TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ QUỐC TẾ
------------***------------
TIỂU LUẬN GIỮA KỲ
KINH TẾ QUỐC TẾ 2
ẢNH HƯỞNG CỦA BIẾN ĐỘNG GIÁ DẦU ĐẾN CÁN CÂN
THƯƠNG MẠI CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2000-2023
Lớp tín chỉ : KTE316(2324-2)1.1
GV hướng dẫn : TS. Chu Thị Mai Phương
Nhóm thực hiện : Nhóm 2
Thành viên nhóm : 6 – Phạm Vũ Tuyết Anh – 2114410014
36 – Dương Thị Huyền – 2114410079
41 – Đoàn Thị Thu Hương - 2111410612
44 – Phạm Vũ Thu Hương – 2111410064
66 – Nguyễn Thị Ngọc – 2114410131
80 – Nguyễn Phương Thảo – 2114410174
Hà Nội, tháng 03 năm 2023
1
ẢNH HƯỞNG CỦA BIẾN ĐỘNG GIÁ DẦU ĐẾN CÁN CÂN THƯƠNG MẠI
CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2000-2023
Phạm Vũ Tuyết Anh1, Nguyễn Thị Ngọc, Phạm Vũ Thu Hương,
Đoàn Thị Thu Hương, Dương Thị Huyền, Nguyễn Phương Thảo
Sinh viên K60 Kinh tế quốc tế - Khoa Kinh tế quốc tế
Trng Đi hc Ngoi thng, H Ni, Vit Nam
Từ Thúy Anh, Chu Thị Mai Phương
Ging viên Khoa Kinh tế quốc tế
Trng Đi hc Ngoi thng, H Ni, Vit Nam
Tóm tắt:
Nghiên cứu sử dụng dữ liệu giai đoạn 2000-2023, thông qua phương pháp nghiên
cứu định tính, xem xét thực nghiệm tác động của sự biến động giá dầu tác đến cán cân
thương mại Việt Nam. Trong ngắn hạn, cú sốc giá dầu tăng lên làm cho tỉ lệ xuất, nhập
khẩu gia tăng. Tuy nhiên trong dài hạn, việc tăng giá dầu khiến cán cân thương mại trở nên
thâm hụt. Việc mất cân đối cán cân thương mại xy ra sẽ nh hưởng rất lớn đến đời sống
của người nhân nhiều mặt như tỷ lệ thất nghiệp tăng, lạm phát tăng, an sinh xã hội sụt gim,
chất lượng cuộc sống đi xuống, và nặng hơn sẽ gây nên tình trạng phát triển không bền
vững. Từ kết qu nghiên cứu, một vài hàm ý chính sách được đưa ra để thúc đẩy tăng
trưởng kinh tế Việt Nam trong điều kiện bất ổn kinh tế vĩ mô ngày càng gia tăng.
Từ khóa: Biến đng giá dầu, cán cân thng mi, tăng trởng kinh tế.
1 Email liên hệ: k60.2114410014@ftu.edu.vn
2
IMPACT OF OIL PRICE FLUCTUATIONS ON BALANCE OF TRADE IN
VIETNAM DURING THE PERIOD 2000-2023
Abstract:
The study utilizes data from the period 2000-2023, employing qualitative research
methods to examine the empirical impact of oil price fluctuations on Vietnam's trade
balance. In the short term, an increase in oil prices leads to an increase in the export-import
ratio. However, in the long term, rising oil prices contribute to a trade deficit. The
imbalance in the trade balance will significantly affect various aspects of people's lives,
such as increasing unemployment rates, rising inflation, declining social welfare,
deteriorating quality of life, and potentially unsustainable development. Based on the
research results, several policy implications are proposed to promote Vietnam's economic
growth amidst increasing macroeconomic instability.
Keywords: Oil price fluctuations, balance of trade, economic growth.
1. Giới thiệu chung
Tầm quan trọng của dầu thô trong hệ thống kinh tế tổng thể và tác động của bất ổn
giá dầu đối với phát triển kinh tế vĩ mô đã thu hút sự quan tâm lớn hầu hết ở các quốc gia
khác nhau. Dầu là một trong những nguyên liệu quan trọng nhất trong nền kinh tế toàn cầu,
đóng vai trò thiết yếu cho nhiều ngành công nghiệp như vận ti, sn xuất, và năng lượng.
Nó cung cấp 33% nguồn năng lượng và được coi là nguồn nhiên liệu lớn nhất thế giới
(Basnet và Upadhyaya, 2015). Do đó, sự biến động giá dầu luôn là mối bận tâm của các
nhà hoạch định chính sách. Nó nh hưởng mạnh mẽ đến nhiều khía cạnh của nền kinh tế
như tăng trưởng kinh tế, lạm phát, thất nghiệp và đặc biệt là cán cân thương mại.
Nền kinh tế Việt Nam là một trường hợp khá hấp dẫn khi phân tích nh hưởng của
giá dầu tới cán cân thương mại vì Việt Nam là nền kinh tế mở, nhỏ, thực hiện xuất khẩu
dầu thô từ năm 1992. Tuy là một trong những nước xuất khẩu dầu thô với nguồn thu từ
3
xuất khẩu mặt hàng này chiếm khong 10% ngân sách nhà nước (Thư viện Quốc hội, 2015)
nhưng Việt Nam chỉ có sn lượng trong nước nhỏ, trữ lượng hạn chế nên phi nhập khẩu
khối lượng lớn sn phẩm dầu để đáp ứng nhu cầu trong nước mặc dù đã vận hành nhà máy
lọc dầu đầu tiên Dung Quất từ năm 2009 (Pham và Sala, 2020). Do đó, nền kinh tế Việt
Nam nhạy cm hơn với biến động giá dầu so với các nước đang phát triển có nguồn cung
dầu lớn. Hơn nữa, giá dầu ở Việt Nam phần lớn bị nh hưởng bởi các chính sách và biện
pháp can thiệp kiểm soát giá của Chính phủ. Vì vậy, việc phân tích phn ứng của nền kinh
tế trước cú sốc giá dầu là chủ đề được c giới học thuật và các nhà hoạch định chính sách
đặc biệt quan tâm.
Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để điều tra mối quan hệ giữa giá dầu và các
biến kinh tế vĩ mô. Trong đây, các trường hợp nghiên cứu thường được chọn là Mỹ, các
nước OECD hoặc một nhóm nước ở châu Á trong khi trường hợp của Việt Nam chưa được
xem xét kĩ lưỡng. Ngoài ra còn có một số nghiên cứu được thực hiện ở Việt Nam. Tuy
nhiên, các công trình này chủ yếu tập trung vào các biến tăng trưởng, lạm phát mà chưa
đánh giá đúng mức độ nh hưởng của cú sốc giá dầu đến các chỉ số kinh tế vĩ mô như lạm
phát, tăng trưởng, chi tiêu chính phủ và tỷ lệ thất nghiệp. Vì vậy, nhóm tác gi nhận thấy
vấn đề này rất cần được mở rộng nghiên cứu, đặc biệt đối với các quốc gia đang phát triển
như Việt Nam.
2. Cơ sở lý thuyết
2.1. Cán cân thương mại
Theo góc độ xuất nhập khẩu, cán cân thương mại là phần chênh lệch giữa giá trị
xuất khẩu và giá trị nhập khẩu của một nước trong một khong thời kỳ xác định. Nếu cán
cân thương mại của một quốc gia có giá trị dương thi quốc gia đó đang ở trong tình trạng
thặng dư thương mại (giá trị xuất khẩu vượt quá giá trị nhập khẩu), còn nếu cán cân thương
mại có giá trị âm thì quốc gia đó đang bị thâm hụt thương mại (giá trị nhập khẩu vượt quá
giá trị xuất khẩu).
Cán cân thương mại (TB) = Giá trị xuất khẩu (X) - Giá trị nhập khẩu (M)
4
Cán cân thương mại thặng dư khi (X - M) > 0. Thặng dư thương mại làm tăng lượng
tài sn của nền kinh tế. Ngoài ra, thặng dư còn góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo
thêm công ăn việc làm mới, tăng tích lũy quốc gia dưới dạng ngoại hối, tạo uy tín và tiền
đề để đồng nội tệ tự do chuyển đổi. Ngược lại khi (X - M) < 0 thì cán cân thương mại bị
thâm hụt. Nếu tình trạng thâm hụt kéo dài nhiều năm, điều này cũng đồng nghĩa với việc
phi cắt bớt nhập khẩu như là một phần của những biện pháp tài chính và tiền tệ khắc khổ.
Kết qu là làm gim tăng trưởng kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô, gia tăng tình trạng thất
nghiệp.
Tuy nhiên, tình trạng cán cân thương mại thặng dư hay thâm hụt trong ngắn hạn
chưa nói lên trạng thái thực của nền kinh tế, vấn để lá ở chỗ thâm hụt cán cân thương mại
ở mức có thể đm bo mức chịu đựng của cán cân tài khon vãng lai và nợ nước ngoài.
Cán cân thương mại hàng hóa và dịch vụ (X - M) cùng với các yếu tố khác như chi
cho tiêu dùng (C), chi cho đầu tư (l), chi tiêu của chính phủ (G) cầu thành tổng thu nhập
quốc dân (GDP). Như vậy, cán cân thương mại là một bộ phận cấu thành tổng thu nhập
quốc dân, thặng dư hay thâm hụt cán cân thương mại nh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng
kinh tế.
GDP = C + I + G + (X - M)
Như vậy cán cân thương mại có mối quan hệ mật thiết với các chi số kinh tế vĩ mô
cơ bn. Trạng thái của cán cân thương mại thể hiện động thái của nền kinh tế ở những điểm
khác nhau. Chính vì vậy, biến động của cán cân thương mại trong ngắn hạn và dài hạn là
cơ sở để các chính phủ điều chỉnh chiến lược và mô hình phát triển kinh tế, chính sách cạnh
tranh,…
2.2. Các yếu tố tác động đến cán cân thương mại
Nhập khẩu: có xu hướng tăng khi GDP tăng và thậm chí nó còn tăng nhanh hơn.
Sự gia tăng của nhập khẩu khi GDP tăng phụ thuộc xu hướng nhập khẩu biên (MPZ). MPZ
là phần của GDP có thêm mà người dân muốn chi cho nhập khẩu. Ví dụ, MPZ bằng 0,1
nghĩa là cứ 1 đồng GDP có thêm thì người dân có xu hướng dùng 0,1 đồng cho nhập khẩu.