00050000838Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật học: Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội

Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối<br /> với người chưa thành niên phạm tội<br /> Trần Mạnh Toàn<br /> Khoa Luật<br /> Luận văn Thạc sĩ ngành: Luật hình sự; Mã số: 60 38 40<br /> Người hướng dẫn: GS.TSKH. Đào Trí Úc<br /> Năm bảo vệ: 2011<br /> Abstract: Chính sách hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội và yêu cầu áp<br /> dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự: khái quát về người chưa thành niên,<br /> tâm lý của lứa tuổi chưa thành niên cũng như sự tác động của đời sống xã hội với tâm<br /> lý và hành vi phạm tội của lứa tuổi chưa thành niên. Thực tiễn áp dụng các tình tiết<br /> tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội ở nước ta hiện<br /> nay, so sánh việc áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người<br /> chưa thành niên phạm tội ở một số quốc gia khác trên thế giới, giải pháp, đóng góp<br /> khoa học áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành<br /> niên hiện nay.<br /> Keywords: Luật hình sự; Pháp luật Việt Nam; Người vị thành niên; Trách nhiệm hình<br /> sự; Phạm tội<br /> Content<br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Trong đời sống xã hội ở Việt Nam giai đoạn hiện nay, cùng với sự phát triển mạnh về<br /> kinh tế và sự giao thoa văn hoá mạnh mẽ với các quốc gia trên thế giới là sự gia tăng của hiện<br /> tượng tội phạm trên tất cả các lĩnh vực. Trong số đó, các đối tượng phạm tội là trẻ em chưa đủ<br /> tuổi thành niên chiếm một số lượng không nhỏ. Trên thực tế cho thấy, đối tượng phạm tội là<br /> người chưa đủ tuổi thành niên tăng nhanh trong thời gian qua với hành vi và thủ đoạn phạm<br /> tội rất đa dạng đã xâm hại không nhỏ đến đời sống xã hội tại nước ta. Đó là một vấn đề quan<br /> trọng đang được đặt ra với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và cả xã hội. Vậy để đảm bảo<br /> tính nghiêm minh trong việc đấu tranh chống tội phạm, nhà nước đã xử lý nghiêm minh các<br /> hành vi phạm tội, tuy nhiên đối với những đối tượng phạm tội là những trẻ em chưa đủ tuổi<br /> <br /> thành niên với đặc điểm cơ bản là các đối tượng này chưa thể nhận biết một cách đầy đủ<br /> những hành vi của mình và đặc biệt là chịu tác động, ảnh hưởng mạnh bởi các đối tượng xung<br /> quanh, cũng như đang trong quá trình hoàn thành nhân cách thì vấn đề xử lý các đối tượng<br /> này càng phải được đặt ra. Việc xử lý trẻ em chưa thành niên phạm tội không chỉ đơn thuần<br /> chỉ mang tính chất trừng phạt mà còn phải mang tính chất giáo dục và răn đe để tạo điều kiện<br /> cho các em có thể hội nhập vào đời sống xã hội sau này. Chính vì vậy, xử lý các đối tượng<br /> chưa thành niên phạm tội đòi hỏi làm sao phải vừa thể hiện được tính nghiêm minh của pháp<br /> luật nhưng cũng phải kết hợp với tính nhân đạo và giáo dục.<br /> Nhận thấy rõ được tầm quan trọng của việc xét xử các đối tượng phạm tội là người<br /> chưa thành niên Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra quan điểm: "Vấn đề không phải chỉ đơn giản là<br /> xử một vụ án, trừng phạt một tội phạm nào đó, điều quan trọng là phải tìm ra mọi cách để làm<br /> giảm bớt những hoạt động phạm pháp và tốt hơn hết là ngăn ngừa đừng để các việc sai trái ấy<br /> xảy ra". Nhà nước đã đưa ra nhiều các nguyên tắc, biện pháp áp dụng đối với người chưa<br /> thành niên chưa phạm tội ở Việt Nam mang tính chất nhân đạo và giảm nhẹ cho các đối tượng<br /> này. Trong Bộ luật Hình sự năm 1999, Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2003, Nhà nước đã quy<br /> định cụ thể về việc áp dụng các loại hình phạt cũng như thủ tục áp dụng đối với đối tượng<br /> phạm tội là người chưa thành niên, trong đó các quy định đề cho thấy tính nhân đạo, giảm nhẹ<br /> của nhà nước. Trên thực tế xét xử các vụ án có đối tượng phạm tội chưa đủ tuổi thành niên,<br /> các cơ quan tiến hành tố tụng đã dựa trên cơ sở quy định của pháp luật để xét xử vừa đảm bảo<br /> được sự nghiêm minh của pháp luật nhưng cũng vừa đảm bảo được quyền lợi cho những đối<br /> tượng này.<br /> Tuy nhiên, trong điều kiện mà đối tượng phạm tội là người chưa đủ tuổi thành niên<br /> ngày càng gia tăng và hành vi, động cơ, mục đích phạm tội ngày càng đa dạng thì vấn đề này<br /> càng được đặt ra. Có những vụ án thực tế được đối tượng phạm tội là người chưa thành niên<br /> thực hiện với tính chất nguy hiểm cho xã hội cao và có rất nhiều tình tiết có thể áp dụng để<br /> tăng nặng trách nhiệm hình sự, như vậy trong trường hợp này một vấn đề cần đặt ra là áp<br /> dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa đủ tuổi thành niên phạm<br /> tội như thế nào? Có áp dụng các biện pháp tăng nặng đó như áp dụng với người phạm phạm<br /> đã thành niên hay cần áp dụng khác biệt, bởi các đối tượng này dẫu sao khả năng nhận thức<br /> vẫn chưa thực sự đầy đủ, và phần nào chịu ảnh hưởng nhiều vào đời sống văn hoá mới đang<br /> du nhập vào xã hội hiện nay. Từ những vấn đề mang tính lý luận và thực tiễn trên tôi muốn<br /> lựa chọn nghiên cứu đề tài “Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa<br /> thành niên phạm tội” nhằm xem xét, đánh giá về thực trạng áp dụng vấn đề này tại Việt Nam<br /> <br /> 2<br /> <br /> hiện nay trên cơ sở các quy định của pháp luật hình sự và thực tiễn áp dụng trong quá trình<br /> giải quyết các vụ án cụ thể tại một số địa phương, qua đó có thể đưa ra một số bàn luận và các<br /> giải pháp đóng góp của riêng tôi cho việc thực hiện việc áp dụng các biện pháp tăng nặng này<br /> đối với người chưa thành niên phạm tội trong thực tiễn hoạt động xét xử cũng như sự phát<br /> triển hoàn thiện, hệ thống hoá hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam.<br /> 2. Tình hình nghiên cứu đề tài<br /> Hiện nay trong quy định của pháp luật hình sự, tố tụng hình sự và một số các văn bản<br /> pháp luật khác đã quy định, giải thích tương đối rõ ràng về việc áp dụng hình phạt đối với đối<br /> tượng phạm tội là người chưa thành niên; xác định và giải thích rõ ràng các tình tiết tăng nặng<br /> trách nhiệm hình sự và vấn đề áp dụng các tình tiết này trong thực tế xét xử. Tuy nhiên chưa<br /> có văn bản pháp luật nào quy định, hướng dẫn cụ thể về việc áp dụng các tình tiết này đối với<br /> đối tượng phạm tội là người chưa thành niên.<br /> Các nhà nghiên cứu tư pháp cũng đã đề cập rất nhiều đến các vấn đề này trên sách<br /> báo, tạp chí (Tạp chí dân chủ và pháp luật, tạp chí luật học, tạp chí Toà án nhân dân), tuy<br /> nhiên các bài viết trên vẫn chỉ đi vào những vấn đề chung mà chưa đi sâu vào việc nghiên cứu<br /> vấn đề áp dụng những biện pháp đó đối với một đối tượng cá biệt là đối tượng phạm tội chưa<br /> đủ tuổi thành niên.<br /> Trong các tài liệu giảng dạy, và sách chuyên khảo các nhà nghiên cứu cũng mới chỉ đề<br /> cập vấn đề này ở góc độ chung nhất.<br /> Bên cạnh đó một số đề tài nghiên cứu khoa học trước đó ở bậc thạc sỹ liên quan đến<br /> vấn đề về việc áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và vấn đề người chưa<br /> thành niên chưa thành niên cũng chưa đi sâu vào phân tích vấn đề này, mà chỉ nghiên cứu<br /> những vấn đề trên ở những góc độ khác như “Thủ tục về những vụ án hình sự mà bị can, bị<br /> cáo là người chưa thành niên trong luật Tố tụng Hình sự Việt Nam - Luận văn thạc sỹ luật<br /> học” của Nguyễn Thị Phượng; “Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong luật hình sự<br /> Việt Nam”; “Trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên phạm tội trong luật hình sự Việt<br /> Nam”; v.v..<br /> Với tình hình nghiên cứu trên có thể khẳng định đề tài “Các tình tiết tăng nặng trách<br /> nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội” là đề tài nghiên cứu riêng, không bị<br /> trùng lặp với những đề tài đã được nghiên cứu trước đó.<br /> 3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của đề tài<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3.1. Mục đích nghiên cứu<br /> Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn và lý luận, đánh giá việc áp dụng các biện pháp tăng<br /> nặng trách nhiệm hình sự trong các vụ án mà đối tượng phạm tội là người chưa thành niên,<br /> luận văn góp phần làm sáng tỏ các quy định của pháp luật hình sự về việc áp dụng các biện<br /> pháp tăng nặng nói chung và việc áp dụng cụ thể các quy định này đối với người phạm tôi<br /> chưa thành niên nói riêng nhằm đạt và hiệu quả cao nhất trong việc áp dụng thực tiễn, đồng<br /> thời đưa ra một số ý kiến đánh giá và đóng góp xây dựng và đưa ra một số giải pháp mới.<br /> 3.2. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu<br /> Luận văn đi sâu vào nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý của việc áp dụng các<br /> tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội. Trong đó tập<br /> trung nghiên cứu các vấn đề: khái quát về người chưa thành niên, tâm lý của lứa tuổi chưa<br /> thành niên cũng như sự tác động của đời sống xã hội với tâm lý và hành vi phạm tội của lứa<br /> tuổi chưa thành niên; những quy định của pháp luật nói chung về người chưa thành niên;<br /> những quy định của pháp luật hình sự về các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và việc<br /> áp dụng trong những trường hợp cụ thể đối với người chưa thành niên phạm tội. Thông qua<br /> đó, luận văn có thể đưa ra những giải pháp, đóng góp khoa học để áp dụng cho phù hợp với<br /> thực tiễn áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên hiện<br /> nay nhằm mục đích vừa mang tính chất răn đe, trừng phạt đích đáng nhưng cũng thể hiện tính<br /> nhân đạo của pháp luật Việt Nam, thông qua đó có thể giáo dục, cải tạo họ thành người có ích<br /> cho xã hội.<br /> 4. Đối tượng nghiên cứu<br /> Luận văn tập trung nghiên cứu: các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về vấn đề<br /> áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, và các nguyên tắc, cũng như các quy định<br /> trong việc áp dụng các loại hình phạt theo quy định của pháp luật Hình sự nước Cộng hoà xã<br /> hội chủ nghĩa Việt Nam đối với người chưa thành niên phạm tội.<br /> Nghiên cứu thực trạng việc áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong<br /> giai đoạn xét xử người chưa thành niên phạm tội thông qua các phiên toà và các bản án của<br /> Toà án ở một số các địa phương trong những năm gần đây.<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu<br /> Trong luận văn chúng tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: phương pháp<br /> lịch sử, so sánh, tổng hợp, nghiên cứu tình hình thực tiễn hoạt động áp dụng trong quá trình<br /> <br /> 4<br /> <br /> xét xử. Qua đó chúng tôi nghiên cứu rút ra những thành tựu cũng như những tồn tại, hạn chế<br /> của thủ tục xét xử vụ án mà bị cáo là người chưa thành niên nhằm tìm ra nguyên nhân của<br /> những tồn tại, hạn chế đó.<br /> Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, luận văn cũng đánh giá tình hình và từ đó đề ra một số<br /> kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả xét xử vụ án mà bị cáo là người chưa thành niên.<br /> 6. Những điểm mới của luận văn<br /> Đề tài chúng tôi chọn là đề tài đầu tiên đi sâu vào nghiên cứu việc áp dụng các tình tiết<br /> tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội chưa đủ tuổi thành niên ở Việt Nam.<br /> Luận văn sẽ đưa ra được những điểm mới sau đây:<br /> - Phân tích được đặc điểm của việc áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự<br /> đối với người chưa thành niên theo quy định của pháp luật hiện hành và thực tiễn việc áp<br /> dụng các tình tiết này trên thực tế xét xử.<br /> - Xây dựng được cơ sở của việc áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự<br /> đối với người phạm tội chưa thành niên.<br /> - Luận văn cũng nêu ra được những hạn chế bất cập của việc áp dụng các tình tiết tăng<br /> nặng trách nhiệm hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội từ đó đưa ra được những<br /> kiến nghị, giải pháp về việc phát triển, đổi mới những quy định của pháp luật đang có về vấn<br /> đề này.<br /> 7. Cơ sở khoa học của đề tài<br /> 7.1. Cơ sở lý luận<br /> Phương pháp luận và phép duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng<br /> Hồ Chí Minh.<br /> 7.2. Cơ sở thực tiễn<br /> Tình hình thực tiễn việc áp dụng trong giai đoạn xét xử tại toà và qua các bản án hình<br /> sự trên địa bàn một số các địa phương.<br /> 8. Kết cấu của luận văn<br /> Luận văn sẽ được thực hiện với một khối lượng phù hợp với yêu cầu trên cơ sở mục<br /> đích, phạm vi, nhiệm vụ và mức độ nghiên cứu của vấn đề. Trên cơ sở yêu cầu trên, luận văn<br /> được chia làm 3 phần gồm lời nói đầu, phần nội dung và phần kết luận.<br /> - Phần mở đầu là lập luận về sự cần thiết của việc lựa chọn đề tài nghiên cứu và các<br /> <br /> 5<br /> <br />