Bài giảng Chương 8&9: Thân nhiệt, vitamin và sinh lý máu - Phạm Kim Đăng

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

114
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Chương 8&9: Thân nhiệt, vitamin và sinh lý máu trình bày khái niệm, quá trình sinh nhiệt, cơ chế điều tiết nhiệt, vitamin, chức năng sinh lý máu, thành phần sinh lý máu... Đây là tài liệu dành cho cho sinh viên ngành nuôi trồng thủy sản.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Chương 8&9: Thân nhiệt, vitamin và sinh lý máu - Phạm Kim Đăng

Pham Kim Dang- khoa CNTS 5/11/2009 Ch−¬ng VIII - Th©n nhiÖt vµ VTm §1- Th©n nhiÖt I. Kh¸i niÖm: T0 c¬ thÓ 2 lo¹i + M¸u nãng (æn ®Þnh, k0 ∈ t0 m«i tr−êng): chim, §V cã vó + M¸u l¹nh (∈ t0 m«i tr−êng): Õch, nh¸i, bß s¸t + Th©n nhiÖt g/s æn ®Þnh ∈ gièng, tuæi, tr¹ng th¸i s.lý + Th©n nhiÖt ∈ sinh & to¶ nhiÖt: - Sinh > to¶ t¨ng. - Sinh = to¶ æn ®Þnh - Sinh < to¶ gi¶m Bß(37,5-38,5); tr©u (38-38,5); lîn (39-39,5); g (40,5- 41)1 II. Qu¸ tr×nh sinh nhiÖt - Oxi hoá ®−êng, axÝt bÐo - Chñ yÕu c¬: (70%). Khi h/® gÊp 4-5 lÇn - Gan, thËn, tuyÕn: 6-7%, x−¬ng, sôn, m« LK sinh Ýt nhÊt. - ¶/h ngo¹i c¶nh: ®«ng ↑tr−¬ng lùc c¬ (run, rïng m×nh, cãng, cøng h m) ↑T§C ↑S.nhiÖt. HÌ ↓S.nhiÖt c©n b»ng m.tr−êng - ∈ tr¹ng th¸i TK: c¨ng th¼ng, giËn d÷… III. Qu¸ tr×nh to¶ nhiÖt 1. C¬ quan to¶ nhiÖt - Da l chñ yÕu (75-85% l−îng nhiÖt to¶ ra) - Phæi qua h« hÊp (9-10%) - Tiªu ho¸: + s−ëi ©m thøc ¨n, n−íc uèng 2 + theo ph©n v n−íc tiÓu. 2. C¸c ph−¬ng thøc to¶ nhiÖt a.TruyÒn nhiÖt: tõ vËt nãng h¬n sang vËt bªn c¹nh mïa ®«ng T0 c¬ thÓ > T0 m«i tr−êng mÊt nhiÖt. ∈: + Chªnh lÖch T0 mïa hÌ truyÒn nhiÖt khã + Giã, ®é Èm (c ng Èm c ng dÔ truyÒn nhiÖt) b.Bøc x¹: vËt nãng h¬n ph¸t x¹ ra m«i tr−êng d−íi d¹ng hång ngo¹i v ng−îc l¹i V¸ch, ®én chuång … ¶/h ®Õn bøc x¹ Mïa ®«ng k0 cã ®én chuång t¨ng bøc x¹ mÊt nhiÖt. T¾m n¾ng hÊp thô bøc x¹. c.Bèc h¬i n−íc: n−íc h¬i lÊy nhiÖt + TiÕt må h«i (ngùa, cõu), h« hÊp (tr©u, chã), n−íc bät + ∈ ®é Èm (kh«ng khÝ kh« bèc h¬i nhanh, ®é Èm cao n¾ng oi bèc h¬i n−íc kÐm th©n nhiÖt t¨ng). 3 http://cnts.hua.edu.vn muc: bai giang 1
Pham Kim Dang- khoa CNTS 5/11/2009 IV. C¬ chÕ ®iÒu tiÕt nhiÖt 1. Hãa häc: qua ®iÒu tiÕt T§C m« b o ↑ hoÆc ↓sinh nhiÖt - §«ng c¬ b¾p run ↑T§C ë c¬, ↑oxh ë gan ↑ sinh nhiÖt mïa ®«ng cÇn cho ¨n no, KF gi u E (gluxit, lipit) - T§C↑ (H tuyÕn gi¸p, vá th.thËn) ngñ ®«ng T’gi¸p ↓ h/® - Mïa hÌ T§C ↓ Ýt ®ãi 4 2. §iÒu tiÕt vËt lý: = co, gi n bÒ mÆt (da, m¹ch…) + §«ng: da, m¹ch ngo¹i vi co ↓to¶ nhiÖt, da t¸i. HÌ ng−îc l¹i + Thay l«ng tr−íc mïa ®«ng (mïa ®«ng d y, hÌ th−a) + T/sè h« hÊp, bèc h¬i n−íc: tiÕt må h«i nhiÒu ↑to¶ nhiÖt v o mïa hÌ (Mïa hÌ nªn t¾m ch¶i cho g/s k0 tuyÕn må h«i) 3. §iÒu tiÕt: TK–TD, trung khu ®iÒu tiÕt vïng d’®åi Vá n·o TK V§ C¬ (↑, ↓ oxh) T0 m«i tr−êng Hypothalamus C¬ quan TK TV nhËn c¶m Vá th.thËn m.qu¶n ngo i da 5 Gi¸p tr¹ng T må h«i §2- vitamin + N/c ë chuét: ®ñ dinh d−ìng (G, L, P, kho¸ng) vÉn bÞ cßi cäc, xï l«ng thiÕu VTM + 1911: B1 (“vie”, “amin”). + VTM K0 ph¶i l chÊt t¹o h×nh, chÊt cung cÊp E m chØ xóc t¸c sinh häc, ®a sè l coenzim + VTM: hîp chÊt h/c, p.tö bÐ (tù nhiªn, tæng hîp), cÇn l−îng rÊt nhá gióp sinh vËt duy tr×, ph¸t triÓn v h/® b×nh th−êng. + Hai nhãm: - Tan trong dÇu mì (A, D, E, K) - Tan trong n−íc (B, C) c¬ thÓ kh«ng tæng hîp ®−îc (lo i nhai l¹i) 6 http://cnts.hua.edu.vn muc: bai giang 2
Pham Kim Dang- khoa CNTS 5/11/2009 I. Vitamin A : - (A1, A2, A3,) H3C CH3 CH3 CH3 H H2 CH = CH – C = CH – CH = CH – C = CH–C - OH H H2 CH3 §V: UI (1 mg VTM A = 3300 UI) H2 1. Nguån gèc + §V: dÇu gan c¸, lßng ®á, b¬, s÷a (s÷a ®Çu) + TV: caroten (ít. c rèt, c chua, gÊc, bÝ ®ao, cá xanh) Trong c¬ thÓ caroten carotenaza (do gan t¹o) VTM A • 90% dù tr÷ ë gan, d¹ng este, cßn l¹i trong m¸u, vâng m¹c 7 2. §Æc tÝnh lý ho¸ + KÕt tinh v ng nh¹t, tan trong dung m«i chÊt bÐo + NhiÒu ®¬n vÞ isopren, LK ®«i dÔ ph©n huû d−íi t/d t0, hång ngo¹i, ®é Èm, oxh ngo i k2 hay khi lÉn dÇu mì bÞ «i Khi h2 chøa VTM A cÇn b¶o qu¶n tèt, chèng oxh 3. Chøc n¨ng sinh lý VTM A 3.1. B¶o vÖ, KT ph¸t triÓn TB th−îng b× n.m (ø/c sõng hãa) ®−êng T.ho¸, h2, s/d, tiÕt niÖu, m¾t. a. ThÞ gi¸c Duy tr× thÞ gi¸c trong tèi, ngo i s¸ng. ThiÕu chøng qu¸ng g (mÊt k/n nhËn c¶m a/s yÕu) 8 * C¬ chÕ: • Vâng m¹c: 2 lo¹i TB nhËn c¶m a/s (h×nh nãn: a/s m¹nh, h×nh trô: a/s yÕu), chÊt c¶m quang: Rodopxin (h×nh trô) HF TK thÞ gi¸c thÊy (a/s yÕu) Rodopxin retinen + opxin (Andehyt cña vtm A) +2H Opxin + VTM A Tõ m¸u* • P/ø n y x¶y ra liªn tôc retinen c¹n dÇn, b/s = VTM A tõ m¸u qua p/ø oxh khö • P/ø x¶y ra t−¬ng tù trong TB h×nh nãn v o ban ng y nh−ng tèc ®é nhanh h¬n ! (TB h×nh nãn: Iodopxin = opxin + aldehyt VTM9A) http://cnts.hua.edu.vn muc: bai giang 3
Pham Kim Dang- khoa CNTS 5/11/2009 b. Sinh dôc: khi thiÕu + ♂: sõng ho¸ th−îng b× èng sinh tinh trë ng¹i sinh tinh + ♀: bÒ mÆt buång trøng d y, kh« v« sinh Lîn n¸i dÔ g©y sÈy thai, chÕt thai hoÆc thai kÐm ph¸t triÓn c. §èi víi da, niªm m¹c: khi thiÕu + Da kh«, nøt nÎ rông l«ng , xï x× + n.m èng T.ho¸ sõng ho¸ h¹n chÕ h/thu suy d.d−ìng + n.m kh« (TB tiÕt muxin bÞ sõng ho¸) dÔ viªm nhiÔm 3.2. KÝch thÝch sinh tr−ëng g/s non, t¨ng t¹o m¸u thiÕu cßi cäc, sinh tr−ëng chËm 3.3. T/d oxh ho n nguyªn: v× VTM A nhiÒu nèi ®«i dÔ tham gia v o oxh khö cßn a/h ®Õn h/® cña VTM C (chÊt tham gia p/ø oxh) 10 II. Vitamin D (D2, D3, D4, D5, D6) • Tõ §V: c¸ biÓn, dÇu gan c¸, s÷a, lßng ®á (C27H43OH) Tõ TV: rÔ, cñ, qu¶, cá t−¬i, nÊm, men bia cã tiÒn VTM D2 11 Chøc n¨ng • Thóc ®Èy hÊp thu Ca, P ë ruét, èng thËn qua: + Thóc ®Èy h×nh th nh LK protein – Ca++ ë n.m m¹c ruét + KT hÊp thu muèi ph«t ph¸t ë èng thËn. ∈ tû lÖ Ca/ P KF thÝch hîp nhÊt =2/1 • ¶/h sù h×nh th nh, cèt ho¸ x−¬ng (do ho¹t ho¸ ph«tphataza) * Khi thiÕu ¶/h hÊp thu Ca, P cè ho¸ k0 ®Çy ®ñ cßi x−¬ng (víi g/s ®ang tr−ëng th nh), mÒm x−¬ng (g/s tr−ëng th nh) G/s tr−ëng th nh h¹ canxi huyÕt phã gi¸p tr¹ng tiÕt PTH ph©n gi¶i canxi x−¬ng mÒm x−¬ng. • ¶/h ®Õn sù co c¬ (co c¬ cÇn Ca++) • ¶/h ®Õn gia cÇm: ®Î trøng Ýt, vá mÒm 12 http://cnts.hua.edu.vn muc: bai giang 4
Pham Kim Dang- khoa CNTS 5/11/2009 Trao ®æi Ca, P ThiÕu Bæ sung TA, T¾m n¾ng buæi s¸ng Khi thõa ↑photph¸t g/s non liÒu canxi axÝt ngõng cao ®éc khã tan tõ s/tr−ëng (lîn: m¸u tô trªn do cèt ho¸ 473000UI èng thËn sím D3/kg T.¨ sái thËn. chÕt sau 4 ↑Trªn ng y) th nh m¹ch x¬ cøng ®/m 13 Vai trß vitamin nhãm B CO2 Chuy n hoá l n nhau Chu trình (Met, Cystein, Glyceryl, Serine) B1, PP Glucose Pantose Biotin B12, Folate Pyruvate B6 B1 Axit bÐo Acetyl CoA Axit amin Ax. Pentothenic B6 CREBs Biotin B12 Methyl alanyl CoA NADA PP O2 NH3 FADH2 H2 O 14 B2 Ph i FME http://cnts.hua.edu.vn muc: bai giang 5
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 Ch−¬ng IX. Sinh lý m¸u * M¸u t×nh tr¹ng d.d, søc khoÎ * C¸c lo¹i dÞch trong c¬ thÓ ? - DÞch gian b o: m¸u ngÊm v o khe hë c¸c TB - DÞch néi b o: v o trong TB - DÞch n o tuû: trong n o tuû - DÞch b¹ch huyÕt: v o èng l©m ba - MÊt m¸u ®ét ngét cho¸ng, ngÊt cã thÓ chÕt do P m¸u ë mao qu¶n gi¶m ®ét ngét, ®.b ë n o ø/c TK - Cã thÓ lÊy 2/3 tæng l−îng m¸u - L−îng m¸u ∈ lo i, 50 –54% trong hÖ tuÇn ho n (tim, m¹ch), cßn l¹i dù tr÷ ë gan, l¸ch Mèi quan hÖ gi÷a khèi l−îng c¬ thÓ v l−îng m¸u mét sè lo i Lo i ml/kg Lo i ml/kg Ng−êi 65-75 Chã 85-100 Bª 90-110 Ngùa- Lai 60-70 Bß 62-77 - ThuÇn 100-110 Lîn: 0-2 th¸ng 75-100 Dª 65-70 Tr. th nh 50 - 60 Cõu 55-65 G 80-100 I. Chøc n¨ng sinh lý m¸u * VËn chuyÓn - V/c O2, CO2 m« b o ↔ phæi - V/c d.d tõ èng tiªu ho¸ m« b o, sp’ T§C (CO2, urª, uric) c¬ quan b i tiÕt * §iÒu ho - Th©n nhiÖt (hÌ ngo¹i vi gi n to¶ nhiÖt, mïa ®«ng co…) - C©n b»ng néi m«i: pH. Ptt… - §iÒu ho thÓ dÞch (Hormon ®iÒu ho T§C, sinh tr−ëng...) * B¶o vÖ: Do c¸c b/c, kh¸ng thÓ ng¨n c¶n, tiªu diÖt VK, vËt l¹ … http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 1
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 II. Thµnh phÇn: 2 TP chÝnh + DÞch thÓ (huyÕt t−¬ng) 60% - v ng nh¹t + Cã h×nh (h/c, b/c, tiÓu cÇu) 40% HuyÕt t−¬ng ≠ HuyÕt thanh cßn fibrinogen b/c Côc m¸u h/c fibrin+TP cã h×nh Chèng ®«ng, ®Ó l¾ng §Ó l¾ng 2.1. Sinh lý huyÕt t−¬ng (plasma) 2.1.1. Th nh phÇn 90–92% H2O 8–10% VCK H÷u c¬ V« c¬ Protein, ®−êng, mì, chñ yÕu bicacbonat hocmon, VTM, men cña Na, K, Ca, Mg a. Protein (6 – 8%) * Albumin + T¹o Ptt m¸u gi÷ n−íc + V/c s¾c tè mËt, a.bÐo … + Tham gia cÊu t¹o t/c m« b o ph¶n ¸nh sù sinh tr−ëng α, β globulin: T/gia v/c cholesteron, H. steroit .. * Globulin MD (IgG, IgA. IgE, IgD, IgM) γ globulin Tham gia c¸c yÕu tè ®«ng m¸u http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 2
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 A/G (hÖ sè protein) t×nh tr¹ng søc khoÎ A↑ (tèt→ søc s¶n xuÊt↑) ↑ -A/G↑ G↓ (c/n MD↓) A ↓ (suy d.d, gan, viªm thËn) -A/G ↓ G ↑ (nhiÔm khuÈn) * Fibrinogen: yÕu tè sè I qu¸ tr×nh ®«ng m¸u b. C¸c th nh phÇn kh¸c * §−êng: - chñ yÕu glucoz cung cÊp E cho c¬, TK * Lipit: chñ yÕu d¹ng mì trung tÝnh, A. bÐo, cholesteron * C¸c men, hocmon, VTM … 2.1.2. pH m¸u v hÖ ®Öm pH: ≈ 7,35 – 7,50 v æn ®Þnh (trong 1 lo i xª dÞch 0,1- 0,2) * æn ®Þnh cã t/d: duy tr× c¸c h/® cña c¬ thÓ (T§C) duy tr× t/d cña c¸c kÝch tè duy tr× h/® c¸c men * §Ó æn ®Þnh th«ng qua: + phæi → th¶i CO2 + thËn → th¶i uric + må h«i → th¶i axÝt h÷u c¬ + chñ yÕu l do hÖ ®Öm HÖ ®Öm m¸u: æn ®Þnh pH m¸u C¸c ®«i ®Öm (axÝt yÕu/muèi axÝt ®ã) or (muèi axÝt/muèi kiÒm) §Öm trong huyÕt t−¬ng (4 ®«i) H2CO3 NaH2PO4 H-protein AxÝt h/c¬ NaHCO3 Na2HPO4 Na-protein muèi Na cña nã §Öm trong hång cÇu (5 ®«i) H2CO3 KH2PO4 HHb HHbO2 AxÝt h/c¬ KHCO3 K2HPO4 KHb KHbO2 muèi K cña nã • Nguyªn t¾c ®Öm: khi cã kiÒm → k/h víi axÝt ®«i ®Öm khi cã axÝt → k/h muèi kiÒm http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 3
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 XÐt c¸c p/ø ®Öm: + KiÒm: BOH + H2CO3 = BHCO3 + H2 O (K, Na) (th¶i qua thËn) H/c¬: Lactic + NaHCO3 = Lactat Na + H2CO3 + AxÝt: H2O+ CO2↑ phæi H+ (m¸u axÝt) Víi CO2 + H2O anhydraza H2CO3 HCO3- - Trong h/c: HHb/KHb, HHbO2/KHbO2 sÏ ®Öm CO2 + H2O → H2CO3 + KHb T/chøc KHCO3 + HHb Phæi Tæ chøc CO2 + H2O → H2CO3 + KHbO2 Phæi KHCO3 + HHbO - Trong huyÕt t−¬ng: H-protein/Na-protein ®Öm Tæ chøc → CO2 + H2O→ H2CO3 + Na-protein Phæi NaHCO3+ H-protein NaHCO3 > 20 lÇn H2CO3 k/n ®Öm axÝt > kiÒm Dù tr÷ kiÒm = sè mg NaHCO3/100ml m¸u (mg%) Dù tr÷ kiÒm ph¶n ¸nh k/n l m viÖc → Ngùa ®ua: 560 – 620 mg%, ngùa kÐo: 460 – 540 Tróng ®éc toan kiÒm: [kiÒm] or [axÝt] m¸u qu¸ cao ⊕ Tróng ®éc axÝt (2 d¹ng) + Thay thÕ: [axÝt] t¨ng, kiÒm dù tr÷ gi¶m nh−ng pH m¸u vÉn trong ph¹m vi s.lý ± 0,1 – 0,2. + K0 thay thÕ: kiÒm dù tr÷ gi¶m nhiÒu pH ngo i ph¹m vi NN - L m viÖc c¨ng th¼ng → tÝch nhiÒu lactic → v o m¸u - Tiªm qu¸ liÒu toan, ®¸i th¸o ®−êng, thÓ xªton lo i nhai l¹i - Viªm phæi hay Methemoglobin K0 th¶i ®−îc CO2 ⊕ Tróng ®éc kiÒm: (thay thÕ v k0 thay thÕ) - B/s urª nhiÒu → thõa NH4+ → tróng ®éc - G/s vïng nói → xuèng ®ång b»ng → tÇn sè h2 cao th¶i nhiÒu CO2 → l−îng NaHCO3 t¨ng nªn ®uæi bé http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 4
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 2.1.3. ASTT m¸u hay huyÕt t−¬ng a. HiÖn t−îng thÈm thÊu: TN: B [C2] - Dung dÞch ®−êng (C2>C1) A B t¨ng lªn: C1= C2(æn ®Þnh) [C1] → Cét n−íc t¨ng lªn t¹o P thuû tÜnh ®¸y b¸n thÊm (chØ n−íc qua) ASTT= P thuû tÜnh trªn 1 §V S m ng b¸n thÊm (cm2) b. C¸ch tÝnh ASTT: = ∑ P (riªng phÇn) ASTTm¸u = ASTT thÓ keo + ASTT tinh thÓ §V cã vó: Ptt = 7,4 atm ≈ 7,4 x 760 mmHg = 5624 mmHg Ptt thÓ keo: protein huyÕt t−¬ng (chñ yÕu albumin) Ptt thÓ keo = 25-30 mmHg, k0 lín, quan träng (gi÷ n−íc) → - Suy d2, viªm thËn→ phï? Ptt tinh thÓ: muèi v/c (chñ yÕu NaCl) - Ptt tinh thÓ = 5600 mmHg cao, Ýt quan träng (p.tö bÐ, dÔ thÈm thÊu ) → Ýt t/d gi÷ n−íc - Viªm thËn (kiªng ¨n mÆn) ? hÊp thu Na+ t¨ng→ ø n−íc m« thËn → phï thËn • Vanhoff: Ptt = iRCT R: h»ng sè khÝ lý t−ëng T: nhiÖt ®é tuyÖt ®èi (2730 tuyÖt ®èi = O0C) C: nång ®é muèi = sè ptg/1000g dung m«i i: h»ng sè ®iÖn ly → iNaCl = 2 → Ptt m¸u = 7,4 atm ≈ 5624 mmHg æn ®Þnh nhê th nh m¹ch cã thô quan nhËn c¶m → ®iÒu ho H2O ra v o = p/x¹. c. ý nghÜa Ptt: - Gi÷ h×nh d¹ng h/c: + ¦u tr−¬ng→Ptt m¸u > Ptt h/c→ teo + Nh−îc tr−¬ng → n−íc v o h/c →vì - ¦/d ®iÒu trÞ: tiÕp n−íc (®¼ng tr−¬ng) - ¦/d pha chÕ d2 sinh lý (NaCl 9 0/00, ringer) http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 5
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 2.2. Th nh phÇn cã h×nh 2.2.1. Hång cÇu (tr/mm3) 2.2.1.1. H×nh th¸i, cÊu t¹o, sè l−îng + g/c: bÇu dôc, nh©n + g/s: ®Üa, lâm 2 mÆt, K0 nh©n→↑ 1,63 lÇn S - M ng: lipoproteit (bÒn), thÈm thÊu chän läc (cho O2, CO2, H2O, glucose & c¸c ion ©m qua) § n håi biÕn d¹ng khi qua mao m¹ch * 90% H2O + 10% VCK (90% Hb, ngo i ra cßn cã men) * S.l−îng: ∈ tuæi, gièng, giíi tÝnh, tr¹ng th¸i sinh lý * Thêi gian sèng: nhai l¹i, lîn: 1 –2 th¸ng lo i kh¸c: ≈ 4 th¸ng H/c gi vì, ®−îc TB l−íi néi m« gan, l¸ch, tuû thùc b o C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña h/c TÕ b o mÇm Khi sù vËn chuyÓn oxi gi¶m ThËn t¨ng tiÕt Erythropoietin Nguyªn T¨ng s¶n sinh h/c ë tuû x−¬ng sinh H/C T¨ng tuÇn ho n cña h/c Kh«i phôc vËn chuyÓn oxi TB l−íi §iÒu ho s¶n sinh hång cÇu H/C http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 6
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 Dinh d−ìng rÊt quan träng ®/víi sù s¶n sinh hång cÇu S¾t, ®ång, B2, B6, B12 v a.folic ¶nh h−ëng cña viÖc bæ sung s¾t ®Õn sè l−îng h/c v sù sinh tr−ëng ë lîn con 2.2.1.2 . Chøc n¨ng sinh lý - V/c O2, CO2, d.d Hb ®.nhËn - §Öm Hb = 90% VCK h/c (g%) ∈ lo i, gièng, tuæi, giíi tÝnh, d2, s.lý .... • Hb = 1 globin (96%) = (2α, 2β) 4 hem (4%) – g¾n 4 chuçi - Hem: vßng protoporphirin = 4 vßng purol nèi = cÇu metyl, Fe++ gi÷a - Fe++ 2 nèi phô: 1 víi globin, 1 dÔ kÕt hîp v ph©n ly víi O2, CO2 a. Chøc n¨ng v/c O2, CO2 Phæi (Po2↑) Hb + O2 M« b o (Po2↓) HbO2 (Fe lu«n Fe++) M« b o (Pco2↑) HbNH2 + CO2 HbNHCOOH Phæi (Pco2↓) Cacbamin (kÕt hîp qua NH2) C¸c tr−êng hîp mÊt k/n v/c O2 * HCN + Hb→ HbCN (Fe2+→Fe3+) methemoglobin → mÊt k/n v/c O2→ ng¹t. Khi bÞ uèng n−íc ®−êng • Hb g¾n CO qua LK phô: ¸i lùc Hb + CO > 250 lÇn Hb + O2 [CO] k2 ≥ 1% → trªn 95% Hb HbCO mÊt k/n v/c HÇm má, than tæ ong (xö lý thë O2 nguyªn chÊt →Khö CO http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 7
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 b. Chøc n¨ng ®Öm: duy tr× pH m¸u nhê c¸c ®«i ®Öm HHb HHbO2 v ®Öm trong h/c KHb KHbO2 M«i tr−êng axetic ®Æc Hb + NaCl kÕt tinh hemin (h×nh th¸i ®Æc tr−ng lo i)→ ®iÒu tra ph¸p y, ph©n biÖt m¸u c¸c g/s. Sù tiªu huû hång cÇu ®¹i thùc b o Fe2+ s¶n xuÊt h/c Fe2+ dù tr÷ d¹ng feritin Bilirubin v o mËt mao qu¶n 2.2.2. B¹ch cÇu (ngh×n/mm3) a. Sè l−îng: ∈ lo i, tuæi, giíi tÝnh, tr¹ng th¸i s.lý - T¨ng sau ¨n, v/®, cã thai, nhiÔm khuÈn … - Gi¶m khi tuæi t¨ng, suy tuû… b. Ph©n lo¹i: 2 lo¹i (cã h¹t + kh«ng h¹t) B/c kh«ng h¹t: b o t−¬ng K0 h¹t (2 lo¹i) - L©m ba cÇu (lympho): nh©n trßn or bÇu dôc chiÕm hÇu hÕt TB, quanh nh©n cã vßng s¸ng T¨ng khi sèt nhiÔm trïng - §¬n nh©n lín: nh©n mãng ngùa chiÕm gÇn hÕt b o t−¬ng B/c cã h¹t: b o t−¬ng nhiÒu h¹t (3 lo¹i): - ¸i toan: h¹t to, ®á da cam - ¸i kiÒm: h¹t nhá, xanh - Trung tÝnh: h¹t nhá, tÝm hång (Êu, gËy, ®èt) → Tû lÖ % c¸c lo¹i b/c (c«ng thøc b/c) Tæng sè Neutrophils Eosinophils Basophils Monocytes Lymphocytes Lo i (109/l) (%) (%) (%) (%) (%) Ng−êi 3-11 55 4 1.0 5 35 Ngùa 5-12 60 5 0.5 4 30 Bß 4-9 35 8 0.1 4 53 Lîn 11-22 45 2 1.0 2 50 Chã 6-18 70 3 0.5 3 23 Cõu 3-11 30 3 0.5 5 62 http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 8
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 Sù s¶n sinh c¸c b¹ch cÇu v tiÓu cÇu c. Chøc n¨ng: thùc b o, ®/ø MD, t¹o interferon Thùc b o: ¨n vËt l¹, VK t¹o ®Ò kh¸ng tù nhiªn (MD bÈm sinh- kh«ng ®.hiÖu) do b/c trung tÝnh, ®¬n nh©n lín + Trung tÝnh: di chuyÓn kiÓu amip, xuyªn m¹ch nhanh (30’ víi KN l¹, 10-20’ ® vaxin). Men p.gi¶i c¸c chÊt ho¹t tÝnh sinh häc + §¬n nh©n lín (®¹i thùc b o): thùc b o m¹nh, k/th lín (4 g®) - g®1: g¾n (KN, VK, vËt l¹ ®−îc g¾n v o c¸c ®iÓm tiÕp nhËn cña b/c) - g®2: nuèt (ph¸t ch©n gi¶ bao bäc KN, VK…) - g®3: t¹o hèc (NSC lâm v o, t¹o hèc v lisosom tiÕt men v o hèc) - g®4: tiªu diÖt (nhê pH hoÆc chÊt oxy ho¸ hoÆc men ph©n gi¶i…) Viªm s−ng, nãng, ® , ®au? NhiÔm khuÈn Èn? chÞu ®−îc 10 lÇn [KS] (lao, Bruxellosis) Sù xuyªn m¹ch v tÝnh ho¸ h−íng ®éng cña b/c trung tÝnh http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 9
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 §¸p øng MD: + Sù sinh KT t−¬ng øng ®Æc hiÖu víi KN b¶o vÖ c¬ thÓ + KT: IgG, IgA, IgM, IgD, IgE +Tr©u bß IgG kh«ng truyÒn qua nhau (6 líp)→ bó s÷a ®Çu + §¸p øng MD (tËp nhiÔm): kÕt qu¶ hîp t¸c 3 lo¹i: ®¹i thùc b o, lympho B, lympho T d−íi 2 d¹ng: - MD dÞch thÓ: (lympho B) t¹o IgG tan trong huyÕt thanh VD: huyÕt thanh ®iÒu trÞ uèn v¸n, d¹i…(thô ®éng) −/d: t¹o v tiªm vacxin chñ ®éng - MD qua trung gian TB (lympho T) KN v o bÞ ®¹i thùc b o b¾t, xö lý tr×nh diÖn quyÕt ®Þnh KN lªn bÒ mÆt. Lympho T nhËn diÖn KN tiÕt Ig g¾n trªn m ng tÕ b o. Lympho T tiªu diÖt = trùc tiÕp or gi¸n tiÕp: + Trùc tiÕp: lympho T kÕt hîp KN→ phøc lympho T-KN v lisosom gi¶i phãng men thuû ph©n KN cña TB l¹ (t/d n y yÕu h¬n gi¸n tiÕp) + Gi¸n tiÕp: Lympho T kÕt hîp KN ®.hiÖu→ gi¶i phãng Lymphokin v o tæ chøc xung quanh. C¸c lymphokin n y khuyÕch ®¹i k/n ph¸ huû KN cña Lympho T MÆt kh¸c: khi lympho T ®−îc ho¹t ho¸ bëi KN th× mét sè lín lympho T míi ®−îc h×nh th nh (TB nhí) tËp trung trong c¸c t/c b¹ch huyÕt nhiÔm lÇn sau→ nhanh h¬n b/c lympho ë tuû Tæ chøc lympho s¬ cÊp b/h lympho T b/h lympho B Tæ chøc lympho thø cÊp Q.®Þnh KN TB ®éc ®Æc TB nhí ®Æc TB nhí KN hiÖu hiÖu nhãm Q.® KN KT t/øng Sù s¶n sinh v biÖt ho¸ c¸c TB lympho http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 10
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 CÊu tróc KT, lym,pho B víi receptor ®Æc hiÖu T¹o Inteferon: - øc chÕ sù nh©n lªn cña c¸c VR - H¹n chÕ hiÖn t−îng ung th− a: VR tÊn c«ng ®iÒu khiÓn TB vËt chñ b: khi VR tÊn c«ng TB vËt chñ s¶n sinh inteferon c: inteferon g¾n víi receptor trªn TB kh¸c kÝch thÝch s¶n sinh protein øc chÕ sù nh©n lªn cña VR nÕu bÞ tÊn c«ng Mét sè tr−êng hîp thiÕu hôt miÔn dÞch + Teo tuyÕn øc bÈm sinh → mÊt k/n biÖt ho¸ lympho T + AIDS : VR HIV thiÕu hôt T HIV cã men ®.biÖt (phiªn m ng−îc) biÕn vËt liÖu di truyÒn ARNVR→ANDVR. Lång ghÐp v o AND cña lympho T → biÕn dÞ v suy tho¸i → suy gi¶m MD + Gumboro ë g l m suy gi¶m MD → dÔ bÞ kÕ ph¸t http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 11
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 2.2.3. TiÓu cÇu - TB nhá, kh«ng nh©n, h×nh cÇu hoÆc bÇu dôc - Sè l−îng: 100.000 → 600.000/mm3 ë §V cã vó - Vai trß: quan träng trong sù ®«ng m¸u Khi va th nh m¹ch→ vì→ gi¶i phãng: thrombokinaz (xóc tiÕn ®«ng m¸u), serotonin (co m¹ch → côc m¸u) III. §«ng m¸u -P/ø b¶o vÖ chèng mÊt m¸u. Khi m¹ch m¸u bÞ tæn th−¬ng h×nh th nh h ng r o b¶o vÖ vÕt th−¬ng -Sinh ho¸: c¸c p/ø cña c¸c men khi ch¶y m¸u B¶n chÊt: Fibrinogen → fibrin ®an th nh l−íi → m¸u ®«ng → chiÕt xuÊt ra huyÕt thanh 1. C¬ chÕ: 3 g®, 13 yÕu tè I Fibrinogen (gan t¹o ra) VIII chèng ch¶y m¸u A: s½n HT Prothrombin (tiÒn men gan Chèng ch¶y m¸u B (y/tè II IX TH víi xóc t¸c VTM K) Kristmass) III Tromboplastin (tiÓu cÇu vì) X YÕu tè Steward (gan) IV Ca++ (ho¹t ho¸ Prothrombin) XI Protromboplastin (s½n HT) V Proaccelerin: gan, ↑V®«ng m¸u Y/tè Hageman (ho¹t ho¸ XII ®«ng m¸u, s½n HT, bt k0 h/®) VI D¹ng ho¹t ho¸ yÕu tè V VII YÕu tè xóc tiÕn thrombin XIII Y/tè æn ®Þnh fibrin: s½n HT - Ngo i ra khi tiÓu cÇu vì cßn: serotonim, plaspholipit - Qu¸ tr×nh ®«ng m¸u (3 g®) G®1: tæn th−¬ng, t/cÇu vì → prothromboplastin (v« ho¹t) Prothromboplastin IV(Ca++), V, VIII Thromboplastin* IX, XII (hay Thrombokinaza) Thrombokinaza G®2: Prothrombin Thrombin* IV(Ca++), V, VII, X IV(Ca++), VIII G®3: Fibrinogen Fibrin (sîi huyÕt) TiÓu cÇu M¸u trong m ch kh«ng ®«ng? http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 12
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 - Fibrinogen(-) ®Èy nhau→ ho tan. T/d cña Thrombin mét sè mÊt ®¶o cùc → c¸c Fibrinogen (+) hót (-) → t¹o sîi - B×nh th−êng m¹ch nh½n tr¬n → t/cÇu kh«ng vì, y/tè XII chØ h/® khi va bÒ mÆt gå ghÒ - C¸c y/tè ë d¹ng v« ho¹t v tån t¹i c¸c chÊt chèng ®«ng: heparin (gan t¹o ra), antithrombin, antithromboplastin 2. øng dông - CÇm m¸u: VTM K xóc t¸c cho gan tæng hîp prothrombin Buéc vÕt th−¬ng → m¹ch co, t/cÇu vì → ↑thromboplastin Thªm c¸c nh©n tè g©y ®«ng m¸u nh− thrombin CaCl2 … - Chèng ®«ng: Heparin, antithrombin, antithromboplastin, Hirudin (®Øa), Citrat Natri 5%, Kalioxalat → oxalatcanxi ↓ (èng nghiÖm) IV. Nhãm m¸u - Bordet 1895: HT lo i n y cã k/n l m NK h/c lo i kh¸c - Landsteiner 1900, ®iÒu ®ã cßn x¶y ra trong cïng lo i t×m ra KN & KT ®Æc hiÖu nhãm m¸u 1. Nguyªn nh©n ng−ng kÕt h/c + M ng h/c cã NKN (KN): cã thÓ A, B, AB or k0 + HT cã NKT (KT): cã thÓ α, β, αβ or k0 cã + Sù ng−ng kÕt chØ x¶y ra KN + KT t/− (A+ α, B + β, AB + α or β or α + β) 2. Nhãm m¸u: C¨n cø sù cã mÆt cña NKN v NKT M¸u ng−êi nhËn A B AB O M¸u ng−êi cho HC HT (β) (α) (k0 cã) (α +β) A A - + - + B B + - - + AB AB + + - + O Kh«ng cã - - - - HC ng−êi cho kh«ng bÞ HT ng−êi nhËn l m NK l ®−îc A A O O AB AB B B http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 13
Ph m Kim ðăng ðHNN HN 5/11/2009 3. øng dông + TruyÒn m¸u + Quan hÖ ®Õn ®Ò kh¸ng: A (bÖnh h« hÊp), O (bÖnh tiªu ho¸) + Chän gièng → liªn quan ®Õn søc s¶n xuÊt + Nhãm m¸u g/s phøc t¹p → trén hai giät m¸u… + Quan hÖ hä h ng (A, B tréi so víi O) → C¶ 2 bè mÑ l O → con O C¶ 2 bè mÑ l A → con A hoÆc O C¶ 2 bè mÑ l B → con B hoÆc O → Ngo i ra cßn nhãm m¸u Rh. ≠ c¬ b¶n gi÷a 2 hÖ n y: hÖ OAB (KT tù nhiªn), Rh (KT MD) KN cã 6 lo¹i: C, D, E, c, d, e… . /. http://cnts.hua.edu.vn M c Bài gi ng 14