Working Paper
Kinh tế học quốc tế 2 – KTE316(HK2-2324)1.1
PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA TRỢ CẤP XUẤT KHẨU NÔNG SẢN MỸ
LÊN MEXICO
Bùi Phương Thảo1 , Vũ Bình Dương, Bùi Công Minh, Đinh Thị Bích Ngọc,
Đào Xuân Nhật
Sinh viên K60 Kinh tế quốc tế - Khoa Kinh tế quốc tế
Trường Đại học Ngoại thương, Hà Nội, Việt Nam
Chu Thị Mai Phương
Giảng viên Khoa Kinh tế quốc tế
Trường Đại học Ngoại thương, Hà Nội, Việt Nam
Tóm tắt:
Nông nghiệp là một ngành chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, bao gồm cả yếu tố tự
nhiên (khí hậu, môi trường,...) và yếu tố thương mại toàn cầu. Vì thế, hiện nay, khi trình
độ kinh tế càng phát triển, các quốc gia chủ trương mở cửa thúc đẩy xuất nhập khẩu tăng
trưởng, việc ban hành thêm các chính sách bảo hộ và trợ cấp nông nghiệp được phổ biến
hơn cả. Lấy trợ cấp xuất khẩu nông sản Mỹ làm đề tài nghiên cứu, nghiên cứu này nhằm
phân tích và đánh giá về tác động của trợ cấp xuất khẩu nông sản của nước Mỹ lên kim
1 Tác giả liên hệ, Email: k60.2114410172@ftu.edu.vn
ngạch xuất khẩu của Mỹ sang Mexico trong giai đoạn 2012 - 2022 dựa trên lý thuyết trợ
cấp xuất khẩu kết hợp với mô tả so sánh dữ liệu.
Từ khoá: Trợ cấp, Xuất khẩu, Nông sản
EVALUATE THE IMPACT OF US AGRICULTURAL EXPORT SUBSIDIES ON
US EXPORT TURNOVER TO MEXICO
Abstract:
Agriculture is an industry influenced by many factors, including natural factors
(climate, environment,...) and global trade factors. Therefore, currently, as the economic
level becomes more developed, countries advocate openness to promote import-export
growth, and the issuance of additional protection policies and agricultural subsidies is more
popular. Taking US agricultural export subsidies as the research topic, this study aims to
analyze and evaluate the impact of US agricultural export subsidies on US export turnover
to Mexico in the period 2012 - 2022 is based on export subsidy theory combined with a
comparative description of the data.
Keywords: Subsidy, Export, Agricultural products
1. Đặt vấn đề
Trên thực tế, các khoản trợ cấp có những mặt lợi nhất định, góp phần đa dạng hóa
nền kinh tế, là tiền đề để nước xuất khẩu đưa sản phẩm của mình vào nhiều thị trường khác
nhau,... Tuy nhiên, việc sử dụng trợ cấp xuất khẩu nông sản cũng dẫn đến nhiều ảnh hưởng
như khuyến khích sản xuất trong nước quá mức, tác động tới giá thế giới, làm giảm tính
cạnh tranh khiến thị trường nông sản thế giới bị gián đoạn, bóp méo.
Mỹ là một trong các cường quốc hàng đầu thế giới về kinh tế, được xếp vào hàng
các nước phát triển. Bằng việc sử dụng trợ cấp nông sản trong nước, dĩ nhiên Mỹ đã và
đang làm tốt với các “nhà nông Mỹ" khi chi hàng tỷ USD cho việc sản xuất nông sản, tuy
nhiên, với các nước có Mỹ là một thị trường xuất khẩu, đây lại là mối quan ngại lớn. Vào
năm 2022, chính phủ Mỹ đã cấp gói trợ cấp 15,6 tỷ đô la Mỹ cho các chủ nông trại.
Nguồn: Department of Agriculture, Economic Research Services
Trợ cấp nông sản tại các nước phát triển vẫn là một vấn đề lớn cần giải quyết. Các
nước đang phát triển chỉ trích các chính sách trợ cấp, trợ giá nông sản của các nước phát
triển khiến họ không thể cạnh tranh công bằng trên thị trường thế giới. Nhiều chuyên gia
kinh tế phê phán chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch của các nước giàu đang cản trở các nỗ lực tự
do hoá thương mại đối với mặt hàng nông sản của các nước kém phát triển hơn; cản trở
công cuộc xóa đói, giảm nghèo ở các nước này. Cuộc chiến thương mại gay gắt giữa Mỹ
và Mexico là một trong những điển hình về tranh chấp bảo hộ mậu dịch tại nước sở tại và
nước xuất khẩu.
Trong suốt nhiều năm, Mỹ và Mexico luôn có những động thái “trả đũa” nhau khi
Mỹ luôn ưu tiên trợ cấp xuất khẩu nông sản trong nước và đánh thuế cao với các mặt hàng
xuất khẩu từ Mexico đến Mỹ. Vậy Mỹ đã sử dụng các biện pháp trợ cấp như thế nào? Và
tác động của các biện pháp trợ cấp xuất khẩu nông sản của Mỹ lên Mexico là gì? Sự quan
tâm này là động lực của nhóm tác giả để nghiên cứu đề tài này. Mục đích của nghiên cứu
này là tìm hiểu sâu hơn các tác động về trợ cấp xuất khẩu nông sản của Mỹ đến nền kinh
tế Mexico đóng góp phần nào những kiến nghị về việc sử dụng có hiệu quả các biện pháp
giải quyết tranh chấp.
2. Cơ sở lý thuyết và tổng quan tình hình nghiên cứu
2.1. Cơ sở lý thuyết
2.1.1. Khái niệm về trợ cấp
Theo WTO, trợ cấp được hiểu là bất kỳ hỗ trợ tài chính nào của Nhà nước hoặc một
tổ chức công (trung ương hoặc địa phương) dưới một trong các hình thức sau mang lại lợi
ích cho doanh nghiệp/ngành sản xuất:
(i) Hỗ trợ trực tiếp bằng tiền chuyển ngay (ví dụ cấp vốn, cho vay, góp cổ phần) hoặc hứa
chuyển (ví dụ bảo lãnh cho các khoản vay);
(ii) Miễn hoặc cho qua những khoản thu lẽ ra phải đóng (ví dụ ưu đãi thuế, tín dụng);
(iii) Mua hàng, cung cấp các dịch vụ hoặc hàng hoá (trừ cơ sở hạ tầng chung);
(iv) Thanh toán tiền cho một nhà tài trợ hoặc giao cho một đơn vị tư nhân tiến hành các
hoạt động (i), (ii), (iii) nêu trên theo cách thức mà Chính phủ vẫn làm. Các khoản hỗ trợ
này được hiểu là mang lại lợi ích cho đối tượng được hưởng hỗ trợ nếu nó được thực hiện
theo cách mà một nhà đầu tư tư nhân, một ngân hàng thương mại…bình thường sẽ không
khi nào làm như vậy (vì đi ngược lại những tính toán thương mại thông thường).
2.1.2. Khái niệm về trợ cấp xuất khẩu
Theo WTO, trợ cấp xuất khẩu là trợ cấp căn cứ vào kết quả xuất khẩu, ví dụ thưởng
xuất khẩu, trợ cấp nguyên liệu đầu vào để xuất khẩu, miễn thuế/giảm thuế cao hơn mức mà
sản phẩm tương tự bán trong nước được hưởng, ưu đãi bảo hiểm xuất khẩu, ưu đãi tín dụng
xuất khẩu. Trợ cấp xuất khẩu là trợ cấp với đối tượng nhận trợ cấp là các doanh nghiệp sản
xuất hàng hóa trước tiên hoặc chủ yếu là để xuất khẩu, hay nói cách khác, hàng hoá được
trợ cấp phải là hàng hóa được tiêu thụ tại thị trường nước ngoài. Mục đích của trợ cấp xuất
khẩu là nhằm đẩy mạnh xuất khẩu.
2.1.3. Các hình thức trợ cấp xuất khẩu phổ biến trong ngành nông nghiệp
Dựa vào các quy định của WTO trong Hiệp định trợ cấp và các biện pháp đối kháng
- Agreement on Subsidies and Countervailing Measures (SCM) theo WTO (1995), trợ cấp
xuất khẩu được chia thành ba loại:
Trợ cấp đèn đỏ (Red-light Subsidies): Trợ cấp đèn đỏ được quy định tại Điều 3 và
được xác định là việc Chính phủ trợ cấp trực tiếp cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Các
biện pháp trợ cấp đèn đỏ bị cấm hoàn toàn bao gồm:
(i) Cung ứng nguồn tiền liên quan đến thưởng xuất khẩu hoặc cung ứng đầu vào với nhiều
điều kiện ưu đãi;
(ii) Các ưu đãi liên quan đến thuế như miễn thuế trực thu, giảm thuế gián thu đối với sản
phẩm xuất khẩu mà mức miễn này vượt quá cả mức thuế đánh vào các loại sản phẩm tương
tự trong nước;
(iii) Hoàn quá mức thuế nhập khẩu đối với nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp sản xuất
hàng xuất khẩu;
(iv) Chương trình bảo hiểm xuất khẩu bắt buộc nhưng mức phí bảo hiểm không đủ để trang
trải các chi phí dài hạn của chương trình bảo hiểm;
(v) Tín dụng xuất khẩu của Chính phủ với lãi suất thấp hơn lãi suất đi vay. Tất cả các
trường hợp trên đều coi như trợ cấp ở dạng đèn đỏ - trợ cấp trực tiếp và bị cấm sử dụng.
Nếu chứng minh được hàng xuất khẩu đã hưởng một trong các loại trợ cấp trên, nước nhập
khẩu được phép dùng các biện pháp đối kháng trừng phạt.
Trợ cấp đèn vàng (Yellow-light Subsidies): Trợ cấp đèn vàng là các loại trợ cấp
mang tính đặc thù, không phổ biến và thường chỉ áp dụng đối với đối tượng giới hạn như
doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp, một ngành hoặc nhóm ngành, hoặc một khu vực
địa lý cụ thể. Tuy nhiên, trợ cấp loại này vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi các biện pháp đối