nh ng tính ch t, nh ng đi u
ủ ề ụ ừ ề ấ huy n bí c a vũ tr bao la. T đi u này cho ta th y hình
ướ ư ướ thành ra các khuynh h ng nh : khuynh h ng duy tâm
ủ ử ạ ằ ụ ề ạ ậ ồ c a M nh T thì cho r ng vũ tr , v n v t đ u t n t ạ i
ứ ủ ứ ệ ạ ờ ầ trong ý th c ch quan v trong ý ni m đ o đ c Tr i phú
ườ ư ể ề ạ ậ cho con ng i. Ông đ a ra quan đi m “v n v t đ u có
ủ ầ ự ự đ y đ trong ta”. Ta t xét mình mà thành th c, thì có cái
ữ ạ ọ ớ ơ ườ ả thú vui nào l n h n n a. Ông d y m i ng i ph i đi tìm
ở ế ớ ỉ ầ chân lý ngoài th gi i khách quan mà ch c n suy xét ở
ư ậ ủ ậ trong tâm, “t n tâm” c a mình mà thôi. Nh v y theo ông
ỉ ầ ạ ớ ch c n tĩnh tâm quay l i v i chính mình thì m i s ọ ự ậ v t
ệ ề ơ ổ đ u yên n, không có gì vui thú h n. Còn theo Thi n Ung
ụ ụ ằ thì cho r ng: vũ tr trong lòng ta, lòng ta là vũ tr ố . Đ i
ớ ướ ậ ị ế v i khuynh h ơ ng duy v t thô s kinh d ch thì bi ế t đ n
2
ủ ườ ể ế ế cùng cái tính c a con ng i thì cũng có th bi t đ n cái
ủ ậ ờ ờ ươ ạ tính c a v n v t, tr ấ i đ t: tr i có chín ph ng, con
ườ ế Ở ươ ướ ng i có chín khi u. ph ng Đông khuynh h ng duy
ư ậ ớ ặ v t ch a rõ ràng đôi khi còn đan xen v i duy tâm, m c
ả ủ ữ ế dù nó là k t qu c a quá trình khái quát nh ng kinh
ự ệ ế ờ ủ nghi m th c ti n lâu dài c a nhân dân Trung hoa th i c ổ
ạ ậ ượ ể ệ ở ọ ể đ i. Quan đi m duy v t đ c th hi n rõ ế h c thuy t
ươ ự ấ Âm d ấ ng, tuy nó còn mang tính ch t tr c quan, ch t
ữ ể ầ ơ phác, ngây th và có nh ng quan đi m duy tâm, th n bí
ề ị ử ư ộ ườ ế ọ v l ch s xã h i nh ng tr ng phái tri t h c này đã b ộ
ộ ướ ậ ứ ệ l rõ khuynh h ng duy v t và t ư ưở t ng bi n ch ng t ự
ề ơ ấ ủ ể phát c a mình trong quan đi m v c c u và s ự ậ v n
ủ ế ộ ự ậ ệ ượ ự đ ng, bi n hoá c a s v t hi n t ng trong t nhiên
ư ộ cũng nh trong xã h i.
Ở Ấ ế ộ ổ ạ ọ Ấ n đ t ộ ư ưở t ng tri t h c n đ c đ i đ ượ c
ừ ầ ố ỷ hình thành t ỷ cu i thiên niên k II đ u thiên niên k I
ướ ắ ồ ừ ớ tr c công nguyên, b t ngu n t ế th gi ầ i quan th n
ạ ả ụ ằ ể ượ tho i, tôn giáo, gi i thích vũ tr b ng bi u t ng các v ị
ầ ấ ự ồ ố ừ th n mang tính ch t t nhiên, có ngu n g c t ữ nh ng
ứ ố ổ ủ ạ Ở Ấ ộ hình th c tôn giáo t i c c a nhân lo i. n đ nguyên
ấ ợ ạ ư ắ ắ t c “thiên nhiên h p nh t” l i có màu s c riêng nh :
ướ ủ ệ ằ Xu h ng chính c a Upanishad lành m bi n h ộ
ề ế ọ cho h c thuy t duy tâm, tôn giáo trong kinh Vêđa v cái
ạ ầ ọ ố g i là “tinh th n sáng t o t ố ạ i cao” sángt o và chi ph i
3
ớ ể ự ỏ ạ ế th gi i này. Đ tr ả ờ l i câu h i cái gì là th c t i cao
ủ ấ ấ ứ ả ậ nh t, là căn nguyên c a t t c mà khi nh n th c đ ượ c
ườ ứ ẽ ượ ọ ạ nó, ng ậ i ta s nh n th c đ c m i cái còn l i và có th ể
ả ượ ỏ ự ủ ổ gi i thoát đ ồ c linh h n kh i s ờ lo âu kh nào c a đ i
ụ ủ ế ầ ộ ớ ố s ng tr n t c và ràng bu c c a th gi ầ i này là “tinh th n
ể ấ vũ tr ụ ố t ự i cao” Brahman, là th c th duy nh t, có tr ướ c
ấ ồ ạ ấ ệ ừ ấ nh t, t n t ễ i vĩnh vi n, b t di t, là cái t đó t ả t c th ế
ớ ề ớ ề ả gi ế ậ i đ u n y sinh ra và nh p v v i nó sau khi ch t.
ạ ầ ụ ấ Tóm l i Brahman là tinh th n vũ tr ạ , là đ ng sáng t o
ấ ạ ạ ụ duy nh t, là đ i ngã, đ i đinh, là vũ tr xung quanh cái
ạ ự ự ồ t n t ể i th c s , là khách th .
ầ ườ ể Còn Atman là tinh th n con ng i, là ti u ngã, là
ủ ể ể ẳ ỉ cái có th mô hình hoá, là ch th và ch ng qua ch là
ụ ư ườ ồ linh h n vũ tr c trú trong con ng ồ i mà thôi. Linh h n
ườ ỉ ự ể ệ ộ ộ con ng i (Atman) ch là s ậ bi u hi n, là m t b ph n
ủ ầ ố ồ c a “tinh th n t ồ i cao”. Vì Atman “linh h n” là cái t n
ạ ể ườ ở ờ ụ ố t i trong th xác con ng ầ đ i s ng tr n t c, nên ý i
ứ ườ ầ ưở ằ ồ th c con ng i l m t ng r ng linh h n, “cái ngã” là cái
ụ ớ ồ ố ớ ồ khác v i “linh h n vũ tr ”, khác v i ngu n s ng không
ệ ụ có sinh, không có di ủ t vong c a vũ tr .
ậ ố ườ ớ V y nên kinh Vêđa n i con ng i v i vũ tr ụ
ằ ầ ẩ ế ắ ướ ủ ệ b ng c u kh n, cúng t b t ch c hoà đi u c a vũ tr ụ
ằ ễ ứ b ng l nghi, hành l ễ ở hình th c bên ngoài. Còn kinh
ướ ể ộ ừ Upanishad quay vào h ng n i đ đi t ồ trong ra, đ ng
4
ấ ớ ụ ằ ứ ầ nh t cá nhân v i vũ tr b ng tri th c thu n tuý kinh
nghi m.ệ
ố ươ ạ ấ ạ ớ Đ i v i ph ng Tây l i nh n m nh tách con ng ườ i
ụ ườ ủ ể ỏ ra kh i vũ tr , coi con ng i là ch th , chúa t ể ể đ
ứ ụ ụ ớ nghiên c u chinh ph c vũ tr ế – th gi i khách quan. Và
ừ ớ cũng chính t ế th gi ẫ i khách quan khách nhau nên d n
ướ ứ ế ậ ế đ n h ng nghiên c u ti p c n cũng khác nhau:
ừ ế ớ ế ọ ợ T th gi i quan tri ấ t h c “thiên nhân h p nh t”
ơ ở ủ ề ể ế ị ế là c s ặ quy t đ nh nhi u đ c đi m khác c a tri ọ t h c
ươ ư ấ ườ ố ượ ph ng Đông nh : l y con ng i làm đ i t ng nghiên
ủ ế ứ ấ ướ ư ộ c u ch y u – tính ch t h ứ ng n i; hay nh nghiên c u
ớ ể ườ ề ả ấ ế th gi i cũng là đ làm rõ con ng ả i và v n đ b n th o
ậ ế ươ ạ ị lu n trong tri ọ t h c ph ư ờ ng Đông b m nh t. Nh ng
ượ ạ ế ươ ạ ặ ọ ng c l i tri ọ t h c ph ng Tây l i đ tr ng tâm nghiên
ứ ế ớ ấ ướ ạ ấ c u vào th gi i – tính ch t h ng ngo i; còn v n đ ề
ườ ỉ ượ ứ ể ả ế ớ con ng i ch đ c nghiên c u đ gi i thích th gi i mà
ươ ề ả ể ậ thôi. Cho nên ph ậ ng Tây bàn đ m nét v b n th lu n
ủ ụ c a vũ tr .
ệ ữ ề ấ Cái khác bi t n a là ngay trong v n đ con
ườ ươ ệ ươ ng i ph ng Đông cũng quan ni m khác ph ng Tây:
ườ ặ ọ Ở ươ Ph ng Đông ng i ta đ t tr ng tâm nghiên
ứ ệ ố ườ ườ ờ ố c u m i quan h ng ớ i v i ng i và đ i s ng tâm linh,
ủ ế ặ ậ ườ ỉ ít quan tâm đ n m t sinh v t c a con ng i, ch nghiên
ứ ứ ặ ạ ậ ườ ệ c u m t đ o đ c thi n hay ác theo l p tr ủ ng c a giai
5
ư ấ ố ị ườ ả c p tr ng tr cho nên nghiên c ú con ng i không ph i là
ả ườ ể ị ể đ gi i phóng con ng i mà là đ cai tr con ng ườ i,
ữ ệ ấ ườ ườ không th y quan h gi a ng ớ i v i ng ộ i trong lao đ ng
ấ ả s n xu t.
ọ ạ ế ặ Ở ươ Ph ng Tây h l i ít quan tâm đ n m t xã
ủ ộ ườ ề ự h i c a con ng i, đ cao cái t ậ ặ nhiên – m t sinh v t
ườ ả ườ trong con ng i, chú ý gi i phóng con ng ặ ề i v m t
ứ ế ậ ế nh n th c, không chú ý đ n nguyên nhân kinh t – xã
ể ộ ố ả ườ h i, cái g c đ gi i phóng con ng i.
ở ươ ữ ế , ph ng Đông nh ng t ư ưở t ng tri ọ t h c ít ứ Th hai
ạ ướ ạ ườ ồ khi t n t i d ầ i d ng thu n tuý mà th ớ ng đan xen v i
ọ ấ ứ ộ các hình thái ý th c xã h i khác. Cái n l y cái kia làm
ỗ ự ể ồ ệ ạ ề ch d a và đi u ki n đ t n t ể i và phát tri n cho nên ít
ế ữ ẩ ớ ế ọ ữ có nh ng tri t gia v i nh ng tác ph m tri ậ ộ t h c đ c l p.
ữ ờ ỳ ườ ầ ưở ế Và có nh ng th i k ng i ta đã l m t ng tri ọ t h c là
ủ ư ọ ọ ế ọ khoa h c c a khoa h c nh tri t h c Trung hoa đan xen
ậ ớ ị ế ọ Ấ ộ ạ v i chính tr lý lu n, còn tri t h c n đ l i đan xen tôn
ệ ậ ớ ở ươ giáo v i ngh thu t. Nói chung ph ng Đông thì tri ế t
ọ ườ ẩ ấ ằ ọ h c th ng n d u đ ng sau các khoa h c.
ừ ỳ ầ ờ ế Ở ươ ph ng Tây ngay t th i k đ u tri ọ t h c
ậ ọ ộ ớ ộ ọ ọ đã là m t khoa h c h c đ c l p v i các môn khoa h c
ọ ạ ườ ẩ ấ ằ khác mà các khoa h c l i th ng n d u đ ng sau tri ế t
ể ổ ọ ọ ờ ỳ ố h c. Và th i k Trung c là đi n hình: khoa h c mu n
6
ạ ả ự ả ế ồ t n t i ph i khoác áo tôn giáo, ph i t bi n mình thành
ủ ậ ộ ộ ộ m t b ph n c a giáo h i.
ử ế ươ ấ ị L ch s tri ọ t h c ph ng Đông ít th y có ứ Th ba,
ướ ề ả ạ ọ ở ữ nh ng b ấ c nh y v t v ch t có tính v ch ra ờ các th i
ể ỉ ự ế ế ụ ể đi m, mà ch là s ộ phát tri n c c b , k ti p xen k . ẽ Ở
Ấ ư ố ộ ườ ừ n đ , cũng nh Trung qu c các tr ng phái có t ờ th i
ổ ạ ẫ ữ ọ ớ ừ c đ i v n gi nguyên tên g i cho t i ngày nay (t th ế
ỷ ướ ế ỷ ế k VIII – V tr c công nguyên đ n th k 19).
ư ể ộ ỉ ự N i dung có phát tri n nh ng ch là s phát
ụ ừ ể ớ ộ ế tri n c c b , thêm b t hay đi sâu vào t ng chi ti ư t nh :
ơ ở ề ầ ẫ ố Nho ti n t n, Hán nho, T ng nho v n trên c s nhân –
ễ ư ề ả ộ ươ l – chính danh, nh ng có c i biên v m t ph ệ ng di n
ư ễ ề ầ ờ ễ nào đó ví nh L th i ti n T n là cung kính, l phép, văn
ế ờ ươ ườ hoá, th i Hán bi n thành tam c ng ngũ th ờ ng, đ i
ữ ế ố T ng bi n thành ch Lý...
ế ọ ở ạ ờ ỉ ớ Các nhà tri t h c các th i đ i ch gi ạ i h n
ổ ủ ệ ể ả ộ mình trong khuôn kh ng h , b o v quan đi m hay
ể ệ ể ệ ộ ố ớ m t h th ng nào đó đ hoàn thi n và phát tri n nó h n
ữ ụ ạ ặ ạ ầ là v ch ra nh ng sai l m và không đ t ra m c đích t o ra
ứ ế ậ ậ ớ ọ ớ th c tri t h c m i. Do v y nó không mâu thu n v i các
ế ọ ượ ặ ừ ầ h c thuy t đã đ ề c đ t n n móng t ban đ u, không ph ủ
ế ẫ ấ ộ ị đ nh nhau hoàn toàn và d n đ n cu c đ u tranh trong các
ườ ệ tr ắ ng phái không gay g t và cũng không tri t đêt. Có
ế ộ ế ạ tình tr ng đó chính là do ch đ phong ki n quá kéo dài
7
ủ ấ ả ế ấ ộ ế và b o th , k t c u kinh t , giai c p trong x ã h i đan
ộ xen c ng sinh bên nhau.
ượ ươ ạ Ng c l ạ ở i ph ng Tây l ể i có đi m khác
ệ Ở ỗ ạ ạ ỗ ỳ ườ bi ờ m i giai đo n, m i th i k , bên c nh các tr t. ng
ạ ữ ườ ớ ờ phái cũ l i có nh ng tr ấ ng phái m i ra đ i có tính ch t
ố ạ ư ạ ạ ạ ờ ườ ờ v ch th i đ i nh th i c đ i bên c nh tr ng phái
ế ồ ạ ờ Talét, Hêraclit... đ n Đêmôcrit r i th i đ i khai sáng
ở ế ứ ổ ọ Pháp, CNDV Anh, Hà lan, tri ể t h c c đi n Đ c... Và
ữ ậ ấ ơ ộ ữ h n n a cu c đ u tranh gi a duy tâm và duy v t mang
ế ấ ệ ệ tính ch t quy t li t, tri ể ơ t đ h n.
ự ườ ế ọ ứ ư S phân chia tr ng phái tri t h c cũng Th t ,
khác:
ườ ế Ở ươ ph ng Đông đan xen các tr ng phái, y u t ố
ứ ệ ậ duy v t, duy tâm bi n ch ng, siêu hình không rõ nét. S ự
ề ạ ữ ỉ ộ ể phân chia ch xét v đ i th , còn đi sâu vào nh ng n i
ể ườ ặ ặ ụ dung c th th ậ ng là có m t duy tâm có m t duy v t,
ậ ậ ỳ ị ơ ỳ s k là duy v t, h u k là nh nguyên hay duy tâm, th ể
ế ệ ớ ế ế ệ hi n rõ th gi ấ i quan thi u nh t quán, thi u tri ể ủ t đ c a
ế ỳ ị ọ ử ộ ươ tri t h c vì phân k l ch s trong các xã h i ph ng
ư ạ ạ ươ Đông cũng không m ch l c nh ph ng Tây.
ượ ạ ế ươ ự Ng c l i tri ọ t h c ph ng Tây thì s phân chia
ườ ứ ơ ồ ạ ị các tr ng phái rõ nét h n và các hình th c t n t i l ch
ơ ế ư ậ s ử ấ r ậ ấ t rõ ràng nh duy v t ch t phác thô s đ n duy v t
ồ ứ ệ ế siêu hình r ậ i đ n duy v t bi n ch ng.
8
ứ ủ ữ ệ ậ ố ế , H th ng thu t ng c a tri ọ t h c Th năm
ươ ớ ế ươ ph ng Đông cung khác so v i tri ọ t h c ph ng Tây ở 3
m ng:ả
ề ả ể ậ ươ ậ
V b n th lu n: Ph
ng Tây dùng thu t ng ữ
ể ấ ậ ả “gi ớ ự i t nhiên”, “b n th ”, “v t ch t”. Còn ở
ươ ạ ữ ậ ph ng Đông l ự i dùng thu t ng “thái c c”
ắ ạ ạ đ o s c, hình, v n pháp,... hay ngũ hành: Kim,
ề ả ể ả ổ ộ ỷ ấ M c, Thu , Ho , Th ... Đ nói v b n ch t
ủ ụ ặ ệ ố c a vũ tr đ c bi ề t là khi bàn v m i quan h ệ
ữ ườ ụ ươ gi a con ng i và vũ tr thì ph ng Tây dùng
ủ ể ạ ườ ể ph m trù khách th – ch th ; con ng ớ i v i
ự ứ ấ ậ ồ ớ ạ t nhiên, v t ch t v i ý th c, t n t i và t ư
ươ ạ duy. Còn ph ng Đông l ậ i dùng Tâm – v t,
ầ ở năng – s , lí – khí, hình – th n. Trong đó hình
ữ ệ ấ ạ ầ ớ th n là nh ng ph m trù xu t hi n s m và dùng
ề ấ nhi u nh t.
ề ấ ự ủ ế ế ổ
Nói v tính ch t, s
bi n d i c a th gi ớ i:
ươ ứ ữ ệ ậ ph ng Tây dùng thu t ng “bi n ch ng” siêu
ứ ư ậ ộ ấ ộ hình, thu c tính, v n đ ng, đ ng im nh ng l y
ấ ố ớ ộ cái đ u tranh cái đ ng là chính. Đ i v i
ươ ữ ộ ph ậ ng Đông dùng thu t ng đ ng – tĩnh,
ế ị ườ ườ bi n d ch, vô th ng, th ng còn, vô ngã và
ấ ấ ố ố ấ l y cái th ng nh t, l y cái tĩnh làm g c là vì
ươ ế ượ ph ng Đông tri ọ t h c đ ự c xây d ng trên
9
ụ ả ộ ị ể quan đi m vũ tr là m t, ph i mang tính nh p
đi u.ệ
ệ ủ ề ễ ạ ố
Khi di n đ t v m i liên h c a các s
ự ậ v t,
ượ ế ớ ươ ệ hi n t ng trên th gi i thì ph ng Tây dùng
ữ ệ ệ ậ ậ thu t ng “liên h ”, “quan h ” “quy lu t”.
ươ ữ ạ Còn ph ậ ng Đông dùng thu t ng “đ o” “lý”
ệ ầ ấ ừ “m nh” “th n”, cũng xu t phát t ế th gi ớ i
ấ ợ ấ ả quan thiên nhân h p nh t nên t ả t c ph i mang
ắ ố ệ ậ ị ủ tính nh p đi u, tính quy lu t, tính so n c c a
ụ ư ự ế ưỡ ị vũ tr nh thái c c đ n l ng nghi... Có nh p
ệ ươ ụ đi u là hài hoà âm d ng, còn vũ tr ậ là t p
ợ ổ ồ ắ ố h p kh ng l các so n c...
ả ế ươ , Tuy c hai dòng tri ọ t h c ph ng Đông ứ Th sáu
ươ ằ ả ề ơ ả ế ấ và ph ề ng Tây đ u nh m gi ủ i quy t v n đ c b n c a
ế ư ọ ươ ề ặ ả tri t h c nh ng ph ng Tây nghiêng n ng v gi ế i quy t
ứ ứ ặ ấ ặ ỉ ả ữ ế m t th nh t còn m t th hai ch gi ấ i quy t nh ng v n
ề ượ ươ ề đ có liên quan. Ng c l ạ ở i ph ặ ng Đông n ng v gi ả i
ứ ế ế ặ ẫ ươ quy t m t th hai cho nên d n đ n hai ph ng pháp t ư
duy khác nhau.
ươ ừ ụ ể ế Ph ng Tây đi t c th đ n khái quát cho nênlà
ư ấ ị ư ư ậ ạ t duy t t đ nh – t duy v t lý chính xác nh ng l i không
ượ ệ ấ ẫ ươ gói đ c cái ng u nhiên xu t hi n. Còn ph ng Đông đi
ừ ể ằ ụ ụ ế ẩ ế ọ t khái quát đ n c th b ng các n d tri ớ t h c v i
ữ ấ ụ nh ng c u cách ngôn, ng ngôn nên không chính xác
10
ạ ể ượ ượ ư nh ng l i hi u cách nào cũng đ c, nó gói đ ả c c cái
ẫ ọ ọ ọ ỗ ng u nhiên mà ngày nay khoa h c g i là khoa h c h n
ự mang – d báo.
ể ộ ệ Trên đây là m t vài đi m khác bi ữ ả t căn b n gi a
ế ươ ươ tri ọ t h c ph ng Đông và ph ng Tây mà chúng ta có
ề ể ể ậ ấ th nh n th y, ngoài ra chúng còn có nhi u đi m khác
ệ ữ ạ ờ ớ bi t v i nhau n a mà trong th i gian có h n tôi có th ể
ư ượ ủ ự ấ ch a tìm ra đ c. R t mong s góp ý c a cô giáo.
