10 lời khuyên giúp phát triển kỹ năng chế
ngự cơn nóng giận
Tất cả những lời khuyên sau đây giúp vào việc
làm chủ bất kỳ loại xúc cảm mạnh nào, nhất là
sự nóng giận, vì nóng giận là loại xúc cảm
mạnh dễ dẫn đến hỏng việc. Tất cả những lời
khuyên này có thể áp dụng ở gia đ
ình mà không
cần đến sự trợ giúp chuyên môn, cũng chẳng
tốn kém gì, nhưng chúng rất có tác dụng.
1.T
ậ
p luy
ệ
n th
ể
ụ
c nhi
ề
u
. Tập luyện là cách giúp ích nhiều cho trẻ (và cả người
lớn) nhằm tránh những cơn nóng giận, bỏ thái độ hung hăng. Trước hết, việc tập
thể dục là một trong những loại thuốc bổ giúp ổn định bộ não của bạn. Có thể nói
là nó giúp ích mọi bộ não - của trẻ, người lớn, người cao tuổi, các loài động vật và
cả những em bé. Nó giúp ích theo nhiều cách khác nhau. Nó làm tăng lượng máu
mà não nhận được. Càng nhiều máu sẽ càng nhiều oxy và các dưỡng chất khác.
Luyện tập gia tăng các loại hoá chất có tên các cat-echolamine (mà epinephrine là
một) giúp đầu óc tập trung. Nó sản sinh các endorphin, những chất kết hợp với
những thực thể đặc biệt ở não để tạo ra những tình cảm dễ chịu. Việc luyện tập còn
sản sinh “chất nuôi dưỡng thần kinh” (neurotrophin), một loạt các dưỡng chất cho
não mà cơ thể kết hợp lại với nhau để cung cấp cho các tế bào thần kinh những
chất thích hợp mà chúng cần để phát triển và luôn mạnh khoẻ. Luyện tập thế nào
để được như vậy? Chúng ta không biết chính xác, nhưng chúng ta biết là nó diễn ra
vì chúng ta có thể đo những chất này trong máu trước và sau khi tập luyện.
Việc tập luyện giúp ổn định cơn giận dữ nhờ việc cung cấp một lối ra cho những
tình cảm hung hăng có thể chấp nhận được. Khi bạn giậm chân để chạy nhảy hoặc
chụp bắt quả bóng được ném đi, hoặc rướn lên ném trái bóng vào rổ, hay nhún
nhảy để chuẩn bị đánh trái bóng quần vợt, trẻ đang xả bớt xung lực của chúng.
Thật là điều tốt. Nó giải toả những tình cảm hung hăng hỗn độn mà trẻ tích lại suốt
thời gian chúng phải ngồi học trong lớp hay tập trung làm một việc gì.
Luyện tập còn làm giảm nhẹ sự lo lắng. Nó chống lại âu lo còn tốt hơn thuốc, mà
lại không có những tác dụng phụ (trừ phi bạn luyện tập quá sức).
Ngoài những tác động hữu ích lên não, luyện tập còn giúp cho chúng ta theo nhiều
cách khác như giúp ích hệ tim mạch; xương cốt, da, phổi… có thể nói là mọi cơ
quan của cơ thể. Luyện tập chỉ gây hại khi bạn tập luyện quá mức, quá nhanh, hoặc
thất thường.
Một chương trình tập luyện đèu đặn phải là một phần của đời sống. Trẻ nên tập
luyện hàng ngày. Người lớn cần tập luyện ít nhất ba lần một tuần.
2. Sử dụng từ ngữ. Đọc lớn tiếng. Sau bữa cơm tối hay khi đang đi trên xe,
chơi các trò chơi xếp chữ. Đóng vai để có dịp trò chuyện, đối thoại với nhau.
Tiếp theo việc luyện tập là việc sử dụng ngôn ngữ nhằm diễn đạt các tình cảm là
một phương thuốc giải toả hành vi tiêu cực hay bạo lực công hiệu nhất. Nếu bạn
không thể diễn cảm bằng lời được, hoặc nếu bạn không thể tranh luận một cách
mạch lạc, hay nói lên điều bạn muốn một cách rành mạch, bạn sẽ cảm thấy thất
vọng. Sự thất vọng sẽ dẫn tới hành động hung hãn, đôi khi táo tợn. Điểm này nghe
ra hiển nhiên quá ai chẳng biết, vậy mà nhiều trẻ đang lớn lên thiếu khả năng diễn
đạt bằng lời những gì chúng muốn nói ra. Chúng không đọc, viết được, và chúng
cũng chẳng thể nói chuyện có đầu có đũa. Chúng xem và chúng nghe nào là truyền
hình, video, đĩa CD, và nhiều thứ khác. Nhưng những hoạt động này hoàn toàn thụ
động. Việc xem và nghe không “tác động” sự tưởng tượng theo cách đọc, viết, và
nói chuyện. Ngôn ngữ, như tất cả các công cụ hệ thần kinh, không cố định vĩnh
viễn, nếu bạn không sử dụng nó, nó sẽ mai một đi.
Hãy động viên con cái của bạn sử dụng các từ ngữ càng nhiều càng tốt. Khi thấy
con buồn chán, hãy hỏi con, “Nào, có gì con cứ nói lên”. Hay khi con nổi giận, hãy
bảo con, “Con cảm thấy sao cứ nói cho mẹ nghe”. Nếu lúc ấy đứa con bảo bạn,
“Con đang muốn điên lên đây này!” như vậy khéo lại hay. Khi thấy con nói như
vậy thì đừng la mắng nó, mà hãy lấy làm mừng vì nó diễn tả được tâm trạng của nó
(chỉ trừ phi nó nói tục, nói vô lễ thôi). Vì chính khi nói ra được như vậy trẻ sẽ vơi
bớt nỗi bực dọc, ít ra ngay lúc ấy.
Nói như vậy không có nghĩa là lời nói không gây ra những tổn thương; mà ngược
lại, có khi còn gây ra tổn thương lớn mà ai trong chúng ta cũng biết. Nhưng bước
đầu tiên để giúp trẻ kiềm chế cơn giận dữ là hãy để chúng diễn đạt ra bằng lời, hơn
là bằng hành động, để diễn đạt cơn nóng giận. Dần dần trẻ sẽ biết sử dụng lời nói
khôn ngoan hơn, một nỗ lực mà trẻ sẽ phải cố gắng suốt đời.
Một trong những cách khuyến khích trẻ sử dụng ngôn ngữ là hãy thường xuyên
đọc lớn tiếng cho con nghe. Mặc dù đấy là một hình thức nghe, nhưng là nghe các
từ ngữ, và nó buộc trẻ phải tưởng tượng để khơi gợi từ ngữ ấy lên, và hình thành
các hình ảnh và các cảm sắc tinh thần khi đang nghe đọc.
Ngoài việc đọc lớn tiếng còn có các trò chơi sắp chữ. Việc đánh vần các chữ ở trò
chơi là cách giúp trẻ dễ phảt triển khả năng ngôn ngữ. Đây là loại trò chơi mà con
bạn có thể chơi lúc nào cũng được, nhất là khi đang chờ đợi, hoặc đang đi trên
đường.
3. Giới hạn xem truyền hình và video. Đây là một đề tài còn đang được các
chuyên gia tranh cãi gay gắt. Truyền hình có làm phát triển trí não của trẻ không?
Các trò chơi, những cảnh bạo lực trên truyền hình thì sao? Các trò chơi điện tử có