intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Vài nét về bộ sách giáo khoa bậc sơ học của Trần Trọng Kim

Chia sẻ: Caygaolon Caygaolon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

33
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bộ sách giáo khoa bậc sơ học do Trần Trọng Kim và các cộng sự biên soạn ra đời vào thập niên 60 của thế kỷ 19. Đường thời nội dung bộ sách mang giá trị dân tộc đích thực và nhóm biên soạn đứng đầu là Trần Trọng Kim được đánh giá là những nhà sư phạm sáng giá, nhà biên soạn sách giáo khoa mẫu mực của một giai đoạn lịch sử giáo dục.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Vài nét về bộ sách giáo khoa bậc sơ học của Trần Trọng Kim

L|CH sO Vdl N H A TRUdNG<br /> <br /> <br /> <br /> VAI NET VE BO sACH GIAO KHOA<br /> BAC SO HOC ClJA TRAM TROIVG KIM<br /> • • •<br /> PHAN TRONG BAU"<br /> <br /> <br /> <br /> LTS: Bd sdch gido khoa hdc set hgc do Trdn Trgng Kim vd cdc cdng sii biin sogn ra ddi<br /> vdo (hdp niin 60 ciia thiky XIX. Daang thdi ndi dung hd sdch mang "gid tri ddn tdc<br /> dich thiic" vd nhdm biin sogn dOng ddu Id Trdn Trong Kim duac ddnh gid Id nhSng<br /> nhd su pham sdng gid, nhd biin sogn sdch gido khoa mau miic ciia mdt giai dogn<br /> lich sv[ gido due. Bd sdch Id tdi Uiu tham khdo hihi ich cho viic hiin sogn sdch gido<br /> khoa d Viit Nam hiin nay. Tda sogn trdn trgng gidi thiiu vai ddc gid bdi viet cua<br /> tac gid Phan Trpng Bdu.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> B g saeh giao khoa bfic sd hoc cua<br /> Trtfn Trpng Kim chu bien mfi chung<br /> tdi mutfn ndi d day lfi nhdng cutfn: SU ky Dia<br /> dung cua sfich phai phd hpp vdi tam sinh 1^<br /> cua ldp tre vtfn chi quen hoc d^o IJ eiia ntfn<br /> gifio dye Nho giao. Thdi kJ dtfu chda cd<br /> du gido khoa thu, Ludn ly gido khoa thU vfi sfich giao khoa ho da phai cho hpe sinh<br /> Qudc vdn gido khoa thu cua cac ldp ddng fi'u ddng td "Gia Dinh bao" Ifim sach tfip dpc.<br /> (Idp nfim), dd bj (ldp td) sd ding (ldp ba) do Mdt thdi gian sau hp l^i mang sach td<br /> Nha Hoc ehinh Ddng Phap quan IJr. Ngofii Phap sang nhung vi khdng hpp vdi nfing<br /> Trtfn Trpng Kim cdn cd cfic dng NguySn Vfin lyc ciia giao vien vfi trinh dtf cua hoc sinh<br /> Ngpc, Dfing IHnh Phuc vfi Do Thgn. ndn ktft qua rfi't h ^ chtf. Cho dtfn nhiing<br /> Chung ta hay nhin l^i vfii ndt vtf sach nfim 80 cua thtf ky XDC, Trddng Vinh Ky vfi<br /> giao khoa td dtfu. mdt stf gifio vign ngddi Vi$t vfi ngddi Phap<br /> 1. Sfich gifio k h o a b&c sd h p e t r d d c d cd quan hoc chfnh Nam K^ da bidn soan<br /> T r a n T r p n g Kim hogc djch mdt stf sach gifio khoa titfng Phap<br /> Td khi mdi to chdc ntfn giao dye d Nam di day trong cac trddng tiiu hoc. Nhiing<br /> Ky (1861) eho dtfn trddc eai cfich gifio dye sach nfiy dtfn d d ^ btf sung them mtft stf<br /> Itfn thd nhfi't (1906) nhfi ctfm quytfn Phfip quyln khac vfi dfi thfinh nhdng saeh day<br /> dfi gfip mgt v&'n dtf nan giai lfi sfich giao trong cac trddng t i i u hoc luc dd (1).<br /> khoa, vi khdng cd ngUdi du nfing l^c d l Da so nhdng saeh nfiy ho$c b^ng chd<br /> bien soan da dfinh, mfi cdn sao eho ngi qudc ngd mdi d thdi k J dtfu sd khai, ho$c<br /> <br /> <br /> 'Vign Sd hpe<br /> VAi n6i v& bp sAeh glAo hhoa..<br /> <br /> md phdng sach giao khoa tiiu hpe Phap, Sii ky dia dU gido khoa thU ldp Sd ding<br /> hofic trinh dg dich cdn non ytfu ndn cfiu ehd lfi cutfn sfich dtfu tien chdng tdi mutfn gidi<br /> lung cung, each dien d^t ngi dung cd p h i n thigu. Cutfn nfiy do 2 dng Trtfn Trpng Kim<br /> han chtf. Cdng do md phong nen 82 bfii vfi Dfing Dinh Phdc bidn soan. Md dfiu cfic<br /> trong "Sach tfip hpe" cua Pottaux (Sfii Gdn tfie gia vitft: "Theo qui chtf mdi thi ldp Ding<br /> 1875) thi 70 bfii lfi khoa hpe thudng thdc vl fi'u khdng d^y sd, cdn ldp Dd bj sd kJ chi day<br /> dja ly (ndi non, sdng biln, cac nddc tren dja nhdng truygn co tfch, truygn kj' sy vfi nhdng<br /> cfiu...), cd khf may mde (cac nguydn ly may truygn eua cfic danh nhfin trong ljch sd theo<br /> mde, dudng sfit, xe iCla...) cdn 1^1 Ifi 12 bfii cd dung ehUdng trinh da djnh. Dtfn ldp Sd ding<br /> ngi dung xa hoi nhung lfi cua nddc Phap thi mdi day sd kJ vfi khdng day Id loi tdng<br /> nhieu hdn lfi cua Vigt Nam (Ong Montyon, truyen mpt nhU d ldp Dd bj nda; tit ddu din<br /> Chuyen mgt cdng chda Ifim phddc, Nhiing cudi bdi ng lien lac vdi bdi kia vd cdc sU bii'n<br /> ngddi tu trdn nui St Bernard...). Sau cai cdldn diu quan he vdi nhau" (3).<br /> each giao dye Itfn thd nhfi't (1906) sfich gifio Do dd ta thtfy mdn Sd ky ldp Du bj lfi<br /> khoa vfin chda ddpc eai thign lfi bao nhidu. nhdng truyen SPn Tinh, Thuy Tinh, Phd<br /> Sach each tri vfi ngay ca sfich dja dU eiing do Dong thien vddng danh gific An, Le Ldi<br /> mgt stf ngddi Phap bidn soan vfi ngddi minh dfinh qufin Minh... Cdn Sd kJ ldp Sd ding<br /> djch lai (2). Nhu vfiy vigc bien soan mdt bp ddpc chia Ifim 6 chddng, gdm:<br /> sach gifio khoa phd hdp vdi trinh dp ciJa hpe<br /> ChUdng mgt: Thdpng co thdi dai ndi ve<br /> trd sd hoc lfi rtft ctfn thitft vfi cfi'p bach.<br /> nguon gtfc dfin tpc, sd tich Lac Long Quan,<br /> 2. T r a n T r p n g Kim v a b p s a c h giao Au Cd; 18 ddi vua Hiing...<br /> khoa h a c sd h o c ChUdng hai: Bfic thudc thdi dai, vdi<br /> Theo qui chtf cua cai each giao dye Itfn nhiing eupc dtfu tranh gifinh ddc Ifip dfin tdc:<br /> thd 2 (1917) thi bfic t i i u hpe ed 5 ldp (dong Itfn thd nhfi't ktft thiic hing cudc khdi nghia<br /> fi'u, dd bj sd d ^ g , ldp nhi vfi ldp nhfi't) dtfn Hai Bfi Trdng; Itfn thd hai ktft thuc vdi cudc<br /> 1925 lai cd them ldp nhl de nhfi't edng lfi 6 gifinh dgc Ifip cua Ly Bdn thfinh Ifip nhfi<br /> nfim. Bfic tiiu hpe dupe chia Ifim 2: sd hoc Titfn Ly; Bic thudc l i n thd ha ktft thuc bing<br /> lfi 3 ldp dddi dong fi'u (ldp nfim), dd bj (ldp sy dfi'y nghigp cua Khuc Thiia Dy.<br /> td), sd dfing (ldp ba) vfi tieu hgc lfi 3 ldp Chuang ba: chfi'm diit ba l i n Bic thuge<br /> tren (nhl d^ nhfi't, nhi dg nhj, ldp nhfi't). Ba hdn nghin nfim md dfiu cho "td chii thdi<br /> ldp dudi ddpc day hofin tofin b4ng chd quoc dai" vdi cac vo cdng vfin trj cua cfic trieu<br /> ngfl, chi cd trUdng nfio day tofin cfi'p (tiiu Ngd, Dinh, tien Le, LJ, Trtfn, Lg.<br /> hoc hi t h l hay kiem bi) thi mdi d?y chd Titfp theo lfi chddng bon cd tieu dtf "Nam<br /> Phfip. Bp saeh gifio khoa cua Trtfn Trpng Bfic phan tranh thdi dai" vdi nhdng cugc<br /> Kim ddng cho ba ldp nhd ta da bitft gIm: ngi chitfn lien mifin gida Trinh - Mae rdi<br /> - Si ky dia dU gido khoa thU ^ o n g fi'u, Trjnh Nguyen vfi cudi cdng lfi khdi nghia<br /> Tfiy Sdn, chfi'm diit mgt thdi gian dai ndi<br /> dubi, soding).<br /> chitfn vfi chia cfit.<br /> - Lu&n ly gido khoa thU (Dong fi'u, dd bj, Nhiing eudc thtfng nhfi't thUe sd vfi hofin<br /> sd ding). tofin phai dtfn sau khi Nguyin Anh dfinh<br /> - Qude vdn gido khoa thU (Dong tfu, dU t h i n g nhfi Tfiy Sdn. Do dd chUdng ndm lfi dtf<br /> bj, sd ding). muc cua ITidhg nhdt thdi dgi vdi cac trieu<br /> Bghian cdu Lich sJr. atf 7.8Q18<br /> <br /> Gia Long, Minh M^ng, Thi$u Trj vfi efie sd Thdn tuy phdn nhiiu Id. ngiidi co nghia khi<br /> bitfn lo^n dddi tritfu Ty Ddc. Cu6i cdng lfi nhdng thtf Idc khdng du Ifiu ngfiy cOng phai<br /> chUdng sdu "Ngddi Phfip sang bgn ta" vdi tan ca" (5).<br /> cfic hda dde 1862, 1885 rdi "Cfic cdng cugc Dd lfi vtf sd kJ, edn vtf dja dd, cutfn sfich<br /> ngddi Phfip Ifim d nddc Nam" nhd "dpp lo^n" trinh bfiy cfic vtfn dtf dja IJ cua 5 xd Bic KJ,<br /> (thdc ehfi't lfi dfin fip cfic cugc khdi nghia ciia Trung KJ, Ai Lao (Lfio) vfi Cao Midn<br /> nhfin dfin ta), xtfp dtft vigc cai trj, xfiy ddng (Campuchia). Tuy rtft n g i n gpn nhdng hoc<br /> kinh ttf, md mang y ttf vfi hpe hfinh... sinh cdng cd t h l phfin bigt ddpc nhiing ygu<br /> Cudi sach cdn cd nidn bilu ehdp td hp ttf cfi'u thfinh dja IJ cua tdng xd hinh t h l (vj<br /> Hing Bfing dtfn 1926 lfi nfim vua Bfio D^i tri, gidi h^n, di^n tfeh) khf hgu, sdng ngdi;<br /> ldn ngdi. chfnh trj; kinh ttf; edng ngh$; giao thdng<br /> thuy bg, cfic thfinh phtf ldn... Tuy nhidn tae<br /> Ta thfi'y cutfn sach trtnh bfiy khfi hpp IJ.<br /> gia cQng ldu J: "trddc khi hpe dja dd tofin xd<br /> Tac gia da tdm tfit ctft ldi cua ljch sii, vitft<br /> cin cho trd hpe dja dd tinh nd d vfi cfic tinh<br /> htft sde ngfin gpn, sd kign cuoi edng eua<br /> lfin cgn". Tfie gia dfi Itfy tinh Hfi Ddng Ifim vl<br /> mgt chddng thddng lfi nguydn nhfin md dtfu<br /> dy vfi vitft titfp: "Ong thtfy theo nhiing bfii tfy<br /> cho chUdng sau. Vf dy: Ngd Quytfn dfinh<br /> mfi dgt nhdng hfii mlnh phai d^y" (6).<br /> tan qufin Nam Han dfi chfi'm ddt thdi Bic<br /> thuge, md dtfu cho thdi kJ ty chii; hofic lpi Ludn ly gido khoa thU ldp Sd ding lfi<br /> dung Idc nhfi Tfiy Sdn suy ytfu, Nguyin cutfn thd 2. Td nfim 1917 khi dang Ifim chu<br /> Anh da danh b ^ nhfi Tfiy Sdn, chfi'm ddt nhigm td Hoc bdo lfi ngi san hudng din<br /> thdi kJ chia cit, md d i u thdi kJ thtfng nhtft phddng phap sd pham vfi npi dtmg giang<br /> dtft nudc. d^y bge sd d i n g tiiu hoc cho mai dtfn sau<br /> nfiy, T r i n Trpng Kim vSn ludn ludn gid muc<br /> Tuy vitft cho hpe sinh nhd tuoi nhUng tfie<br /> Lufin kJ vfi Lich sd Vigt Nam. Nftm 1925<br /> gia cung da cho cae em tfip Ifim quen vdi sd<br /> cutfn Lu&n ly gido khoa thU ldp Ddng tfu ra<br /> chfin xac ljeh sd, hoge nhiing nghi vfi'n, vf<br /> ddi; sau dd I i n Idpt cac cutfn cua Idp dd bj vfi<br /> nhu hp Hong Bfing ca thay cd 20 ddi vua trj<br /> sd d i n g nhdng Ludn ly Idp Sd d i n g Itf diy<br /> vi trong 2621 nfim (2879 - 258 tr.CN) mdi<br /> du hdn ca, ngofii 4 chddng ^hfiih cdn cd phy<br /> ddi vua lfi 138 nfim "thl thfit lfi vd IJ. Cho<br /> lye vtf phong tyc, ddn td, thd khtf (7).<br /> dd tuoi thp cua ngddi xda cd t h l dfii nhdng<br /> cung khdng t h l stfng lfiu ddpc nhd vfiy". Trong btfn chddng thl chddng 1 vfi 4 Ifi<br /> Hofic danh gia dung mde mpt stf quan Tfiu quan trpng nhtft, chitfm so bfii nhitfu hdn ca<br /> cd cdng trong vi^c khai hda vfin minh cho (chddng 1:16 bfii, chddng 4 : 1 8 bfii).<br /> dfin nddc ta buoi dtfu; Tfeh Quang th&i thd ChQ "Hitfu" ddpc coi trpng hfing d i u<br /> qufin Giao Chi, Nhfim Dien thfii thd qugn trong chddng "Btfn phgn ddi vdi gia tdc". Nd<br /> Cdu Chfin da b i t dfin ta theo 1§ nghia, con khdng chi lfi thddng ydu btf mp, vfing Idi btf<br /> trai con gai fin d vdi nhau phai theo phdp mp mfi edn phai phyng dddng cha mp khi<br /> cddi hdi; Si Nhitfp da cd cdng dda chd Han gifi ytfu, thd cdng khi btf mp da mtft. Nd Uen<br /> sang day ngddi nddc ta... "Dd lfi nhiing quan dtfn nghia gia tgc, tdc Ifi ehau d ^ vdi<br /> ngddi nhan chfnh mutfn md mang cho dng bfi, anh trddng dtfi vdi em...<br /> ngddi minh" (4). Hay nhd phong trfio chtfng Cdn "Btfn phgn ddS vdi hoc dddng" thi<br /> Phap cua nhan dan ta cu3i thtf ky XIX, tfic khdng nhdng phai di hoc, phai ludn Iudn<br /> gia cung cho ring: "Cdc quan vd ddng Vdn quan tfim dtfn hoc vtfn tdc lfi "Kitfn thdc<br /> Vol n6t v^ bg s6ch gido hhon.. 63<br /> <br /> <br /> thfiu thfii dupe d trddng" vfi gifio dye tdc lfi xa hgi, nhflng dilu sd d i n g ve t h l chtf,<br /> "cfich md mang tri tug, rdn luygn cho ed du phap lufit c i n tufin theo d l Ifim mpt cdng<br /> td each Ifim mdt ngddi dfin trong xa hgi", dfin ttft.<br /> mfi edn phai coi trpng bon phfin ddi vdi Tuy nhign ndi dtfn sach gifio khoa sd hpe<br /> thiy, dtfi vdi ban khi dang ngoi tren ghtf eiia T r i n Trpng Kim thi Qud'e van gido<br /> nhfi trUdng eiing nhd khi da thdi hpe. khoa thu ba ldp Ddng tfu, Dy bj vfi Sd ding<br /> Doi vdi ban thfin thi sao? Dd lfi phai bitft lfi dfing ehd J hdn ca.<br /> trong hnh hdn, bitft quf thfin thl. An utfng Tuy ndi lfi "qutfc vfin" nhdng ndi dung<br /> dilu dp, rdn luygn t h l chtft, xa rdi cd b^c, chu ytfu cua ldp du bj lai lfi ljch sd hay<br /> rUpu chd vfi nhfi't lfi khdng nghidn thudc dung hdn lfi nhflng nhfin vfit hch sd nhu<br /> phign. Truyen hai chi em Bd Triing, Truyen Ngd<br /> Con ngddi ludn lfi con ngUdi xa hgi, cho Quyin, Trdn Qu^ Tudn, Nguyin Kim; dng<br /> nSn tac gia dfi dfinh 18 bfii cho chddng 4, t l sfing nghigp ra nhfi Nguyen: Nguyin<br /> chddng cudi cdng vfi eiing lfi mgt trong 2 Hofing. Cd khi thdng qua mdt nhan vfit mfi<br /> phin quan trpng nhfi't eua cutfn sach. Ntfu ndi ldn mdt sd kign trpng dai cua lich sd<br /> nhu chddng I "chd hitfu" la vfi'n dtf qufin dfi't nddc nhd Vua Ly Thdi To ddi dd ra Hd<br /> xuytfn thi d dfiy tinh t h i n "Cdng bing vfi Ngi, Co A. Bd Rd't vd viec dgt ra chQ Qudc<br /> nhan ai" lfi spi ehi xuyen sud't, gdm nhdng ngU, LUy Bong Hdi (gfin litfn vdi ten tuoi<br /> vfi'n dtf nhu trpng tinh mgnh tfii san vfi eua Dfio Duy Td vfi thdi kJ Trjnh - Nguyen<br /> danh gifi ngddi khac; khdng ndi vu, khdng phfin tranh). ChU Nho. Cdn ndi dung cutfn<br /> ndi xtfu. Ldng nhan ai bao gom ca tinh hdu Qudc vfin cua ldp dong fi'u vfi sd dang thi<br /> fii, long thf xa, viec thign, btf thf, thddng ngUdi ta lai ndi nhieu dtfn luan ly, tinh vfin<br /> ydu lofii vfit... Cuon sach eiing khdng quen hpe chl lfi dilm xuytft cua mdt stf bfii ta<br /> gdi lai hang mdt bfii "kfnh mtfn vfi biet dn canh, "mua efi'y", "mda gfit", "canh mua<br /> Nhfi nddc". xufin", "eanh ddng nhfi que" cua ldp dong<br /> Mdi bfii hpe dtfu cd ndi dung rfi't n g i n tfu, ea dao "eon ed ma di fin dem" ciia ldp dy<br /> gpn, titfp theo lfi mdt t i i u d i n cd tfnh minh bi hofic mdt vfii bai thd co, "vfio he", "vjnh<br /> hpa, eu£fi ciing lfi mdt cfiu each ngdn hofic cai choi", cua ldp Sd ding...<br /> chd Hfin hofic titfng Vigt than tdm cfii Tai sao tac gia lai chd J dtfn luan ly nhu<br /> "thin" ciia hfii hpe (8). P h i n phu gdm vfiy? Ta bitft r i n g bge sd hpe ehu ytfu ifi day<br /> Phong tue ddn tU, thU khe cd the coi nhU cho hpe trd d ndng thdn: "Hoc trd p h i n<br /> phin thu nhd cua giao dye cdng dfin. Td nhieu chi cd t h l hpe mfi'y nam cho bitft dpc<br /> chddng I dtfn chddng VI Ifi tdm Idpe ttf chdc bitft vitft rdi vtf Ifim rudng, khdng ed chf hpe<br /> chfnh quyln xa, huyen tinh cua 5 xd Ddng dtfn lfi'y b i n g ttft nghigp tieu hpe thi ehi ngn<br /> Dddng vfi chfnh the Ddng Phap. Chddng dgt trddng sd ding mfi thdi" (9). Cd t h l ndi<br /> VII lfi edng ll, hgi hd. ChUdng VIII ndi v l mue tidu eiia trddng sd ding lfi dfio tao "tri<br /> \l hdn vfi 1§ tang. Chddng IX gom ddn xin thdc lfing xa", mfi t i n g ldp nfiy thi khdng<br /> khin ditfn, giam thutf, vftn td vay np, ehuc t h l vdi va "chi trong 2 the hg lfi cd t h l Ifim<br /> thu chia gia tfii... cho hp ndi vfi suy nghi bing titfng Phap"<br /> Tdm lai neu hpe d i y du Ludn ly gido dupc. Bdi vi d^i vdi ngddi Vigt Nam thi<br /> khoa thu ldp Sd ding, hpe sinh ciing da ed "NhQng nguyen t i c Ifim eho gia dinh vdng<br /> thl hilu dddc btfn phfin doi vdi gia (flnh vfi chic, cha mp ddpc tdn kfnh, chfnh quytfn<br /> nghifin edu IJch sJr. atf 7.2(»2<br /> <br /> ddpc tufin thu, dtfu rdt td sfich Hfin hpe. Dddng L§"... D$c bigt mgt stf vtfn dtf ldn cua<br /> B i t d i u tgp dpc nhflng chfl d i u tidn lfi hp lufin IJ Nho gifio ddpc dtf cfip nhd tu thdn:<br /> hpe nhdng nguydn t i c rddng c^t ciia lufin IJ "Cfich siia minh" (Trinh Tii) "Cd hpe phai cd<br /> d^o Nho, hpe k h i c sfiu vfio ldng nhQng • h^nh" (chuygn Sfii Thtf Viln trpng dao diic<br /> nguydn t i c sd hddng d i n hp sutft ca cu^c hdn vfin chUdng); "Khdng tham cua ngddi"<br /> ddi. Chinh cdc trUdng ldng se cung cdp cho (ehuydn dng NguySn Dinh Than dfio dUpc<br /> ho nin gido di^c dd (TG nhfi'n m^nh) (10). vfing da tra I^i chu cd) "Cin phai gifl g ^<br /> Chfnh theo djnh hddng trdn mfi Qu6c tfnh hynh cua mlnh" (chuytfn mpt ngUdi di<br /> vfin gifio khoa thU bgc sd hpe, bge cua hpe dudng lgi, lde d i u thi ehu J gifl ^ n ddi gifiy,<br /> sinh ndng thdn, rfi't quan tfim dtfn lufin IJ. nhdng aau khi bj btfn thl cd bddc trfin di).<br /> Ngofii sach ludn ly cd tfnh "ehuydn dl" saeh Ldp chi: Ngddi con trai lfi phai "quytft chf<br /> qudc vdn v i n n h i c I^i mgt stf ngi dung tu thfln" d l chd "Phong vfin gfip hgi, anh hfio<br /> chfnh. Nhd dfi trinh bfiy, sach lufln IJ ldp ra tay" trong bfii ca dao "Chf Ifim trai".<br /> Ddng fi'u ehd "hitfu" ddpc d l lfin hfing d i u Khdng sp nghdo khd (chuygn dng Chflu<br /> thi d dfiy sfich Quoc vfin ldp Ddng fi'u, chd Tri dtft lfi da ldn mfi hoc, sau di thi dd giai<br /> "hitfu" vfin lfi nhflng bfii hpe chitfm mpt ty lg nguydn).<br /> kha ldn. Chd "hitfu" ddpc bilu hign bing Tri qudc: Ndu gUdng nhiing nhan vfit ntfi<br /> nhflng vigc Ifim eu t h l : Gidp dd cha mp; Di titfng eiia Trung Quoc vfi Vigt Nam: Khong<br /> phai thda, vtf phai trinh; Sdm toi chfim Td, Manh Td, Chu Vfin An...<br /> nom cha mp; Gpi da bao vfing; Thd cdng ttf<br /> Trd Ien chdng tdi dfi trinh bfiy nhiing<br /> tien; Chau phai kfnh mtfn dng bfi...<br /> n6t ed ban vtf ngi dung ciia nhflng sfich<br /> Mgt stf "bon phfin" cung dupe nhfic lai: Qudc vfin giao khoa thU bfic sd hpe. Cdn<br /> Dtfi vdi ban than: Dtdig de mdng tay dfii; hinh thdc thi sao? H i u htft nhdng cutfn<br /> chd nho bfiy; ehd t i m rda b i n g nude bin; giao khoa thu nfiy dtfu bidn soan khi mfi<br /> tham thdc ede than... Doi vdi hoc dddng: ntfn quoc vfin cua ta khdng phai lfi sd khai<br /> Hpe trd phai bitft dn thiy; anh em ban hpe nhd d i u thtf ky mfi dfi cd nhQng bddc titfn<br /> phai giup dd l i n nhau (chuydn Ldu Binh - ro rgt vtf cfich diln dat. Do dd nhflng bfii ca<br /> Dddng Le)... Ntfu nhd qutfc vfin ldp dong fi'u dao ctf, thd ctf, tac gia thddng d l nguydn<br /> chfl "hitfu" vfi nhflng "bon phfin" dupe nhfic (Lfnh thd ddi xda; T h i n g md (eua Lg<br /> lai vdi nhflng bfii dS thupc d l nhd thl ngi Thfinh Tdng). Cdng ed mtft vfii bfii ca dao<br /> dung luan IJ trong quoc vfin ldp sd ding tac gia da sang tae d l phye vy cho mpt chii<br /> dupc nfing cao vfi sfiu sic hdn. 0 dfiy chd dtf nfio dd, vl dy "Di hoc phai ddng gid",<br /> "hitfu" v i n ddpc dtf eao nhdng khdng phai "khuygn hoc". Tfi't ca nhflng bfii nfiy diu<br /> Ifi nhflng Idi khuydn bao vtf mgt cdng vi^e theo t h l Iyc bat, dS nhd, d l thudc (11). Cdn<br /> ey t h l mfi lfi nhiing d i l n hinh nhd: "sd hda nhflng bfii vfin xudi, t r d mpt so rtft ft bfii<br /> thufin vfi thUdng ygu nhau trong gia dinh" md phdng theo ngy ngdn fi Dtfp (Cfii lUdi),<br /> (Chuygn anh em hp Ditfn) "Idng thao hitfm Laphdngten (con chdn vfi eon gfi trtfng), Cl<br /> cd" (chuygn M i n Tt( Khidn dSi vdi em khac hoc tinh hoa (each sda mlnh) cdn dtfu lfi<br /> mp) "Ldng kfnh yen ehj" (LJ Tfch nfi'u chfio nhflng sang tac theo ehu dilm: trddng hpe,<br /> cho chj bj chay ca rfiu). Tinh b^in thi "D^o lufln IJ, ljch sd, phong canh dfi't nddc, mdt<br /> b i n g hflu phai cho cd thuy chung" (Chuydn stf h i l u bitft vtf t d nhien hofic xa hpi...<br /> Dudng Tidu Sdn vfi T d T d Dfl); "Ldu Binh - NhUng bfi't k J md phdng hay sflng tac,<br /> Vat p a v& h^ stch giao hhoa...<br /> <br /> nhflng bfii qutfc vfin dtfu n g i n gpn, ldi vfin cugc cai cfich giao due l i n thd hai (1917) da<br /> sang sua, ddi khi giai thfch mdt vfi'n dtf khd, titfn hfinh ddpc gin 10 nfim vfi dang di d i n<br /> triiu tupng hogc mang mgt J nghia tritft IJ vfio tfn djnh. Chfl quoc ngfl dUpc phtf bitfn<br /> nhfin sinh nhdng vfin d l hieu doi vdi Ida td cuoi thtf ky XIX dtfn dfly da qua khdi<br /> tuli mdi cip sach dtfn trddng (12). budc chfip chflng buoi diu, trd nen nhuin<br /> nhuyin hdn. Rieng doi vdi cac tac gia thi<br /> Minh hpa cdng lfi mdt bd phfin cfi'u<br /> dtfu lfi nhflng ngUdi sfiu sfic eUu hoc vdng<br /> thfinh cua efie cuon sach. Nd Ifim cho ndi<br /> vfing tfin hpe, da stf lfi gifio chdc ngach bfic<br /> dung phong phd hdn, sfiu sic hdn vfi cdng<br /> cao T r i n Trpng Kim, Nguyen Vfin Ngpc<br /> de hilu hdn. "Sd md mang cua ngddi Phfip<br /> (thanh tra tieu hpe), Dfing Dinh Phdc (giao<br /> d xd ta" trong sfich lufin IJ ldp sd ding ehi<br /> vign hang nhfi't ngach ban xd) hofic cd dia<br /> cd mdt bfii nhdng nhflng minh hpa dpp ve<br /> vj xa hdi kha cao ( Do Thfin, Uy vien Hdi<br /> trUdng Cao ddng, nhd BUu chinh, nhd<br /> dong Thfinh phd) vfi tfi't ca deu da tiing viet<br /> thUdng chUa mdt, cdu Hdm Rong... dfi gfiy saeh gifio khoa, nhfi't lfi Trin Trpng Kim vfi<br /> tfn tddng kha dgm trong d i u de ngfiy thd Do Thfin. Do dd td vigc lua chpn ngi dung,<br /> ciia tre em vtf nhflng edng trinh hien dai cfich dien dat diu cd mdt van phong thd'ng<br /> cua ngudi Phap ben canh nhQng bflc tranh nhfi't, trong sang vfi de hilu. Dfic biet trong<br /> quen thuge ve canh gia dinh, lfing xdm... tfi't ca cac cutfn saeh bdng dang cua nhdng<br /> Ridng Sii kJ lfi cutfn saeh ed uu thtf nhfi't ve quEui cai trj ngUdi Au deu rfi't thUa vfing.<br /> minh hpa, vdi tranh nhiing vi vd tUdng xUa Ngoai trd Paul Bert vien Tong sd kidm nhfi<br /> gifip try oai phong, trddng dao, doan kitfm khoa bpc, nhfi gifio due vfi Ba Da Lpc ngudi<br /> diy ve lim hgt (Trigu Quang Phye, Lfl da gidp Gia Long danh bai nhfi Tay Sdn ra,<br /> Gia...), Phd Do'ng Thien Vddng cddi ngda cdn lai lfi nhflng nhfi khoa hpe ldn fin nhan<br /> sfit phun ra Ida, vung roi sfit digt gific An, ciia nhan loai hofic cua dfln tge Viet Nam<br /> hofic "qufin di diep digp trdng trdng" gida nhd Pasteur nhfi sinh hpe ndi titfng da tim<br /> dofin voi chitfn cua "Hai Bfi TrUng danh ra vie xin chong bgnh chd dai, ctf A. Dd Rot<br /> gific Hfin"... da Ifim tfing them thich thd mpt trong nhflng ngddi sang che ra chfl<br /> hoc sd eua Ida tuoi thitfu nhi. Quoc ngfl, hay bfi phudc Phdlixien dfi tfin<br /> Tuy nhien bp sach eung hoc Ip mgt vfii tfim sfin sde ngUdi bj benh phong vfi da td<br /> thitfu sdt nhu chfl "hitfu" da ndi ky trong t r i n d Sde Trfing vfio cutfi thtf ky XIX. Neu<br /> sach Lufln ly nhUng cdn Ifip lai qua nhilu ta bitft r i n g d giai doan trddc (1906 - 1917)<br /> ngUdi ta da dUa cutfn "Dai Phfip cdng than"<br /> trong sach Quoc vftn se gfly nham chfin cho<br /> cua Le Vfin Thdm Ifim saeh gifio khoa<br /> ngUdi dpc. Ve cflc bfii hpe, ndi chung ngfin<br /> n h i m ea ngpi "miu qud'e" Phap, thi d dfiy<br /> gon nhdng trong sach Lufin IJ cd nhflng bfii<br /> nhflng cuon sach giao khoa do T r i n Trpng<br /> giai thieh dai ddng (An utfng cd dilu dp,<br /> Kim chu bien da cd tfnh dfin tgc rfi't cao,<br /> khdng ngn nghign rdpu...). Hinh thdc trong<br /> trong ljch s i lfi nhflng anh hdng edu nude,<br /> Qudc vdn gido khoa thU cd t h l cdn phong<br /> nhdng vj vua sfing Ifip ra cflc trieu dai,<br /> phu hdn ntfu cac tflc gia chd J dtfn cac the<br /> trong lufin IJ qudc vftn lfi nhdng ngddi eon<br /> loai ve tddng thufit, ta canh, ta tinh, thd... hitfu thao, n h i m neu gUdng sfing vtf dao<br /> thi cdn gfly them hdng thu cho ngddi dpc. dde cin, kigm, li§m, chinh, tu than, te gia,<br /> 3. Nh&n xdt trj qudc... Tfi't ca da quan xuytfn tofin bg bd<br /> Bd sflch giflo khoa bflc sd hpe do T r i n sach giao khoa Sfl kJ Dia dd, Lufin IJ vfi<br /> Trpng Kim vfi cac cdng sd ra ddi vfio lde<br /> Rghl&n cdu Lich s&. atf 7.2012<br /> <br /> dgc bi$t lfi ba cutfn Qutfc vfin gifio khoa thu dddng ldp 3 hi$n nay) mdi dgy sii kJ mfi<br /> eua cfic Idp Ding fi'u, Dy bj, Sd ding. Dd khdng dgy Id loi tiing truy$n mgt nhd d ldp<br /> chfnh Ifi nhflng "gifi trj dfln t^c dfeh thi^c" dd bj mfi t d d i u dtfn cuSl, bfii np lidn lac vdi<br /> (chfl ciia Trjnh Vfin Thao trong "Nhfi bfii kia vfi cflc bitfn ctf ldn d i u quan h$ vdi<br /> trudng Phfip d Ddng Dddng") vfi nhdm bidn nhau". Bfii hoc phai n g i n gpn, sue tfeh<br /> so^n ddng d i u lfi T r i n Trpng Kim xdng khdng rudm rfi vfi khd khan, mang tfnh<br /> dfing ddpc danh gifi cao lfi nhdng nhfi sd chfi't "efiu chuygn ljch stf' hdn lfi "bfii hoc vl<br /> ph^m sang gifi, nhQng nhfi bidn so^n sfich mdn ljch 8\f'.<br /> giflo khoa m i u myc cua mgt giai dogn ljch Mdn titfng Vi$t ngay td ldp mgt, bfin<br /> sii gifio dye cua dfln tgc ta. cgnh cfic bfii tfip dpe vtf vfin hoc ein xen kg<br /> Chdng ta ai da hpe ft nhicu d trudng nhflng truygn ljch sii nhd "Sdn tinh thuy<br /> Phfip - Vigt trUde 1945 b i n cdng cdn nhd tinh", "Phd dtfng thidn vddng", truygn<br /> mdt vfii cflu rfi't fi'n tdpng: v l mgt nilm vui "gddm t h i n cua vua Ld Lpi"... Ngddi vitft<br /> nho nhd ciia mgt cgu bd "nhfi qui", mdt khdng nen di ngay vfio ngi dung mfi ddi khi<br /> nitfm vui Ifim ta bfi't ngd: Ai bdo chdn trdu ein dtfi mdi each k l chuygn b i n g nhQng<br /> Id kho? khdng, chdn trdu sUdng lam ehii! "dudng vitfn" trUde. Vf dy: Truy$n "Phd<br /> hay ndi buon, nSi budn cua mgt chd bd l i n dong thien vudng" thi vitft vtf dtfu tfch<br /> d i u tidn xa nhfi khdng da ditft Ifim nhdng nhflng day ao vfi nhQng khdm tre d i n g ngfi<br /> cdng khdng k6m p h i n sfiu sfic. "Oi! Cdnh tddng t r u y i n lfi cua vd ngya sfit vfi vu khf<br /> biit ly sao md buon vdy\ ciia "vj tudng nhfi trdi" trddc da rdi mdi ndi<br /> Tfl bp sflch giflo khoa bfic sd hpe cua dtfn vigc dflnh gific An. Cdng vfiy, gddm<br /> nhdm tflc gia do T r i n Trpng Kim ddng d i u t h i n cua vua Ld Lpi cd t h l lidn hg vdi Cu<br /> vda trinh bfiy, chdng ta cd t h l rdt ra nhQng Rda 700 tutfi hign nay chfing?<br /> kinh nghigm gi, ching ban ddi vdi mdn ljch Vfi nhitfu chuygn khfie mfi cac tflc gia<br /> sd vfi vfin hpe? Chung ta cd t h l tham khao sflch giflo khoa c i n cd mgt cai nhin "tre<br /> kinh nghidm nfiy chfing: "Ldp Ddng fi'u con" hdn lfi m^t dng t h i y , mpt cd giao tren<br /> (tUdng dddng ldp mgt bfiy gid) khdng dgiy bye giang.<br /> sd, cdn ldp Dy bj (tddng tddng vdi ldp hai Mgt vfii J kitfn rdt ra td bfii vitft nfiy mong<br /> hign nay) chi dgy nhdng chuy$n ctf tfeh, gdp mdt p h i n nhd cho saeh giflo khoa vfin sii<br /> chuygn kf sd vfi nhflng truygn cua cac danh eua ldp hoc sinh mdi c i p sach dtfn trddng, dd<br /> nhfin trong ljch sii... dtfn ldp Sd d i n g (tUdng lfi J mutfn chfin thfinh ciia ngddi vitft.<br /> <br /> <br /> CHU THiCH<br /> (1). Truang Vinh K^: - Huj^h Tjnh Cua: Sdch bdc hgc stf ^ t , Sii<br /> - Abrege de grammaire annamite, Sii Gdn, Gdn, 1887.<br /> 1867. - TrUdng Vinh KJ: Tdp dgy hgc tOng Pha long<br /> - Cours d'histoire annamite, Sii Gdn, 1875. Sa vd tiing Annam, Sii Gdn, 1892.<br /> Petit cours de geographie de ia Basse (2). Govadoa - Bdc vdt so ddc nh^ mdn • Vd aanh<br /> Cochinchine, Sii Gdn, 1875. ddng vdt Nguyin Vin Mai djch - Sii Gdn, 1911.<br /> - Thdng logi khda trinh, Sii Gdn, 1888.<br /> - Fh. Eberhardt, Bdi cdch trt v^ tdp dgc Tgp IL<br /> - Cours d'annamite, 1889.<br /> Thye v$t - Tritn Yin Thdng djch, Hi Ngi, 1912.<br /> vai na v& bO aAch gJAo khoa.. 67<br /> <br /> T$p 3, NgacA vd d^ng v^t Ph^m Vin HQu (giio thy (10). Bao cio cua t o i n quyln P. Doumer trUdc<br /> tniang Su pham H i Ngi) djch. H i Ngi, 1912. ThU(jng Hgi dong Ddng Dudog 1897 - 1902.<br /> - Ruissier - Bdng Botfng dia dQ - Do Thgn (11). Linh thu diti xUa:<br /> dich. Ngang lung thi t h i t bao viing,<br /> (3). Trfin Tr^ng Kim, D$ng IMnh Phiie. St? ky Bia Dfiu dgi ndn dfiu vai mang siing dii.<br /> dtigido khoa tha ldp Sa ddng, in l£n thd 8,1935, tr.l.<br /> Mgt tay thi cip hda mai,<br /> (4), (5). Trfin Trpng Kim, D$ng Dinh Phdc. Sii"<br /> Mgt tay cip giao quan sai xuong thuyln.<br /> ky dia da gido khoa tha ldp Sd ddng (In Un thd 3 -<br /> HiNgi,tr. 13-17, 91. ThCmg thilng danh tr£>^ng ngu li§n,<br /> Bitdc chan xuong thuyln nUdc m i t nhu mUa.<br /> (6). Bii mSu: Dja dU tinh H i Dong: 1. Hinh<br /> thl; 2. Chfnh trj (Dfin cU, cai trj); 3. Giao thfing; 4. Bi hgc phdi dung gid:<br /> Kinh ttf, san v$t c6ng nghg, thUdng m^i. Thdi gian Xuan di hoc coi ngudi hdn hd<br /> oiy di mtft hign mgt stf sich dja dU eie tinh Nghg G i p c i u Thu di d giOa dudng<br /> An ciia doc h9c Dio D i n g Hy, H i Tinh ciia Doc h9c<br /> Hoi ring: sao da vgi ving<br /> Trin Kinh, dja cU d n h Vinh Y§n eiia Nha H9C<br /> Trong chUa nghe danh tdi trudng l i m chi<br /> Chfnh Vtnh Yen...<br /> Thdi hay hudm ditng di anh a<br /> (7). Saeh n i y do bon t i c gia Trfin Trpng Kim,<br /> Nguyen V i a Ngoc, D$ng Dinh Phiic v i Do T h i n N i y con quay toi da san rdi<br /> bi§n 6 0 ^ . B£fn chuong chinh: 1. Bon p h i n doi vdi Cimg nhau ta hay danh ehdi<br /> gia tgc; 2. Bin ph&n doi vdi hoc dudng; 3. BSn p h i n Lat rdi ta se tdi ndi eung vita<br /> doi vdi ban t h i n ; 4. -Bin ph&n d6i vdi xa hgi.<br /> Thu dap: D i u gid con sdm<br /> (8). Vi dy b i i n6i vi "Ph6p du3ng sinh"; An<br /> Cung nen di keo ch^m l i m sao?<br /> khdng no qua, utfng khong nhieu qua, dong dvfng<br /> Neu chd khi d i n h trong vio<br /> im qua, hk ddng m a t qua, ngii sdm d$y sdm, e6 gid<br /> c6 giie, l i m lyng c6 chimg, nghi ngdi e6 dg, ehdi D i u ta rao bUdc t i i n i o kip cho<br /> bdi Vila phai, ditag c6 d i l u gl thai qua. Tre gid ta phai nen lo.<br /> Tiiu dfiu: Hoa Dfi tra ldi hpe trd v l each song (12). Chuygn "NgUdi di dudng vdi con chd". Mgt<br /> lau. ngUdi cUdi ogUa bj mpt eon ehd dudi theo. NgUdi di<br /> Cach ngon: An d l stfng khdng phai song d l i n . dudng khdng cfin danh eon chd m i ehi keu len:<br /> Chd dai! Chd d?i! L i p tflc mpi ngUdi xung quanh<br /> Ldng n h i n ai, t i i u d&n: Vua L J Thanh Tdn cdi<br /> do ra danh chet eon chd, B i i dgc ki't luin; "Gdm<br /> io dip cho ngudi sip bj chtft rgt. Cach ngon:<br /> thay! Ldi ndi cd khi cdn lpi hai hdn dd binh khi.<br /> Thttdng ngudi nhU t h l thUdng than.<br /> - Giai nghia "my thuit"... Cdm i n da v&y<br /> - Ldng thi xa - Tiiu d i n : Lg Lai cdu chda.<br /> nhung ntfu xdi vio b a t k i l u v i biing dua mun thi<br /> Cach ngdn: Cdc cung tgn tyy, td nhi hgu di. vfin ngou hdn; qufin ao m i c da v&y nhung dilm<br /> (H^t Idng htft sde, dtfn chtft mdi thdi). thgm eai uhSn, chili: vdng, ddi hoa thi ngudi mdi<br /> (9). T^p chf iVam Phong stf 12 (6-1918). tr. 331. d^p them ra...<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2