8/4/2020
53
Bài 4
CÁC CHIN LƯỢC LCH SÂM TÍNH
TRONG GIAO TIP
ĐỊNH NGHĨA
“Một hành động đền bù cho thể diện âm tính của người nghe: nhu cầu của
anh ta rằng việc tự do hành động của mình không bị ngăn chặn và sự quan
tâm của mình không bị cản trở” (Brown and Levinson, 1990).
“Một hành động giữ gìn thể diện có liên quan đến lịch sự âm tính của ta sẽ
có xu hướng tỏ ra tôn trọng, nhấn mạnh vào tầm quan trọng về thời gian và
sự quan tâm của người khác, và thậm chí bao gồm cả sự xin lỗi vì đã áp đặt
hoặc xen ngang” (Yule, 1997)
“Lịch sự âm tính có thể tóm lược một cách ngắn gọn là ‘chú tâm tới việc làm
sao đừng áp đặt lên người khác hoặc hạn chế tự do của họ, nhưng có giữ
khoảng cách’” (Bentahila & Davies, 1989)
Lịch sự âm tính là bất cứ hành động giao tiếp nào (ngôn từ và/ hoặc phi
ngôn từ) được tạo lập một cách có chủ định và phù hợp nhằm tỏ ra rằng
người nói không muốn xâm phạm vào vùng riêng tư của người nghe, và do
vậy, duy trì khoảng cách giữa họ trong các chu cảnh tình huống và văn hóa
cụ thể (Nguyễn Quang, 2002)
8/4/2020
54
Lch sdương tính Lch sâm tính
Xin li, phin anh cho tôi hiđây phi
nhà anh Chí Quang không ?
Bác ơi, bác cho em hiđây nhà bác
Chí Quang, bác nh?
Lch sâm tính
Lch sdương tính
Lch sdương tính
Quan tâm đếnngười khác
Kéo gn khong cách
Thân mt, gn gũi
Lch sâm tính
Không quan tâm đến chuyn riêng tư
Gikhong cách
Tôn trng, khong cách
Lch sdương tính Lch sâm tính
Lch sdương tính Lch sâm tính
Lịch sự dương tính âm tính trong tương tác giữa A và B
8/4/2020
55
BIỂU HIỆN CỦA LỊCH SỰ ÂM TÍNH
Nói trực ngôn
Không đoán định / thừa nhận
Không ép buộc người nghe
Nêu ra nhu cầu của người nói không muốn làm
phiền người nghe
Đền các nhu cầu khác của người nghe, phát sinh
từ thể diện âm tính
CÁC CHIN LƯỢC CA LCH SÂM TÍNH
Chiến lược 1: Sử dụng gián tiếp ước lệ
Gián tiếp ước lệ: việc sử dụng các đoản ngữ câu ý
nghĩa của chúng xét theo ngữ cảnh tường minh (bởi
tính ước lệ hóa) khác với nghĩa trực trần của chúng
(Brown Levinson, 1990).
Mục đích: phát ngôn đảm bảo tính ng khai nêu ra
được sự áy náy / miễn cưỡng khi đưa ra phát ngôn đó.
Tính công khai cao = mức độ gián tiếp ước lệ thấp
Tính công khai thấp = mức độ gián tiếp ước lệ cao.
8/4/2020
56
Mi quan hgia tính công khai mcđộ gián tiếpước l
Can
you lend me the book?
Anh
thcho tôi mượncun sách yđược không?
Could
you lend me the book?
Anh
thcho tôi mượncun sách yđược không ?
Could
you please lend me the book?
Anh
thlàm ơncho tôi mượncun sách yđược không ?
I wonder
if you could lend me the book?
Không
hiuanh thcho tôi mượncun sách yđược không ?
I was wondering
if you could lend me the book?
D
, không hiuanh thcho tôi mượncun sách yđược không ?
I was wondering
if you could possibly lend me the book?
D
, không hiuanh thlàm ơncho tôi mượncun sách yđược không ?
Tính
công
khai
cao
Tính
công
khai
thp
Gián
tiếp
ước l
thp
Gián
tiếp
ước l
cao
Chiến lược 1: Sử dụng gián tiếp ước lệ
Gián tiếp ước lệ trong giao tiếp nội ngôn luôn gắn với hành
động lời nói gián tiếp. Các câu đều mang trong cấu trúc của
chúng các hiển thị về việc sử dụng hệ hình (lực ngôn trung).
Phát ngôn trctiếp
Câu hi: hi thông tin
Câu khng định: phát
ngôn vthc tế
Câu mnh lnh: ra lnh
Hành động li nói gián tiếp
Câu hi: khng định, đề ngh
C
u không ph
i
đ
ã bán xe r
i
đấ
ych
?
C
u mu
n u
ng chút
đ
ó không?
Câu khng định: ra lnh
Các s
ĩ
quan s
m
c d
ph
c
Câu mnh lnh: mi
U
ng thêm n
a
đ
i
8/4/2020
57
Chiến lược 1: Sử dụng gián tiếp ước lệ
Các hành động lời nói gián tiếp về chức năng dụng học đóng
vai trò như các dấu hiệu ngôn ngữ được sử dụng để che
chắn độ hiển thị của lực ngôn trung lời nói lịch sự hơn
Anh thể qua tôi vào sáng mai để ta
bàn tiếp vấn đề này được không?
Anh qua tôi vào sáng mai để ta bàn
tiếp vấn đề này nhé?
Anh qua tôi vào sáng mai để ta bàn
tiếp vấn đề này.
Tôi đề nghị anh qua tôi vào sáng mai
để ta bàn tiếp vấn đề này.
Lch s, trang trng xa cách
Chche chn bng duhiuthnh đồng,
khnăng lachn bgim thiu
Không sdng phương tin che chn, k
cduhiu tvng tình thái không
khnăng lachn
Sdng động tngvi mcđộ áp
đặt cao, không sdng phương tin che
chnkhông khnăgn lachn, b
áp đặt, đe dathdin cao
Chiến lược 1: Sử dụng gián tiếp ước lệ
Hành động lời nói gián tiếp không phải phương tiện duy
nhất mạnh mẽ nhất để tạo ra tính lịch sự âm tính. Hành
động lời nói trực tiếp với yếu tố đền thể tạo ra phát
ngôn không kém phần lịch sự (thậm chí phần lịch sự hơn).
Anh thể lấy cho tôi cuốn sách trên
bàn kia được không?
Anh làm ơn lấy giúp tôi cuốn sách trên
bàn với.
Hành động linói gián tiếp
Hành động linói trctiếp+ các
tôn ngôn