VIÖN KHOA HäC X· HéI VIÖT NAM
HäC VIÖN KHOA HäC X· HéI
PH¹M TUÊN ANH
PH¢N TÝCH C¸C TYPE TRUYÖN Cæ TÝCH THÇN Kú
VIÖT NAM THEO CÊU TRóC CèT TRUYÖN
CHUY£N NGμNH: V¡N HO¸ D¢N GIAN
M· sè: 62 31 70 05
TãM T¾T LUËN ¸N TIÕN SÜ V¡N HãA HäC
Hμ NéI  2010
C«ng tr×nh ®−îc hoμn thμnh t¹i:
HäC VIÖN KHOA HäC X· HéI THUéC VIÖN KHOA HäC X· HéI
VIÖT NAM
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS.TS. TrÇn §øc Ng«n
2. PGS.TS. Lª Tr−êng Ph¸t
Ph¶n biÖn 1: PGS. TS. NguyÔn ThÞ HuÕ
ViÖn V¨n häc
Ph¶n biÖn 2: PGS. TS. Ph¹m Thu YÕn
Tr−êng §¹i häc S− ph¹m Hμ Néi
Ph¶n biÖn 3: PGS. TS. NguyÔn Duy B¾c
Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hμnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh
LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Häc viÖn t¹i
Häc viÖn Khoa häc x· héi, 477 NguyÔn Tr·i – Thanh Xu©n – Hμ Néi vμo lóc 8h30
ngμy 17 th¸ng 12 n¨m 2010.
Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i:
- Th− viÖn Quèc gia.
- Th− viÖn Häc viÖn Khoa häc x· héi.
- Th− viÖn ViÖn Nghiªn cøu V¨n ho¸.
C¸C C¤NG TR×NH CñA T¸C GI¶
§· C¤NG Bè LI£N QUAN §ÕN LUËN ¸N
1. HiÖn t−îng lÆp l¹i trong truyÖn cæ tÝch thÇn kú ViÖt Nam, T¹p chÝ Gi¸o
dôc, sè 3 – 2001.
2. Nh©n vËt “g©y trë ng¹i vμ thö th¸ch” cña kiÓu truyÖn “ng−êi mang lèt”
trong truyÖn cæ tÝch thÇn kú c¸c d©n téc ViÖt Nam, T¹p chÝ V¨n ho¸ d©n
gian, sè 5 – 2008.
3. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ nghiªn cøu cÊu tróc truyÖn cæ tÝch thÇn kú, T¹p
chÝ V¨n häc, sè 12 – 2008.
1
Më §ÇU
1. Lý DO CHäN §Ò TμI
ë n−íc ta ®· cã mét sè nhμ nghiªn cøu ®· tiÕn hμnh kh¶o s¸t, ph©n tÝch kho
tμng truyÖn cæ tÝch vÒ ph−¬ng diÖn cÊu t¹o cèt truyÖn theo c¸c xu h−íng kh¸c nhau.
Mét lμ, xu h−íng ph©n tÝch toμn bé kho tμng cæ tÝch theo c¸c type (mçi type l¹i bao
gåm mét sè motif c¬ b¶n). §¹i diÖn lμ nhμ nghiªn cøu NguyÔn TÊn §¾c. Hai lμ, ®i
s©u “th¸o dì” nh÷ng motif c¬ b¶n cÊu thμnh cèt truyÖn thuéc mét sè type cô thÓ
nh− “Nh©n vËt xÊu xÝ mμ tμi ba” cña NguyÔn ThÞ HuÕ, type “Nh©n vËt dòng sÜ” cña
NguyÔn ThÞ BÝch Hμ, type “Nh©n vËt ng−êi må c«i” cña Lª Trung Vò, v.v
Trong c¸c c«ng tr×nh trªn, c¸c nhμ nghiªn cøu ®· xÐt ®Õn cÊu tróc cèt truyÖn
cña type nh−ng nh×n chung viÖc ph©n tÝch mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c type truyÖn cæ
tÝch thÇn kú ViÖt Nam dùa theo cÊu tróc cèt truyÖn - mét h−íng cÇn thiÕt cã thÓ
gióp ®−a ra mét c¸i nh×n bao qu¸t toμn bé kho tμng cña truyÖn cæ tÝch thÇn kú cña
d©n téc ®Õn nay vÉn ch−a ®−îc tiÕn hμnh mét c¸ch triÖt ®Ó.
MÆt kh¸c, hiÖn nay, bé m«n ng÷ v¨n ë cÊp trung häc c¬ së, trung häc phæ
th«ng vμ ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o sinh viªn ngμnh v¨n ë c¸c tr−êng ®¹i häc s− ph¹m vμ
cao ®¼ng s− ph¹m ®Òu cã phÇn v¨n häc d©n gian nãi chung, truyÖn cæ tÝch thÇn kú
nãi riªng. Muèn gi¶ng d¹y vμ häc tËp tèt tiÓu lo¹i truyÖn cæ tÝch thÇn kú cã trong
ch−¬ng tr×nh mang tÝnh ®ång t©m qua c¸c cÊp, bËc häc nh− thÕ, viÖc qu¸n triÖt
nh÷ng ®Æc ®iÓm lo¹i h×nh cña thÓ lo¹i lμ hÕt søc cÇn thiÕt.
2. MôC §ÝCH Vμ Y£U CÇU CñA §Ò TμI
2.1. Môc ®Ých nghiªn cøu
Trªn c¬ së t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt vÒ cÊu tróc cèt truyÖn cña
truyÖn cæ tÝch thÇn kú, ng−êi viÕt muèn ®Ò xuÊt mét c¸ch tiÕp cËn míi trong viÖc
ph©n tÝch c¸c type truyÖn cæ tÝch thÇn kú ViÖt Nam vμ øng dông c¸ch tiÕp cËn
nμy ®Ó m« t¶ mét sè type truyÖn phæ biÕn nhÊt.
2.2. Yªu cÇu cña ®Ò tμi
- X¸c ®Þnh c¬ së lý luËn cña viÖc ph©n tÝch c¸c type truyÖn cæ tÝch thÇn kú.
2
- M« t¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu tróc cña c¸c type truyÖn c¬ b¶n, phæ biÕn nhÊt
cña truyÖn cæ tÝch thÇn kú ViÖt Nam.
- Lý gii vÒ ph−¬ng diÖn v¨n hãa sù h×nh thμnh c¸c type truyÖn cæ tÝch thÇn
kú ®· ®−îc m« t¶.
3. §èI T¦îNG Vμ PH¹M VI NGHI£N CøU
3.1. §èi t−îng nghiªn cøu: §Ò tμi tËp trung nghiªn cøu cÊu tróc cña truyÖn
cæ tÝch thÇn kú - mét tiÓu lo¹i, xÐt vÒ mÆt cÊu tróc, ®−îc xem lμ phong phó, ®a d¹ng
h¬n 2 tiÓu lo¹i truyÖn cæ tÝch loμi vËt vμ truyÖn cæ tÝch sinh ho¹t.
3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu
- §Ò tμi ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu cÊu tróc truyÖn cæ tÝch thÇn kú c¸c d©n téc
ViÖt Nam nh−ng trªn thùc tÕ, do ph¹m vi t− liÖu (b»ng v¨n b¶n), chóng t«i chØ
thèng kª ®−îc 182 truyÖn cña h¬n 20 d©n téc. Víi sè l−îng truyÖn cña trªn 20
d©n téc nh− vËy, chóng t«i nhËn thÊy r»ng vÒ c¬ b¶n còng ®ñ ®Ó kh¶o s¸t, ®¸nh
gi¸, ph©n tÝch vμ ®−a ra mét sè nhËn ®Þnh khoa häc vÒ cÊu tróc cèt truyÖn cæ tÝch
thÇn kú ViÖt Nam.
- §Ò tμi ®Æt vÊn ®Ò ph©n tÝch c¸c type truyÖn cæ tÝch thÇn kú ViÖt Nam.
Tuy nhiªn, trong ph¹m vi giíi h¹n cña luËn ¸n, chóng t«i kh«ng thÓ ph©n tÝch tÊt
c¶ c¸c type cña truyÖn cæ tÝch thÇn kú ViÖt Nam mμ chóng t«i chØ tËp trung ph©n
tÝch 3 type truyÖn tiªu biÓu nhÊt, ®ã lμ: type truyÖn Chμng dòng sÜ, Ng−êi mang
lèt vμ Ng−êi må c«i.
- §Ò tμi ®Æt vÊn ®Ò ph©n tÝch c¸c type truyÖn cæ tÝch thÇn kú theo cÊu tróc
cèt truyÖn. Thùc chÊt, chóng t«i tiÕn hμnh ph©n tÝch 3 type truyÖn cæ tÝch thÇn kú
trªn theo lý thuyÕt block sù kiÖn.
4. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU Vμ T¦ LIÖU KH¶O S¸T
4.1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Ph−¬ng ph¸p lÞch sö; ph−¬ng ph¸p so s¸nh’
ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp; ph−¬ng ph¸p cÊu tróc vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
liªn ngμnh.
4.2. T− liÖu kh¶o s¸t: Chóng t«i sö dông gÇn 10 cuèn tμi liÖu c¬ b¶n ®Ó kh¶o s¸t
3 type truyÖn cæ tÝch thÇn kú c¸c d©n téc ViÖt Nam.