27/08/2021
33
Chất lượng cuộc sống thấp
CHƯƠNG 3
DÂN SỐ VÀ CÁC VẤN ĐỀ XÃ HỘI
65
66
27/08/2021
34
Nội dung chương 3
3.1. Dân số và giáo dục
3.1.1. Khái niệm và các chỉ tiêu đánh giá
3.1.2. Ảnh hưởng của dân số đến giáo dục
3.1.3. Ảnh hưởng của giáo dục đến dân số
3.1.4. Giải pháp giải quyết mối quan hệ giữa dân số và giáo dục
3.2. Dân số và y tế
3.2.1. Tác động của dân số đối với hệ thống y tế
3.2.2. Tác động của y tế đối với dân số
3.2.3. Giải pháp giải quyết mối quan hệ giữa dân số và y tế
3.3. Dân số và bình đẳng giới
3.3.1. Các khái niệm cơ bản liên quan đến giới và bình đẳng giới
3.3.2. Quan hệ giữa dân số với bình đẳng giới
3.3.3. Giải pháp giảm bớt bất bình đẳng giới trong chăm sóc sức khỏe sinh sản
3.1. Dân số và giáo dục
3.1.1. Khái niệm và các chỉ tiêu đánh giá
Giáo dục là quá trình hoạt động có ý thức, có mục đích, có kế hoạch nhằm truyền
cho lớp người mới những kinh nghiệm đấu tranh và sản xuất những tri thức về tự
nhiên, về xã hội và về tư duy, để họ có thể có đủ khả năng tha m gia vào lao động
và đời sống xã hội.
Một nền giáo dục hiện đại tiến bộ thường được xem xét bởi các đặc trưng sau:
üTính đại chúng: nền giáo dục cho mọi người vì mọi người.
üTính nhân văn, dân tộc và nhân loại.
üSự bình đẳng về cơ hội học tập và trình độ học vấn giữa các nhóm xã hội.
67
68
27/08/2021
35
Để đánh giá trình độ phát triển về giáo dục của một quốc gia, người ta thường dùng
hệ thống chỉ tiêu sau:
Về mặt số lượng:
üTổng số học sinh, có thể chia ra theo cấp, lớp đối với học sinh phổ thông, các trường
trung cấp, cao đẳng và đại học.
üTỉ lệ học sinh của các lớp so với số trẻ em trong độ tuổi tương ứng.
üSố học sinh, sinh viên trên một vạn dân.
Về chất lượng:
üTỷ số học sinh, sinh viên và giáo viên.
üTrình độ của giáo viên.
üTrang thiết bị trường học.
üChi phí bình quân cho một học sinh, sinh viên.
3.1.1. Khái niệm và các chỉ tiêu đánh giá
3.1.2. Ảnh hưởng của dân số đến giáo dục
Qui mô và tốc độ tăng dân số có tác động trực tiếp và gián tiếp đến quy
mô của ngành giáo dục.
Cơ cấu dân số theo tuổi ảnh hưởng đến quy mô, cơ cấu ngành giáo dục.
Phân bố địa lý dân số cũng ảnh hưởng đến quy mô, cơ cấu, chất lượng
của ngành giáo dục.
69
70
27/08/2021
36
3.1.3. Ảnh hưởng của giáo dục đến dân số
Tác động của giáo dục đến dân số thông qua các yếu tố: kết hôn, sinh, chết và di dân.
Tác động của giáo dục đến dân số không mang tính tức thời, mà hiệu quả của giáo dục đến dân
số phải trải qua một thời kì mới được kiểm nghiệm.
Ví dụ: Tác động của giáo dục đến việc giảm mức sinh phải bắt đầu từ việc chuyển biến từ nhận thức truyền
thống "đông con hơn nhiều của" sang nhận thức "gia đình ít con, ấm no hạnh phúc", đến việc chấp nhận và
thực hiện các biện pháp tránh thai và sinh ít con.
Tuy nhiên, không chỉ có giáo dục mà còn nhiều yếu tố khác cũng tác động đến việc chuyển biến
nhận thức này.
3.1.3. Ảnh hưởng của giáo dục đến dân số
(1) Ảnh hưởng của giáo dục đến quá trình hôn nhân: thể hiện qua quyền lựa chọn bạn
đời; tuổi kết hôn lần đầu và ly hôn. Những người có trình độ học vấn cao, đặc biệt là phụ
nữ, thường được tự do lựa chọn người bạn đời, kết hôn muộn vì thời gian học tập kéo dài và
quyết định ly hôn khi cần thiết.
(2) Ảnh hưởng của giáo dục tới mức sinh: Kết quả của các cuộc điều tra về mức sinh ở
Việt Nam đều xác nhận rằng giữa mức sinh và trình độ học vấn của phụ nữ có mối quan hệ
ngược chiều nhau.
(3) Trình độ giáo dục có ảnh hưởng đặc biệt đến mức chết trẻ em: Hầu hết các công
trình nghiên cứu về mức chết trẻ em ở các nước đang phát triển đều cho rằng trình độ giáo
dục, đặc biệt là giáo dục của phụ nữ là "chìa khoá" để giảm mức chết trẻ em.
71
72
27/08/2021
37
3.1.4. Giải pháp giải quyết mối quan hệ giữa dân số và
giáo dục
Lồng ghép dân số vào kế hoạch hóa phát triển hệ thống giáo dục
Đẩy mạnh phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao chất lượng
dân số
Thu hẹp sự khác biệt về giáo dục giữa các nhóm dân số
3.2. Dân số và y tế
3.2.1. Tác động của dân số đối với hệ thống y tế
“Sức khoẻ là trạng thái thoải mái về thể chất, tinh thần và xã hội, chứ không chỉ
bó hẹp trong nghĩa là không có bệnh tật hay thương tật”.
Sự phát triển của hệ thống y tế của mỗi quốc gia phụ thuộc vào các yếu tố sau:
üTrình độ phát triển kinh tế, xã hội (công nghiệp, nông nghiệp, thương mại, khoa học- kỹ thuật...)
üĐiều kiện vệ sinh môi trường (môi trường sinh thái)
üSự phát triển dân số (quy mô, tốc độ gia tăng, cơ cấu, phân bố dân số)
üChính sách của Nhà nước đối với y tế và các điều kiện chăm sóc sức khoẻ nhân dân (chính sách
đầu tư, đào tạo cán bộ, động viên các nguồn lực...).
Như vậy dân số là một yếu tố có tính chất khách quan và cùng với các yếu tố khác, nó qui định sự
phát triển của y tế về số lượng, chất lượng, hiệu quả cũng như cơ cấu của ngành y tế.
73
74
