Tổng quan về hiệu suất, thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của tinh dầu chanh ta

Tổng quan này trình bày về hiệu suất, thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của tinh dầu chanh ta (Citrus aurantifolia), một loại cây trồng phổ biến trên thế giới. Lá và vỏ quả chanh ta chứa tinh dầu được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực và y học cổ truyền. Hiệu suất thu nhận tinh dầu từ lá dao động từ 0,3-0,8%, trong khi từ vỏ quả là 0,5-3,0%. Thành phần hóa học chủ yếu là limonene, chiếm 29,7-77,5%.<br /> <br /> Tinh dầu chanh ta có nhiều hoạt tính sinh học quan trọng. Nó có khả năng diệt côn trùng, ức chế tăng trưởng, gây kháng ăn, ức chế tiêu hóa, xua đuổi và ngăn chặn đẻ trứng. Tinh dầu cũng có tác động kháng khuẩn và kháng nấm mạnh mẽ, phá vỡ tính toàn vẹn màng tế bào và gây biến đổi hình thái tế bào vi sinh vật. Ngoài ra, tinh dầu còn có khả năng kháng oxy hóa, được đánh giá qua khả năng quét gốc tự do DPPH, ABTS và bảo vệ β-carotene.<br /> <br /> Bài viết tổng hợp các nghiên cứu về hiệu suất thu nhận tinh dầu từ lá và vỏ quả chanh ta ở nhiều quốc gia, cho thấy sự khác biệt do điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, độ ẩm, vị trí địa lý, giống cây trồng và phương pháp chiết xuất. Thành phần hóa học của tinh dầu cũng khác nhau tùy thuộc vào nguồn gốc và phương pháp chiết xuất. Ví dụ, limonene là thành phần chính trong tinh dầu lá chanh ở Italy, Brazil và Oman, nhưng tỷ lệ các thành phần khác như α-pinene, β-pinene, γ-terpinene, β-myrcene và β-bisabolene khác nhau đáng kể.<br /> <br /> Các nghiên cứu về hoạt tính kháng côn trùng cho thấy tinh dầu lá chanh có tác động diệt và ức chế tăng trưởng đối với sâu ăn tạp (Spodoptera littoralis) và muỗi vằn (Aedes aegypti). Tinh dầu vỏ quả chanh cũng có tác dụng xua đuổi muỗi vằn và kiến thợ mộc (Camponotus nearcticus), ngăn chặn đẻ trứng ở mọt đậu xanh (Callosobruchus chinensis) và gây chết bọ xít lửa (Pyrrhocoris apterus).<br /> <br /> Hoạt tính kháng vi sinh vật của tinh dầu chanh ta cũng được nghiên cứu rộng rãi. Tinh dầu có khả năng kháng Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Streptococcus salivarius, S. mitis, S. sanguinis, S. sobrinus, S. mutans và Lactobacillus casei. Ngoài ra, tinh dầu còn có tác dụng ức chế tăng trưởng đối với các chủng nấm Candida glabrata, C. tropicalis, Aspergillus flavus, A. niger và Trichoderma viride.<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy tinh dầu chanh ta có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong kiểm soát côn trùng, bảo quản nông sản và thực phẩm, kiểm soát các bệnh do vi khuẩn và nấm gây ra ở động vật và con người. Cần có thêm nghiên cứu để tối ưu hóa quy trình chiết xuất và đánh giá hiệu quả của tinh dầu trong các ứng dụng thực tế.