Toàn tập về V.I.Lê nin - Tập 25

Chia sẻ: Kien Kien | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:408

Thêm vào BST

Báo xấu

147
lượt xem 56
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 25 của bộ Tài liệu V.I.Lê nin toàn tập bao gồm các tác phẩm của V.I.Lê nin viết từ tháng 3 đến tháng 7 năm 1914, ngay trước khi nổ ra cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất. Những tác phẩm trong tập 25 được Lênin viết tại Cra-cốp, một vị trí quan trong ở nước ngoài gần kề với nước Nga.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Toàn tập về V.I.Lê nin - Tập 25

V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n − í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i! V.I. Lª-nin Toµn tËp 25
V.I. Lª-nin Toµn tËp TËp 25 Th¸ng Ba - th¸ng B¶y 1914 Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005
Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch lêi nhµ xuÊt b¶n cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c ─ Lª-nin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn t¶ng t− t−ëng, kim chØ nam cho hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ, ®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lý luËn c¸ch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay. §¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn c¸c tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña C Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1980 Vla®imia IlÝch Lª-nin (22-4-1870 ─ 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n Bé s¸ch quý V. I. Lª-nin - Toµn tËp 10102 − 881 π 798 − 80 0101020000 gåm 55 tËp vµ 2 tËp Tra cøu. 014(01) − 80 Bé s¸ch V. I. Lª-nin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lª-nin - Toµn tËp,
VII tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ kû XX. * * * TËp 25 cña bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp bao gåm c¸c t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin viÕt tõ th¸ng Ba ®Õn th¸ng B¶y n¨m Lêi tùa 1914, ngay tr−íc khi næ ra cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt. Nh÷ng t¸c phÈm trong tËp 25 ®−îc Lª-nin viÕt t¹i Cra-cèp, TËp 25 trong V. I. Lª-nin Toµn tËp lµ tËp cuèi cïng in nh÷ng mét vÞ trÝ quan träng ë n−íc ngoµi gÇn kÒ víi n−íc Nga. t¸c phÈm viÕt trong thêi kú cao trµo c¸ch m¹ng míi. TËp nµy Trong thêi gian ë Cra-cèp, Lª-nin th−êng xuyªn liªn l¹c vµ gåm nh÷ng t¸c phÈm viÕt tõ th¸ng Ba ®Õn th¸ng B¶y 1914 t¹i l·nh ®¹o ®¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch trong §u-ma nhµ n−íc IV vµ Cra-cèp, n¬i mµ Vla-®i-mia I-lÝch ®· sèng tõ gi÷a n¨m 1912, vµ b¸o "Sù thËt"; chiÕn ®Êu quyÕt liÖt chèng bän c¬ héi chñ nghÜa t¹i lµng P«-r«-nin, n¬i mµ Ng−êi ®· ®Õn ë trong nh÷ng th¸ng trong phong trµo c«ng nh©n Nga vµ quèc tÕ; tæ chøc phong mïa hÌ. trµo quÇn chóng chuÈn bÞ tiÕn tíi mét cuéc c¸ch m¹ng míi. Trong qu·ng ®êi c− tró ë n−íc ngoµi cña Lª-nin, thêi gian Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp nµy ®−îc ph©n Ng−êi sèng ë Cra-cèp cã mét tÇm quan träng ®Æc biÖt. Do sèng tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu s¸ch, do ViÖn ë mét vÞ trÝ gÇn kÒ n−íc Nga nªn Ng−êi ®· cã kh¶ n¨ng thiÕt Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin (Liªn X«) viÕt cho lÇn xuÊt lËp nh÷ng mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi n−íc Nga, trao ®æi th− tõ b¶n b»ng tiÕng ViÖt. ®Òu ®Æn víi c¸c tæ chøc ®¶ng, hµng ngµy l·nh ®¹o b¸o "Sù thËt" PhÇn Phô lôc vµ c¸c B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng vµ ®¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch trong §u-ma nhµ n−íc IV. Nh÷ng t¸c øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy phÈm ®−îc ®−a vµo tËp nµy ph¶n ¸nh ho¹t ®éng nhiÒu mÆt ®ã hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, cña Lª-nin, cho thÊy râ cuéc ®Êu tranh cña Ng−êi chèng chñ gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, nghÜa c¬ héi trong phong trµo c«ng nh©n Nga vµ quèc tÕ, cuéc gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lª-nin. ®Êu tranh nh»m cñng cè ®¶ng, viÖc chuÈn bÞ cho quÇn chóng Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lª-nin; chó tiÕn tíi mét cuéc c¸ch m¹ng míi. thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa Nh÷ng t¸c phÈm in trong tËp nµy ®−îc viÕt ngay tr−íc khi M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng næ ra cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, trong ®iÒu kiÖn phong s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y). trµo c¸ch m¹ng ë Nga ®ang d©ng lªn nh− vò b·o. Th¸ng Ba - Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ th¸ng T− 1914, mét lµn sãng ph¶n kh¸ng m¹nh mÏ ®· trµn lan Ých cho b¹n ®äc. kh¾p n−íc nh©n vô ®Çu ®éc hµng lo¹t n÷ c«ng nh©n t¹i nhµ m¸y "T¬-rª-u-g«n-nÝch" ë Pª-tÐc-bua vµ nhµ m¸y "Pr«-vèt-nÝch" ë Ri- Th¸ng 8 n¨m 2005 ga. Th¸ng N¨m l¹i bïng lªn mét ®ît míi cña phong trµo. BÊt nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia chÊp c¶nh s¸t v©y r¸p vµ b¾t bí, nh÷ng cuéc mÝt-tinh, héi häp,
VIII Lêi tùa Lêi tùa IX biÓu t×nh vµ b·i c«ng ®Ó kû niÖm ngµy 1 th¸ng N¨m ®· diÔn ra chñ nghÜa M¸c. Sù thèng nhÊt cña giai cÊp c«ng nh©n ®· ®−îc ë kh¾p n¬i. Sau cuéc kû niÖm bÝ mËt ngµy 1 th¸ng N¨m, mét x©y dùng vµ cñng cè trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh kh«ng ®iÒu hßa cuéc tæng b·i c«ng cña c«ng nh©n ®· b¾t ®Çu diÔn ra t¹i Ba-cu; cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch chèng ph¸i thñ tiªu, ph¸i "TiÕn c«ng nh©n Pª-tÐc-bua ñng hé c«ng nh©n Ba-cu. Ngµy 3 th¸ng lªn", ph¸i T¬-rèt-xki mµ Lª-nin ®· viÕt nhiÒu bµi - nh÷ng bµi ®ã B¶y c¶nh s¸t x¶ sóng b¾n vµo cuéc mÝt-tinh cña c«ng nh©n nhµ cã in trong tËp nµy - ®Ó v¹ch mÆt bän chóng. Trong sè ®ã cã c¸c m¸y Pu-ti-lèp cã gÇn 12 ngh×n c«ng nh©n tham gia. C«ng nh©n bµi: "Sù thèng nhÊt", "VÒ ph¸i "TiÕn lªn" vµ vÒ nhãm "TiÕn lªn"", nhµ m¸y Pu-ti-lèp b·i c«ng ®Ó tr¶ lêi cuéc ®µn ¸p ®Ém m¸u vµ "Sù thèng nhÊt cña c«ng nh©n vµ c¸c "trµo l−u" cña c¸c phÇn tö hä ®· ®−îc c«ng nh©n tÊt c¶ c¸c nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng ë Pª- trÝ thøc", v. v.. Lª-nin ®· v¹ch mÆt chñ nghÜa ph¸i gi÷a cña T¬- tÐc-bua ñng hé. Phong trµo ®· ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ rèt-xki, chñ nghÜa phiªu l−u vÒ chÝnh trÞ, tÝnh v« nguyªn t¾c vµ kh«ng g× ng¨n l¹i ®−îc; tiÕp sau thñ ®«, M¸t-xc¬-va, ¤-®Ðt-xa, th¸i ®é hai mÆt cña y. V× kh«ng cã quan ®iÓm v÷ng vµng ®èi Xoãc-m«-v«, Ri-ga, Ti-phlÝt, IÕc-cót-xc¬, £-ca-tª-ri-n«-®a, Xª-va- víi bÊt cø mét vÊn ®Ò nghiªm chØnh nµo cña chñ nghÜa M¸c, xt«-p«n, Kh¸c-cèp, A-xt¬-ra-khan, c¸c tØnh C«-xt¬-r«-ma, Vla- T¬-rèt-xki, theo c¸ch nãi cña Lª-nin, lu«n lu«n "luån vµo kÏ hë" ®i-mia vµ nhiÒu tØnh kh¸c ®· ®øng dËy. cña nh÷ng sù bÊt ®ång nµy hoÆc nh÷ng sù bÊt ®ång kh¸c, ®ång Ngän löa ®Êu tranh ®· nãng báng ®Õn møc t¹i Pª-tÐc-bua, thêi ch¹y tõ phÝa nµy sang phÝa kia. Trong khi che ®Ëy b»ng Ba-cu, vµ Lèt-d¬, c«ng nh©n b¾t ®Çu x©y dùng chiÕn lòy. VÒ nh÷ng lêi lÏ c¸ch m¹ng gi¶ hiÖu, thùc ra y b¶o vÖ ph¸i thñ tiªu. sau, Lª-nin nhËn xÐt r»ng cuéc b·i c«ng c¸ch m¹ng cña quÇn Lª-nin chØ râ r»ng nÕu ph¸i thñ tiªu cã bé mÆt phi m¸c-xÝt, tù chóng n¨m 1914 ®· "cã ®Õn h¬n 2 triÖu ng−êi tham gia vµ ®· do chñ nghÜa riªng cña m×nh th× T¬-rèt-xki l¹i kh«ng bao giê cã gÇn b»ng møc n¨m 1905" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù mét "bé mÆt" riªng cña m×nh mµ chØ cã nh÷ng sù di chuyÓn tõ thËt, Hµ-néi, 1963, t. 21, tr. 371). Nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ phÝa nh÷ng phÇn tö tù do chñ nghÜa sang phÝa nh÷ng ng−êi ®· diÔn ra d−íi khÈu hiÖu lËt ®æ chÕ ®é Nga hoµng vµ ®ßi m¸c-xÝt, nh÷ng mÈu lêi lÏ rÊt kªu l−îm ®−îc ë ®©y ®ã. Lª-nin thµnh lËp chÕ ®é céng hßa d©n chñ. Nh÷ng ho¹t ®éng ®Êu ®· gäi T¬-rèt-xki lµ mét "phÇn tö chia rÏ tÖ h¹i nhÊt" trong tranh cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng ®· x¶y ra trong qu©n ®éi; phong phong trµo d©n chñ - x· héi Nga. trµo n«ng d©n ngµy cµng ®−îc t¨ng c−êng. N−íc Nga ®· ®øng Trong nh÷ng cuéc chiÕn ®Êu quyÕt liÖt víi bän c¬ héi chñ tr−íc mét cuéc khñng ho¶ng cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. nghÜa, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch do Lª-nin l·nh ®¹o vÉn lu«n Cuéc ®Êu tranh cña quÇn chóng v« s¶n t¨ng lªn th× viÖc lu«n lµ nh÷ng ng−êi chiÕn th¾ng. Tæng kÕt hai m−¬i n¨m ®Êu cñng cè sù thèng nhÊt vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n tranh cña chñ nghÜa M¸c chèng chñ nghÜa c¬ héi ë Nga, trong trªn c¬ së kû luËt giai cÊp, c−¬ng lÜnh vµ s¸ch l−îc m¸c- bµi "Cuéc ®Êu tranh t− t−ëng trong phong trµo c«ng nh©n" Lª- xÝt, còng ngµy cµng trë nªn bøc thiÕt h¬n. Sù l·nh ®¹o cña nin ®· rót ra kÕt luËn cã ý nghÜa nguyªn t¾c rÊt to lín: "Trong ®¶ng vµ sù ®oµn kÕt trong hµng ngò cña ®¶ng lµ ®iÒu kiÖn 20 n¨m nay, c«ng cuéc tÈy trõ ¶nh h−ëng cña giai cÊp t− s¶n, cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cña viÖc ®ã. Lª-nin ®· d¹y r»ng cña "chñ nghÜa kinh tÕ" vµ cña xu h−íng thñ tiªu khái phong kh«ng thÓ cã sù thèng nhÊt nÕu kh«ng cã tæ chøc vµ kh«ng trµo c«ng nh©n ®· cã mét tiÕn bé lín lao. HiÖn nay nÒn t¶ng v« thÓ cã tæ chøc nÕu kh«ng cã sù phôc tïng cña thiÓu sè ®èi s¶n thËt sù cña mét ®¶ng m¸c-xÝt thËt sù lÇn ®Çu tiªn ®· ®−îc víi ®a sè. Giai cÊp c«ng nh©n cÇn cã sù thèng nhÊt gi÷a thiÕt lËp mét c¸ch v÷ng ch¾c" (tËp nµy, tr. 155). nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt chø kh«ng ph¶i lµ sù thèng nhÊt gi÷a Kinh nghiÖm cña phong trµo c«ng nh©n cã tÝnh chÊt quÇn chóng nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt víi nh÷ng kÎ thï vµ nh÷ng kÎ xuyªn t¹c ®· x¸c nhËn mét c¸ch hïng hån nh÷ng t− t−ëng c−¬ng lÜnh, t−
X Lêi tùa Lêi tùa XI t−ëng s¸ch l−îc, t− t−ëng tæ chøc, nh÷ng nghÞ quyÕt vµ ®−êng tiÒn gãp cho b¸o cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch x¸c nhËn r»ng lèi chÝnh trÞ cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Nghiªn cøu mét c¸ch chØ cã ph¸i "Sù thËt" míi lµ mét trµo l−u m¸c-xÝt, v« s¶n, thËt sù kü l−ìng nh÷ng tµi liÖu vÒ sù ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng ®éc lËp víi giai cÊp t− s¶n, mét trµo l−u ®ang tæ chøc vµ ®oµn nh©n ë Nga, Lª-nin ®· dùa vµo nh÷ng sù thËt kh«ng thÓ chèi kÕt ®a sè c«ng nh©n. c·i ®−îc chøng minh r»ng tuyÖt ®¹i ®a sè trong giai cÊp c«ng Trong tËp nµy cã mét sè bµi viÕt vÒ b¸o chÝ c«ng nh©n vµ vai nh©n ®i theo nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. 4/5 c«ng nh©n Nga gi¸c trß cña b¸o chÝ c«ng nh©n trong phong trµo c¸ch m¹ng. Trong ngé ®· ®oµn kÕt xung quanh c¸c nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ ®¹i sè ®ã, cã bµi b¸o næi tiÕng "LÞch sö b¸o chÝ c«ng nh©n ë Nga", biÓu ®¶ng ë Pra-ha vµ cña c¸c héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung viÕt cho sè ®Çu tiªn cña b¸o "Ng−êi c«ng nh©n" ra m¾t b¹n ®äc −¬ng víi c¸c c¸n bé b«n-sª-vÝch cña ®¶ng häp t¹i Cra-cèp vµ P«- ®óng vµo ngµy kû niÖm 2 n¨m thµnh lËp b¸o "Sù thËt". Trong r«-nin. Sù thèng nhÊt cña c«ng nh©n biÓu hiÖn ë viÖc thõa nhËn bµi nµy, Lª-nin v¾n t¾t ®iÓm qua lÞch sö b¸o chÝ c«ng nh©n, c¸c nghÞ quyÕt cña ®¶ng vµ t¸n thµnh nh÷ng nghÞ quyÕt ®ã. "ë nghiªn cøu t−êng tËn mèi liªn hÖ kh«ng thÓ t¸ch rêi cña b¸o chÝ n¬i nµo mµ ®a sè c«ng nh©n gi¸c ngé ®oµn kÕt xung quanh c«ng nh©n víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo d©n chñ vµ x· héi nh÷ng nghÞ quyÕt râ rµng vµ chÝnh x¸c, th× ë ®ã cã sù nhÊt trÝ vÒ chñ nghÜa ë trong n−íc. Lª-nin chØ râ r»ng phong trµo gi¶i t− t−ëng vµ hµnh ®éng, ë ®ã cã tÝnh ®¶ng vµ ®¶ng" (tr. 223). phãng ë Nga ®· tr¶i qua ba giai ®o¹n chñ yÕu: thêi kú quý téc Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch còng giµnh ®−îc th¾ng lîi c¶ (kho¶ng tõ 1825 ®Õn 1861), thêi kú trÝ thøc b×nh d©n hay thêi kú trong phong trµo c«ng ®oµn vµ trong cuéc vËn ®éng bÇu cö c¸c d©n chñ t− s¶n kÐo dµi cho ®Õn n¨m 1895 vµ thêi kú v« s¶n b¾t c¬ quan b¶o hiÓm: ph¸i "Sù thËt" ®· chiÕm tuyÖt ®¹i ®a sè trong ®Çu n¨m 1895. Khi ph©n tÝch mçi mét thêi kú trong c¸c thêi kú c¸c c«ng ®oµn lín nhÊt trong n−íc vµ trong sè ®¹i biÓu ®−îc ñy ®ã, Lª-nin ®Æc biÖt l−u ý ®Õn viÖc lµm s¸ng tá thêi kú thø ba, quyÒn bÇu c¬ quan b¶o hiÓm toµn Nga. Lª-nin nhËn xÐt r»ng thêi kú v« s¶n. bÊt chÊp ph¸i thñ tiªu, kh«ng cã chóng vµ chèng l¹i chóng, Nghiªn cøu t−êng tËn lÞch sö b¸o chÝ c«ng nh©n, Lª-nin chØ c«ng nh©n ®· tiÕn hµnh mét ®ît vËn ®éng xuÊt s¾c trong phong râ r»ng ®ã lµ lÞch sö ®Êu tranh gi÷a hai xu h−íng trong phong trµo b·i c«ng vµ b¶o hiÓm, trong viÖc x©y dùng b¸o chÝ vµ ®· trµo m¸c-xÝt Nga vµ trong phong trµo d©n chñ - x· héi Nga : xu giµnh ®−îc ®a sè ë kh¾p n¬i. h−íng m¸c-xÝt vµ xu h−íng c¬ héi chñ nghÜa. Sù ph©n chia nµy trong suèt hai m−¬i n¨m trêi ®· thay h×nh ®æi d¹ng, nh−ng vÒ B¸o "Sù thËt" ®· ®ãng mét vai trß to lín trong viÖc ®oµn kÕt thùc chÊt vÉn chØ lµ mét. Lª-nin ®· v¹ch ra nh÷ng nguån gèc x· giai cÊp c«ng nh©n Nga. Nh÷ng bµi viÕt ®−îc ®−a vµo tËp nµy lµ héi vµ giai cÊp s©u xa cña sù ph©n chia ®ã vµ cña cuéc ®Êu tranh b»ng chøng râ rµng nãi lªn r»ng Lª-nin coi tê b¸o m¸c-xÝt lµ mét trong néi bé phong trµo d©n chñ - x· héi. Ng−êi gi¶i thÝch r»ng c«ng cô cùc kú quan träng ®Ó tæ chøc vµ gi¸o dôc giai cÊp c«ng giai cÊp c«ng nh©n sèng bªn c¹nh giai cÊp tiÓu t− s¶n lµ giai cÊp nh©n, ®Ó nèi liÒn ®¶ng víi quÇn chóng ®«ng ®¶o. Nh÷ng sè liÖu v× bÞ ph¸ s¶n nªn ®ang ngµy cµng ®−a thªm nhiÒu phÇn tö ngo¹i vÒ tiÒn do c¸c nhãm c«ng nh©n gãp cho b¸o chøng thùc r»ng b¸o lai vµo hµng ngò cña giai cÊp v« s¶n. N−íc Nga lµ mét n−íc tiÓu "Sù thËt" chÝnh lµ mét c¬ quan nh− vËy. Trong ®iÒu kiÖn c¸c tæ t− s¶n nhÊt trong c¸c n−íc t− b¶n chñ nghÜa, v× thÕ phong trµo chøc cña ®¶ng ë vµo ®Þa vÞ kh«ng hîp ph¸p, "bÝ mËt", sè tiÒn do c«ng nh©n cã tÝnh chÊt quÇn chóng tÊt yÕu s¶n sinh ra c¸nh tiÓu c«ng nh©n gãp lµ mét chØ dÉn gi¸n tiÕp nh−ng ®óng ®¾n vÒ thùc t− s¶n, c¬ héi chñ nghÜa trong phong trµo ®ã. C¸i gäi lµ "ph¸i tr¹ng cña nh÷ng tæ chøc ®ã. Lóc ®ã, ng−êi ta gäi nh÷ng ng−êi kinh tÕ" lµ c¸nh c¬ héi chñ nghÜa, trÝ thøc tiÓu thÞ d©n, c¸nh nµy b«n-sª-vÝch lµ "nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i "Sù thËt"". Nh÷ng mãn thi hµnh ®−êng lèi c«ng nh©n tù do chñ nghÜa mµ thùc chÊt chung
XII Lêi tùa Lêi tùa XIII quy l¹i chØ lµ: "c«ng nh©n th× cÇn ®Êu tranh kinh tÕ, ph¸i tù do ®· gióp ®ì c¸c c¬ quan b¸o chÝ cña m×nh, hä ®· gãp tõng xu l¹i míi cÇn ®Êu tranh chÝnh trÞ". thµnh hµng tr¨m, hµng ngh×n róp ®Ó ñng hé b¸o. §iÒu ®Æc biÖt Thêi kú 1901 - 1903 lµ thêi kú tê b¸o chÝnh trÞ m¸c-xÝt ®Çu lµ "Ngµy b¸o chÝ c«ng nh©n" ®· kÐo dµi gÇn hai th¸ng, trong tiªn, tê "Tia löa". Tê b¸o nµy ®· v¹ch ra c−¬ng lÜnh cña §¶ng thêi gian ®ã c«ng nh©n tõ kh¾p n¬i trong n−íc ®· göi vÒ cho d©n chñ - x· héi, nh÷ng c¬ së s¸ch l−îc cña ®¶ng vµ nh÷ng b¸o nh÷ng sè tiÒn quyªn gãp ®−îc vµ rÊt nhiÒu nghÞ quyÕt h×nh thøc kÕt hîp ®Êu tranh kinh tÕ víi ®Êu tranh chÝnh trÞ cña ®oµn kÕt víi b¸o. M·i sau hai th¸ng Lª-nin míi tiÕn hµnh tæng c«ng nh©n trªn c¬ së chñ nghÜa M¸c triÖt ®Ó. TuyÖt ®¹i ®a sè kÕt "Ngµy b¸o chÝ c«ng nh©n" (xem tr. 493-502). c«ng nh©n tiªn tiÕn ®· ®øng vÒ phÝa tê "Tia löa" chèng l¹i chñ Lª-nin ®· nhiÒu lÇn chØ râ r»ng ph¸i "Sù thËt" thi hµnh mét nghÜa c¬ héi. Nh−ng th¾ng lîi cña tê "Tia löa" ®èi víi "chñ ®−êng lèi chÝnh trÞ v« s¶n m¸c-xÝt, b¶o vÖ nh÷ng lîi Ých cña giai nghÜa kinh tÕ" ®· dÉn tíi chç ®−a thªm rÊt nhiÒu "b¹n ®−êng" cÊp c«ng nh©n trong sù nghiÖp c¶i t¹o n−íc Nga. Lª-nin cho míi cña phong trµo d©n chñ - x· héi vµo hµng ngò cña ®¶ng; vµ r»ng viÖc hµng ngh×n nhãm c«ng nh©n ®oµn kÕt xung quanh tê chñ nghÜa c¬ héi, nh− Lª-nin ®· viÕt, ®· sèng l¹i d−íi h×nh thøc "Sù thËt" lµ mét b»ng chøng sinh ®éng nãi lªn r»ng sù thèng chñ nghÜa men-sª-vÝch. Thùc chÊt cña s¸ch l−îc men-sª-vÝch nhÊt vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n ®· t¨ng lªn. trong c¸ch m¹ng 1905-1907 chung quy l¹i chØ lµ ®−êng lèi c«ng Ho¹t ®éng cña ®¶ng ®oµn b«n-sª-vÝch trong §u-ma nhµ nh©n tù do chñ nghÜa, chØ lµ sù phô thuéc cña c«ng nh©n vµo n−íc IV ®· phôc vô cho nhiÖm vô më réng vµ cñng cè mèi liªn ph¸i tù do. hÖ víi giai cÊp c«ng nh©n. Mét nhãm t¸c phÈm cña Lª-nin n»m ChØ cã chñ nghÜa b«n-sª-vÝch míi thÓ hiÖn ®−îc b¶n chÊt v« trong tËp nµy thÓ hiÖn sù l·nh ®¹o cña Lª-nin ®èi víi ®¶ng s¶n cña phong trµo v× s¸ch l−îc cña nã ®¶m b¶o ®−îc tÝnh ®éc ®oµn, sù quan t©m th−êng xuyªn cña Ng−êi ®èi víi viÖc hÕt lËp cña giai cÊp c«ng nh©n. Nh÷ng tê b¸o b«n-sª-vÝch "TiÕn søc sö dông diÔn ®µn §u-ma nh»m cæ ®éng c¸ch m¹ng. C¸c ®¹i lªn" vµ "Ng−êi v« s¶n" lµ nh÷ng c¬ quan chñ yÕu ®· b¶o vÖ biÓu b«n-sª-vÝch th−êng xuyªn ®Õn gÆp Lª-nin - hä ®Õn gÆp s¸ch l−îc cña chñ nghÜa M¸c triÖt ®Ó, mét s¸ch l−îc trung thµnh Ng−êi ë Cra-cèp vµ P«-r«-nin ®Ó nhËn chØ thÞ vµ lêi khuyªn, ®Ó víi tê "Tia löa" cò. Nhê cuéc ®Êu tranh l©u dµi vµ c«ng t¸c gian th¶o luËn s¸ch l−îc cña ®¶ng ®oµn §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - khæ cña nh÷ng c«ng nh©n tiªn tiÕn, phong trµo cã tÝnh chÊt giai x· héi Nga trong §u-ma. Vla-®i-mia I-lÝch ®· viÕt cho c¸c ®¹i cÊp cña giai cÊp v« s¶n ®· t¸ch khái mäi thµnh phÇn hçn t¹p vµ biÓu c¸c dù th¶o diÔn v¨n t¹i §u-ma vµ so¹n th¶o c¸c dù luËt. mäi sù lÖch l¹c tiÓu t− s¶n vµ ®· ®−îc cñng cè. Trong tËp nµy cã "Dù luËt vÒ quyÒn b×nh ®¼ng d©n téc", "Dù Nhê cuéc ®Êu tranh l©u dµi vµ bÒn bØ cña ®¶ng v« s¶n chèng luËt vÒ quyÒn b×nh ®¼ng d©n téc vµ vÒ viÖc b¶o vÖ quyÒn cña c¸c trµo l−u c¬ héi chñ nghÜa, lÞch sö hai m−¬i n¨m cña chñ c¸c d©n téc Ýt ng−êi", c¸c dù th¶o diÔn v¨n "VÒ vÊn ®Ò chÝnh nghÜa M¸c vµ cña phong trµo c«ng nh©n ®· dÉn tíi chç ®oµn s¸ch d©n téc" vµ "VÒ vÊn ®Ò ng©n s¸ch cña Bé n«ng nghiÖp". kÕt ®−îc ®¹i ®a sè c«ng nh©n tiªn tiÕn xung quanh tê nhËt b¸o Trong c¸c v¨n kiÖn ®ã, Lª-nin v¹ch trÇn chÝnh s¸ch d©n téc m¸c-xÝt "Sù thËt". cña chÕ ®é chuyªn chÕ Nga hoµng, mét chÝnh s¸ch dùa trªn c¬ Vai trß cña b¸o chÝ b«n-sª-vÝch, ¶nh h−ëng cña nã vµ sù phæ së ¸p bøc d©n téc, Ng−êi chØ ra mét c¸ch râ rµng r»ng n−íc cËp cña nã trong c«ng nh©n ®−îc biÓu hiÖn ®Æc biÖt m¹nh mÏ Nga ®ang sèng trong tr¹ng th¸i mét cuéc néi chiÕn ®−îc che trong ngµy kû niÖm hai n¨m ngµy thµnh lËp b¸o "Sù thËt" - 22 ®Ëy mét c¸ch vông vÒ, khi "chÝnh phñ kh«ng cai trÞ mµ giao th¸ng T− (5 th¸ng N¨m) 1914. §ã lµ ngµy thËt sù kiÓm l¹i c¸c lùc chiÕn" víi nh©n d©n. Lª-nin coi viÖc ®−a dù luËt vÒ quyÒn b×nh l−îng m¸c-xÝt. Trong ngµy h«m ®ã toµn thÓ c«ng nh©n tiÕn bé ®¼ng d©n téc ra tr−íc §u-ma lµ mét viÖc lµm cã ý nghÜa to
XIV Lêi tùa Lêi tùa XV lín, Ng−êi cho r»ng giai cÊp c«ng nh©n cã tr¸ch nhiÖm ph¶i lªn ë Cra-cèp th× trong thêi gian ®Çu sau C¸ch m¹ng x· héi chñ tiÕng chèng sù ¸p bøc d©n téc, ®ßi hñy bá nh÷ng h¹n chÕ cã tÝnh nghÜa Th¸ng M−êi cã lÏ khã mµ tøc kh¾c n¾m ngay ®−îc mäi chÊt d©n téc ®èi víi tÊt c¶ c¸c d©n téc. Lª-nin nhÊn m¹nh r»ng kh©u cÇn thiÕt cña c«ng cuéc x©y dùng chÝnh quyÒn x«-viÕt. tiÕng nãi cña c«ng nh©n Nga ph¶i vang lªn ®Æc biÖt m¹nh mÏ. N¨m 1933, N. C. Cróp-xcai-a viÕt: "Thêi kú ë Cra-cèp lµ mét Trong dù th¶o diÔn v¨n "VÒ vÊn ®Ò ng©n s¸ch cña Bé n«ng "nhãm sè kh«ng" ®éc ®¸o (líp dù bÞ) cña c«ng cuéc x©y dùng nghiÖp", Lª-nin ®· kÞch liÖt phª ph¸n nh÷ng nguyªn t¾c cña chñ nghÜa x· héi. TÊt nhiªn viÖc ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò ®ã lóc bÊy chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ trong vÊn ®Ò ruéng ®Êt. Thùc chÊt giê chØ míi cã tÝnh chÊt hÕt søc s¬ bé, nh−ng nã mang ý nghÜa cña chÝnh s¸ch ®ã lµ t¨ng c−êng vµ ®Èy nhanh viÖc ph¸ hñy c¸c hÕt søc thiÕt thùc ®Õn møc cho ®Õn nay nã vÉn cã ý nghÜa". c«ng x· n«ng th«n, khuyÕn khÝch viÖc cÊp ruéng cho n«ng d©n Nh÷ng t¸c phÈm dµnh cho cuéc ®Êu tranh chèng hÖ t− khi ra khái c«ng x·, x©y dùng chç dùa x· héi míi cña chÕ ®é t−ëng t− s¶n, chñ nghÜa xÐt l¹i vµ chñ nghÜa c¬ héi, chiÕm mét Nga hoµng lµ tÇng líp cu-l¾c. ChÕ ®é chuyªn chÕ Nga hoµng vÞ trÝ quan träng trong tËp nµy. Nh÷ng bµi viÕt cña Lª-nin coi chÝnh s¸ch ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin lµ mét ph−¬ng tiÖn ®Êu nh»m chèng nh÷ng kÎ tuyªn truyÒn viÖc "xÐt l¹i" lý luËn cña tranh chèng c¸ch m¹ng. Lª-nin v¹ch mÆt b¸o chÝ cña chÝnh phñ, M¸c, nh÷ng kÎ ph¶n béi chñ nghÜa M¸c, ®Òu qu¸n triÖt tinh cña ph¸i h÷u vµ cña ph¸i th¸ng M−êi khi b¸o chÝ ®ã tuyªn bè thÇn thiÕt tha víi ®¶ng vµ tÝnh kh«ng ®iÒu hßa víi kÎ thï cña r»ng chÝnh s¸ch ruéng ®Êt ®ã lµ mét "tiÕn bé vÜ ®¹i", lµ mét giai cÊp c«ng nh©n. Trong c¸c t¸c phÈm "L¹i mét sù thñ tiªu b−íc tiÕn trªn con ®−êng c¶i t¹o nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu cña chñ nghÜa x· héi", "HÊp tÊp qu¸ hãa lè bÞch" vµ nh÷ng t¸c n−íc Nga theo kiÓu ch©u ¢u, mét b−íc tiÕn tíi chç xãa bá phÈm kh¸c, Lª-nin v¹ch râ r»ng chñ nghÜa xÐt l¹i lµ mét trong nh÷ng tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n«. Dùa vµo nh÷ng tµi liÖu cô nh÷ng biÓu hiÖn chñ yÕu nhÊt cña ¶nh h−ëng cña giai cÊp t− thÓ Lª-nin chØ râ thùc tr¹ng cña n«ng th«n, n¬i mµ c¸c quan hÖ s¶n ®èi víi giai cÊp v« s¶n vµ cña viÖc giai cÊp t− s¶n hñ hãa n« dÞch vµ n«ng n« vÉn thèng trÞ vµ ®−îc nh÷ng kÎ b¶o vÖ c«ng nh©n. chÝnh s¸ch ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin ra søc che ®Ëy b»ng nh÷ng Bµi "L¹i mét sù thñ tiªu chñ nghÜa x· héi" lµ mét mÉu mùc lêi nãi su«ng vÒ sù tiÕn bé vµ vÒ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kiÖt xuÊt vÒ b¶o vÖ m«n kinh tÕ chÝnh trÞ m¸c-xÝt chèng nh÷ng v¨n hãa. Lª-nin chøng minh mét c¸ch kh«ng thÓ chèi c·i ®−îc sù c«ng kÝch cña c¸c nhµ t− t−ëng t− s¶n. Trong bµi ®ã, Lª-nin r»ng ®a sè n«ng d©n thËt sù vÉn ë vµo ®Þa vÞ n« lÖ cña kÎ n«ng ®· v¹ch trÇn tÝnh hoµn toµn kh«ng cã c¨n cø cña nh÷ng m−u n«. Vµ "chõng nµo mµ sè lín ruéng ®Êt, - Ng−êi viÕt, - cßn ë toan cña Xt¬-ru-vª hßng lµm mÊt uy tÝn häc thuyÕt cña C. M¸c trong tay bän ®Þa chñ cã ®Çy ®ñ quyÒn lùc th× kh«ng luËt ph¸p vÒ gi¸ trÞ do lao ®éng, hßng chøng minh r»ng d−êng nh− cã nµo cã thÓ chÊm døt ®−îc chÕ ®é n«ng n« ®ã. ViÖc thay thÕ m©u thuÉn gi÷a tËp I vµ tËp III cña bé "T− b¶n", gi÷a häc thuyÕt "c«ng x·" cña n«ng d©n bÞ ¸p bøc b»ng "chÕ ®é t− h÷u ruéng ®ã víi sù h×nh thµnh gi¸ c¶ b×nh qu©n trªn c¬ së quy luËt gi¸ ®Êt" còng ch¼ng thay ®æi ®−îc chót g×" (tr. 201). trÞ. Lª-nin còng v¹ch trÇn tÝnh kh«ng cã c¨n cø cña viÖc khoa ViÖc l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ cña ®¶ng ®oµn trong kinh tÕ chÝnh trÞ t− s¶n phñ nhËn nh÷ng quy luËt kh¸ch quan vÒ §u-ma th−êng xuyªn gîi lªn nh÷ng vÊn ®Ò rÊt cô thÓ cña ®êi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n. Ng−êi viÕt: "Lo¹i trõ c¸c sèng kinh tÕ vµ v¨n hãa. Khi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã Lª-nin quy luËt khái khoa häc, thùc tÕ chØ lµ lÐn lót ®−a c¸c quy luËt lóc bÊy giê ®· nghÜ tíi chç nh÷ng vÊn ®Ò ®ã sÏ ®−îc ®Æt ra tr−íc cña t«n gi¸o vµo" (tr. 57). ®¶ng nh− thÕ nµo sau khi giai cÊp c«ng nh©n giµnh ®−îc chÝnh Khi tuyªn bè xem xÐt l¹i kinh tÕ chÝnh trÞ häc m¸c-xÝt mét quyÒn. N. C. Cróp-xcai-a nhÊn m¹nh r»ng nÕu kh«ng cã thêi kú c¸ch cã phª ph¸n, c¸c nhµ t− t−ëng t− s¶n chØ theo ®uæi mét môc
XVI Lêi tùa Lêi tùa XVII ®Ých: chøng minh b»ng mäi c¸ch r»ng chñ nghÜa x· héi lµ s¶n bÞ gi¶m sót, bÞ ph¸ ho¹i th× giai cÊp nµy dïng ®Õn nh÷ng sù kh«ng thÓ cã ®−îc. Nh»m xãa bá chñ nghÜa x· héi, hä ®· xuyªn dèi tr¸ vµ vu khèng v« liªm sØ nhÊt. B¸o chÝ t− s¶n lµ mét trong t¹c chñ nghÜa M¸c, g¸n cho chñ nghÜa M¸c nh÷ng ®iÒu nh¶m nh÷ng ph−¬ng tiÖn ®Ó t¸c ®éng ®Õn giai cÊp v« s¶n. Lª-nin ®· nhÝ ®Ó råi sau ®ã b¸c bá nh÷ng ®iÒu ®ã mét c¸ch th¾ng lîi. chØ ra bé mÆt thËt cña b¸o chÝ ®ã: tÊt c¶ ®Òu dÔ bÞ mua chuéc, xu Khi ®Ò cËp ®Õn v« sè vÊn ®Ò vµ tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò ®ã nÞnh, "nh÷ng c©y bót b¸n m×nh, nh÷ng tê b¸o viÕt thuª" (tr. 9). thµnh nh÷ng vÊn ®Ò cã c¨n cø khoa häc, c¸c nhµ t− t−ëng t− s¶n Nh÷ng t¸c phÈm ®−îc ®−a vµo tËp nµy cho thÊy râ cuéc ®Êu trªn thùc tÕ kh«ng ®−a ra ®−îc mét c¸i g× trong c¸c t¸c phÈm cña tranh cã tÝnh nguyªn t¾c vµ kiªn tr× cña Lª-nin chèng chñ nghÜa hä, ngoµi "nh÷ng mí hæ lèn c¸c ®o¹n trÝch" vµ nh÷ng ý kiÕn c¬ héi quèc tÕ. Trong bµi "Nh÷ng ®iÒu kh«ng nªn b¾t ch−íc nhËn xÐt hêi hît. Lª-nin ®· v¹ch trÇn thùc chÊt ph¶n khoa häc trong phong trµo c«ng nh©n §øc", Lª-nin ®· kÞch liÖt phª ph¸n cña nh÷ng lËp luËn cña nh÷ng "nhµ phª b×nh" chñ nghÜa M¸c ®ã. tªn c¬ héi chñ nghÜa C. Lª-ghin, mét trong nh÷ng nhµ ho¹t Ng−êi viÕt: "NÕu nh÷ng häc gi¶ tù coi m×nh thuéc ph¸i tù do vµ ®éng næi tiÕng nhÊt cña phong trµo d©n chñ - x· héi §øc. Nh− thuéc ph¸i tiÕn bé cã thÓ dung tóng trong bän hä nh÷ng vÞ anh mäi ng−êi ®Òu biÕt, bän c¬ héi chñ nghÜa kh«ng muèn "lµm hïng ®ãng trß hÒ nh− vËy, nÕu ng−êi ta tÆng cho nh÷ng vÞ anh mÊt lßng nh÷ng «ng chñ", chóng ra søc båi d−ìng cho c«ng hïng ®ã nh÷ng häc vÞ khoa häc vµ ng−êi ta giao phã cho hä viÖc nh©n cã lßng tin vµo giai cÊp t− s¶n vµ lµm cho c«ng nh©n cã ý gi¸o dôc thanh niªn th× ®iÒu ®ã chØ chøng minh hµng tr¨m vµ thøc r»ng chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa lµ kh«ng g× lay chuyÓn ®−îc. hµng ngh×n lÇn c¸i "quy luËt" cña thêi ®¹i t− s¶n: cµng nh¹o b¸ng Chóng tr¸nh ®Êu tranh chèng bän t− b¶n. "Mét ý nghÜ nh− vËy khoa häc mét c¸ch cµn rì vµ v« sØ, nh»m thñ tiªu M¸c, th× l¹i hoµn toµn xa l¹ ®èi víi "c¸c nh©n vËt tÇm cì quèc gia" cña chñ cµng vinh dù". §èi víi c¸c "häc gi¶" ®ã, nhiÖm vô chñ yÕu lµ "®¸ nghÜa c¬ héi §øc: hä nãi n¨ng sao cho khái xóc ph¹m tíi "chñ M¸c mét c¸i, mäi viÖc råi sÏ tr«i ch¶y c¶" (tr. 47). nghÜa t− b¶n". Vµ, ®· tù b«i nhä m×nh b»ng hµnh ®éng tõ bá Tõ khi Lª-nin viÕt nh÷ng bµi ®ã, mÊy chôc n¨m ®· qua, chñ nghÜa x· héi nh− vËy, hä l¹i cßn huªnh hoang vÒ sù nhôc nh−ng cho ®Õn nay, ®iÒu Ng−êi nãi trong nh÷ng bµi ®ã vÉn nh· ®ã" (tr. 127). Lª-nin nh¾c l¹i r»ng t¹i §¹i héi quèc tÕ Stót-ga vang lªn hÕt søc m¹nh mÏ. KhiÕp sî t¸c dông c¸ch m¹ng cña ®a sè trong ®oµn ®¹i biÓu §øc ®· bá phiÕu t¸n thµnh b¶n nghÞ chñ nghÜa M¸c, c¸c nhµ t− t−ëng hiÖn nay cña chñ nghÜa t− b¶n quyÕt cùc kú c¬ héi chñ nghÜa vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa. §¶ng d©n ®ang dèc hÕt søc nh»m lµm cho quÇn chóng tin r»ng chñ nghÜa chñ - x· héi §øc, Lª- nin viÕt, cã nh÷ng c«ng lao v« cïng to lín, M¸c ®· "lçi thêi" vµ kh«ng thÝch hîp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh−ng nh÷ng c«ng lao ®ã kh«ng ph¶i lµ cña Lª-ghin vµ nh÷ng lÞch sö míi. kÎ gièng nh− Lª-ghin. V¹ch trÇn nh÷ng thñ ®o¹n ®Êu tranh cña giai cÊp t− s¶n chèng Lª-nin v¹ch trÇn chñ nghÜa c¬ héi cña c¸c l·nh tô Quèc tÕ II phong trµo c«ng nh©n, Lª-nin chØ râ r»ng nh÷ng thñ ®o¹n ®ã ®Òu vµ viÖc hä che chë bän c¬ héi chñ nghÜa Nga. Dùa vµo rÊt nhiÒu gièng nhau vµ chóng ®Òu ®Æc tr−ng cho tÊt c¶ c¸c n−íc t− b¶n chñ sù thËt, Ng−êi chØ cho thÊy râ c¸c thñ lÜnh cña Quèc tÕ ®ã ®· ñng nghÜa. Tuy rÊt mu«n h×nh mu«n vÎ song nh÷ng thñ ®o¹n ®ã rót l¹i hé bän men-sª-vÝch - thñ tiªu vµ bän T¬-rèt-xki nh− thÕ nµo, vµ chØ lµ hai ph−¬ng ph¸p: ph−¬ng ph¸p thø nhÊt - b¹o lùc, truy n·, hä ®· ®Êu tranh chèng nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch mét c¸ch ®iªn ®µn ¸p; ph−¬ng ph¸p thø hai - chia rÏ c«ng nh©n, ph¸ ho¹i tæ cuång nh− thÕ nµo. Sù ñng hé cña c¸c thñ lÜnh c¬ héi chñ nghÜa chøc cña c¸c ®éi ngò c«ng nh©n, mua chuéc, t¸c ®éng "vÒ mÆt cña Quèc tÕ II ®èi víi bän men-sª-vÝch - thñ tiªu vµ bän T¬-rèt- t− t−ëng" nh»m môc ®Ých lµm cho hä xa rêi cuéc ®Êu tranh xki thÓ hiÖn ®Æc biÖt râ t¹i Héi nghÞ Bruy-xen th¸ng B¶y 1914, héi chèng bän t− b¶n. Khi ¶nh h−ëng vÒ t− t−ëng cña giai cÊp t− nghÞ ®−îc triÖu tËp theo nghÞ quyÕt cña kú häp th¸ng Ch¹p
XVIII Lêi tùa Lêi tùa XIX 1913 cña Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa d−êng nh− "®Ó trao ®æi ý lo¹n cña cuéc ®Êu tranh bÌ ph¸i", nh− bän c¬ héi chñ nghÜa kiÕn vÒ vÊn ®Ò sù thèng nhÊt trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - Nga vµ nh÷ng kÎ b¶o vÖ chóng trong Quèc tÕ II m−u toan tr×nh x· héi Nga. Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa ®· chÝnh thøc ®øng ra bµy, r»ng nh÷ng sù bÊt ®ång gi÷a nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch víi lµm trung gian gi÷a nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi bän thñ tiªu kh«ng ph¶i lµ nh÷ng sù bÊt ®ång vÒ mÆt tæ chøc men-sª-vÝch, - ®iÒu nµy ®· ®−îc nãi râ trong nghÞ quyÕt cña nã, - mµ lµ nh÷ng sù bÊt ®ång vÒ vÊn ®Ò b¶n th©n sù tån t¹i cña nh−ng trªn thùc tÕ Ban chÊp hµnh Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa ®¶ng, vµ ë ®©y còng kh«ng thÓ nãi ®Õn bÊt kú mét sù ®iÒu hßa quyÕt ®Þnh kh«ng lµm trung gian mµ lµm träng tµi vµ buéc hoÆc mét sù tháa hiÖp nµo. ChØ cã thÓ cã sù thèng nhÊt víi bän nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ph¶i phôc tïng c¸c nghÞ quyÕt cña hä. thñ tiªu víi ®iÒu kiÖn chóng døt kho¸t ®o¹n tuyÖt víi toµn bé C¸c thñ lÜnh Quèc tÕ II m−u tÝnh nh− sau: nÊp d−íi chiªu bµi s¸ch l−îc cña chóng vµ kh«ng cßn lµ bän thñ tiªu n÷a. x¸c lËp "hßa b×nh" trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®Ó xãa bá ®¶ng b«n-sª-vÝch ®éc lËp, mét ®¶ng kiÓu míi ®Êu ViÖc bän thñ tiªu phñ nhËn ®¶ng bÊt hîp ph¸p, g¾n liÒn tranh kh«ng ®iÒu hßa víi chñ nghÜa c¬ héi trong phong trµo kh¨ng khÝt víi viÖc chóng phñ nhËn s¸ch l−îc c¸ch m¹ng vµ c«ng nh©n Nga vµ quèc tÕ. Chñ tÞch Côc quèc tÕ x· héi chñ víi viÖc b¶o vÖ chñ nghÜa c¶i l−¬ng. Trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu nghÜa £. Van-®Ðc-ven-®¬, sau khi ®Õn Pª-tÐc-bua mïa hÌ n¨m kh«ng g× b¸c bá ®−îc, b¶n b¸o c¸o nãi râ r»ng ®a sè c«ng nh©n 1914, ®· giÊu giÕm nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, tiÕn hµnh th−¬ng gi¸c ngé ë Nga t¸n thµnh ph¸i "Sù thËt", chèng ph¸i thñ tiªu l−îng víi bän men-sª-vÝch - thñ tiªu vÒ tÝnh chÊt cña cuéc héi b»ng c¸ch biÓu thÞ lßng trung thµnh cña hä ®èi víi ®¶ng bÊt nghÞ s¾p tíi. hîp ph¸p vµ s¸ch l−îc c¸ch m¹ng. "ViÖc 4/5 c«ng nh©n gi¸c ngé lªn tiÕng ñng hé ph¸i "Sù thËt" sau hai n¨m r−ìi ®Êu tranh Héi nghÞ Bruy-xen ®· diÔn ra trong bèi c¶nh mét cuéc ®Êu chèng ph¸i thñ tiªu vµ nh÷ng ®ång minh cña hä, cµng khiÕn tranh hÕt søc gay g¾t. Tham dù héi nghÞ nµy cã c¸c ®¹i biÓu cña chóng t«i thªm tin t−ëng vµo tÝnh chÊt ®óng ®¾n cña ®−êng lèi Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi chóng t«i vµ lµm cho niÒm tin ®ã kh«ng lay chuyÓn" (tr. 468). Nga (b«n-sª-vÝch), cña Ban tæ chøc (men-sª-vÝch), cña ph¸i T¬- Nh©n danh Côc quèc tÕ x· héi chñ nghÜa, Cau-xky ®−a ra héi rèt-xki, cña nhãm "Thèng nhÊt" cña Plª-kha-nèp, cña nhãm nghÞ b¶n nghÞ quyÕt vÒ viÖc thèng nhÊt §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - "TiÕn lªn" cña ph¸i Bun, cña §¶ng d©n chñ - x· héi xø L¸t-vi-a, x· héi Nga. B¶n nghÞ quyÕt ®ã kh¼ng ®Þnh r»ng, trong §¶ng d©n cña §¶ng d©n chñ - x· héi LÝt-va, cña §¶ng d©n chñ - x· héi Ba- chñ - x· héi Nga kh«ng cã nh÷ng sù bÊt ®ång quan träng ng¨n lan, cña "ph¸i ®èi lËp thuéc §¶ng d©n chñ - x· héi Ba-lan, cña c¶n sù thèng nhÊt. B¶n nghÞ quyÕt cña Cau-xky ®· ®−îc th«ng §¶ng x· héi chñ nghÜa Ba-lan ("c¸nh t¶"). qua víi ®a sè phiÕu. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ c¸c ®¶ng viªn Trong tËp nµy cã b¶n b¸o c¸o cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng d©n chñ - x· héi L¸t-vi-a ®· chèng l¹i b¶n nghÞ quyÕt ®ã. §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ nh÷ng chØ thÞ cho ®oµn Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch do Lª-nin l·nh ®¹o ®· kh−íc tõ viÖc ®¹i biÓu Ban chÊp hµnh trung −¬ng t¹i héi nghÞ Bruy-xen, do Lª- tu©n theo c¸c nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Bruy-xen. nin viÕt. B¶n b¸o c¸o cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng M−u toan cña c¸c thñ lÜnh c¬ héi chñ nghÜa cña Quèc tÕ II hßng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· tæng kÕt c¶ mét thêi ®¹i ph¸t triÓn thñ tiªu ®¶ng b«n-sª-vÝch ®· ph¸ s¶n. Lª-nin vµ nh÷ng ng−êi b«n- cña chñ nghÜa b«n-sª-vÝch - trong thêi kú thÕ lùc ph¶n ®éng sª-vÝch ®· v¹ch trÇn tr−íc giai cÊp v« s¶n quèc tÕ nh÷ng môc tiªu thèng trÞ vµ trong nh÷ng n¨m cã cao trµo c¸ch m¹ng míi. B¶n thËt sù cña c¸c l·nh tô cña Quèc tÕ ®ã, nh÷ng kÎ ngôy trang d−íi b¸o c¸o chØ ra râ rµng r»ng ë Nga kh«ng hÒ cã "t×nh tr¹ng hçn c¸i vá nh÷ng ng−êi hßa gi¶i. Lª-nin ®· biÓu thÞ tÝnh kiªn
XX Lêi tùa Lêi tùa XXI ®Þnh cao ®é, tÝnh nguyªn t¾c vµ tÝnh kh«ng ®iÒu hßa víi nh÷ng d©n téc bÞ ¸p bøc, vµ v× thÕ bµ ®ßi g¹t bá tiÕt nãi vÒ quyÒn tù kÎ thï cña chñ nghÜa M¸c. quyÕt ra khái c−¬ng lÜnh cña ®¶ng. Lª-nin ®· uèn n¾n nh÷ng Trong nh÷ng n¨m 1913-1914, Lª-nin chó ý rÊt nhiÒu ®Õn viÖc sai lÇm cña R. Lóc-x¨m-bua. Ng−êi nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt cÊp luËn chøng mét c¸ch toµn diÖn lý luËn vµ chÝnh s¸ch cña ®¶ng vÒ b¸ch ph¶i gi÷ l¹i tiÕt Êy trong c−¬ng lÜnh. Chèng l¹i luËn ®iÓm vÊn ®Ò d©n téc. Trong c¸c t¸c phÈm kinh ®iÓn cña Lª-nin viÕt cña c−¬ng lÜnh vÒ quyÒn tù quyÕt, R. Lóc-x¨m-bua ®· ®em vÊn trong thêi kú nµy, Ng−êi ®· ph©n tÝch s©u s¾c vÒ mÆt lý luËn vÊn ®Ò quyÒn tù chñ vµ ®éc lËp vÒ kinh tÕ cña c¸c d©n téc trong x· ®Ò d©n téc, ®· v¹ch râ ý nghÜa cùc kú to lín cña vÊn ®Ò ®ã ®èi héi t− s¶n thay thÕ cho vÊn ®Ò quyÒn tù quyÕt vÒ chÝnh trÞ cña víi phong trµo c«ng nh©n vµ ®èi víi vËn mÖnh cña c¸c d©n téc. c¸c d©n téc vµ quyÒn ®éc lËp cña hä vÒ mÆt nhµ n−íc. Trong Ngay tr−íc khi næ ra cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, Lª- vÊn ®Ò quyÒn d©n téc tù quyÕt, bµ ®· bá qua ®iÒu chñ yÕu nin ®· cho r»ng nhiÖm vô ®Êu tranh chèng chñ nghÜa d©n téc nhÊt lµ sù kh¸c biÖt gi÷a nh÷ng n−íc mµ nh÷ng cuéc c¶i t¹o cña bän Tr¨m ®en, chñ nghÜa s«-vanh n−íc lín vµ chñ nghÜa x· d©n chñ - t− s¶n ®· hoµn thµnh tõ l©u víi nh÷ng n−íc mµ héi - s«-vanh lµ mét nhiÖm vô ®Æc biÖt quan träng. Nh÷ng cuéc nh÷ng cuéc c¶i t¹o d©n chñ - t− s¶n ch−a hoµn thµnh. Khi nãi tranh luËn vÒ vÊn ®Ò d©n téc bïng lªn tõ thêi kú §¹i héi II vÒ n−íc Nga, R. Lóc-x¨m-bua ®· hoµn toµn quªn mÊt chñ nghÜa §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga th× ®Õn thêi kú nµy ®· d©n téc §¹i Nga, mµ lóc ®ã th× chñ nghÜa d©n téc §¹i Nga l¹i lµ biÓu hiÖn mét c¸ch ®Æc biÖt gay g¾t trong phong trµo d©n chñ - mét trë ng¹i nghiªm träng k×m h·m sù ph¸t triÓn t×nh ®oµn kÕt x· héi Nga. Bän c¬ héi chñ nghÜa ®ñ mäi mµu s¾c ®· tiÕn c«ng vµ cuéc ®Êu tranh chung cña nh÷ng ng−êi lao ®éng tÊt c¶ c¸c vµo tiÕt 9 cña b¶n c−¬ng lÜnh cña ®¶ng, lµ tiÕt nãi vÒ quyÒn d©n d©n téc chèng kÎ thï chung lµ chÕ ®é Nga hoµng. téc tù quyÕt. Thùc chÊt cña c¸c cuéc tranh luËn lµ ë chç ®¶ng §iÒu cã ý nghÜa v« cïng to lín vÒ mÆt nguyªn t¾c mµ Lª-nin d©n chñ - x· héi ë mét quèc gia nhiÒu d©n téc cã cÇn ph¶i cã nhÊn m¹nh trong bµi nµy, ®ã lµ yªu cÇu cña chñ nghÜa M¸c ®ßi mét c−¬ng lÜnh thõa nhËn quyÒn tù quyÕt kh«ng. Bän thñ tiªu, hái bÊt cø mét vÊn ®Ò x· héi nµo, kÓ c¶ vÊn ®Ò d©n téc, còng ph¸i Bun vµ bän x· héi chñ nghÜa - d©n téc ®· kÞch liÖt c«ng ph¶i ®−îc ®Æt ra theo quan ®iÓm lÞch sö - cô thÓ. Ng−êi viÕt: kÝch tiÕt 9. Theo sù x¸c ®Þnh cña Lª-nin, "cuéc tÊn c«ng cña ®ñ "Lý luËn m¸c-xÝt tuyÖt ®èi ®ßi hái ng−êi ta khi ph©n tÝch bÊt cø lo¹i bän ch− hÇu cña ph¸i c¬ héi chñ nghÜa vµo c−¬ng lÜnh m¸c- vÊn ®Ò x· héi nµo, ph¶i ®Æt nã trong mét bèi c¶nh lÞch sö nhÊt xÝt, g¾n chÆt "víi nh÷ng sù ng¶ nghiªng cã tÝnh chÊt d©n téc ®Þnh; råi nÕu chØ nãi vÒ mét n−íc th«i (ch¼ng h¹n nh− nãi vÒ chñ nghÜa hiÖn nay nãi chung". c−¬ng lÜnh d©n téc ®èi víi mét n−íc nhÊt ®Þnh), th× cÇn ph¶i Trong nh÷ng t¸c phÈm ®−îc ®−a vµo tËp nµy, bµi "VÒ quyÒn chó träng ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ, ph©n biÖt n−íc Êy víi d©n téc tù quyÕt" gi÷ mét vÞ trÝ ®Æc biÖt - ®ã lµ mét trong nh÷ng c¸c n−íc kh¸c trong ph¹m vi cïng mét thêi ®¹i lÞch sö" (tr. 308). t¸c phÈm cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh cña ®¶ng céng s¶n. Trong bµi nµy Lª-nin tr−íc hÕt gi¶i ®¸p vÊn ®Ò: cÇn ph¶i hiÓu quyÒn d©n Khi b¶o vÖ tiÕt 9 cña b¶n c−¬ng lÜnh cña ®¶ng, Lª-nin gi¶i téc tù quyÕt lµ g×. Ng−êi gi¶i thÝch r»ng ®øng trªn quan ®iÓm thÝch r»ng kh«ng nªn lÉn lén vÊn ®Ò thõa nhËn quyÒn ph©n lËp lÞch sö vµ kinh tÕ mµ xÐt, quyÒn d©n téc tù quyÕt trong c−¬ng cña c¸c d©n téc víi vÊn ®Ò tÝnh hîp lý cña sù ph©n lËp cña c¸c lÜnh m¸c-xÝt cã nghÜa lµ quyÒn tù quyÕt vÒ mÆt chÝnh trÞ, quyÒn d©n téc trong tr−êng hîp cô thÓ nµy hay tr−êng hîp cô thÓ ®éc lËp vÒ mÆt nhµ n−íc, quyÒn thµnh lËp quèc gia d©n téc. kh¸c. Víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− nhau kh¸c, giai cÊp v« s¶n c¸ch R. Lóc-x¨m-bua quan niÖm sai lÇm r»ng quyÒn d©n téc tù m¹ng sÏ kiªn tr× viÖc thµnh lËp mét quèc gia lín h¬n, v× nã cã quyÕt lµ sù nh−îng bé ®èi víi chñ nghÜa d©n téc t− s¶n cña c¸c nhiÒu −u viÖt quan träng so víi mét quèc gia nhá.
XXII Lêi tùa Lêi tùa XXIII Cuéc c¸ch m¹ng 1905 - 1907 ë Nga lµ c¸i ®µ thóc ®Èy c¸c nhÆt nhÊt gi÷a c¸c d©n téc. CÇn ph¶i gi¸o dôc quÇn chóng theo cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ - t− s¶n ë §«ng ¢u vµ ë ch©u ¸. Qu¸ tinh thÇn thõa nhËn quyÒn tù quyÕt, theo tinh thÇn phñ nhËn tr×nh thøc tØnh cña c¸c phong trµo d©n téc d©n chñ - t− s¶n ë ®ã nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi vÒ mÆt nhµ n−íc cña bÊt kú d©n téc b¾t ®Çu vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc ®· b¾t ®Çu cã xu h−íng muèn nµo. Lª-nin l−u ý nh÷ng ng−êi v« s¶n r»ng viÖc thõa nhËn quyÒn thµnh lËp nh÷ng quèc gia d©n téc ®éc lËp vµ d©n téc thèng tù quyÕt cña tÊt c¶ c¸c d©n téc bao hµm mét møc tèi ®a vÒ chñ nhÊt. Vµ, - Lª-nin chØ râ, - chÝnh v× n−íc Nga vµ c¸c n−íc l¸ng nghÜa d©n chñ vµ mét møc tèi thiÓu vÒ chñ nghÜa d©n téc. giÒng ®· tr¶i qua thêi kú ®ã, nªn trong c−¬ng lÜnh cña ®¶ng, NhiÖm vô thùc tiÔn chñ yÕu cña toµn thÓ nh÷ng ng−êi v« cÇn ph¶i cã ®iÓm nãi vÒ quyÒn d©n téc tù quyÕt. Trong khi thõa s¶n trong vÊn ®Ò d©n téc lµ cæ ®éng vµ tuyªn truyÒn chèng mäi nhËn tÊt c¶ c¸c d©n téc ®Òu b×nh ®¼ng cã quyÒn cã mét quèc gia ®Æc quyÒn ®Æc lîi d©n téc vÒ mÆt nhµ n−íc, cæ ®éng vµ tuyªn d©n téc, th× ®iÒu mµ giai cÊp v« s¶n coi träng h¬n hÕt l¹i lµ sù truyÒn cho viÖc tÊt c¶ c¸c d©n téc ®Òu b×nh ®¼ng cã quyÒn cã liªn minh gi÷a nh÷ng ng−êi v« s¶n tÊt c¶ c¸c d©n téc, ®ång thêi quèc gia d©n téc cña m×nh. ®èi víi bÊt kú mét yªu cÇu cã tÝnh chÊt d©n téc nµo còng ®Òu ChØ cã sù tuyªn truyÒn nh− vËy míi b¶o ®¶m ®−îc viÖc gi¸o xem xÐt d−íi gãc ®é ®Êu tranh giai cÊp cña c«ng nh©n. §ång dôc quÇn chóng mét c¸ch thËt sù d©n chñ vµ thËt sù x· héi chñ thêi, Lª-nin ®Æc biÖt yªu cÇu r»ng trong vÊn ®Ò quyÒn d©n téc nghÜa, míi b¶o ®¶m ®em l¹i nh÷ng c¬ héi lín nhÊt ®Ó cã hßa tù quyÕt còng nh− trong bÊt kú vÊn ®Ò nµo kh¸c, ng−êi m¸c-xÝt b×nh gi÷a c¸c d©n téc ë trong n−íc, nÕu n−íc ®ã vÉn lµ mét ph¶i quan t©m h¬n hÕt ®Õn sù tù quyÕt cña giai cÊp v« s¶n quèc gia cã nhiÒu d©n téc, vµ b¶o ®¶m ®−îc viÖc ph©n chia mét trong néi bé c¸c d©n téc. c¸ch hßa b×nh nhÊt thµnh nhiÒu quèc gia d©n téc kh¸c nhau, nÕu vÊn ®Ò ph©n chia nh− vËy ®−îc ®Æt ra. Lª-nin lu«n lu«n nh¾c ®Õn luËn ®Ò næi tiÕng cña M¸c vµ ¡ng-ghen nãi r»ng mét d©n téc ®i ¸p bøc c¸c d©n téc kh¸c th× Lª-nin d¹y ta ph¶i biÕt ph©n biÖt chñ nghÜa d©n téc cña d©n kh«ng thÓ cã tù do. Lª-nin nãi r»ng nh÷ng lîi Ých cña nÒn tù do téc ®i ¸p bøc víi chñ nghÜa d©n téc cña d©n téc bÞ ¸p bøc. Ng−êi cña d©n téc Nga ®ßi hái ph¶i ®Êu tranh chèng viÖc ¸p bøc c¸c ®Æc biÖt l−u ý nh÷ng ng−êi v« s¶n r»ng "bÊt cø chñ nghÜa d©n téc t− s¶n nµo cña mét d©n téc bÞ ¸p bøc còng ®Òu cã mét néi d©n téc kh«ng ph¶i Nga ph¶i thõa nhËn cho tÊt c¶ c¸c d©n téc dung d©n chñ chung chèng l¹i sù ¸p bøc vµ chÝnh c¸i néi dung ®ã cã quyÒn ph©n lËp, ph¶i nhËn ®Þnh mçi vÊn ®Ò cô thÓ vÒ sù Êy lµ c¸i mµ chóng ta ñng hé mét c¸ch v« ®iÒu kiÖn" (tr. 322). ph©n lËp trªn quan ®iÓm xãa bá mäi sù bÊt b×nh ®¼ng. Trong Trong bµi "VÒ quyÒn d©n téc tù quyÕt", Lª-nin ®· gi¸ng nhiÒu bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò d©n téc, Lª-nin chØ râ r»ng chÝnh s¸ch mét ®ßn trÝ m¹ng vµo chñ nghÜa tù do - d©n téc Nga, lµ thø ¸p bøc d©n téc lµ chÝnh s¸ch chia rÏ d©n téc, chÝnh s¸ch lµm suy chñ nghÜa ®· n¶y sinh sau cuéc c¸ch m¹ng 1905 - 1907. Bän ®åi mét c¸ch cã hÖ thèng ý thøc cña nh©n d©n, r»ng mäi hy d©n chñ - lËp hiÕn lµ nh÷ng kÎ chèng l¹i quyÒn cña c¸c d©n väng cña bän Tr¨m ®en ®Òu x©y ®ùng chÝnh lµ trªn c¬ së ®em téc ®−îc t¸ch khái n−íc Nga vµ, nh− Lª-nin chØ râ, ®ã lµ ®èi lËp lîi Ých cña c¸c d©n téc kh¸c nhau vµ ®Çu ®éc ý thøc cña mét trong nh÷ng c¬ së cña chñ nghÜa tù do - d©n téc cña nh÷ng quÇn chóng dèt n¸t vµ khiÕp nh−îc chóng. Chóng b¶o vÖ nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi cña giai cÊp Lîi Ých cña t×nh ®oµn kÕt v« s¶n, cña sù thèng nhÊt trªn t×nh t− s¶n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ®Æc quyÒn ®Æc lîi vÒ mÆt nhµ n−íc ®ång chÝ cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña c«ng nh©n thuéc tÊt c¶ cña n−íc lín, ®em c¸i bãng ma "sù tan r· cña quèc gia" ra c¸c d©n téc ®ßi hái ph¶i cã sù b×nh ®¼ng ®Çy ®ñ nhÊt gi÷a c¸c däa quÇn chóng. Lª-nin ®· v¹ch râ ý nghÜa giai cÊp hiÖn d©n téc ®Ó xo¸ bá mäi sù hiÒm nghi, sù xa c¸ch vµ sù thï ®Þch nhá thùc cña sù thï ®Þch cña ph¸i tù do ®èi víi nguyªn t¾c
XXIV Lêi tùa Lêi tùa XXV quyÒn tù quyÕt vÒ chÝnh trÞ cña c¸c d©n téc. Thùc chÊt cña sù cña giai cÊp v« s¶n vµ cña c¸c tæ chøc v« s¶n, ph¶i b¶o vÖ viÖc thï ®Þch Êy lµ chñ nghÜa tù do - d©n téc, lµ viÖc b¶o vÖ nh÷ng hîp nhÊt hÕt søc chÆt chÏ c¸c tæ chøc ®ã thµnh mét chØnh thÓ ®Æc quyÒn ®Æc lîi vÒ mÆt nhµ n−íc cña giai cÊp t− s¶n §¹i Nga. quèc tÕ, bÊt chÊp nh÷ng kh¸t väng cña giai cÊp t− s¶n muèn Bän c¬ héi chñ nghÜa ë Nga - bän thñ tiªu, bän ph¸i Bun, t¸ch biÖt vÒ mÆt d©n téc. Giai cÊp v« s¶n ph¶i ®Êu tranh cho sù bän d©n téc chñ nghÜa tiÓu t− s¶n - nh÷ng kÎ chèng l¹i quyÒn thèng nhÊt quèc tÕ, cho mét tæ chøc thèng nhÊt tiÕn hµnh c«ng d©n téc tù quyÕt, ®· lÕt theo ®u«i giai cÊp t− s¶n, hñ hãa giai t¸c b»ng tÊt c¶ c¸c ng«n ng÷ cña giai cÊp v« s¶n ®Þa ph−¬ng. cÊp c«ng nh©n b»ng nh÷ng t− t−ëng cña chñ nghÜa tù do - d©n Thùc chÊt cña c−¬ng lÜnh d©n téc, Lª-nin viÕt, chung quy lµ nh− téc. T¬-rèt-xki n»m cïng ph−êng víi nh÷ng kÎ thuéc ph¸i Bun sau: "C¸c d©n téc hoµn toµn b×nh ®¼ng; c¸c d©n téc ®−îc quyÒn vµ bän thñ tiªu, y lîi dông viÖc nhen lªn nh÷ng sù bÊt ®ång tù quyÕt; liªn hîp c«ng nh©n tÊt c¶ c¸c d©n téc l¹i: ®ã lµ c−¬ng gi÷a nh÷ng ng−êi Ba-lan chèng ph¸i thñ tiªu vµ nh÷ng ng−êi lÜnh d©n téc mµ chñ nghÜa M¸c, kinh nghiÖm toµn thÕ giíi vµ Nga chèng ph¸i thñ tiªu. kinh nghiÖm cña n−íc Nga d¹y cho c«ng nh©n" (tr. 375). Nh− Lª-nin ®· kiªn tr× gi¶i thÝch, lîi Ých cña giai cÊp c«ng Lª-nin ®· chèng l¹i nh÷ng m−u toan hßng ®¸nh tr¸o sù tù nh©n vµ cña cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp ®ã chèng chñ nghÜa t− quyÕt cña c¸c d©n téc, quyÒn ph¸t triÓn ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, b¶n ®ßi hái ph¶i cã sù ®oµn kÕt ®Çy ®ñ vµ sù thèng nhÊt hÕt søc kinh tÕ vµ v¨n hãa cña c¸c d©n téc b»ng yªu s¸ch "tù trÞ d©n téc chÆt chÏ cña c«ng nh©n tÊt c¶ c¸c d©n téc, nã ®ßi hái ph¶i chèng vÒ v¨n hãa". Yªu s¸ch "tù trÞ d©n téc vÒ v¨n hãa" mµ nh÷ng kÎ l¹i giai cÊp t− s¶n d©n téc chñ nghÜa thuéc bÊt kú d©n téc nµo. ë thuéc ph¸i Bun, bän thñ tiªu vµ bän x· héi chñ nghÜa - c¸ch mét n−íc mµ giai cÊp v« s¶n thuéc d©n téc ®i ¸p bøc ®Êu tranh m¹ng b¶o vÖ sÏ kÐo dµi vÜnh viÔn sù thèng trÞ cña d©n téc nµy cïng víi giai cÊp v« s¶n c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc th× cÇn ph¶i b¶o ®èi víi d©n téc kh¸c, lµm cho c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc mÊt quyÒn vÖ sù thèng nhÊt cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« thµnh lËp nh÷ng quèc gia ®éc lËp cña m×nh vµ g©y h¹i cho chñ s¶n v× chñ nghÜa x· héi, ph¶i chèng l¹i mäi ¶nh h−ëng cña chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n. nghÜa d©n téc cña giai cÊp t− s¶n vµ cña bän Tr¨m ®en, Lª-nin T¸c phÈm "VÒ quyÒn d©n téc tù quyÕt" cña Lª-nin lµ mét cèng ®· ngõa tr−íc r»ng "giai cÊp v« s¶n mét d©n téc nµo ®ã mµ ñng hiÕn xuÊt s¾c vµo kho tµng chñ nghÜa M¸c s¸ng t¹o. T¸c phÈm hé mét chót nµo ®Æc quyÒn cña giai cÊp t− s¶n d©n téc "n−íc hä", th× nhÊt ®Þnh sÏ mÊt tÝn nhiÖm ®èi víi giai cÊp v« s¶n thuéc nµy ®· ®ãng mét vai trß to lín trong viÖc gi¸o dôc ®¶ng theo tinh d©n téc kh¸c, sÏ lµm suy yÕu sù ®oµn kÕt giai cÊp quèc tÕ cña thÇn chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n, ngµy nay nã vÉn lµ kim chØ nam c«ng nh©n, sÏ chia rÏ c«ng nh©n khiÕn cho giai cÊp t− s¶n hÕt ®óng ®¾n chØ ®−êng cho ho¹t ®éng cña tÊt c¶ c¸c ®¶ng céng s¶n søc vui mõng. Nh−ng, phñ nhËn quyÒn tù quyÕt hay quyÒn vµ c«ng nh©n tÊt c¶ c¸c n−íc. §−îc trang bÞ b»ng c−¬ng lÜnh cña ph©n lËp th× trªn thùc tÕ tÊt nhiªn cã nghÜa lµ ñng hé nh÷ng ®Æc Lª-nin vÒ vÊn ®Ò d©n téc, nh÷ng ng−êi céng s¶n ®ang nhiÖt liÖt quyÒn cña d©n téc thèng trÞ" (tr. 338). ñng hé cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c d©n téc ch©u NhiÖm vô ®−îc ®Æt ra tr−íc giai cÊp v« s¶n Nga lµ: ¸, ch©u Phi vµ ch©u Mü la-tinh chèng chñ nghÜa ®Õ quèc vµ chÕ ®Êu tranh chèng bÊt kú chñ nghÜa d©n téc nµo, tr−íc hÕt ®é phong kiÕn, v× cuéc ®Êu tranh ®ã phôc vô sù nghiÖp tù do lµ chñ nghÜa d©n téc §¹i Nga, thõa nhËn sù b×nh ®¼ng d©n téc vµ sù nghiÖp chiÕn th¾ng c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng ®Õ quèc hoµn toµn cña c¸c d©n téc kÓ c¶ quyÒn d©n téc tù quyÕt, chñ nghÜa, phôc vô sù nghiÖp tiÕn bé x· héi. quyÒn d©n téc ph©n lËp. Nh−ng muèn ®Êu tranh th¾ng Ngay tr−íc khi næ ra cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc chñ nghÜa 1914 - lîi chèng chñ nghÜa d©n téc cña tÊt c¶ c¸c d©n téc th× giai 1918, trong t×nh h×nh viÖc tuyªn truyÒn chñ nghÜa d©n téc ®−îc cÊp v« s¶n ph¶i b¶o vÖ sù thèng nhÊt cña cuéc ®Êu tranh t¨ng c−êng trong phong trµo c«ng nh©n, chØ cã nh÷ng ng−êi
XXVI Lêi tùa 1 b«n-sª-vÝch lµ cã mét c−¬ng lÜnh m¸c-xÝt vÒ vÊn ®Ò d©n téc. §¶ng b«n-sª-vÝch lµ mÉu mùc cña chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n. LÊy c−¬ng lÜnh m¸c-xÝt lµm kim chØ nam, trung thµnh víi ngän cê cña chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· ®−îc chuÈn bÞ ®Ó chÞu ®ùng nh÷ng thö th¸ch nÆng nÒ cña chiÕn tranh vµ, nh− kinh nghiÖm lÞch sö ®· cho thÊy, hä ®· chÞu ®ùng nh÷ng thö th¸ch ®ã mét c¸ch tèt ®Ñp. Sù tan r· * * Cña khèi "th¸ng t¸m"1 * Trong tËp hai m−¬i l¨m cã mét sè t¸c phÈm míi cña Lª-nin: TÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn phong trµo c«ng nh©n vµ chñ c¸c nghÞ quyÕt cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n nghÜa M¸c ë Nga ®Òu biÕt r»ng vµo th¸ng T¸m 1912 mét khèi d©n chñ - x· héi Nga vÒ viÖc thµnh lËp Ban tæ chøc thuéc Ban (mét liªn minh) gåm nh÷ng phÇn tö thñ tiªu, T¬-rèt-xki, nh÷ng chÊp hµnh trung −¬ng ®Ó l·nh ®¹o c«ng t¸c bÊt hîp ph¸p vµ vÒ phÇn tö thuéc ph¸i L¸t-vi-a, ph¸i Bun, ph¸i C¸p-ca-d¬ ®· ®−îc viÖc biÓu d−¬ng ®oµn ®¹i biÓu Ban chÊp hµnh trung −¬ng t¹i Héi nghÞ Bruy-xen; bµi b×nh luËn cuèn s¸ch cña C«-d¬-mi-nøc - thµnh lËp. La-nin vµ bµi b¸o ng¾n lÇn ®Çu tiªn ®−îc c«ng bè: "Ph¸i ®èi lËp Ng−êi ta ®¸nh trèng khua chu«ng c«ng bè sù viÖc nµy trªn Ba-lan t¹i Héi nghÞ Bruy-xen". b¸o "Tia s¸ng"2 lµ tê b¸o ®−îc thµnh lËp kh«ng ph¶i b»ng tiÒn Trong phÇn "C¸c tµi liÖu chuÈn bÞ" cã ®Ò c−¬ng bµi "VÒ cña c«ng nh©n, ®óng vµo lóc cã nh÷ng cuéc tuyÓn cö ë Pª-tÐc- quyÒn d©n téc tù quyÕt", ®Ò c−¬ng bµi vÒ t¹p chÝ "Ng−êi ®−¬ng bua nh»m ph¸ ho¹i ý chÝ cña ®a sè c«ng nh©n cã tæ chøc. Ng−êi thêi", ®Ò c−¬ng vµ ph¸c th¶o v¾n t¾t b¸o c¸o cña Ban chÊp hµnh ta t¸n d−¬ng "con sè ®«ng ®¶o" ng−êi tham gia khèi nµy, t¸n trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga t¹i §¹i héi d−¬ng liªn minh "cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt thuéc c¸c khuynh Viªn cña Quèc tÕ II, còng nh− nh÷ng tµi liÖu ®−îc c«ng bè lÇn h−íng kh¸c nhau", t¸n d−¬ng "sù thèng nhÊt" vµ tÝnh kh«ng bÌ ®Çu tiªn sau ®©y: dµn bµi vµ ®Ò c−¬ng b¸o c¸o cña Ban chÊp ph¸i; ng−êi ta la ã nh÷ng "ng−êi chia rÏ", nh÷ng ng−êi t¸n hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga t¹i Héi thµnh Héi nghÞ ®¹i biÓu th¸ng Giªng 19123. nghÞ Bruy-xen vµ c¸c ®Ò c−¬ng cña bµi "C¸ch m¹ng vµ chiÕn VËy lµ vÊn ®Ò "thèng nhÊt" ®· ®−îc ®Æt ra d−íi mét h×nh tranh". thøc míi, mét h×nh thøc thùc tiÔn tr−íc nh÷ng c«ng nh©n biÕt suy nghÜ. Sù viÖc tÊt ph¶i chøng minh ai ®óng, nh÷ng ng−êi t¸n ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin d−¬ng c−¬ng lÜnh: "cã t¸c dông thèng nhÊt" vµ s¸ch l−îc cña trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng "nh÷ng ng−êi tham gia khèi th¸ng T¸m" hay lµ nh÷ng ng−êi §¶ng céng s¶n Liªn-x« cho r»ng ®ã chØ lµ mét c¸i chiªu bµi gi¶ dèi ®Ó che giÊu, b»ng mét bé ¸o míi, còng vÉn nh÷ng kÎ thñ tiªu ®· ph¸ s¶n Êy? Tõ ®ã ®Õn nay võa trßn mét n¨m r−ìi. §ã lµ mét kho¶ng thêi gian lín ®èi víi thêi kú cao trµo nh÷ng n¨m 1912-1913.
2 V. I. L ª - n i n Sù tan r· cña khèi “th¸ng t¸m” 3 Nh−ng ®Õn th¸ng Hai 1914, mét tê t¹p chÝ míi ®−îc thµnh lËp, Nh− chóng t«i ®· nãi ngay tõ th¸ng T¸m 1912, khèi th¸ng lÊy tªn lµ "§Êu tranh", lÇn nµy lµ t¹p chÝ ®Æc biÖt "cã khuynh T¸m chØ lµ mét sù che ®Ëy trèng rçng cña ph¸i thñ tiªu mµ th«i. h−íng thèng nhÊt", ®Æc biÖt vµ qu¶ thùc lµ "kh«ng cã tÝnh chÊt Nã ®· tan r·. Ngay c¶ nh÷ng ng−êi b¹n cña nã ë trong n−íc Nga bÌ ph¸i" vµ lµ cña T¬-rèt-xki, mét ng−êi "thùc sù" ñng hé c−¬ng còng kh«ng thÓ ®øng l¹i cïng nhau. Nh÷ng ng−êi thèng nhÊt lÜnh th¸ng T¸m. trø danh thËm chÝ còng kh«ng thÓ thèng nhÊt ®−îc víi nhau, vµ Vµ bÊt cø mét ng−êi nµo chó ý còng nhËn thÊy ngay r»ng c¶ ®· h×nh thµnh hai khuynh h−íng "th¸ng T¸m": khuynh h−íng néi dung sè 1, tê "§Êu tranh" còng nh− nh÷ng bµi mµ ph¸i thñ "Tia s¸ng" ("B×nh minh cña chóng ta" vµ "B¸o c«ng nh©n miÒn tiªu ®· viÕt vÒ tê "§Êu tranh" tr−íc khi nã ra ®êi ®Òu chØ râ lµ B¾c") vµ khuynh h−íng T¬-rèt-xki ("§Êu tranh"). Mçi bªn gi÷ khèi th¸ng T¸m ®· tan r· vµ ng−êi ta cè hÕt søc che giÊu sù tan mét m¶nh cê th¸ng T¸m "thèng nhÊt chung" mµ hä ®· xÐ r¸ch, r· ®ã hßng lõa bÞp c«ng nh©n. Nh−ng ngay c¶ sù lõa bÞp ®ã, råi vµ c¶ hai ®Òu ra søc kªu gµo "thèng nhÊt" ! còng sÏ bÞ lét mÆt n¹ nhanh chãng. Khuynh h−íng cña b¸o "§Êu tranh" lµ nh− thÕ nµo? Trªn Tr−íc khi tê "§Êu tranh" ra ®êi, ban biªn tËp tê "B¸o c«ng "B¸o c«ng nh©n miÒn B¾c", sè 11, T¬-rèt-xki ®· viÕt mét bµi nh©n miÒn B¾c"4 ®· viÕt mét bµi b¸o ng¾n cay ®éc : "bé mÆt thËt ch©m biÕm dµi vÒ vÊn ®Ò nµy, nh−ng ban biªn tËp cña tê b¸o cña t¹p chÝ nµy, t¹p chÝ mµ gÇn ®©y trong c¸c giíi m¸c-xÝt ng−êi thuéc ph¸i thñ tiªu ®· tr¶ lêi rÊt chÝnh x¸c cho T¬-rèt-xki biÕt ta bµn t¸n kh¸ nhiÒu, th× ®èi víi chóng ta vÉn cßn ch−a râ". r»ng "bé mÆt Êy vÉn nh− tr−íc, cßn ch−a râ". B¹n ®äc thö suy nghÜ mét chót: tõ th¸ng T¸m 1912, T¬-rèt- Sù thùc, ph¸i thñ tiªu cã bé mÆt riªng cña hä, ®ã lµ bé mÆt xki ®· lµ mét trong sè nh÷ng ng−êi cÇm ®Çu khèi thèng nhÊt tù do chñ nghÜa chø kh«ng ph¶i m¸c-xÝt. Ai ®· ®äc qua nh÷ng th¸ng T¸m, nh−ng suèt n¨m 1913 ng−êi ta ®· thÊy r»ng «ng ta bµi cña Ph. §., L. X., L. M., £-gièp, P«-t¬-rª-xèp vµ bÌ lò, ®Òu biÕt bé mÆt Êy. ®øng ngoµi tê b¸o "Tia s¸ng" vµ nhãm "Tia s¸ng". §Õn n¨m 1914, T¬-rèt-xki thµnh lËp t¹p chÝ riªng cña m×nh, ®ång thêi vÉn Cßn T¬-rèt-xki th× tr−íc nay ch−a bao giê cã mét "bé mÆt" cã ch©n mét c¸ch h÷u danh v« thùc trong ban biªn tËp cña c¶ nµo vµ b©y giê còng thÕ; «ng ta chØ biÕt cã ch¹y qua ch¹y l¹i, "B¸o c«ng nh©n miÒn B¾c" vµ cña t¹p chÝ "B×nh minh cña chóng ch¹y tõ ph¸i tù do sang ph¸i m¸c-xÝt vµ ng−îc l¹i, ®¸nh c¾p ë ta"5. "Trong mét vµi giíi, ng−êi ta bµn t¸n kh¸ nhiÒu" vÒ mét chç nµy hoÆc chç kia vµi ch÷ vµ vµi c©u kh¸ kªu. "bøc th−" bÝ mËt - mµ ph¸i thñ tiªu ®· che giÊu ®i - cña T¬-rèt- VÒ bÊt cø vÊn ®Ò tranh luËn nµo, tê "§Êu tranh" còng kh«ng xki chèng l¹i ph¸i "Tia s¸ng", lµ c¸c «ng Ph. §. L. M. vµ nh÷ng nãi ®−îc mét lêi nµo sinh ®éng c¶. nh©n vËt "kh«ng quen biÕt" kh¸c. §ã lµ mét ®iÒu khã tin, nh−ng ®ã lµ sù thËt. Nh−ng c¸i ban biªn tËp thËt thµ, kh«ng bÌ ph¸i, cã tinh thÇn VÒ vÊn ®Ò "tæ chøc bÝ mËt". Kh«ng mét lêi ®Ò cËp ®Õn. thèng nhÊt cña "B¸o c«ng nh©n miÒn B¾c" ®· viÕt : "bé mÆt Êy T¬-rèt-xki cã t¸n thµnh nh÷ng ý kiÕn cña ¸c-xen-rèt, cña ®èi víi chóng ta vÉn cßn ch−a râ" ! Da-xu-lÝch, cña Ph. §., cña L. X. (b¸o "Tia s¸ng", sè 101), v. v., Hä vÉn ch−a thÊy râ r»ng khèi th¸ng T¸m ®· tan r·!! kh«ng? - Kh«ng thÊy ®¶ ®éng g×. Nh−ng kh«ng, th−a c¸c ngµi Ph. §., L. M. vµ nh÷ng ngµi VÒ khÈu hiÖu ®Êu tranh cho mét ®¶ng c«ng khai, th× sao? - kh¸c thuéc ph¸i "Tia s¸ng", ®èi víi c¸c ngµi tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu Kh«ng cã lÊy mét lêi. ®ã ®· hoµn toµn "râ rµng" råi, nh−ng ch¼ng qua ®ã chØ lµ c¸c VÒ nh÷ng lêi ph¸t biÓu tù do chñ nghÜa cña £-gièp vµ cña ngµi lõa bÞp c«ng nh©n mµ th«i. nh÷ng ng−êi kh¸c thuéc ph¸i "Tia s¸ng" ®èi víi c¸c cuéc b·i c«ng
4 V. I. L ª - n i n Sù tan r· cña khèi “th¸ng t¸m” 5 th× sao? vÒ viÖc bá c−¬ng lÜnh vÒ vÊn ®Ò d©n téc, th× sao? - bá tÊt c¶ nh÷ng nghÞ quyÕt cña ®¶ng, ®· t¸ch m×nh khái c¶ tæ Ch¼ng nãi g×. chøc bÝ mËt vµ khái nh÷ng c«ng nh©n cã tæ chøc - chÝnh hä lµ VÒ nh÷ng bµi ph¸t biÓu cña L. Xª-®èp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c nh÷ng kÎ chia rÏ tÖ h¹i nhÊt. May thay, c«ng nh©n ®· hiÓu ®iÒu thuéc ph¸i "Tia s¸ng" chèng l¹i hai "trô cét" th× sao?6 - Kh«ng mét ®ã, vµ tÊt c¶ nh÷ng c«ng nh©n gi¸c ngé ®· x©y dùng trªn thùc lêi. T¬-rèt-xki qu¶ quyÕt r»ng «ng ta t¸n thµnh viÖc kÕt hîp tÕ khèi thèng nhÊt cña hä chèng l¹i bän thñ tiªu muèn ph¸ ho¹i nh÷ng yªu s¸ch côc bé víi môc ®Ých cuèi cïng, nh−ng th¸i ®é khèi thèng nhÊt ®ã. cña «ng ta ®èi víi ph−¬ng ph¸p cña nh÷ng ng−êi thñ tiªu thùc hiÖn "sù kÕt hîp" Êy nh− thÕ nµo, th× «ng ta kh«ng hÒ nãi mét lêi! "Con ®−êng sù thËt", sè 37, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn b¸o Sù thùc, nÊp d−íi nh÷ng c©u nãi ®Æc biÖt kªu, trèng rçng vµ ngµy 15 th¸ng Ba 1914 "Con ®−êng sù thËt" m¬ hå, T¬-rèt-xki ®· lµm rèi lo¹n ý thøc cña nh÷ng c«ng nh©n ch−a gi¸c ngé vµ bªnh vùc ph¸i thñ tiªu b»ng c¸ch im lÆng kh«ng nãi g× ®Õn vÊn ®Ò tæ chøc bÝ mËt, b»ng c¸ch kh¼ng ®Þnh r»ng ë Nga kh«ng cã chÝnh s¸ch c«ng nh©n tù do chñ nghÜa, v. v.. Víi nhãm b¶y ®¹i biÓu do Ts¬-khª-Ýt-dª cÇm ®Çu, T¬-rèt-xki ®· gi¶ng gi¶i rÊt dµi dßng víi hä vÒ thñ ®o¹n kh«n khÐo h¬n ®Ó phñ nhËn tæ chøc bÝ mËt vµ ®¶ng. Nh÷ng lêi d¹y b¶o ®¸ng buån c−êi nµy ®· nãi lªn râ rµng sù tan r· h¬n n÷a cña nhãm b¶y ng−êi. Bu-ri-a-nèp ®· rêi bá hä. Hä kh«ng thÓ nhÊt trÝ víi nhau ®−îc vÒ c©u tr¶ lêi cho Plª-kha-nèp. B©y giê hä dao ®éng gi÷a §an vµ T¬-rèt-xki, trong khi ®ã th× Ts¬-khª-Ýt-dª râ rµng ®em hÕt tÊt c¶ tµi ba ngo¹i giao cña m×nh ®Ó hµn g¾n vÕt r¹n nøt míi. Vµ tÊt c¶ nh÷ng h¹ng ng−êi Êy - hä ch¹y chung quanh ®¶ng, hä kh«ng thÓ thèng nhÊt l¹i víi nhau trªn c¬ së c−¬ng lÜnh hµnh ®éng "th¸ng T¸m" riªng cña hä - l¹i muèn lõa bÞp c«ng nh©n b»ng nh÷ng lêi kªu gäi "thèng nhÊt"! ThËt lµ uæng c«ng v« Ých! Thèng nhÊt tøc lµ thõa nhËn "c¸i cò" vµ ®Êu tranh chèng l¹i nh÷ng kÎ phñ nhËn nã. Thèng nhÊt tøc lµ tËp hîp ®a sè c«ng nh©n Nga chung quanh nh÷ng quyÕt nghÞ mµ mäi ng−êi ®· biÕt tõ l©u, nh÷ng quyÕt nghÞ ®· lªn ¸n trµo l−u thñ tiªu. Thèng nhÊt lµ sù g¾n bã gi÷a nh÷ng ®¹i biÓu trong §u-ma víi ý chÝ cña ®a sè c«ng nh©n, ®ã lµ ®iÒu mµ nhãm s¸u ®¹i biÓu c«ng nh©n ®· thùc hiÖn7. Cßn bän thñ tiªu vµ T¬-rèt-xki, nhãm "b¶y ng−êi" vµ T¬-rèt- xki, nh÷ng kÎ ®· lµm tan r· khèi th¸ng T¸m cña riªng hä, ®· vøt
6 Chñ nghÜa t− b¶n vµ b¸o chÝ 7 cña c¸c tê b¸o t− s¶n vµo viÖc thùc hiÖn c¸c xÝ nghiÖp t« nh−îng. Ng−êi thuéc nhãm "Thêi míi" ®ã nãi: "Cã thÓ kÓ ra hµng chôc xÝ nghiÖp t« nh−îng kh¸c nhau ®−îc thùc hiÖn kh«ng nh÷ng lµ nhê ë nh÷ng mèi liªn hÖ nµo ®ã, mµ cßn nhê ë mét sè c¸c bµi b¸o nµo ®ã ®¨ng trªn mét sè b¸o nµy nä. B¸o "Thêi míi" dÜ nhiªn còng kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ". VÝ dô, cã lÇn Chñ nghÜa t− b¶n vµ b¸o chÝ mét ®¹i diÖn cña C«ng ty v« tuyÕn ®iÖn b¸o M¸c-c«-ni ë Lu©n- ®«n ®Õn gÆp XnÐt-xa-rÐp vµ ®Ò nghÞ th¶o ®iÒu lÖ thµnh lËp mét Khi hai kÎ gian ®¸nh nhau th× thÕ nµo còng cã c¸i lîi nµo ®ã c«ng ty M¸c-c«-ni ë Nga vµ mét b¶n dù th¶o vÒ xÝ nghiÖp t« cho nh÷ng ng−êi l−¬ng thiÖn. Khi c¸c "nhµ ho¹t ®éng" trong giíi nh−îng cho c«ng ty nµy. "Thï lao cho c«ng viÖc nµy ®−îc Ên b¸o chÝ t− s¶n c·i nhau kÞch liÖt, th× hä ph¬i bµy ra tr−íc c«ng ®Þnh lµ 10.000 róp,... vµ hîp ®ång ®· ®−îc ký kÕt". chóng tÝnh chÊt ¨n tiÒn vµ thñ ®o¹n x¶o tr¸ cña nh÷ng tê b¸o "lín". N¹n nh©n XnÐt-xa-rÐp cßn kÓ r»ng kh«ng ph¶i chØ cã mét m×nh «ng ta b¸n m×nh cho bän t− b¶n ®Ó lÊy sè tiÒn kia, mµ ¤ng N. XnÐt-xa-rÐp, mét ng−êi thuéc nhãm "Thêi míi", c·i toµn thÓ tê b¸o "Thêi míi" ®Òu b¸n m×nh khi më "cuéc vËn nhau víi tê "Thêi míi"8; «ng ta ®· ¨n c¾p vµ ®· bÞ ®uæi mét ®éng" bªnh vùc xÝ nghiÖp t« nh−îng. §iÖn b¸o cña tê b¸o nµy c¸ch rÊt nhôc nh·. B©y giê «ng ta xuÊt b¶n mét "t¸c phÈm" 135 ®−îc gi¶m gi¸ 50% vµ tê b¸o ®−îc h−ëng "®Þa vÞ" lµm ng−êi trang nhan ®Ò: "¶o ¶nh cña b¸o "Thêi míi". GÇn nh− lµ tiÓu s¸ng lËp c«ng ty kÌm theo nh÷ng cæ phiÕu trÞ gi¸ 50.000 róp. thuyÕt. Xanh Pª-tÐc-bua. 1914". Nh− thãi th−êng, lµm ra vÎ mét Nh÷ng nhµ t− b¶n Lu©n-®«n - sù c−íp giËt ng−êi Nga - xÝ ng−êi "®¹o ®øc cao th−îng", «ng XnÐt-xa-rÐp miªu t¶ nh÷ng nghiÖp t« nh−îng do chÝnh phñ Nga dµnh cho - sù tham gia cña b¸o chÝ - t×nh tr¹ng ¨n tiÒn phæ biÕn - viÖc mua b¸n bÊt kú ai tËp qu¸n tõ l©u ®· cã ë c¸c n−íc t− b¶n chñ nghÜa ph−¬ng T©y b»ng mÊy v¹n róp, - ®ã lµ bøc tranh ch©n thËt mµ tªn ¨n c¾p vµ ngµy cµng x©m nhËp vµo giíi b¸o chÝ t− s¶n n−íc Nga, tÊt XnÐt-xa-rÐp c¨m uÊt ®· vÏ lªn. nhiªn lµ nhê nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt thuËn lîi cho hµnh vi mê B¸o "Thêi míi", mét tæ chøc kinh doanh hµng triÖu, ®ang ¸m, vµ nhê t×nh tr¹ng ph¸p luËt kh«ng trõng trÞ nh÷ng hµnh vi suy sôp. Bän con c¸i cña tªn triÖu phó ph¶n béi A. X. Xu-v«-rin mua chuéc bÈn thØu nhÊt, ®ª tiÖn nhÊt, hµnh vi bî ®ì, v. v.. ®· vung tay tiªu xµi vµ phung phÝ hµng triÖu ®ång. CÇn ph¶i "N¹n nh©n" lµ ng−êi thuéc nhãm "Thêi míi" ®· viÕt víi cøu vít tê b¸o cao quý ®ã. "P. L. B¸c-c¬, gi¸m ®èc qu¶n trÞ giäng ng©y th¬ mét c¸ch yÓu ®iÖu: "TÊt c¶ mäi ng−êi dÇn Ng©n hµng V«n-ga - Ca-ma" b−íc ra s©n khÊu (tr. 85). ¤ng ta khuyªn A. X. Xu-v«-rin trao c«ng viÖc kinh doanh l¹i cho dÇn quen víi mét cuéc sèng cao h¬n kh¶ n¨ng cña m×nh. mét c«ng ty, vµ ®Õn th¸ng T¸m 1911, b¶n ®iÒu lÖ cña c«ng ty Kh«ng thÓ biÕt ®−îc r»ng ®Õn lóc nµo vµ b»ng c¸ch g×, x· nµy ®· ®−îc cÊp trªn phª chuÈn, thªm n÷a trong sè 800 cæ héi sÏ tho¸t khái hiÖn t−îng Êy, vµ ch¼ng biÕt cã tho¸t phiÕu th× 650 lµ cña A. X. Xu-v«-rin (mçi cæ phiÕu lµ 5000 khái c¸i ®ã hay kh«ng. Nh−ng ngµy nay, t×nh h×nh lµ nh− róp). ¤ng XnÐt-xa-rÐp gi¶i thÝch r»ng khi thµnh lËp c«ng thÕ vµ ®iÒu ®ã ®· thµnh mét sù thËt ®−îc c«ng nhËn. Vµ ty, ng−êi ta lËp mét b¶n quyÕt to¸n gi¶ (tr. 97) vµ cßn nãi mét trong nh÷ng thñ ®o¹n thÇn diÖu cho phÐp ng−êi ta ¨n thªm lµ: "khi thµnh lËp c«ng ty, chØ cã nh÷ng ng−êi kh«ng tiªu nhiÒu h¬n møc thu nhËp cña m×nh, ®ã lµ "sù tham gia" hiÓu biÕt g× ®Õn c¸c con sè... hoÆc nh÷ng ng−êi nh− «ng
8 V. I. L ª - n i n Chñ nghÜa t− b¶n vµ b¸o chÝ 9 Gu-ts¬-cèp, rÊt tinh th«ng nghÒ kinh doanh nh−ng l¹i theo ®uæi ®o¸n xem, tÊt c¶ nh÷ng "nhµ ho¹t ®éng" Êy, mçi kÎ ®· thu ®−îc nh÷ng môc ®Ých c¸ nh©n, th× míi cã thÓ chÊp nhËn mét b¶n mÊy v¹n róp vµ cßn cã thÓ thu ®−îc bao nhiªu róp n÷a. quyÕt to¸n nh− vËy". Nh÷ng nh©n vËt chñ yÕu trong viÖc thµnh Hµng triÖu róp ®ang nh¶y móa. B¶n quyÕt to¸n 5 triÖu cña lËp c«ng ty nµy (héi nghÞ thµnh lËp häp vµo ngµy 10 th¸ng tê "Thêi míi", trong ®ã gÇn 3 triÖu lµ con sè ma. TiÒn l−¬ng vµ M−êi mét 1911) chÝnh lµ b¶n th©n XnÐt-xa-rÐp, P. L. B¸c-c¬, V. P. nhuËn bót ®é hai ba ngh×n róp mçi th¸ng cho nh÷ng nh©n viªn Bu-rª-nin vµ Su-bin-xki, mét ng−êi thuéc ph¸i th¸ng M−êi9, ®¹i h¹ng hai, h¹ng ba. Hµng chôc v¹n vµ hµng triÖu róp bÞ phung biÓu §u-ma nhµ n−íc cïng bän con c¸i cña tªn ph¶n béi phÝ. Vay ng©n hµng hµng chôc v¹n róp. Mét t×nh tr¹ng b¸n th−îng l−u A. X. Xu- v«-rin, v. v.. m×nh phæ biÕn. Mét t×nh tr¹ng m·i d©m ®ñ c¸c lo¹i, bÊt hîp Tõ th¸ng M−êi mét 1911, c¸i c«ng ty rÊt ®¸ng kÝnh nµy ®· ph¸p vµ hîp ph¸p, ®−îc nghi thøc kÕt h«n lµm cho hîp lÖ. C¸i ho¹t ®éng ®Æc biÖt h¨ng h¸i, nh− b¹n ®äc ®· thÊy. N¹n nh©n x· héi −u tó nhÊt, th−îng l−u nhÊt cña Pª-tÐc-bua. Bän triÖu XnÐt-xa-rÐp kÓ: vµ tõ n¨m 1912 c¸i ®Æc quyÒn cña b¸o "Thêi phó, c¸c bé tr−ëng, nh÷ng ng−êi cña Së giao dÞch, nh÷ng míi" ®−îc ®¨ng qu¶ng c¸o cho c¸c ng©n hµng n«ng nghiÖp ng−êi ngo¹i quèc cã danh tiÕng. Nh÷ng nhµ g¸ b¹c. §ñ c¸c kiÓu ("kho¶n thu nhËp nµy còng kh«ng lín l¾m": mçi n¨m chØ ®−îc däa dÉm. "Kh«ng cã niÒm tin chÝnh trÞ nµo" (tr. 36). KÌn cùa vµ 15000 róp, hoÆc "gÇn gÇn" con sè ®ã!) , c¸i ®Æc quyÒn ®ã ®· trë hÊt c¼ng nhau. Am-phi-tª-a-t¬-rèp vµ XnÐt-xa-rÐp ®· th¸ch ®Êu thµnh mét sù trî cÊp. Bëi v×, theo luËt ph¸p, qu¶ng c¸o tÊt ph¶i kiÕm víi mét kü s− v× «ng nµy ®· thãa m¹ ban biªn tËp b¸o ®−îc ®¨ng ë tê b¸o nµo ph¸t hµnh réng r·i nhÊt. Lóc bÊy giê tê "Thêi míi" lµ ban biªn tËp ®· bªu xÊu sinh viªn. A. X. Xu-v«-rin "Thêi míi" kh«ng ph¶i lµ tê b¸o ph¸t hµnh réng r·i nhÊt, nh−ng "rÊt yªu" Am-phi-tª-a-t¬-rèp nh−ng "kh«ng thÓ c−ìng l¹i mét nã "®· sö dông" («ng XnÐt-xa-rÐp cao th−îng thÒ r»ng "®ã lµ thó vui lµ g©y chuyÖn phiÒn cho Am-phi-tª-a-t¬-rèp": «ng ta lÇn ®Çu") nh÷ng ¶nh h−ëng hËu tr−êng cña m×nh vµ nh÷ng cho phÐp ®¨ng mét tiÓu phÈm cña Bu-rª-nin trong ®ã cã nh÷ng quan hÖ quen biÕt trong c¸c giíi cÇm quyÒn, ®Ó giµnh cho m×nh lêi ®¶ kÝch "tÖ h¹i" ®èi víi n÷ diÔn viªn Rai-xcai-a, vî Am-phi- c¸i ®Æc quyÒn ®¨ng nh÷ng qu¶ng c¸o cña c¸c ng©n hµng n«ng tª-a-t¬-rèp. Bu-rª-nin tèng cæ Am-phi-tª-a-t¬-rèp ra khái cöa. nghiÖp. "Khi vÊn ®Ò nµy ®−îc ®−a ra gi¶i quyÕt ë Héi ®ång bé Con c¸i cña Xu-v«-rin m¾c nî hµng chôc v¹n róp. tr−ëng, sau khi do dù kh¸ nhiÒu, ng−êi ta ®· quyÕt ®Þnh ®Ó cho B¸o "Thêi míi" n¨m 1905 lç vèn 150.000 róp. tê "Thêi míi" ®¨ng nh÷ng qu¶ng c¸o nµy" (tr. 21). Bän l¸i bu«n vµ chñ x−ëng ë M¸t-xc¬-va, ho¶ng sî v× n¨m Ng−êi ta lËp nªn mét c©u l¹c bé cña mét héi v¨n häc nghÖ 1905, ®· bá ra 100.000 róp ®Ó thµnh lËp mét tê b¸o c«ng nh©n thuËt, "nãi tr¾ng ra lµ mét nhµ g¸ b¹c" (tr. 69); "trong sæ nî cña cã khuynh h−íng yªu n−íc. Theo yªu cÇu cña hä, tê "Thêi míi" c©u l¹c bé, nh÷ng nh©n viªn cña b¸o "Thêi míi" ®· m¾c nî ®Õn nhËn tr¸ch nhiÖm lµm viÖc ®ã. hµng ngh×n róp. Ng−êi ta chØ cã viÖc xãa sè nî nµy khái tµi Tê b¸o "kÐo lª mét cuéc sèng khèn khæ" trong hai n¨m vµ kho¶n lµ xong". cuèi cïng ph¶i ®ãng cöa. Nh÷ng ng−êi M¸t-xc¬-va ®ã mÊt Tªn ®Çu c¬ chøng kho¸n Ma-nu-x¬, kÎ ®· lµm giµu nhê Së 100.000 róp, nh÷ng ng−êi thuéc nhãm "Thêi míi" mÊt 150.000 giao dÞch vµ nhê c−íp bãc mµ kiÕm ®−îc mét tµi s¶n "hµng mÊy róp (tr. 61). triÖu" (tr. 120), më mét cuéc vËn ®éng trªn tê "Thêi míi" víi sù Nh÷ng tªn trém c¾p, nh÷ng g· chuyªn nghÒ b¸n m×nh, nh÷ng tham gia cña c¸c ngµi Men-si-cèp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c, nh»m c©y bót b¸n m×nh, nh÷ng tê b¸o viÕt thuª. §ã lµ ch©n t−íng cña cÊt chøc bé tr−ëng C«-cèp-txèp. B©y giê xin dµnh cho b¹n ®äc thö "b¸o chÝ lín" ë n−íc ta. §ã lµ tinh hoa cña x· héi "th−îng l−u".
10 V. I. L ª - n i n 11 Nh÷ng h¹ng ng−êi nµy th× "mäi ng−êi" ®Òu biÕt, "®©u ®©u" hä còng cã mèi liªn hÖ... TÝnh v« liªm sØ tr¬ trÏn cña bän chñ n« ngoÆc chÆt trong bãng tèi víi tÝnh b¸n m×nh tr¬ trÏn cña giai cÊp t− s¶n, - "n−íc Nga thÇn th¸nh" lµ thÕ ®ã. "Con ®−êng sù thËt", sè 41, Theo ®óng b¶n ®¨ng trªn b¸o Mét nhµ t− s¶n cÊp tiÕn ngµy 20 th¸ng Ba 1914 "Con ®−êng sù thËt" nãi vÒ c«ng nh©n nga §«i khi còng cã Ých nÕu chóng ta nh×n qua xem bªn ngoµi ng−êi ta nhËn xÐt nh− thÕ nµo vÒ chóng ta, vÒ b¸o chÝ c«ng nh©n cña chóng ta, vÒ c¸c c«ng ®oµn cña chóng ta, vÒ phong trµo c«ng nh©n cña chóng ta, v. v.. SÏ lµ ®iÒu bæ Ých nÕu chóng ta biÕt ®−îc quan ®iÓm cña nh÷ng kÎ thï c«ng khai hay giÊu mÆt cña chóng ta, quan ®iÓm cña nh÷ng ng−êi kh«ng cã lËp tr−êng râ rµng, cña nh÷ng ng−êi "®ång t×nh" mét c¸ch m¬ hå víi chóng ta, mét khi hä lµ nh÷ng ng−êi phÇn nµo cßn cã trÝ th«ng minh, cã hiÓu biÕt vµ am hiÓu chót Ýt vÒ chÝnh trÞ. Ch¾c ch¾n lµ «ng X. En-pa-chi-Ðp-xki thuéc vµo lo¹i nãi sau ®ã, sau nµy lµ "ng−êi thuéc ph¸i lao ®éng" hay "ng−êi x· héi chñ nghÜa nh©n d©n"10, hay nãi ®óng ra, lµ nhµ t− s¶n cÊp tiÕn hoÆc ng−êi d©n chñ t− s¶n. Nhµ tr−íc t¸c nµy lµ mét trong nh÷ng ng−êi ®ång chÝ vµ b¹n chiÕn ®Êu trung thµnh nhÊt cña N. C. Mi-khai-lèp-xki, ng−êi mµ "ph¸i d©n tóy c¸nh t¶" 11 - nh÷ng kÎ bÊt chÊp lÏ ph¶i, muèn tù coi m×nh lµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - hiÖn nay ®ang ca tông mét c¸ch kÐm th«ng minh. ¤ng X. En-pa-chi-Ðp- xki lµ mét nhµ quan s¸t tØ mØ cuéc sèng tiÓu t− s¶n ë Nga vµ «ng rÊt "nh¹y c¶m" víi nh÷ng t©m tr¹ng cña cuéc sèng Êy. Ng−êi ta cã thÓ coi «ng lµ mét trong nh÷ng ng−êi tiªn phong nhÊt cña ph¸i thñ tiªu Nga, v× «ng vµ b¹n bÌ cña «ng, ngay tõ mïa thu 1906 (xem t¹p chÝ "Cña c¶i n−íc Nga"12, sè xuÊt b¶n th¸ng T¸m 1906 lµ sè næi tiÕng mét c¸ch ®¸ng buån) ®· tuyªn bè cÇn