02 Nc 879 khảo sát tỷ lệ biến đổi một số chỉ số liên quan đến suy tim ở bệnh nhân thận nhân tạo chu kỳ

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 5 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> 02 Nc 879 KHẢO SÁT TỶ LỆ BIẾN ĐỔI MỘT SỐ CHỈ SỐ LIÊN QUAN<br /> ĐẾN SUY TIM Ở BỆNH NHÂN THẬN NHÂN TẠO CHU KỲ.<br /> Lê Đình Thanh*, Trần Triệu Quốc Khánh**, Hoàng Trung Vinh***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát tỷ lệ biến đổi một số triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng liên quan đến suy tim ở bệnh<br /> nhân thận nhân tạo chu kỳ (BN TNTCK).<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 111 BN TNTCK điều trị tại Bệnh viện Nguyễn Trãi – Tp. Hồ Chí<br /> Minh được khảo sát một số triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng (NT-pro BNP, X-quang ngực, điện tim, siêu âm<br /> Doppler tim).<br /> Kết quả: Khó thở - 69,3% trong đó khó thở thường xuyên – 21,6%, khó thở sau gắng sức - 47,7%, phù<br /> ngoại biên - 39,6%, gan to - 36%, phù + gan to - 30,6%, NT-pro BNP > 1800 mg/dl - 56,8%, tim to trên X-<br /> quang - 51,4%, phì đại thất trái trên điện tim - 75,7%, EF% < 60% - 55,9% trong đó < 50% (suy tim không bảo<br /> tồn EF%) - 31,5%, tăng áp lực động mạch phổi tâm thu (ALĐMPTT) - 43,2%, tăng chỉ số khối lượng cơ thất trái<br /> (LVMI) - 65,8%.<br /> Kết luận: Bệnh nhân TNTCK có biến đổi nhiều chỉ số liên quan đến suy tim.<br /> Từ khóa: Thận nhân tạo chu kỳ, suy tim, phân suất tống máu, chỉ số khối lượng cơ thất trái.<br /> ABSTRACT<br /> INVESTIGATING RATES OF VARIATION OF SOME FEATURES RELATED TO HEART FAILURE<br /> IN PATIENTS WITH MAINTENANCE HEMODIALYSIS<br /> Le Dinh Thanh, Tran Trieu Quoc Khanh, Hoang Trung Vinh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 21 - No 5 - 2017:<br /> <br /> Objectives: to investigate rates of variationof some clinical and subclinical symptoms related to heart failure<br /> in maintenance hemodialysis (MHD) patients.<br /> Subjects and methods: 111 patients in Nguyen Trai Hospital, Ho Chi Minh City were surveyed some<br /> clinical and subclinical symptoms (NT-pro BNP, chest X-ray, electrocardiogram, cardiac Doppler ultrasound).<br /> Results: Dyspnea - 69.3% , in which dyspnea at rest - 21.6%, dyspnea on exertion - 47.7%, peripheral<br /> edema - 39.6%, hepatomegaly - 36%, edema and hepatomegaly - 30.6%, NT-pro BNP>1800 mg/dl - 56.8%,<br /> cardiomegaly on X-ray - 51.4%, left ventricular hypertrophy - 75.7%, EF 60 tuổi.<br /> BN TNTCK biểu hiện phì đại thất trái (PĐTT). Bảng 2. Tỷ lệ bệnh nhân dựa vào nguyên nhân gây<br /> Do đó xác định, dự phòng những biến đổi liên suy thận mạn tính (n=111)<br /> quan đến suy tim ở BN TNTCK là rất cần thiết, Nguyên nhân Số lượng (n) Tỷ lệ (%)<br /> khâu quan trọng giúp kéo dài cuộc sống của Đái tháo đường 63 56,8<br /> người bệnh. Mục tiêu đề tài: Khảo sát tỷ lệ biến Tăng huyết áp 12 10,8<br /> VCTMT 26 23,4<br /> đổi một số triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng<br /> VTBTMT 6 5,4<br /> suy tim ở BN TNTCK.<br /> Thận đa nang + LPBĐHT 4 3,6<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP Có 5 nhóm nguyên nhân gây suy thận mạn<br /> Đối tượng tính với các tỷ lệ khác nhau.<br /> 111 BN LM bằng TNTCK được điều trị tại Đái tháo đường chiếm tỷ lệ cao nhất.<br /> bệnh viện Nguyễn Trãi - Thành phố Hồ Chí Suy thận mạn tính do VTBTMT, thận đa<br /> Minh thuộc các lứa tuổi, thời gian lọc máu và nang hoặc LPBĐHT gặp với số lượng ít.<br /> nguyên nhân gây suy thận khác nhau. Bảng 3. Tỷ lệ bệnh nhân dựa vào triệu chứng khó thở<br /> Phương pháp (n=111)<br /> Thiết kết nghiên cứu Biểu hiện Số lượng (n) Tỷ lệ (%)<br /> Có 77 69,3<br /> Tiến cứu, cắt ngang, quan sát, mô tả. Khó thở<br /> Không 34 30,7<br /> Nội dung nghiên cứu Có 24 21,6<br /> Khó thở thường xuyên<br /> Không 87 78,4<br /> Khai thác bệnh sử, hỏi triệu chứng cơ năng<br /> Có 53 47,7<br /> của suy tim: Khó thở gồm khó thở thường xuyên Khó thở sau gắng sức<br /> Không 58 52,3<br /> hoặc sau gắng sức, khám lâm sàng gồm: tiếng<br /> Bệnh nhân biểu hiện khó thở gặp với tỷ lệ<br /> thổi tâm thu tại tim, phù, gan to. Xét nghiệm NT-<br /> cao hơn so với không có khó thở.<br /> pro BNP, ghi điện tim, X-quang ngực và siêu âm<br /> Tỷ lệ BN khó thở sau gắng sức cao hơn so<br /> Doppler tim xác định LVMI, EF%,<br /> với khó thở thường xuyên.<br /> ALĐMPTT.Tiêu chuẩn đánh giá các chỉ số: Tăng<br /> cao NT-pro BNP khi > 1800 mg/dl; giảm EF% khi Bảng 4. Tỷ lệ bệnh nhân dựa vào phù, gan to và tiếng<br /> < 60%, EF% không bảo tồn khi < 50%, LVMI tăng thổi tâm thu (n=111)<br /> khi > 134 g/m2 ở nam, > 110 g/m2 ở nữ, tăng Biểu hiện Số lượng (n) Tỷ lệ (%)<br /> Có 44 39,6<br /> ALĐMTT khi > 30 mmHg. Phù<br /> Không 67 60,4<br /> Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 16.0. Có 40 36,0<br /> Gan to<br /> Không 71 64,0<br /> KẾT QUẢ<br /> Phù + Gan to 34 30,6<br /> Bảng 1. Tỷ lệ bệnh nhân dựa vào nhóm tuổi (n =111) Tiếng thổi tâm thu 94 84,7<br /> Tuổi (năm) Số lượng (n) Tỷ lệ (%) Bệnh nhân biểu hiện phù gặp với tỷ lệ cao<br /> < 30 8 7,2<br /> hơn so với gan to.<br /> 30 – 40 16 14,4<br /> 41 – 50 26 23,4<br /> <br /> <br /> <br /> 44<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 5 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Biểu hiện đồng thời phù và gan to gặp với tỷ tim ở BN TNTCK mặc dù đan xen với nhiều<br /> lệ thấp hơn so với 2 triệu chứng riêng rẽ. triệu chứng khác của bệnh song vẫn có thể nhận<br /> Tiếng thổi tâm thu gặp 84,7%. biết được. Trong số các triệu chứng lâm sàng của<br /> suy tim thì khó thở thường xuyên hoặc liên quan<br /> Bảng 5. Tỷ lệ bệnh nhân dựa vào NT-pro BNP<br /> đến gắng sức vẫn đặc hiệu. Thật vậy kết quả<br /> (n=111)<br /> quan sát cho thấy 69,3% trường hợp BN xuất<br /> NT-pro BNP (mg/dl) Số lượng (n) Tỷ lệ (%)<br /> Bình thường (< 300) 18 16,2 hiện khó thở trong đó khó thở xuất hiện sau<br /> Giới hạn cao ( 300-1800) 30 27,0 gắng sức gặp với tỷ lệ cao hơn so với khó thở<br /> Tăng cao (> 1800) 63 56,8 thường xuyên. Mặc dù khó thở ở BN TNTCK có<br /> NT-pro BNP phân bố ở các mức với tỷ lệ thể liên quan đến quá tải thể tích, thiếu máu<br /> khác nhau. nặng song vẫn khá đặc hiệu cho suy tim(4,5).<br /> NT-pro BNP tăng cao – tương ứng với mức Shiba N và cs năm 2011 cũng đã nêu biểu hiện<br /> chắc chắn có suy tim gặp với tỷ lệ cao nhất suy tim ở BN TNTCK cũng bao gồm các triệu<br /> (56,8%). chứng điển hình của suy tim như khó thở, mệt<br /> mỏi(6). Biểu hiện ứ trệ ở đại tuần hoàn gây phù<br /> Bảng 6. Biến đổi chỉ số trên điện tim, X-quang, siêu<br /> ngoại biên, gan to, tĩnh mạch cổ nổi cũng khá<br /> âm tim (n=111)<br /> đặc hiệu cho STXH ở BN TNTCK nhất là giai<br /> Chỉ số Số lượng (n) Tỷ lệ (%)<br /> Phì đại thất trái trên điện tim 84 75,7%<br /> đoạn mất bù. Kết quả nghiên cứu nhận thấy biểu<br /> Tim to trên X-quang 57 51,4% hiện phù, gan to, tiếng thổi tâm thu tại tim liên<br /> Tăng ALĐMPTT 48 43,2% quan đến suy tim gặp 39,6%, 36,0% và 84,7%.<br /> Tăng LVMI 73 65,8% Đặc biệt 30,6% trường biểu hiện đồng thời phù +<br /> Bảng 7. Tỷ lệ bệnh nhân dựa vào EF% (n=111) gan to có lẽ là dấu hiệu do STXH. Nồng độ độ<br /> EF% Số lượng (n) Tỷ lệ (%) NT-pro BNP khá đặc hiệu cho BN suy tim.<br /> Bình thường 49 44,1 Trong nghiên cứu có tới 83,8% tưng NT-pro BNP<br /> Giảm nhẹ 27 24,3 với mức > 300 mg/dl. Đặc biệt khi nồng độ NT-<br /> Vừa 22 19,8<br /> pro BNP > 1800 mg/dl thì chắc chắn có suy tim.<br /> Nặng 12 10,8<br /> Rất nặng 1 0,9 Số trường hợp có nồng độ NT-pro BNP ở mức<br /> Không bảo tồn (EF% < 50%) 35 31,5 tương ứng đạt 56,8%. Đây cũng là bằng chứng có<br /> Bệnh nhân có biểu hiện giảm phân suất tống giá trị chứng minh STXH ở BN(1).<br /> máu thất trái tâm thu (EF% < 60%) chiếm tỷ lệ Có lẽ biến đổi nhiều nahats, rõ nét nhất<br /> cao hơn so với EF% ở mức bình thường. thuộc về các chỉ số hình thái, chức năng tim dựa<br /> Tỷ lệ BN có EF% ở mức không bảo tồn là vào điện tim, X-quang ngực và đặc biệt siêu âm<br /> 31,5%. Doppler tim. Phì đại thất trái trên điện tim, bóng<br /> tim to trên X-quang và đặc biệt tăng LVMI đều<br /> BÀN LUẬN<br /> gặp ở > 50% trường hợp. Đây là biểu hiện chắc<br /> Bệnh nhân TNTCK tiềm ẩn rất nhiều yếu tố chắn biến đổi chỉ số hình thái tim. Đỗ Doãn Lợi<br /> nguy cơ (YTNC) gây tổn thương tim nói chung năm 2002 cũng nhậ thấy ở BN BTM GĐC chưa<br /> và STXH nói riêng bao gồm tăng huyết áp hoặc đã áp dụng biện pháp điều trị thay thế có<br /> (THA), bệnh cơ tim do ure huyết cao, rối loạn 85,3% và 88,8% phì đại thất trái(1). Các biểu hiện<br /> điện giải nhất là K+, thiếu máu mạn tính, quá tải suy tim thể hiện dựa vào ALĐMPTT và EF% xác<br /> thể tích, cầu nối động - tĩnh mạch. Tất cả các định trên siêu âm Doppler tim. Kết quả nghiên<br /> nguyên nhân trên phối hợp với nhau gây biến cứu cho thấy có 43,2% trường hợp tăng<br /> đổi hình thái, chức năng tim, dẫn đến suy tim ALĐMPTT và 55,9% trường hợp có EF% không<br /> cấp hoặc mạn tính(7,1). Các biểu hiện tổn thương bảo tồn. Đây thực sự là các trường hợp suy tim<br /> <br /> <br /> 45<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 5 * 2017<br /> <br /> với EF% giảm. Kết quả nghiên cứu cũng tương update from kidney disease: improving global outcomes<br /> (KDIGO)”, International Society of nephrology, 31, pp. 1-15.<br /> tự như quan sát của Zadeh KK và cs năm 2006(8). 3. Filippatos G, Rossi J, Lloyd-Jones DM, et al. (2007),“Prognostic<br /> value of blood urea nitrogen in patients hospitalized with<br /> KẾT LUẬN worsening heart failure: insights from the acure and chronic<br /> Triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng của suy Therapeutic impact of a vasopressin antagonist in chronic<br /> heart failure (ACTIV in CHF) study”,J Card Fail, 13(5): pp. 360-<br /> tim ở bệnh nhân thận nhân tạo chu kỳ gặp với tỷ 4.<br /> lệ: khó thở - 69,3%; phù ngoại biên - 39,6%; gan 4. Sarraf M, Masoumi A, Schrier RW, et al. (2009), “Cardiorenal<br /> syndrome in acute decompensated heart failure”,Clin J Am Soc<br /> to - 36,0%; biểu hiện đồng thời phù + gan<br /> Nephrol, 4(12): pp. 2013-26.<br /> to30,6%; tiếng thổi tại tim - 84,7%. 5. Schefold JC, Filippatos G et al (2016), “Heart failure and<br /> kidney dysfunction: epidemiology, mechanisms and<br /> Tăng nồng độ NT-pro BNP: 83,8% trong đó<br /> managemnt”, Nature Reviews Nephrology, 12, pp. 610 – 623.<br /> tăng ở mức cao (> 1800mg/dl) - 56,8% 6. Shiba N, Shimokawa H (2011), “Chronic kidney disease and<br /> heart failure - bidirectional close link and common therapeutic<br /> Biểu hiện biến đổi chỉ số hình thái tim: phì goal”, Journal of Cardiology, 57, pp. 8-17.<br /> đại thất trái trên điện tim - 75,7%; tim to trên X- 7. Silverberg D, Wexler D, Blum M, et al. (2004),“The association<br /> quang - 51,4%, tăng LVMI trên siêu âm - 65,8%. between congestive heart failure and chronic renal<br /> disease”,Curr Opin Nephrol Hypertens, 13(2): pp. 163-70.<br /> Biểu hiện suy chức năng tim: Tăng 8. Zadeh KK, Abbott KC, Kronenberg F et al (2006),<br /> ALĐMPTT - 43,2%, EF% < 60 - 55,9% trong đó < “Epidemiology of dialysis patients and heart failure patients”,<br /> Semin Nephrol, 26(2), pp. 118-133.<br /> 50% - 31,5%.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Ngày nhận bài báo: 24/5/2014<br /> 1. Đỗ Doãn Lợi (2002),“Nghiên cứu những biến đổi về hình thái,<br /> chức năng tim và huyết động học bằng phương pháp siêu âm Ngày phản biện nhận xét bài báo: 11/6/2014<br /> Doppler ở bệnh nhân suy thận mạn tính giai đoạn 4”, Luận án Ngày bài báo được đăng :<br /> tiến sĩ y học, Học viện Quân y.<br /> 2. Herzog CA, Asinger RW, Berger AK et al (2011),<br /> “Cardiovascular disease in chronic kidney diseae. A clinical<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 46<br />