Ứng dụng hồi qui Logistic nhị phân trong đánh giá các yếu tố tác động đến nhận thức về vai trò của cá cảnh nước ngọt

H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> -------------------------------------------------------------------------------------------------<br /> <br /> NG D NG H I QUI LOGISTIC NH PHÂN TRONG<br /> ðÁNH GIÁ CÁC Y U T TÁC ð NG ð N NH N TH C<br /> V VAI TRÒ C A CÁ C NH NƯ C NG T<br /> Nguy n Minh ð c và Tr n Th Phư ng<br /> B môn Qu n Lý và Phát Tri n Ngh Cá, ð i H c Nông Lâm TPHCM<br /> TÓM T T<br /> Cá c nh ñóng vai trò quan tr ng trong ñ i s ng ngư i nuôi gi i trí t i TPHCM<br /> v i hai vai trò quan tr ng nh t là vai trò gi m stress và vai trò th m m . ð kh o sát các<br /> y u t liên quan và tác ñ ng ñ n vai trò c a cá c nh nư c ng t ñ i v i ngư i nuôi gi i<br /> trí, các mô hình h i qui logistic nh phân ñư c xây d ng trên s li u kh o sát tr c ti p t<br /> 240 ngư i nuôi cá gi i trí ñư c ph ng v n ng u nhiên các khu v c kinh doanh cá c nh<br /> t p trung các qu n 3, 5, Th ð c, Tân Bình,... K t qu h i qui cho th y nh ng ngư i<br /> nuôi ñ u tư nhi u hơn cho vi c mua s m b cá là nh ng ngư i nh n th c rõ hơn v các<br /> vai trò c a cá c nh trong cu c s ng. Nh ng ngư i nuôi này ñ u tư cho b cá c nh nhi u<br /> hơn vì h tin r ng ngoài vi c gi m stress và làm ñ p không gian s ng, cá c nh khi n cho<br /> h vui v h nh phúc hơn hay khi n cho công vi c làm ăn kinh doanh thu n l i hơn và<br /> ñem l i nhi u may m n hơn. Nh ng ngư i tin vào vai trò tâm linh c a cá c nh như ñem<br /> l i nhi u may m n hơn trong cu c s ng cũng là nh ng ngư i s n sàng b ra nhi u ti n<br /> hơn cho vi c mua cá.<br /> GI I THI U<br /> Th y s n không ch có vai trò quan tr ng trong vi c cung c p ngu n dinh dư ng,<br /> vi c làm cho xã h i mà còn t o ra nh ng thú vui gi i trí cho ngư i dân (Jolly and Clonts,<br /> 1993). TPHCM, cá c nh ñang ñư c xem là m t trong nh ng ñ i tư ng nuôi ch l c<br /> khu v c ven ñô TPHCM khi ho t ñ ng xu t kh u cá c nh ñã b t ñ u t hơn 40 năm nay<br /> và th trư ng cá c nh TPHCM cũng ñang phát tri n nhanh chóng (Vũ C m Lương,<br /> 2007), liên quan ñ n nhi u ch th như ngư i s n xu t, ngh nhân, nh ng nhà kinh<br /> doanh, xu t nh p kh u, nh ng ngư i dân nuôi gi i trí và c nh ng nhà qu n lý và nghiên<br /> c u th y s n. Nh ng ti n b trong k thu t ương nuôi cũng như các trang thi t b ph c v<br /> nuôi cá c nh cũng ñã góp ph n thúc ñ y s phát tri n c a thú vui này (Livengood và<br /> Chapman, 2007) và ñóng góp ñáng k vào vi c phát tri n ngh s n xu t cá c nh<br /> TPHCM. Khi n n kinh t Vi t Nam nói chung và TPHCM nói riêng phát tri n nhan<br /> chóng, m c s ng c a ngư i dân ñư c nâng cao và nhu c u c a ngư i dân TPHCM ñ i<br /> v i cá c nh ñang gia tăng nhanh chóng. M c dù quá trình phát tri n và hi n tr ng nuôi cá<br /> c nh ñã ñư c ghi nh n trong nhi u nghiên c u trư c ñây (Hung et al., 2005 và Vũ C m<br /> Lương, 2007), vai trò c a cá c nh, ñ c bi t là cá c nh nư c ng t, chưa ñư c nghiên c u<br /> và phân tích ñ y ñ .<br /> Trong m t th i gian dài, s hài lòng v i công vi c và m c ñ th a mãn v i cu c<br /> s ng ñã ñư c nghiên c u b i nhi u nhà tâm lý h c trư c khi ñư c các nhà nghiên c u<br /> kinh t quan tâm (Frey and Stutzer, 2001). Khoa h c kinh t ch ng minh r ng s hài lòng<br /> có th ñư c ño lư ng và ñư c nghiên c u ñ xác ñ nh các tác ñ ng c a ngành ngh hay<br /> m t công vi c lên s th a mãn nhu c u c a con ngư i (Frey and Stutzer, 2002). Khi m t<br /> cá nhân hài lòng v i công vi c hay v i món hàng mà h v a mua s m, m c ñ h nh phúc<br /> <br /> 1<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------c a ngư i y s ñư c gia tăng. Vì v y, nghiên c u v s hài lòng ñang ñư c ng d ng<br /> r ng rãi trong nghiên c u marketing và qu n tr h c.<br /> Trong nh ng nghiên c u v i mô hình kinh t lư ng logistic tích lũy, Nguy n<br /> Minh ð c (2009a) ñã kh ng ñ nh r ng vi c nuôi cá c a các h nông dân qui mô nh<br /> khu v c mi n ðông Nam B ñã mang l i s hài lòng ñ i v i ngư i nuôi. S hài lòng ñ i<br /> v i vi c nuôi cá cũng s góp ph n t o ra h nh phúc hay s hài lòng ñ i v i cu c s ng c a<br /> ngư i nuôi (Nguy n Minh ð c, 2009b). Flores and Saradón (2004) cũng kh ng ñ nh r ng<br /> s hài lòng c a ngư i nuôi ñang ñư c xem là ch s quan tr ng c a s b n v ng, m t lĩnh<br /> v c nghiên c u hàng ñ u hi n nay. Bài nghiên c u này ng d ng mô hình binary logistic<br /> s d ng s li u ñi u tra th c t nh m m c ñích tìm hi u các vai trò và phân tích các y u<br /> t tác ñ ng v vai trò c a vi c cá c nh nư c ng t trong nh n th c c a ngư i nuôi, ñ i<br /> tư ng ph c v cu i cùng c a ngh nuôi cá c nh nói riêng và c a ngành nuôi tr ng th y<br /> s n nói riêng.<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> Phương pháp xây d ng mô hình<br /> ð i v i các mô hình h i qui mà bi n ph thu c là bi n ñ nh tính ñư c lư ng hóa<br /> theo nh ng giá tr l a ch n không liên t c, phương pháp bình phương nh nh t, m t<br /> phương pháp thư ng ñư c s d ng trong kinh t lư ng và mô hình hóa s n xu t, s<br /> không th ñư c s d ng. Thay vào ñó, các mô hình logistic phi tuy n tính ñ lư ng hóa<br /> các bi n s như s hài lòng, m c ñ ñ ng ý,… có th ñư c s d ng<br /> D a trên hàm s th a d ng, Frey and Stutzer (2002) ñưa ra hàm s ño lư ng h nh<br /> phúc Wi = α + β xi + ε i , trong ñó W là m c ñ h nh phúc và X là vectơ các bi n gi i<br /> thích. ðánh giá tác ñ ng c a các y u t kinh t xã h i ñ n h nh phúc c a ngư i nuôi cá<br /> Vi t Nam, Duc (2008, 2009) cũng ñã s d ng mô hình logistic tích lũy ñ th c hi n các<br /> nghiên c u th c nghi m c a mô hình th a d ng Ui = α + β xi + ε i trong ñó m c ñ th a<br /> d ng U là nh ng ñơn v c a s l a ch n, vectơ X th hi n nh ng bi n gi i thích cho s<br /> th a d ng c a cá nhân i ñư c ph ng v n.<br /> Trong nghiên c u này, ngư i ñư c ph ng v n s tr l i v i hai l a ch n: ñ ng ý<br /> hay không ñ ng ý, v i câu h i ñư c ñưa ra. Do ñó, mô hình binary logistic ñư c s d ng<br /> v i bi n ph thu c nh n m t trong hai giá tr là 0 (cho nh ng câu tr l i không ñ ng ý)<br /> ho c 1 (cho nh ng câu tr l i không ñ ng ý). Các tham s c a mô hình s cho bi t tác<br /> ñ ng c a các bi n ñ c l p ñ i v i xác xu t ñ ng ý c a ngư i nuôi ñ i v i t ng vai trò c a<br /> cá c nh hay t ng v n ñ ñư c nêu ra. Mô hình binary logistic cho nhi u bi n ñ c l p<br /> ñư c mô t như sau<br /> logit [P(Yi = 1)] =<br /> Trong ñó<br /> <br /> Log P(Yi = 1)<br /> <br /> = b0 + bX'i = f(X'i)<br /> (2)<br /> 1 – log P(Yi = 1)<br /> Xi: là vector các bi n ñ c l p ñ i di n cho ngư i ñư c ph ng v n<br /> Y: M c ñ tr l i c a ngư i ñư c ph ng v n, trong ñó<br /> Y = 1 v i câu tr l i “ñ ng ý”<br /> Y = 0 v i câu tr l i “không ñ ng ý”<br /> P: Xác su t tr l i c a ngư i ñư c ph ng v n v i Y = 1<br /> i: S th t c a m u ph ng v n<br /> b0: H ng s c a mô hình<br /> <br /> 2<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------b: Vector các tham s tương ng v i các bi n gi i thích<br /> Thu th p s li u<br /> S li u ñư c thu th p qua vi c ph ng v n tr c ti<br /> phi u câu h i so n s n. Bên c nh nh ng khách hàng c<br /> c nh r i rác các qu n Th ð c, qu n Bình Th nh, qu<br /> ch n ng u nhiên ñ ph ng v n, nhóm nghiên c u cũng ti<br /> c a m t s ngư i ñang nuôi cá c nh.<br /> K T QU<br /> <br /> p 240 ngư i chơi cá c nh b ng<br /> a các c a hàng kinh doanh cá<br /> n 3, qu n 5 và Tân Bình ñư c<br /> n hành ph ng v n t i nhà riêng<br /> <br /> NGHIÊN C U<br /> <br /> Vai trò c a cá c nh nư c ng t<br /> ð ñánh giá vai trò c a cá c nh nư c ng t ñ i v i ngư i nuôi, ngư i ñư c ph ng<br /> v n s tr l i có ñ ng ý v i nh ng vai trò trong câu h i; ví d “Nuôi cá c nh có giúp<br /> Anh/Ch có cu c s ng vui v , h nh phúc hơn không?”,... Vai trò ñư c ngư i nuôi xác<br /> nh n nhi u nh t là vai trò giúp gi m stress (95% xác nh n) và làm ñ p không gian s ng<br /> (86,67%, Hình 1).<br /> 100.00%<br /> 90.00%<br /> 80.00%<br /> <br /> 95%<br /> <br /> 86.67%<br /> <br /> 70.00%<br /> 60.00%<br /> 50.00%<br /> 40.00%<br /> 30.00%<br /> <br /> 28.22%<br /> 20.83%<br /> <br /> 20%<br /> <br /> 20.00%<br /> 10.00%<br /> 0.00%<br /> t o s vui v h nh<br /> phúc hơn<br /> <br /> gi m stress<br /> <br /> làm ñ p không gian giúp làm ăn thu n<br /> s ng<br /> l i<br /> <br /> ñem l i may m n<br /> th nh vư ng<br /> <br /> Hình 1. Vai trò c a cá c nh ñ i v i ngư i nuôi<br /> <br /> ði u ñó cho th y vi c nuôi cá c nh ñem l i l i ích r t l n v tinh th n cho ngư i<br /> nuôi. B cá c nh không gi ng như tranh nh, nh ng v t trang trí n i th t khác trong nhà<br /> vì nh ng th này mua v có khi ngư i mua sau m t th i gian không nhìn t i nó. ð i v i<br /> h cá c nh thì ph i ñư c chăm sóc thư ng xuyên như cho cá ăn, thay nư c, quan sát xem<br /> cá ăn h t th c ăn hay không, cá bơi nhanh nh n hay không…<br /> Khi ñư c h i: “T i sao Anh/Ch thích nuôi cá ?”, m t s ngư i nuôi tr l i vì h thích<br /> ñư c chăm sóc cá và b cá c nh mang l i v sinh ñ ng hơn. Vi c chăm sóc cá làm cho<br /> h vui v hơn, và h nh phúc hơn khi th y cá ăn h t th c ăn, cá l n nhanh ho c cá bơi l i<br /> nhanh nh n cho dù ch có 28,22% th a nh n r ng b cá c nh t o ra s vui v và khi n<br /> h h nh phúc hơn.<br /> <br /> T l ngư i nuôi ñ ng ý cá c nh nư c ng t làm không gian nhà ñ p hơn chi m<br /> 86,67% s ngư i ñư c ph ng v n. V i nh ng màu s c r c r , hình d ng r t phong phú,<br /> ña d ng và ho t ñ ng bơi, ăn m i c a cá c nh r t sinh ñ ng, cá c nh t o c m giác cho<br /> <br /> 3<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------ngư i nuôi như ñang s ng g n gũi v i thiên nhiên. Qua ñó, v ñ p sinh ñ ng c a b cá<br /> c nh giúp t o thêm v ñ p cho không gian s ng và sinh ho t c a ngư i nuôi.<br /> Các y u t tác ñ ng ñ n vai trò c a cá c nh nư c ng t trong nh n th c c a ngư i<br /> nuôi gi i trí<br /> Vai trò t o ra cu c s ng vui v h nh phúc hơn<br /> K t qu h i qui v i mô hình logistic nh phân và phương pháp lo i b bi n không<br /> ý nghĩa cho th y nh ng ngư i nuôi cá c nh lâu năm và nh ng ngư i ñ u tư nhi u hơn<br /> cho vi c mua b cá ñư c d ñoán nh n th c rõ hơn vai trò c a cá c nh trong vi c t o nên<br /> cu c s ng vui v h nh phúc cho ngư i nuôi (B ng 1).<br /> Chi phí ñ u tư ban ñ u cho nuôi cá c nh nư c ng t th hi n kh năng chi tr hay m c ñ<br /> s n sàng chi tr cho thú vui nuôi cá c nh gi i trí. Qua kh o sát, chi phí ñ u tư ban ñ u<br /> trung bình cho m t h nuôi là 1.104.130 ñ ng, chi phí trung bình m t ngư i nuôi ñ u tư<br /> ban ñ u 1.481.375 ñ ng. Trong ñó chi phí mua cá chi m t l 36,44% có t l cao nh t,<br /> chi phí mua b nuôi, giá ñ chi m 35,06%, chi phí mua ph ki n trang thi t b chi m<br /> 15,02%, chi phí mua v t trang trí chi m 10,08% và chi phí mua cây th y sinh, phân bón<br /> chi m t l th p nh t là 3,4%.<br /> <br /> B ng 1. Các y u t tác ñ ng ñ<br /> Parameter<br /> Kinh nghi m<br /> S b nuôi<br /> B nh 0,4-0,6m<br /> Nhu c u tâm linh<br /> Lư ng nư c thay 50-70%<br /> Chi phí mua b nuôi<br /> <br /> n vai trò t o ra m t cu c s ng vui v , h nh phúc hơn<br /> Estimate<br /> S.E<br /> Chi-Square<br /> P-value<br /> 0.1108<br /> 0.0555<br /> 3.9865<br /> 0.0459<br /> -1.2929<br /> 0.355<br /> 13.2623<br /> 0.0003<br /> 0.7772<br /> 0.2418<br /> 10.3308<br /> 0.0013<br /> 1.4754<br /> 0.3074<br /> 23.0294<br />