Bài giảng Khoa học, quản lý và công nghệ dịch vụ (SSME): Chương 1

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

ọ

ệ ị

ả Khoa h c, qu n lý và công ngh d ch ụ v (SSME) ế

ươ

ng 1. Kinh t

ứ tri th c

Ch

PGS. TS. Hà Quang Th yụ

Page 1 > Presentation > SSME - 2009

ươ Ế Ch Ứ ng 1. KINH T TRI TH C, KT THÔNG TIN VÀ

Ụ Ế Ị KINH T D CH V

 Khái niệm

 Từ điển Compact Oxford English Dictionary



sự hiểu biết tinh thông cùng với các kỹ năng mà con người thu nhận được qua kinh nghiệm hoặc giáo dục tổng hợp những gì mà con người biết rõ

 nhận thức và hiểu biết tường minh về một sự việc hoặc một hiện

tượng mà thu nhận được nhờ kinh nghiệm

 http://en.wikipedia.org/wiki/Knowledge hoặc

http://vi.wikipedia.org/wiki/Tri_thức

 Phụ thuộc vào từng lĩnh vực:

 Ở đây: Compact Oxford English Dictionary  Khai phá dữ liệu: mẫu có độ hấp dẫn vượt qua ngưỡng  Hình thức thu nhân tri thức: giáo dục, kinh nghiệm qua hoạt

động thực tiễn

Tri thức

Page 2 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

TRI TH CỨ

Phân loại:  tri thức hiện – tri thức ẩn (Explicit knowledge – Tacit knowledge), tri thức chủ quan – tri thức khách quan (Objective knowledge – Subjective knowledge), tri thức biết – tri thức hành động (Knowing that – Knowing how). Ví dụ tri thức ẩn  tri thức hiện: ngành CNPM

 "know what“: tri thức về sự vật, sự kiện, hiện tượng, Tri thức "know why“: tri thức về thế giới, xã hội và trí tuệ con người, Tri thức "know who“: tri thức về ai và họ làm được gì, Tri thức "know where“, "know when“: tri thức quan trọng cho một nền kinh tế mềm dẻo và động, Tri thức "know how“: tri thức về kỹ năng và kinh nghiệm thực tiễn.

Page 3 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ứ Ế KINH T TRI TH C

ế

ứ :

tri th c

Kinh t  Khái niệm

ề

ử ụ

ự

ộ

ầ

ủ mà vi c s d ng tri th c là đ ng l c ch ứ tri th c, tri th c ậ ượ c v n

ố ượ ụ

ả

ế ề ứ ế ổ c ph bi n và đ ế ng kinh t

ự

ề

ế

ố

ể ộ ạ ầ

ứ

ệ

ộ

ữ

ậ

 Knowledge Economy/KnowledgeBased Economy  [WB06] n n kinh t ứ ệ ế ế. Trong n n kinh t ưở ng kinh t ch t cho tăng tr ượ ượ c phát sinh, đ c yêu c u, đ đ ộ ệ ưở d ng m t cách hi u qu cho tăng tr  [UN00] n n kinh t ế ố mà các y u t then ch t cho s phát tri n là ế ế ự t ch xã h i cho m t h t ng tri th c, năng l c trí tu , m t thi ượ ệ c. thông tin h u hi u và truy nh p đ

 Hai định nghĩa trên là tương tự nhau: ở đây sử dụng định nghĩa

[WB06].

Page 4 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ứ Ế KINH T TRI TH C

ế

ứ : 4 cột trụ

tri th c

Đặc trưng nền Kinh t  Bốn cột trụ của một nền kinh tế tri thức

 Một thiết chế xã hội pháp quyền và khuyến khích kinh tế (An

economic incentive and institutional regime)

Cột trụ này bao gồm các chính sách và thể chế kinh tế tốt, khuyến khích phân phối hiệu quả tài nguyên, kích thích cách tân và thúc đẩy phát kiến, phổ biến và sử dụng các tri thức đang có.

 Một lực lượng lao động được giáo dục và lành nghề (An

educated and skilled labor force)

Cột trụ này bao gồm các yếu tố về năng lực tri thức của nguồn nhân lực trong nền kinh tế. Các thông số về giáo dục và sáng tạo được lựa chọn nhằm thể hiện tiềm năng nói trên. Xã hội học tập và hoạt động học tập suốt đời cũng là các yếu tố đảm bảo tăng cường tiềm năng tri thức của nền kinh tế.

Page 5 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ứ Ế KINH T TRI TH C

innovation system)

Nền kinh tế tri thức cần là một nền kinh tế cách tân hiệu quả của các tập đoàn, trung tâm nghiên cứu, trường đại học, các chuyên gia và các tổ chức khác , trong đó, tri thức khi mà đã trở nên lỗi thời - lạc hậu cần liên tục được thay thế bằng tri thức mới - tiến bộ phù hợp với trình độ phát triển của nền kinh tế tri thức. Trong nền kinh tế tri thức, hoạt động không ngừng cách tân tri thức, phát huy sáng kiến mang tính xã hội.

 Một hạ tầng thông tin hiện đại và đầy đủ (a modern and adequate information infrastructure) là phương tiện hiệu quả để truyền thông, phổ biến và xử lý thông tin và tri thức

Hạ tầng thông tin hiện đại và đầy đủ đảm bảo hoạt động thu nhận, cách tân tri thức cũng như để đảm bảo xã hội học tập và hoạt động học tập suốt đời.

Bốn cột trụ của một nền kinh tế tri thức  Một hệ thống cách tân hướng tri thức hiệu quả (a effective

Page 6 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

 Là một công việc khó khăn: Từ chính Khái niệm tri thức và nội

dung 4 cột trụ [OEC96, RF99, CD05]

 [Ram08] nhận định “người ta ngày càng nhận thức rõ hơn rằng tri thức về tăng trưởng kinh tế không hoàn toàn rõ ràng như ta vẫn tưởng”.

 [OEC96] xác định 4 khó khăn nguyên tắc (trang sau)

 Thông qua hệ thống tiêu chí: Đầu ra của kinh tế tri thức

 Đang trong quá trình hình thành và cải tiến:

 Hệ thống tiêu chí

 Đo lường từng tiêu chí

 Tổng hợp các tiêu chí

ƯỜ Ứ ĐÁNH GIÁ (ĐO L Ế NG) KINH T TRI TH C

Page 7 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

BỐN NGUYÊN TẮC [OEC96]  Không có một công thức hoặc một cách làm ổn định để chuyển

dịch các đầu vào của nguồn tạo tri thức thành đầu ra tri thức.

tính phức tạp của quá trình nhận thức cho nên không thể có một công thức hay cách làm nói trên. hệ thống các tiêu chí thể hiện được tiềm năng tạo ra tri thức cho nền kinh tế ? công thức định lượng đúng tuyệt đối Ví dụ, đầu tư cho khoa học – công nghệ <=> kinh tế tri thức

 Việc lên sơ đồ cho đầu vào của bộ tạo tri thức là rất khó khăn vì chưa có cách thức thống kê tri thức tương tự như cách thức thống kê quốc dân truyền thống.

Việc chọn các tiêu chí trong hệ thống đánh giá kinh tế tri thức vẫn đang được nghiên cứu đề xuất, chẳng hạn hệ thống đo lường kinh tế tri thức của Ngân hàng thế giới (KAM) được đổi mới theo thời gian

ƯỜ Ứ ĐÁNH GIÁ (ĐO L Ế NG) KINH T TRI TH C

Page 8 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

BỐN NGUYÊN TẮC [OEC96]

ƯỜ Ứ ĐÁNH GIÁ (ĐO L Ế NG) KINH T TRI TH C

ị

ề

ế

ộ

ươ

ậ

ứ ể

 Thi u tri th c v m t h th ng đ nh giá có tính ph ố ệ ơ ở ế ợ

ầ ử

ứ

ng tri th c thành

ấ

ề ậ ở

ầ ả

ượ

pháp lu n đ làm c s k t h p các ph n t ấ . ả m t thành ph n b n ch t duy nh t ấ c đ c p ộ ề ộ

đây là đ ẳ

ầ ị

ứ

ế

ệ ố ị

ứ

ủ

ế

ẫ

ộ ể ấ ượ Thành ph n b n ch t duy nh t đ c dùng đ ạ ủ ứ . Ch ng h n, trong làm giá tr đo m c đ “tri th c” c a m t n n kinh t ợ ư ổ ệ h th ng KAM, vi c “đo” cho t ng tiêu chí cũng nh t ng h p các giá ố ộ ị tri th c c a m t qu c gia v n tr đó thành giá tr “đo” m c đ kinh t ươ ch a có tính ph

ừ ộ . ậ ng pháp lu n hoàn toàn

ạ

ả ổ ầ ử

ệ ạ ứ

ứ ự ạ

ớ ậ

ứ

 Vi c t o tri th c m i không c n ph i b sung m ng vào kho ầ trong kho tri th c là

ủ .

ượ

tri th c và s l c h u c a các ph n t ả c văn b n hóa không đ

Page 9 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

CÁC BÀI TOÁN CẦN GiẢI QUYẾT [OEC96]

 Đo lường tri thức của đầu vào.

 Đo lường kho tri thức và tri thức trong kho.

 Đo lường tri thức của đầu ra

 Đo lường mạng tri thức

 Đo lường tri thức thông qua học tập

Yogesh Malhotra [Mal03] trình bày hệ thống về mô hình đánh giá

kinh tế tri thức của một quốc gia.

- phân tích nội dung, điểm mạnh và điểm hạn chế của một số hệ thống

đánh giá điển hình.

- đề xuất một mô hình đánh giá kinh tế tri thức của một quốc gia - hệ thống đo lường kinh tế tri thức phổ biến: có KAM của WB

ƯỜ Ứ ĐÁNH GIÁ (ĐO L Ế NG) KINH T TRI TH C

Page 10 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ệ Ố H TH NG KAM

 Đo lường điển hình KTTT

 Chi tiết hóa 4 cột trụ bằng hệ thống tiêu chí  Đang được cải tiến  2005: 80 tiêu chí; 2008: 83 tiêu chí; 2009: 109 tiêu chí

KAM Knowledge Assessment Methodology [CD05]

Page 11 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ệ Ố H TH NG KAM

 Tiêu đề Điều hành chính quyền được chuyển từ các tiêu đề tiếng Anh là Institutions (KAM-2005) và Governance (KAM-2008, KAM-2009)

 Hệ thống KAM chứa một số tiêu chí có nội dung liên quan trực tiếp tới kinh tế dịch vụ, chẳng hạn như các tiêu chí Employment in Services (%), Local availability of specialized research and training services,

 Cột trụ Hệ thống cách tân được thi hành trong các tập đoàn, trung tâm nghiên cứu, trường đại học, các chuyên gia và các tổ chức khác nhằm đảm bảo sự tiến hóa tri thức, chuyển đổi thành dòng tăng trưởng tri thức tổng thể, đồng hóa và làm phù hợp tri thức mới cho nhu cầu địa phương

 Cột trụ Hạ tầng thông tin hiện đại và đầy đủ đảm bảo hệ thống phương tiện hiệu quả để truyền thông, phổ biến và xử lý thông tin và tri thức

Một số giải thích

Page 12 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ệ Ố H TH NG KAM

Hệ thống chỉ số của KAM 2008: Cấu trúc thành phần

Page 13 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ệ Ố Ầ Ấ H TH NG KAM 2009: C U TRÚC THÀNH PH N

 Chỉ số đánh giá quốc gia dựa theo 14 chỉ số chính:

 Hai chỉ số kinh tế - xã hội cơ bản  12 chỉ số cột trụ: mỗi cột trụ có 3 chỉ số

 ,

Hệ thống chỉ số

Page 14 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ệ Ố H TH NG KAM

 Dữ liệu nguồn tính toán giá trị chỉ số: theo quan điểm của tổ

chức cung cấp dữ liệu:

 Dữ liệu WB: Thu thập từ các tổng hợp số liệu quốc tế và quốc gia  Các nguồn dữ liệu khác: Chẳng hạn, từ Tổ chức di sản văn hóa trong đó có các quan điểm văn hóa có thể không phù hợp với các nhóm nước tại các châu lục khác

 ,

Một số nhận xét

Page 15 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ộ Ệ Ố M T H TH NG KHÁC

là Firms with Foreign

chỉ

Nhấn mạnh “việc làm có tính tri thức” (knowledge jobs) có kỹ năng cao - lương cao hơn Knowledge Jobs gồm 3 chỉ số là Information Technology Jobs, Workforce Education, và Management & Professional Jobs,, Innovation gồm 5 chỉ số là High Technology Jobs, Venture Capital Firms, Patents, Engineers, và Bioscience Jobs Digital Economy: gồm 3 chỉ số Internet Use, Digital Government, và Cable Modem Access Globalization số gồm Parents/Investments và Exporting Firms Economic Dynamism gồm 3 chỉ số là Manufacturing Employment Change, Service Sector Employment Change và Sole Proprietorship Employment Change

Rex L. LaMore và Faron SupanichGoldner [RF99]

Page 16 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ế KINH T THÔNG TIN

ế

ủ

Khái niệm: Báo cáo kinh t

ế

ợ

ố

ề

Kinh t

ươ

ề ộ

ả

ộ

ế

ồ

ộ

ự

ạ

thông tin năm 2005 c a Liên ế trong đó vai thông tin là n n kinh t h p qu c [UN05]: ở ộ ừ ượ ề ệ ủ trò c a Công ngh Thông tin và Truy n thông đ c m r ng t ề ế ớ ệ ử ớ ạ i m t mi n r ng l n các k t qu truy n bá th ng m i đi n t ử ụ , bao g m Internet và kinh và s d ng ICT trong xã h i và kinh t doanh đi n tệ ử  Trong n n kinh t

ưở

ệ

ấ

ế thông tin, khung chính sách ICT t o d ng ế ả ự , s n xu t, vi c làm và

ng kinh t

ự

ệ

ề ẫ khuôn m u cho s tăng tr th c hi n kinh doanh

ự

ệ

ế

ớ

ở

 Công nghi p ICT đã tr thành lĩnh v c kinh t

ế chi m t

ỷ ọ ầ

ế ủ

ệ

ố

tr ng l n ế c a các qu c gia công nghi p hàng đ u th

ề trong n n kinh t gi

iớ

 Quan hệ KTTri Tthức với KTThông Tin

Page 17 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ế Ế XU TH KINH T TH Gi Ế Ớ I

Page 18 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ơ Ộ Ề Ứ Ế S B V KINH T TRI TH C TH GI Ế Ớ I

ụ ế ể thành

ố ẫ ề d n đ u

 Nhóm dẫn đầu chủ yếu là các quốc gia phát triển: Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (tiếng Anh: Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD, Tiếng Pháp: Organisation de coopération et de développement économiques -OCDE)

 Nhóm tăng tốc chủ yếu gồm các quốc gia đang phát triển ở châu

 Nhóm tụt hậu chủ yếu là các quốc gia châu Phi  Nhóm mất đà gồm các quốc gia còn lại

 Tương ứng tương đối (có khác biệt về thứ tự cụ thể) với xếp hạng các quốc gia theo KAM các năm 2005, 2008, 2009

ụ ậ Co c m và phân tán v phát tri n kinh t b n nhóm là nhóm nhóm m t đàấ ầ , nhóm tăng t cố , t h u (Hình bên) và nhóm t

Page 19 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Ọ Ố Ứ Ế BÀI H C KINH T TRI TH C HÀN QU C

ố

ộ

ố

 Martin Rama [Ram08]: (sau Singapore) "Hàn Qu c là m t qu c gia

ể

ệ

ứ

khác đáng đ cho Vi

t Nam nghiên c u“.

 Cùng châu Á, văn hóa có điểm tương tự, Lý Tường Long  Cũng có thời gian chiến tranh: Thế giới 2, phân chia hai miền.  Một điển hình về KE: có nhiều tài liệu liên quan.

 Trong khu vực Đông Nam Á:

 Singapore: có chỉ số kinh tế tri thức đứng thứ 2 (sau Đài Loan) song quá

đặc thù về quy mô lãnh thổ, dân số và địa chính trị.

 Malaysia: có chỉ số kinh tế tri thức đứng thứ 2 sau Singgapore (Bruney không có trong bảng xếp hạng), diện tích, dân cư cũng không quá đặc thù song lại sự khác biệt về truyền thống văn hóa.

[Ram08] Martin Rama (2008). Những quyết sách khó khăn: Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi (Dựa trên các cuộc nói chuyện với Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt cùng với Giáo sư Đặng Phong và Đoàn Hồng Quang), Commission on Growth and Development, The World Bank.

 Lý do ch n Hàn Qu c ố ọ

Page 20 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

[

WB06] The World Bank (2006) Korea as a Knowledge Economy: Evolutionary Process and Lessons Learned, © 2006 The International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank. http://info.worldbank.org/etools/kam2/ KAM_page5.asp

Ố Ứ Ệ Ế KINH T TRI TH C VI T NAM VÀ HÀN QU C 2008

Page 21 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

[

Ố Ứ Ế KINH T TRI TH C HÀN QU C: GDP 196019802004

Page 22 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

•

Sự phát triển kinh tế Hàn Quốc dựa trên mối tương tác quan trọng với bốn cột trụ của nền kinh tế tri thức, thể hiện qua các cột của bảng trên (Lưu ý hai cột đầu tiên).

[WBI07] The World Bank Institute (2007). Building Knowledge Economies: Advanced Strategies for Development, The World Bank Institute’s program on building knowledge economies, World Bank (2007).

ế ượ ế Ố HÀN QU C: Chi n l ể c phát tri n kinh t ậ 5 th p niên

Page 23 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

• •

•

Năm 1997: Hàn Quốc rơi vào khủng hoảng tài chính song nhanh chóng thoát ra. Năm 2000-: Quá độ tới kinh tế tri thức trình độ cao: Chú ý định hướng chủ chốt ở “công ty vừa và nhỏ” và “kinh tế vùng”. Chiến lược phát triển kinh tế tri thức của Hàn Quốc minh họa cách tiếp cận kinh tế tri thức cả các nước phát triển lần các nước đang và chậm phát triển.

[WBI07] The World Bank Institute (2007). Building Knowledge Economies: Advanced Strategies for Development, The World Bank Institute’s program on building knowledge economies, World Bank (2007).

ế ượ ế Ố HÀN QU C: Chi n l ể c phát tri n kinh t ậ 5 th p niên

Page 24 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

ầ ư Ố Ứ Ế ứ KINH T TRI TH C HÀN QU C: Tăng đ u t cho tri th c

Page 25 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

ủ ế ừ ầ ư Ố ứ HÀN QU C: Tăng GDP ch y u t đ u t tri th c

Page 26 > Presentation > SSME 2009

Vietnam National University, Hanoi (VNU) College of Technology (COLTECH)

Hệ thống giáo dục Hàn Quốc được phát triển đồng hành theo các giai đoạn khác nhau của phát triển kinh tế, bổ sung cho các trụ cột khác của kinh tế tri thức