LUẬN VĂN:
Tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ của
Nhà nước xó hội chủ nghĩa và sự vận dụng trong
đổi mới tổ chức, hoạt động của Hội đồng nhân
dân các cấp ở Nghệ An hiện nay
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sự ra đời và phát triển của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nói
chung và Hội đồng nhân dân (HĐND) nói riêng gắn liền với tên tuổi của Chủ tịch Hồ
Chí Minh. Trong cuộc đời hoạt động của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm
chăm lo việc củng cố khối đại đoàn kết toàn dân dựa trên nền tảng liên minh giai cấp
công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, xây dựng Nhà nước Việt Nam thật
sự là Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Người yêu cầu các cơ quan nhà nước phải lấy
dân làm gốc, nhân dân là người chủ đất nước, thực hiện quyền lực nhà nước thông qua
Quốc hội và HĐND. Người nhấn mạnh: "Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất của
Nhà nước. Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực của Nhà nước ở địa phương" [45, tr.
591].
Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước là một tài sản tinh thần quý báu của Đảng
và của dân tộc ta. Đã có nhiều công trình nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà
nước từ những góc độ tiếp cận khác nhau. Tuy nhiên, việc khái quát những nội dung cơ
bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ của Nhà nước là hướng tiếp cận
mới chưa được đề cập. Đặc biệt, hướng tiếp cận này lại càng có ý nghĩa khi chúng ta
vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ của Nhà nước trong tổ chức, hoạt
động của HĐND để HĐND xứng đáng là thiết chế thể hiện bản chất dân chủ của Nhà
nước ở địa phương.
Sắc lệnh tổ chức và hoạt động của HĐND và ủy ban Hành chính (UBHC) (số
63/SL ngày 22-11-1945) do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký là văn bản pháp luật đầu tiên đặt
nền móng cho việc tổ chức, hoạt động của HĐND các cấp. Trải qua các giai đoạn lịch
sử, thiết chế HĐND đã không ngừng được hoàn thiện, đóng một vai trò hết sức quan
trọng trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tuy nhiên, trong
những năm qua, do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan nên trong thực tế hoạt
động của HĐND ở nhiều địa phương vẫn còn mang tính hình thức chưa phát huy một
cách có hiệu quả vị trí, vai trò của mình. Việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về bản
chất dân chủ của Nhà nước trong tổ chức, hoạt động của HĐND vẫn còn nhiều bất cập.
Với những lý do đó, tác giả chọn vấn đề " Tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ
của Nhà nước xó hội chủ nghĩa và sự vận dụng trong đổi mới tổ chức, hoạt động của
Hội đồng nhân dân các cấp ở Nghệ An hiện nay " làm đề tài nghiên cứu cho luận văn
tốt nghiệp thạc sĩ Luật của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Một số vấn đề liên quan đến đề tài như: Tư tưởng Hồ Chí Minh; đổi mới hệ
thống chính trị; cải cách bộ máy nhà nước; Nhà nước pháp quyền đã được các nhà
nghiên cứu đề cập dưới nhiều góc độ khác nhau.
- Nguyễn Anh Tuấn (Chủ biên), Nguyễn Xuân Tế - Bùi Ngọc Sơn, Tư tưởng
Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước kiểu mới ở Việt Nam, Nxb Đại học quốc gia Thành
phố Hồ Chí Minh, 2003.
Viện Nghiên cứu Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, Kỷ yếu Hội thảo: Nghiên cứu
tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, Hà Nội, 1993.
- Viện Nghiên cứu Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, Kỷ yếu Hội thảo: Các nội
dung cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước kiểu mới, Nhà nước thực sự của dân,
do dân, vì dân, Hà Nội, 1997.
- Lê Minh Thông (Chủ biên), Một số vấn đề về hoàn thiện tổ chức và hoạt động
của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà
Nội, 2001.
- Tô Tử Hạ, Nguyễn Hữu Trị, Nguyễn Hữu Đức (đồng Chủ biên), Cải cách
hành chính địa phương lý luận và thực tiễn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998.
- Bùi Xuân Đức, Bàn về tính chất của Hội đồng nhân dân trong
điều kiện cải cách bộ máy nhà nước hiện nay, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, 12/2003.
- Nguyễn Thị Hồi, Hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân ở nước ta hiện nay,
Tạp chí Luật học, 1/2004.
- Nguyễn Hoàng Anh, Tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã
trong giai đoạn hiện nay, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, 3/2003.
- Chu Đức Thành, Đổi mới tổ chức và hoạt động của cơ quan đại diện ở nước
ta hiện nay, Luận án phó tiến sĩ Luật học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh,
1996...
Nhìn chung, những công trình trên đã đề cập tới tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà
nước hoặc tổ chức và hoạt động của HĐND. Song, chưa có đề tài nào nghiên cứu về
bản chất dân chủ của nhà nước xã hội chủ nghĩa (XHCN) và tổ chức, hoạt động của
HĐND từ cách tiếp cận về bản chất dân chủ của Nhà nước theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Mục đích của luận văn: Trên cơ sở làm rõ về phương diện lý luận tư tưởng của
Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ của Nhà nước XHCN và việc thực hiện tư tưởng đó
trong tổ chức, hoạt động của HĐND, luận văn nêu ra một số giải pháp chủ yếu nhằm
vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ của Nhà nước XHCN trong đổi
mới tổ chức, hoạt động của HĐND nhằm phát huy vai trò là thiết chế thể hiện bản chất
dân chủ của Nhà nước ở địa phương.
Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Góp phần làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ, bản chất dân chủ của Nhà
nước XHCN và thực tiễn vận dụng tư tưởng đó trong tổ chức, hoạt động của HĐND.
- Phân tích thực trạng thực hiện dân chủ trong tổ chức, hoạt động của HĐND ở
Nghệ An theo tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ của Nhà nước XHCN.
- Kiến nghị một số giải pháp nhằm không ngừng hoàn thiện tổ chức, hoạt động
của HĐND trên cơ sở vận dụng một cách triệt để, sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về
bản chất dân chủ của Nhà nước XHCN.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ
của nhà nước XHCN và vận dụng tư tưởng đó trong tổ chức, hoạt động của HĐND.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn chỉ giới hạn việc nghiên cứu những nội dung
cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ của Nhà nước XHCN và khảo
sát việc vận dụng tư tưởng đó trong tổ chức, hoạt động của HĐND ở Nghệ An qua
nhiệm kỳ 1999-2004 và 2004-2009 (tính đến tháng 7 năm 2005).
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
- Cơ sở lý luận của luận văn là quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh và của Đảng ta về dân chủ, về việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và kế thừa quan niệm của các nhà nghiên cứu có
liên quan đến đề tài này.
- Để thực hiện luận văn này, chúng tôi sử dụng các phương pháp phân tích và
tổng hợp kết hợp với phương pháp lôgíc, phương pháp thống kê, điều tra xã hội học.
6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn
- Luận văn góp phần khái quát những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí
Minh về bản chất dân chủ của Nhà nước XHCN.
- Qua phân tích thực tiễn vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về bản chất dân chủ của
Nhà nước XHCN trong tổ chức, hoạt động của HĐND để khẳng định: HĐND - thiết chế
thể hiện bản chất dân chủ của Nhà nước ở địa phương.
- Từ thực trạng tổ chức, hoạt động của HĐND ở Nghệ An, tác giả đề xuất một
số giải pháp cơ bản nhằm đổi mới tổ chức, hoạt động của HĐND bảo đảm phát huy bản
chất dân chủ của Nhà nước XHCN theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
7. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Thực hiện thành công mục đích và nhiệm vụ nói trên, đề tài sẽ góp phần nhận
thức sâu hơn về bản chất của Nhà nước XHCN nói chung và HĐND nói riêng từ một
cách tiếp cận mới, từ đó có những quan điểm về đổi mới tổ chức và hoạt động của
