106 | KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2024
...................................................................................................................................................................................
VAI TRÒ MỚI CỦA GIẢNG VIÊN NGOẠI NGỮ
TRONG KỶ NGUYÊN TRÍ TUỆ NHÂN TẠO
NGUYỄN DUY AN*
Tóm tắt: Trong bối cảnh quốc tế hóa và tiến bộ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0,
Việt Nam đã nhận thấy tầm quan trọng của trí tuệ nhân tạo (AI) trong ngành giáo dục. Trong
lĩnh vực giáo dục ngoại ngữ tại các trường đại học, AI không chỉ làm thay đổi phương pháp
giảng dạy truyền thống mà còn mang lại cơ hội phát triển các phương pháp học tập đa dạng,
thông minh và cá nhân hóa. Nghiên cứu này thảo luận về vai trò mới của giảng viên ngoại ngữ
trong kỷ nguyên công nghệ thông tin, nơi giảng viên không chỉ là người truyền đạt kiến thức
mà còn là người hướng dẫn, đồng hành cùng sinh viên. AI được áp dụng để giải phóng giảng
viên khỏi những công việc lặp lại và ít hiệu quả, cho phép họ tập trung vào việc cải thiện chất
lượng đào tạo và phát triển kỹ năng cá nhân cho sinh viên. Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết
của việc giảng viên ngoại ngữ phải nắm bắt công nghệ mới và thích nghi với xu hướng giáo
dục thời đại mới, đảm bảo rằng họ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo thế hệ
tương lai trong một thế giới ngày càng số hóa và toàn cầu hóa.
Từ khóa: Trí tuệ nhân tạo trong giáo dục, Vai trò của giảng viên, Giảng dạy ngoại
ngữ, Giáo dục đại học, Cách mạng công nghiệp 4.0
1. Đặt vấn đề
Trí tuệ nhân tạo trong giáo dục (Artificial Intelligence in Education, AIED) hiện đang
được coi là một lĩnh vực tiềm năng lớn trong ngành công nghệ giáo dục. Mặc dù đã được phát
triển trong khoảng nửa thế kỷ, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức trong việc khai thác toàn
diện các lợi ích sư phạm của nó. Tại Việt Nam, việc áp dụng AIED trong các trường đại học
ngày càng trở nên quan trọng do những tác động tích cực lẫn tiêu cực đến quá trình học tập
của sinh viên và vai trò của giảng viên. Do đó, việc nghiên cứu những ảnh hưởng này là cần
thiết để xác định và tối ưu hóa các tác động tích cực, đồng thời giảm thiểu những ảnh hưởng
tiêu cực, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục đại học [1] .
Đến nay, trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence, AI) đã đạt được những bước tiến đáng
kể về mặt lý thuyết và thực tiễn và được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. AI không chỉ
là lực lượng chủ chốt trong cuộc cách mạng công nghệ hiện đại mà còn làm thay đổi cách thức
sản xuất, sinh hoạt và học tập của con người, mở ra một kỷ nguyên thông minh mới. Vào cuối
tháng 11/2022, OpenAI đã giới thiệu mô hình ngôn ngữ ChatGPT, một bước tiến quan trọng
trong lĩnh vực xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Vào ngày 13/5/2024, sự ra đời của GPT-4o đã kết hợp
* TS, Trường Đại học Ngoại ngữ - Tin học TP. Hồ Chí Minh; Email: annd@huflit.edu.vn
NGÔN NGỮ HỌC TÍNH TOÁN: NHỮNG XU HƯỚNG MỚI, TRIỂN VỌNG VÀ THÁCH THỨC | 107
...................................................................................................................................................................................
thành công thông tin văn bản, giọng nói và hình ảnh, mở ra những khả năng mới cho AI.
Những tiến bộ này không chỉ cải thiện khả năng học hỏi và ứng dụng kiến thức ngôn ngữ của
con người mà còn tạo ra những ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường giáo dục đại học ngoại
ngữ toàn cầu [2] .
Trong bối cảnh quốc tế hóa và tiến bộ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam
đã xác định phát triển AI là một trong những lĩnh vực trọng điểm. Từ năm 2014, AI đã được
Chính phủ xác định là công nghệ đột phá, mũi nhọn trong chiến lược phát triển công nghệ
quốc gia. Bộ Khoa học và Công nghệ đã phê duyệt Chương trình khoa học và công nghệ trọng
điểm quốc gia đến năm 2025, “Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ của công
nghiệp 4.0”. Nhiều hoạt động hỗ trợ phát triển công nghệ AI đã được triển khai, thúc đẩy mạnh
mẽ nghiên cứu và ứng dụng AI [3] .
Như vậy, AI không chỉ mở rộng không gian học tập ngoại ngữ mà còn thay đổi cách
thức học tập truyền thống, thúc đẩy sự đa dạng, thông minh, chính xác và công bằng trong
giáo dục ngoại ngữ. Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng đặt ra những thách thức lớn cho nghề
nghiệp của giảng viên ngoại ngữ, khiến họ phải đối mặt với khủng hoảng vai trò chưa từng có
[4] . Trong kỷ nguyên của AI, câu hỏi được đặt ra là liệu giảng viên ngoại ngữ có bị AI thay
thế không, và giảng dạy ngoại ngữ sẽ cần phải thay đổi như thế nào để phù hợp với xu hướng
mới. Với quan điểm giảng dạy ngoại ngữ ở các trường đại học trong tương lai sẽ có một vai
trò và vị thế mới, và giáo dục ngoại ngữ sẽ bước vào kỷ nguyên thông minh, nơi con người và
máy móc cùng tồn tại và phát triển, bài nghiên cứu này tập trung thảo luận về thách thức và
vai trò mới của giảng viên ngoại ngữ ở môi trường đại học trong bối cảnh việc ứng dụng AI
trong giáo dục ngày càng trở nên phổ biến.
2. Tác động của AI đối với việc giảng dạy ngoại ngữ
Sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin đã làm thay đổi đáng kể lĩnh vực giáo
dục, đặc biệt là trong giáo dục ngoại ngữ. Các công nghệ mới như điện toán đám mây, dữ liệu
lớn và trí tuệ nhân tạo ngày càng được ứng dụng rộng rãi, mang lại những phương pháp giảng
dạy và học tập hoàn toàn mới. Kỷ nguyên thông tin hóa và thông minh hóa đã mở ra nguồn tài
nguyên phong phú chưa từng có, từ đó thúc đẩy sự chuyển đổi và nâng cấp của mô hình giáo
dục ngoại ngữ [4] .
2.1. Sự phát triển của công nghệ thông tin và ảnh hưởng của nó đến việc giảng
dạy ngoại ngữ
Sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin đã làm thay đổi đáng kể phương thức
tiếp cận và sử dụng các nguồn tài nguyên giáo dục ngoại ngữ. Hiện nay, người dùng có thể
tiếp cận nguồn tài liệu phong phú thông qua các công cụ hỗ trợ học ngôn ngữ bằng AI, bao
gồm: ứng dụng học ngôn ngữ như Duolingo và Busuu, công cụ đánh giá bài viết tự động như
Write & Improve, công cụ ngữ pháp như Grammarly và công cụ dịch máy như Google
Translate, cũng như các ứng dụng chuyển giọng nói thành văn bản và ngược lại, ứng dụng học
108 | KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2024
...................................................................................................................................................................................
qua trò chơi, kiểm tra trên máy tính và các tập hợp ngữ liệu [5] . Những ứng dụng này, dành
cho cả điện thoại di động và máy tính, không chỉ hỗ trợ học trực tuyến mà còn cung cấp các
chức năng tra cứu từ vựng và dịch thuật ngôn ngữ, làm giàu trải nghiệm học tập.
Bên cạnh đó, các khóa học MOOC (Massive Open Online Courses) về ngoại ngữ đã
mở rộng không gian học tập, tạo điều kiện cho cả người dạy và người học trải nghiệm môi
trường học tập toàn diện [5] . Một khóa học MOOC về tiếng Anh có thể bao gồm các bài giảng
video, bài tập tương tác, và diễn đàn thảo luận, cho phép học viên tiếp cận với các nguồn tài
nguyên giáo dục phong phú và đa dạng. Điều này không chỉ giúp học viên học tập theo lịch
trình cá nhân mà còn kết nối họ với các học viên khác và giảng viên từ nhiều nền văn hóa khác
nhau, từ đó nâng cao khả năng giao tiếp và hiểu biết văn hóa. Ngoài ra, công nghệ đánh giá
phát âm thông minh và các động cơ đánh giá dựa trên công nghệ phân tích dữ liệu lớn cũng
đóng góp vào việc nâng cao hiệu quả học tập bằng cách chẩn đoán và sửa lỗi phát âm, cũng
như đánh giá các bài luận của người học. Ví dụ, ứng dụng như ELSA Speak sử dụng trí tuệ
nhân tạo để phân tích và đánh giá phát âm của người học, cung cấp phản hồi ngay lập tức và
bài tập cá nhân hóa để cải thiện kỹ năng phát âm. Người học có thể ghi âm giọng nói của mình
và nhận được phân tích chi tiết về các lỗi phát âm cũng như hướng dẫn cụ thể để sửa chữa.
Trong môi trường giảng dạy tại đại học, mô hình học tập đã dần chuyển từ truyền thống
sang kết hợp giữa học trực tiếp và trực tuyến. Các công cụ AI như Mô hình ngôn ngữ lớn
ChatGPT, một mô hình ngôn ngữ trí tuệ nhân tạo tương tác, đã làm phong phú thêm môi
trường học tập bằng cách cung cấp khả năng trả lời câu hỏi của người dùng mọi lúc, mọi nơi
và bằng mọi ngôn ngữ [4] . Trong lớp học tiếng Hoa tại đại học, giảng viên có thể sử dụng
ChatGPT để hỗ trợ giảng dạy và tương tác với sinh viên. Giả sử một sinh viên muốn hiểu rõ
hơn về cách sử dụng một cấu trúc ngữ pháp phức tạp, họ có thể truy vấn trực tiếp trên ChatGPT
ngay tại lớp học. Công cụ AI này có thể cung cấp các ví dụ ngữ cảnh hóa, giải thích chi tiết và
thậm chí là những bài tập tương ứng để sinh viên luyện tập ngay lập tức. Ngoài ra, trong hoạt
động nhóm, sinh viên có thể sử dụng ChatGPT để luyện tập kỹ năng viết. Nhóm có thể cùng
nhau viết một đoạn văn bằng tiếng Hoa, sau đó nhập văn bản đó vào ChatGPT để nhận phản
hồi về ngữ pháp, từ vựng và phong cách. Công cụ này không chỉ giúp họ sửa lỗi mà còn gợi ý
cách cải thiện văn phong, giúp đoạn văn trở nên mạch lạc và hấp dẫn hơn. Như vậy, AI không
chỉ tạo ra một môi trường học tập ngôn ngữ năng động và tích cực hơn mà còn giúp học ngoại
ngữ vượt ra ngoài giới hạn của không gian lớp học truyền thống, mở rộng tiếp cận đến người
học thông qua phần mềm và thiết bị thông minh [6] .
2.2. Sự thâm nhập của công nghệ trí tuệ nhân tạo trong giáo dục
Sự kết hợp giữa công nghệ AI và giáo dục đang diễn ra một cách lặng lẽ nhưng mạnh
mẽ, đánh dấu xu hướng tất yếu hướng tới việc xây dựng các lớp học thông minh và thực hiện
giáo dục thông minh. Khái niệm “Giáo dục thông minh” không chỉ là một bước ngoặt đổi mới
mà còn là một hệ sinh thái giáo dục mới trong kỷ nguyên thông minh. Các nhà giáo dục đang
NGÔN NGỮ HỌC TÍNH TOÁN: NHỮNG XU HƯỚNG MỚI, TRIỂN VỌNG VÀ THÁCH THỨC | 109
...................................................................................................................................................................................
dần xây dựng một hệ thống hoạt động nhằm hướng tới nền giáo dục thông minh, bao gồm
giảng dạy thông minh, quản lý thông minh, đánh giá thông minh, nghiên cứu khoa học thông
minh và các dịch vụ thông minh [6] . Những tiến bộ này thúc đẩy sự phát triển toàn diện và
bền vững của tất cả các bên liên quan trong giáo dục, từ giáo viên đến học sinh, phụ huynh,
nhà quản lý và xã hội nói chung.
Thực hiện chiến lược thông tin hóa giáo dục quốc gia, nhiều ứng dụng và nền tảng
giảng dạy thông minh đã được phát triển, phá vỡ mô hình giảng dạy truyền thống và thúc đẩy
việc tái cấu trúc lớp học ngoại ngữ. Các công cụ như robot giáo dục và nền tảng giảng dạy
thông minh đã cung cấp cho trường đại học các giải pháp toàn diện hơn, từ giảng dạy đến học
tập, đánh giá, kiểm tra, và nghiên cứu, tạo ra một hệ thống giảng dạy ngoại ngữ thông minh
và nhạy bén [2] , [7] . Trong tương lai, các sản phẩm trí tuệ nhân tạo như ChatGPT khi được
tích hợp vào các nền tảng giáo dục thông minh sẽ hỗ trợ hiệu quả cho hệ thống hướng dẫn
thông minh, lớp học thông minh và phòng nghiên cứu ảo.
Sự ứng dụng của AI không chỉ tạo ra một môi trường học tập thông minh mà còn thực
hiện sự tích hợp hữu cơ giữa môi trường giáo dục vật lý, môi trường giáo dục mạng ảo và môi
trường giáo dục xã hội. Việc sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn và phân tích học tập cho
phép theo dõi quá trình học ngoại ngữ trong thời gian thực, phân tích dữ liệu học ngoại ngữ,
đề xuất tài nguyên học tập theo nhu cầu, đánh giá hiệu quả học tập kịp thời và thực hiện các
quyết định giáo dục đa dạng và thông minh. Như vậy, học thông minh, giảng dạy thông minh
3D và đánh giá đa trí thông minh sẽ trở thành xu hướng mới, mục tiêu mới trong giảng dạy
ngoại ngữ hiện đại.
2.3. Những chuyển dịch trong phương pháp giảng dạy ngoại ngữ
Trong nhiều thập kỷ qua, mô hình giảng dạy ngoại ngữ đã phụ thuộc nhiều vào lớp học
truyền thống, nơi tất cả học viên nhận cùng một nội dung giảng dạy bằng phương pháp giống
nhau. Mặc dù mô hình này đã đạt được những kết quả nhất định nhưng nó lại thiếu sự cá nhân
hóa cần thiết để đáp ứng nhu cầu đa dạng của học viên [6] , [7] . Tuy nhiên, sự phát triển của
công nghệ kỹ thuật số, đặc biệt là AI và dữ liệu lớn đã mở ra cơ hội để cải tiến phương pháp
giảng dạy, cho phép giảng viên có cái nhìn sâu sắc hơn và nâng cao hiệu quả giảng dạy thông
qua việc hỗ trợ và hướng dẫn cá nhân hóa.
Các công nghệ mới này đã tạo điều kiện cho người học ngoại ngữ có thể cá nhân hóa
nguồn tài nguyên học tập của mình theo sở thích và nhu cầu cá nhân. Người học có thể tập
trung vào việc phát triển các kỹ năng cụ thể như nghe, nói, đọc, viết, ngữ pháp và từ vựng,
đồng thời sử dụng dữ liệu cá nhân để tự đánh giá và điều chỉnh kế hoạch học tập của mình [8].
Trong ứng dụng học ngôn ngữ sử dụng AI như Babbel, người học có thể theo dõi tiến trình
của mình thông qua các báo cáo tiến độ tự động, từ đó nhận ra những kỹ năng nào cần được
cải thiện. Trong quá trình học, nếu AI phát hiện ra người học gặp vấn đề về ngữ pháp, AI có
thể tự động đề xuất các bài học ngữ pháp bổ sung và các bài tập thực hành để giúp cải thiện
110 | KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2024
...................................................................................................................................................................................
kỹ năng đó. Ngoài ra, AI cũng giúp phân tích tương tác ngôn ngữ của người học, từ đó nhận
diện nhu cầu và sở thích học tập, cung cấp phản hồi và tài nguyên học tập cá nhân hóa một
cách chính xác.
Đối với giảng viên, các quyết định giảng dạy trước đây thường dựa vào kinh nghiệm
và không được cập nhật thường xuyên [9] . Tuy nhiên, với công nghệ dữ liệu lớn, giảng viên
có thể theo dõi, khai thác và phân tích thông tin giảng dạy ngoại ngữ theo thời gian thực. Với
việc thu thập và phân tích dữ liệu từ các bài kiểm tra, bài tập và sự tham gia của sinh viên
trong lớp, công nghệ dữ liệu lớn cung cấp những cái nhìn sâu về điểm mạnh và điểm yếu của
sinh viên. Giảng viên có thể dựa vào những dữ liệu phân tích đó điều chỉnh chương trình giảng
dạy phù hợp, cung cấp sự hỗ trợ cá nhân hóa cho từng sinh viên. Nhờ vậy, giảng viên có thể
nâng cao hiệu quả giảng dạy, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập đa dạng của sinh viên. Do đó,
công nghệ AI không chỉ giúp đưa ra các quyết định giáo dục khoa học mà còn cung cấp dịch
vụ giáo dục theo yêu cầu, thay đổi mô hình giáo dục truyền thống và đưa người học vào vị trí
trung tâm của quá trình giáo dục.
2.4. Tác động đến sự công bằng trong giáo dục ngoại ngữ
Sự mất cân bằng trong phân bổ nguồn lực giáo dục đã từ lâu là một thách thức đối với
công bằng giáo dục, nhất là trong lĩnh vực giảng dạy ngoại ngữ. Trước đây, nguồn lực giáo
dục ngoại ngữ chất lượng cao thường tập trung ở các khu vực đô thị và các trường trọng điểm,
tạo nên sự chênh lệch đáng kể giữa khu vực thành thị và nông thôn cũng như giữa các cơ sở
giáo dục khác nhau [10,11]. Điều này không chỉ tạo ra bất công trong cơ hội tiếp cận giáo dục
ngoại ngữ mà còn góp phần hạn chế sự phát triển toàn diện của ngành giáo dục nói chung.
Tuy nhiên, sự phát triển của công nghệ thông tin và quá trình thông tin hóa giáo dục
đã mở ra những cơ hội mới để cải thiện tình trạng này. Nhờ vào công nghệ và AI, kết hợp với
khả năng xử lý dữ liệu lớn qua mạng Internet, những rào cản về không gian và thời gian đã
dần được phá vỡ, thúc đẩy việc phân phối nguồn lực giáo dục trong ngoại ngữ công bằng hơn
[5] . Sự mở rộng và khả năng chia sẻ của giáo dục ngoại ngữ qua các nền tảng trực tuyến đã
giúp cải thiện đáng kể tính công bằng trong việc tiếp cận các nguồn lực này. Điển hình là sự
xuất hiện của các khóa học MOOC, bất kỳ ai có kết nối Internet cũng có thể truy cập vào các
khóa học chất lượng cao từ các giảng viên hàng đầu, sinh viên ở các vùng nông thôn hoặc
những nơi thiếu thốn tài nguyên giáo dục có thể tiếp cận các nguồn lực giáo dục một cách dễ
dàng, từ đó tăng năng lực cạnh tranh của họ.
Có thể thấy, việc áp dụng rộng rãi các công nghệ nói chung và AI nói riêng không chỉ
khiến việc giảng dạy và học tập ngoại ngữ trở nên công bằng hơn mà còn tạo điều kiện để
người học ở mọi khu vực, từ nông thôn đến thành thị, có thể tiếp cận nguồn tài nguyên giáo
dục chất lượng cao bất kể thời gian và không gian [11] . Các khóa học ngoại ngữ chất lượng
cao được chia sẻ qua các nền tảng giáo dục trực tuyến sẽ tạo ra các phòng nghiên cứu ảo và
cộng đồng học tập, giúp mọi người có thể học hỏi và phát triển kỹ năng ngoại ngữ một cách