27/08/2021
11
CHƯƠNG 2
DÂN SỐ VÀ KINH TẾ
Nội dung chương 2
2.1. Các quan điểm cơ bản về tác động của dân số đến kinh tế
2.2. Dân số, lao động và việc làm
2.3. Gia tăng dân số và phát triển kinh tế
2.4. Quan hệ dân số và kinh tế ở cấp độ gia đình
2.5. Chính sách nâng cao chất lượng dân số và việc làm
21
22
27/08/2021
12
2.1. Các quan điểm cơ bản về tác động của dân số
đến kinh tế
2.1.1. Quan điểm bi quan của R.T. Malthus
2.1.2. Quan điểm lạc quan của J. L. Simon
2.1.3. Quan điểm trung hoà
2.1.4. Quan điểm của Hội nghị quốc tế về Dân số và phát triển tại Ai
cập, năm 1994 về dân số và kinh tế
2.1.5. Quan điểm của Việt Nam về mối quan hệ dân số - phát triển
2.1.1. Quan điểm bi quan của R.T. Malthus
Thomas Robert Malthus là nhà kinh tế người Anh nổi tiếng với tác phẩm nổi tiếng nhất
‘‘Luận bàn về quy luật dân số’’ (An Essay on the Principle of Population) năm 1798. Quan
điểm trong các luận điểm của ông cấp tiến và đối lập với suy nghĩ lúc bấy giờ:
- Sự gia tăng dân số sẽ giảm dần khả năng tự cung lương thực – thực phẩm của thế giới
dựa trên giả thuyết dân số gia tăng vượt quá khả năng phát triển diện tích đất đai trồng
trọt và mùa màng.
- Khi kết hợp với quan điểm của Darwin (người có thuyết chọn lọc tự nhiên chịu ảnh
hưởng từ những phân tích về tăng trưởng dân số của Malthus), Malthus thường bị hiểu
sai. Tuy nhiên đến thế kỷ 20, cùng với sự ra đời của lý luận kinh tế học Keynes, quan
điểm của Malthus lại gây ảnh hưởng rộng rãi trở lại.
23
24
27/08/2021
13
2.1.1. Quan điểm bi quan của R.T. Malthus
Lý thuyết về dân số của mục sư Malthus dựa trên 2 quy luật vĩnh cửu của tự nhiên:
ham muốn về tình dục và nhu cầu về thực phẩm:
Xu hướng gia tăng dân số không ngừng theo cấp số nhân nếu không biện pháp ngăn
cản.
Nguồn tài nguyên thiên nhiên không tăng mà dần cạn kiệt do khai thác nhiều.
Các phương tiện sinh nhai, chịu sự chi phối của năng suất giảm dần, chỉ có thể gia
tăng nhiều nhất là theo cấp số cộng.
Tăng trưởng và thu nhập lại đi xuống.
Quy trình này cứ lặp đi lặp lại, con người trở thành nạn nhân của chính sự hoang
phí tài nguyên của mình.
2.1.1. Quan điểm bi quan của R.T. Malthus
Học thuyết của Malthus đã bị giới khoa học thời bấy giờ chỉ trích rất nhiều vì coi đó
là một cách nhìn “u ám, vô cảm và không có hy vọng về tương lai của thế giới”. Hãy
nêu ý kiến của bạn về quan điểm của Malthus?
25
26
27/08/2021
14
2.1.2. Quan điểm lạc quan của J. L. Simon
Julian Lincoln Simon (1932-1998) là giáo sư về quản trị kinh doanh của Trường ĐH Maryland,
Hoa Kỳ. Trái ngược với Malthus, Simon cho rằng dân số có tác động tích cực đến kinh tế bởi
những lẽ sau đây:
- Quy mô dân số tăng lên kéo theo nhu cầu tiêu dùng tăng lên, thị trường mở rộng thúc đẩy
sản xuất phát triển.
- Sản xuất với quy mô lớn sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Mặt khác, có nhiều người sẽ
làm tăng kiến thức thông qua học hỏi thêm và cạnh tranh. Hơn nữa, sức ép của nhu cầu sẽ
thúc đẩy khoa học, kỹ thuật phát triển.
Tất cả những yếu tố trên sẽ làm sản lượng bình quân đầu người tăng lên. Nghĩa là sản lượng
tăng nhanh hơn dân số, chứ không phải chậm hơn theo mô hình Malthus.
2.1.3. Quan điểm trung hoà
Quan điểm trung hoà về mối quan hệ dân số và kinh tế được thể hiện rõ trong Hội nghị
quốc tế về Dân số và phát triển tại Bu-ca-ret (Rumani) năm 1984, với những nội dung
chính như sau:
üSự tăng dân số không phải là một nguyên nhân chủ yếu hay thậm chí là quan trọng
dẫn đến mức sống thấp.
üVấn đề dân số không chỉ đơn giản là vấn đề số lượng mà là chất lượng cuộc sống con
người và lợi ích vật chất của họ.
üSự tăng nhanh dân số thực ra có làm trầm trọng thêm những vấn đề của sự kém phát
triển.
üNhiều vấn đề phát triển nảy sinh không phải do quy mô dân số mà chính là do sự
phân bố dân số.
27
28
27/08/2021
15
2.1.4. Quan điểm của Hội nghị quốc tế về Dân số và phát triển
tại Ai cập, năm 1994 về dân số và kinh tế
Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) đã tổ chức Hội nghị Tư vấn của các nhà kinh tế
bàn về “Quan hệ giữa tăng trưởng dân số và phát t riển kinh tế”:
Tăng dân số không đủ để tạo ra thay đổi và phát triển kinh tế.
Phát triển kinh tế phải là kết quả của một chuỗi phức hợp các yếu tố, như thể chế,
quyền sở hữu, chí nh sách, ổn định chính trị.
Tác động tiêu cực của tăng trưởng dân số đối với phát triển kinh tế nói chung và ở
cấp độ gia đình nói riêng.
Trong các giai đoạn biến động khác nhau của mức sinh và mức chết thì có những
mối quan hệ khác nhau giữa dân số và phát triển.
2.1.5. Quan điểm của Việt Nam về MQH dân số - phát triển
Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam
(khóa VII), tháng 1 năm 1993 đã thể hiện rõ ràng quan điểm của Đảng về quan hệ dân số -
phát triển nói chung và quan hệ dân số - kinh tế nói riêng:
"Công tác Dân số - Kế hoạch hoá gia đình là một bộ phận quan trọng trong chiến lược
phát triển đất nước, là một trong những vấn đề KT-XH hàng đầu ở nước ta, là một yếu tố
cơ bản để nâng cao chất lượng cuộc sống của từng người, từng gia đình và toàn xã hội".
29
30