Ch−¬ng II: Tæng quan vÒ hÖ thèng tµi chÝnh
• Néi dung chÝnh:
– Vai trß cña hÖ thèng tµi chÝnh
– CÊu tróc cña hÖ thèng tµi chÝnh, quan hÖ cña
tõng bé phËn trong hÖ thèng tµi chÝnh
– ChÝnh s¸ch ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ ®èi víi hÖ
thèng tµi chÝnh quèc gia.
1
2.1 Vai trß cña hÖ thèng tµi chÝnh
• HÖ thèng tµi chÝnh lµ tæng thÓ c¸c bé phËn kh¸c nhau trong mét c¬ cÊu
tµi chÝnh, mµ ë ®ã c¸c quan hÖ tµi chÝnh ho¹t ®éng trªn c¸c lÜnh vùc
kh¸c nhau nh−ng cã mèi liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau theo nh÷ng quy luËt
nhÊt ®Þnh.
• C¸c bé phËn cÊu thµnh hÖ thèng tµi chÝnh ho¹t ®éng trªn c¸c lÜnh vùc:
– T¹o nguån lùc tµi chÝnh
– Thu hót nguån lùc tµi chÝnh
– Chu chuyÓn c¸c nguån tµi chÝnh
(cid:1) ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cña nÒn kinh tÕ (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) ph¸t triÓn kinh tÕ
VÊn ®Ò: Mèi liªn hÖ gi÷a ph¸t triÓn hÖ thèng tµi chÝnh vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ?
2
2.2 CÊu tróc cña hÖ thèng tµi chÝnh
Tµi chÝnh c«ng
Tµi chÝnh doanh nghiÖp
ThÞ tr−êng tµi chÝnh vµ tæ chøc trung gian tµi chÝnh
Tµi chÝnh ®èi ngo¹i
Tµi chÝnh d©n c−, tæ chøc XH
3
2.2 CÊu tróc cña hÖ thèng tµi chÝnh
• Mçi kh©u tµi chÝnh ph¶i tho¶ m(cid:20)n c¸c ®iÒu kiÖn
sau:
– G¾n liÒn víi sù vËn ®éng cña c¸c luång tiÒn tÖ
®Ó h×nh thµnh c¸c tô ®iÓm tµi chÝnh
– ThÓ hiÖn tÝnh ®ång nhÊt vÒ h×nh thøc c¸c quan
hÖ tµi chÝnh vµ môc ®Ých cña quü tiÒn tÖ trong
nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng
– G¾n víi sù ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ ph©n phèi,
4
®iÒu hµnh tæ chøc qu¶n lý nhÊt ®Þnh
2.2.1 Tµi chÝnh c«ng • §Æc ®iÓm:
– Lµ lo¹i h×nh tµi chÝnh thuéc së h÷u nhµ n−íc
– QuyÒn quyÕt ®Þnh thu chi tµi chÝnh c«ng do nhµ n−íc
quyÕt ®Þnh
– Phôc vô cho nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng v× lîi nhuËn chó träng ®Õn lîi Ých céng ®ång, lîi Ých kinh tÕ x(cid:20) héi
– Tµi chÝnh c«ng t¹o ra hµng ho¸ c«ng, mäi ng−êi d©n cã
nhu cÇu cã thÓ tiÕp cËn
5
– Qu¶n lý tµi chÝnh c«ng ph¶i t«n träng nguyªn t¾c c«ng khai, minh b¹ch vµ cã sù tham gia cña c«ng chóng
2.2.1 Tµi chÝnh c«ng • Vai trß:
– KÝch thÝch sù t¨ng tr−ëng (vai trß ®iÒu tiÕt trong lÜnh
vùc kinh tÕ)
– Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x(cid:20) héi (vai trß ®iÒu tiÕt trong
lÜnh vùc x(cid:20) héi)
– Gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr−êng gi¸ c¶, chèng l¹m ph¸t
6
(®iÒu chØnh trong lÜnh vùc thÞ tr−êng)
2.2.1 Tµi chÝnh c«ng • Nguån thu ng©n s¸ch
– Thu thuÕ
– Thu tõ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ n−íc
– Thu tõ lÖ phÝ vµ phÝ
– Thu kh¸c • Chi ng©n s¸ch
7
– Chi ®Çu t− ph¸t triÓn – Chi th−êng xuyªn
2.2.2 Tµi chÝnh doanh nghiÖp
• Vai trß:
– Tæ chøc huy ®éng vµ ph©n phèi sö dông c¸c nguån
lùc tµi chÝnh cã hiÖu qu¶
– T¹o lËp c¸c ®ßn bÈy tµi chÝnh ®Ó kÝch thÝch, ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong doanh nghiÖp
– KiÓm tra, ®¸nh gi¸ hiÖu qña c¸c ho¹t ®éng kinh
8
doanh cña doanh nghiÖp
2.2.2 Tµi chÝnh doanh nghiÖp
• C¸c ph−¬ng thøc t¹o vèn cña doanh nghiÖp:
– Nguån vèn tù cã cña doanh nghiÖp
– Vèn tÝn dông ng©n hµng vµ tÝn dông th−¬ng m¹i
– Nguån vèn ph¸t hµnh cæ phiÕu
– Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c«ng ty
9
– Nguån vèn néi bé: lîi nhuËn ®Ó l¹i
Cæ phiÕu:
– Cæ phiÕu th−êng:
• MÖnh gi¸
• ThÞ gi¸
• QuyÒn h¹n cña cæ ®«ng
– Bá phiÕu theo ®a sè
– Bá phiÕu gép
• Hai ph−¬ng ph¸p bá phiÕu
10
– Cæ phiÕu −u ®(cid:20)i
Tr¸i phiÕu:
– Tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®« thÞ vµ tr¸i phiÕu
c«ng ty
– Thêi h¹n phæ biÕn: 1, 3, 5 vµ 10 n¨m
– Tr¸i phiÕu c«ng ty: bao gåm c¸c lo¹i sau
• Tr¸i phiÕu cã l(cid:20)i suÊt cè ®Þnh: tr¸i phiÕu coupon
• Tr¸i phiÕu cã l(cid:20)i suÊt thay ®æi
• Tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi
– TÝnh hÊp dÉn cña tr¸i phiÕu phô thuéc
• L(cid:20)i suÊt tr¸i phiÕu
• Kú h¹n
• Uy tÝn tµi chÝnh cña c«ng ty vµ møc ®é rñi ro
11
12
13
2.2.2 Tµi chÝnh doanh nghiÖp • Tµi s¶n cña doanh nghiÖp
– Tµi s¶n cè ®Þnh
x−ëng, kho b(cid:20)i, v¨n phßng…)
(cid:2)Nhãm 2: m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ (cid:2)Nhãm 3: c¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i (cid:2)Nhãm 4: thiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý,
thiÕt bÞ ®o l−êng vµ kiÓm ®Þnh
14
• Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh: 4 nhãm (cid:2)Nhãm 1: nhµ cöa, vËt kiÕn tróc (nhµ
2.2.2 Tµi chÝnh doanh nghiÖp • Tµi s¶n cña doanh nghiÖp
– Tµi s¶n cè ®Þnh
– Chi phÝ thµnh lËp, chi phÝ kh¶o s¸t thiÕt kÕ
– Uy tÝn vµ lîi thÕ th−¬ng m¹i
– QuyÒn së h÷u c«ng nghiÖp vµ së h÷u trÝ tuÖ
– §Æc quyÒn khai th¸c, kinh doanh
• Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh:
– Khã ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c gi¸ trÞ
– §ßi hái qu¸ tr×nh h×nh thµnh l©u dµi vµ ph¶i cã biÖn
ph¸p b¶o vÖ, duy tr×.
15
• §Æc ®iÓm cña tµi s¶n v« h×nh
2.2.2 Tµi chÝnh doanh nghiÖp • Tµi s¶n cña doanh nghiÖp – Tµi s¶n l−u ®éng
• TiÒn mÆt • Vµng, b¹c, kim lo¹i quý • C¸c tµi s¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn: chøng kho¸n • C¸c kho¶n ph¶i thu • Hµng tån kho
16
• Ph©n biÖt kh¸i niÖm tµi s¶n cè ®Þnh vµ vèn cè ®Þnh
2.2.3 Tµi chÝnh d©n c− (tµi chÝnh hé gia ®×nh) vµ
c¸c tæ chøc x! héi
• Lµ tô ®iÓm vèn quan trong trong hÖ thèng tµi chÝnh • §Æc ®iÓm: tÝnh chÊt ph©n t¸n vµ ®a d¹ng • ChÝnh s¸ch huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n c− ®Ó
phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ
17
2.2.4 Tµi chÝnh ®èi ngo¹i • Nh÷ng kªnh vËn ®éng cña tµi chÝnh ®èi ngo¹i:
• Quan hÖ nhËn viÖn trî hoÆc vay vèn n−íc ngoµi cho ng©n s¸ch Nhµ n−íc hoÆc cho c¸c doanh nghiÖp vµ d©n c−
• Quan hÖ tiÕp nhËn vèn ®Çu t− n−íc ngoµi
• Qu¸ tr×nh thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu
• Thùc hiÖn c¸c hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm, chuyÓn phÝ b¶o hiÓm vµ thanh to¸n b¶o hiÓm hoÆc nhËn phÝ b¶o hiÓm vµ nhËn båi th−êng ®èi víi c¸c ®èi t−îng n−íc ngoµi
• Qu¸ tr×nh chuyÓn tiÒn vµ tµi s¶n gi÷a c¸c c¸ nh©n n−íc
ngoµi cho th©n nh©n trong n−íc vµ ng−îc l¹i
18
2.2.5 ThÞ tr−êng tµi chÝnh vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh
trung gian
• Lµ bé phËn dÉn vèn thùc hiÖn chøc n¨ng truyÒn
dÉn vèn gi÷a c¸c tô ®iÓm vèn
• Ho¹t ®éng tµi chÝnh trùc tiÕp
• Ho¹t ®éng tµi chÝnh gi¸n tiÕp
• C¸c trung gian tµi chÝnh:
– C¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i
– C¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian phi ng©n hµng: c«ng ty
b¶o hiÓm, quü trî cÊp, c«ng ty tµi chÝnh, quü ®Çu t−
19
