HỌC VIỆN QUÂN Y

B  MỘ ÔN SINH LÝ B NHỆ

SINH LÝ BỆNH TIÊU HÓA

Ọ Ậ Ụ M C TIÊU H C T P

ượ ề ệ 1. Trình bày đ c nguyên nhân và đi u ki n

ạ gây loét d  dày.

ượ ố ạ ế ị 2. Trình bày đ c r i lo n ti ơ ụ t d ch t y và c

ụ ế ch  viêm t y.

ượ ế ậ ơ

3. Trình bày đ ạ ả ủ ố c nguyên nhân, c  ch , h u  ấ qu  c a r i lo n h p thu.

ượ ế ậ ơ c nguyên nhân, c  ch , h u

ả ủ ố ộ 4. Trình bày đ ạ qu  c a r i lo n co bóp ru t.

ượ ơ ắ ế ệ c các c  ch  b nh sinh t c

ộ 5. Phân tích đ ệ ộ ru t, li t ru t.

Ọ Ậ

ộ

ạ

ạ

Ộ N I DUNG H C T P ­ Các đo n c a  ng tiêu hoá: d  dày, ru t  ủ ố

ứ

ậ ụ ạ non (m t, t y) và đ i tràng. ­4 ch c ph n chính:  ậ ậ

ứ

ứ

ộ

ẩ

+ Ch c ph n co bóp: nhào tr n và đ y th c

ăn

ế ị

ụ

ộ

ị

ị

ậ

ứ

t d ch: d ch ru t, d ch t y,

ị

+ Ch c ph n ti ậ d ch m t ứ

ấ

ậ + Ch c ph n h p thu. ậ

ứ

ế

ấ ặ

ả

+ Ch c ph n bài ti

t: đào th i các ch t c n

ỏ ơ ể ả

ệ ố

bã ra kh i c  th  b o v   ng tiêu hoá

Ạ Ạ Ố Ạ R I LO N T I D  DÀY

ố

ạ 1. R i lo n co bóp:

ạ ộ

ị ả

ủ

ưở

ạ Ho t đ ng c a d  dày ch u  nh h

ng

ầ

ủ

ộ ạ

i (búi Auerbach và

c a th n kinh n i t ế ị

Meissner) và ph  v , VD: ế

+ Đói nghĩ đ n ăn: Tăng co bóp ứ ươ

ị ủ

ứ

+ Hình th c, h

ng v  c a th c ăn

ợ ệ

ồ

ạ

ầ + Tr ng thái tinh th n: lo bu n, s  s t..

Ạ Ạ Ố Ạ R I LO N T I D  DÀY

ố

ạ 1. R i lo n co bóp:  ể

ườ

ệ

Th

ng có 2 bi u hi n: tăng  ươ

ả

hay gi m co bóp, tr

ườ

ự ng l c và  ả

ộ nhu đ ng,  th

ng tăng gi m

song song nghĩa là khi có tăng

ươ

ự

ộ

tr

ng l c thì tăng nhu đ ng.

Ố 1.1. R I LO N Ạ CO BO Ṕ

1.1.1. TĂNG CO BO Ṕ

* Nguyên nhân:

ễ ạ + Do viêm nhi m: viêm d  dày.

ắ ắ ứ ắ ạ + Do t c: t c c  h ơ oc,̣ t c ch c năng giai đo n

đ u.ầ

ự ậ ằ ấ ườ ầ + M t cân b ng th n kinh th c v t: c ng phó

ế ả ả ứ giao c m hay  c ch  giao c m

ư ượ ố ấ ấ + Do ăn u ng ch t kích thích nh  r u, ch t

ứ ộ ễ đ c, th c ăn nhi m khu n ẩ ...

ố ạ + Dùng thu c kích thích d  dày : Histamin,

Cholin...

1.1. R I LO N Ạ CO BO Ṕ Ố ́ 1.1.1. TĂNG CO BO P:

ả:

ậ *H u qu ạ ươ ự ng l c

+ D  dày tăng co bóp làm cho tr ạ ộ ặ và nhu đ ng, thành d  dày áp ch t vào nhau gây

ự ứ ệ ợ ơ h i, nóng, đau

tăng áp l c và gây tri u ch ng  t c. ứ

ắ ặ ạ +Tăng co bóp do t c gây nôn n ng, lo i

ứ ọ ạ ắ th c ăn tích đ ng lâu, X­quang d  dày ng n

ằ

n m ngang. ứ ượ ẩ + Th c ăn thô đ ố c đ y xu ng nhanh

ư ượ ộ ề ị chóng ch a đ ị ấ c nhào tr n, th m đ u d ch v .

Ạ CO BO Ṕ

̉ Ố 1.1.2. GIAM CO BO Ṕ 1.1. R I LO N  :

*Nguyên nhân:

ả ở ơ ọ ị ậ ẹ

+ C n tr  c  h c lâu ngày (u, s o, d  v t) ầ ự ậ ứ ấ ằ ế + M t thăng b ng th n kinh th c v t:  c ch

ầ ườ ả th n kinh X, c ng giao c m.

ổ ớ ổ ụ ậ ắ ẵ + Sau ph u thu t c t 2 dây X và m  l n b ng

ộ ượ ả

+ Đ  acit tăng không gây đ ẫ ạ ừ ề ặ ả ị v , ho c do d n truy n tk ph n x  t ạ ở ạ c ph n x  m  h    →

→ tá tràng  ả ậ ở ạ gi m nhu

m  ch m trong loét d  dày tá tràng  đ ng.ộ

Ố 1.1. R I LO N Ạ CO BO Ṕ

̉ :

1.1.2. GIAM CO BO Ṕ ả: ậ * H u qu

ạ ả ạ ươ ng l c ự  va  ̀ nhu

ạ + Sa d  dày: d  dày gi m tr đ ngộ ; sa d  dày

ư ứ ị ứ ạ , l u thông ch m i

ả ở ậ ; cho b nh ệ ố ấ ọ + Th c ăn b   ố l ố nhân u ng thu c c n quang th y thu c đ ng

ạ d  dày.

Ố ̣ 1.2. R I LO N ́ Ạ TIÊ T DICH

́ ̣

̀ 1.1.1. CÂN BĂ NG TIÊ T DICH: ị

t d  dày: ở ườ ng HCL, Pepsinogen  ẻ, s  ố i kho

ầ ế ạ * Thành ph n d ch ti và châ t ́ nh y.ầ  pH 1,5 ­ 3  ượ l

ơ ng: 2000 – 3000ml/24h ấ ữ ­ Ch t h u c

ạ ạ ộ + Enzym Pepsin (ho t đ ng m nh khi pH 1,6)

ữ ế ủ + Lipaza = Enzym đông s a k t t a Casein

Ố ̣ 1.2. R I LO N ́ Ạ TIÊ T DICH

́ ̣

ế ạ

t d  dày: ạ ấ ̀ 1.1.1. CÂN BĂ NG TIÊ T DICH: •Thành ph n d ch ti ị ầ •­ Ch t nhày b o v  niêm m c. ệ ả

ứ ộ ầ ­ Đ  acid toàn ph n 50 – 60 mEq/l t c là 0,182%

~ 0,214% HCL

­­, CL־

­ Ca++,  HPO4

­­, SO4

ộ ­ Đ  acid

ộ TP 50 – 60 mEq/l; 0,182% ~ 0,214% HCL ự ­ Đ  acid t do 45 – 50 mEq/l; 1,164% ~ 0,182%

HCL.

Ố ̣ ́ Ạ TIÊ T DICH

1.2. R I LO N  ủ ạ ị :

ạ ớ ộ ̉ •D ch nhày c a d  dày ­ Ban châ t ́ là 1 lo i Glycoprotein, có đ  nh t

ộ ớ ặ ấ ỏ

ạ ̉ cao, hình thành m t l p m ng bám ch t l y  niêm m c ạ bao vê

ế ố ả ế ị ̣ d  dày. ưở ­ Các y u t nh h t d ch nhày:

ế ng đ n ti ọ ả ế ố ầ y u t ế ố ơ ọc, hoá h c và c  y u t c  h th n

kinh.

Ố ̣ 1.2. R I LO N ́ Ạ TIÊ T DICH

̀ ́ ệ ạ ả ằ ̣ ­Dich nha y co  t ác d ng ụ b o v  d  dày b ng

cách:

ị ọ ị ạ ộ

+ Bao b c d ch v  d  dày trong m t bình kín,  ố ủ ộ ạ

hình thành m t màng che ph  niêm m c ch ng  ạ ứ ỷ ủ i s c tiêu hu  c a pepsin và HCL l

Ố ̣ ̀ ́ ằ ̣ ­Dich nha y co  t 1.2. R I LO N  ả ác d ng ụ ́ Ạ TIÊ T DICH ệ ạ b o v  d  dày b ng

cách:

ủ ộ + pH cao c a dich nhày có nên hình thành m t

ấ ệ ầ ế ị ộ ch t đ m, m t ph n acid ti

ố t ra b  trung hoà và  ầ hình thành các mu i đó là ph n acid liên k t ế .

ự ế ầ    do + acid liên k t = acid toàn ph n.

ứ ự ữ ề ủ ộ Acid t ị yậ , d ch nhày là m t th  d  tr  ki m c a

Vi  v̀ ạ

ữ ố ệ ạ ả d  dày. ị + D ch nhày còn b o v  niêm m c ch ng nh ng

ươ ơ ọ ng c  h c và b o ả vê ̣ B12 không phá

ấ ch n th huỷ

̣

1.2. R I LO N  ạ ạ ố 1.2.2. R i lo n ti

́ Ạ TIÊ T DICH Ố ế ị t d ch d  dày:   ủ ố ọ ạ ạ ộ ể là bi u hi n quan tr ng c a r i lo n ho t đ ng

ạ ̉ d  dày do đó thăm dò kha năng ế ị ti ạ t d ch d ệ câ n ̀

dày.

ộ ề ế ị ị t d ch v :

ạ ằ ế ố

ể ạ ế ị ầ ặ ọ M t vài thăm dò chính v  ti ­Nguyên lý chung: kích thích d  dày b ng y u t hoá h c ho c th n kinh đ  d  dày ti t d ch

Ố ̣ 1.2. R I LO N ́ Ạ TIÊ T DICH

ệ ế ị ị t d ch v  chính:

ộ ố ử  M t s  th  nghi m ti ữ + B a ăn Ewal ệ ử + Th  nghi m Histamin ệ + Thử nghi m dùng Gastrin  ệ + Thử nghi m dùng Insulin

ạ ế ị t d ch, tăng acid:

* Tr ng thái tăng ti ị ố ớ ộ ử ị Khi đ  acid trong d ch v  > 60mEq/l đ i v i th

ố ớ ử ệ ệ nghi m Ewald hay > 100mEq/l đ i v i th  nghi m

ầ ự Histamin. Acid toàn ph n và acid t ề  do đ u tăng

ườ ả ể ế ị song song và th ng tăng c  th  tích ti t d ch.

ạ ế ị * Tr ng thái tăng ti t d ch, tăng acid:

­ Nguyên nhân:

ườ ườ ẻ ạ i th ng kho  m nh có tăng

ti

+ Sinh lý 0,5% ng t.ế ệ ạ ị ­ Loét d  dày tá tràng – môn v .

ế ụ ứ ộ ế t ra

+ B nh lý:  ­H i ch ng Zonlinger­Ellison: tuy n t y ti ươ ườ ự ế ị ng xuyên tăng ti gastrin làm th 1 ch t ấ ị t d ch v

ườ ậ ố ộ ế ị ng ru t, viêm  ng m t: gây tăng ti t d ch, ng t t ­ Viêm đ

ạ ầ ả tăng acid do ph n x  th n kinh.

ớ ị ư ấ ạ ­ Viêm d  dày m i b  đôi khi th y tăng acid nh ng

ế ị ả gi m ti t d ch

ế ị ả t d ch, gi m acid.

ạ ả ộ ố ả * Gi m ti Gi m ả Acid khi đ  acid d  dày gi m xu ng <20 mEq/l

ườ ­ Nguyên nhân: + Sinh lý 4% ng

ệ ạ ố + B nh lý: • Ngoài d  dày: m t n ẻ ạ i kho  m nh  ấ ướ trong s t cao, c

ẩ ỉ ỏ ễ nhi m khu n,  a l ng…

ố ưỡ ế ế ạ • R i lo n dinh d ng: thi u ăn, thi u sinh t ố .

ộ ế ệ ế ể ượ • B nh n i ti ế t: thi u năng tuy n giáp, tuy n th ng

ế ậ th n, tuy n yên.

ạ ạ ạ ế ấ • T i d  dày: viêm d  dày vì có tăng ti t ch t nhày.

ạ •Không có acid (vô toan): là tr ng thái không có

ự ổ ị ị ươ ạ acid t do trong d ch v  do t n th ạ ng niêm m c d

dày.

ự ẫ do song v n có

­ Vô toan giả: khi không có acid t ẫ ế ạ ế ộ ạ acid liên k t, niêm m c d  dày v n còn ti t ra m t ít

ế ợ ư ế ị ị acid nh ng quá ít nên b  d ch nhày k t h p h t.

ườ ạ ặ + Th ng g p trong viêm d  dày mãn tính .

ự ế do và k t

­ Vô toan th tậ : khi không có ca ̉ acid t ế ị ạ ạ ợ ỉ ườ h p. Niêm m c d  dày ch  có ti t d ch nhày th ng

ạ ạ ặ ư g p trong viêm teo niêm m c d  dày, trong ung th

ế ế ạ ạ d  dày, giang mai d  dày, thi u máu ác tính, thi u

ấ ở ộ ố ườ Vitamin B1… đôi khi th y m t s  ng i già.

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ằ ạ ế ị 1.3.1. Cân b ng ti

t d ch d  dày. ả ạ ả ế ị ữ ằ Quá trình ti t d ch d  dày đ m b o cân b ng gi a

ế ấ ả ấ ti t ch t nhày (muxin, bicacbonat) có tính ch t b o

ế ấ ấ ệ v  và ti t ch t (pepsin và HCL) có tính ch t tiêu

ạ ỷ hu  niêm m c.

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ằ ế ị ạ t d ch d  dày.

1.3.1. Cân b ng ti ạ ạ ồ ạ ượ Niêm m c d  dày t n t i đ c và hoàn thành quá

ờ ự ữ ằ trình tiêu hoá là nh  s  cân b ng gi a 2 quá trình

ệ ả ỷ b o v  và tiêu hu .

ự ấ ả ủ ậ ạ ằ Loét d  dày tá tràng là h u qu  c a s  m t cân b ng

ả ủ ự ấ ế ủ c a hai quá trình trên k t qu  c a s  t n công

ự ấ pepsin và HCL qua hàng rào phòng ng  ch t nhày.

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ằ

ấ

ế ị

t d ch.

ề

ủ ­ Nguyên nhân c a m t cân b ng ti ế +Pepsin và HCL ti

t nhi u/pepsin & HCL bình

th

ả

ả

ngườ ấ +Do ch t nhày gi m/ pepsin và HCL BT ố ợ +Do ph i h p c  2.

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ằ

ấ

ế ị

ủ ­ Nguyên nhân c a m t cân b ng ti

t d ch.

ự ấ

ư ậ

ạ

ằ

T i sao có s  m t cân b ng nh  v y?

ạ

ở ộ

ấ ị

ỗ

ế T i sao v t loét hay

ư  m t ch  nh t đ nh nh

ở ờ

ỏ

b  cong nh , hành tá tràng?

ế ố ả

ưở

ế ị

ề Có nhi u y u t

nh h

ế ng đ n ti

ạ t d ch d

ừ

ề

ả

ế ề

dày và t

đó có nhi u gi

thuy t v  nguyên

ệ

ạ

ủ nhân và b nh sinh c a loét d  dày tá tràng.

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ưở

ế

ệ

­ Các y u t

nh h

ạ ng đ n b nh sinh loét d

ế ố ả dày tá tràng

ế

ố

ỷ

ạ   hu   ho i  (Pepsin,

Tăng  y u  t HCL)

Bình th ả

ngườ ệ

ệ

Xã h iộ

Thể t ngạ

Th nầ kinh

ỷ

ỷ

B o v  = ạ Hu  ho i

Vi khuẩ n

ệ B nh lý ả B o v  < ạ Hu  ho i

Nộ i tiế t

ế ố ả

ệ ị

ả

Gi m y u t

b o v  (d ch nhày)

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ộ ế ố xã h i:

ố ế *Y u t  Nam > n , Thành ph > nông thôn, chi n tranh > hòa

bình, làm vi c trí óc > chân tay ớ ạ ầ ố

ạ ự ố ế ị t d ch ậ 

c

 R i lo n ti i tr ng thái th n kinh  ướ ỏ  r i lo n th n kinh th c v t  ạ ầ ế ị t d ch ạ ố

 r i lo n  ủ ứ ế ng t

ưỡ ả ỷ ữ ệ Liên quan t  d ỏ i v   *V  não  ả tăng ti ườ ng phó giao c m  *Co bóp tăng  r i lo n v n m ch d  dày  ạ ạ ậ ạ ố ứ  s c đ  kháng c a niêm  ề ổ dinh d  ch c   bào t ạ ạ đk HCL và pepsin tiêu hu  niêm m c ạ m c gi m sút, t o

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ế ố ể ạ *Y u t th  tr ng:

ơ ể ơ ị ơ ể ẫ ị ứ ể ặ Do đ c đi m c  th  (c  đ a d   ng, c  th  m n

ả c m…)

ộ ố ả ộ ỉ ườ Cùng m t hoàn c nh ch  có m t s  ng ắ i m c

ệ ườ ỷ ệ ắ b nh, ng i nhóm máu O t m c loét dd­htt cao l

ơ ớ h n so v i nhóm khác.

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ế ố *Y u t Vi khu nẩ

Helicobacter pylori (H pylori) là nguyên nhân

ọ ệ ạ

quan tr ng trong b nh sinh viêm loét d  dày tá  tràng.

Gram (­), ký sinh

ả ạ  niêm m c d  dày, có kh   ị ủ ố

ạ ở ị ộ năng ch ng lai đ  toan cao c a d ch v có vai trò  ầ ớ chính trong ph n l n loét DD­HTT

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ế ố *Y u t Vi khu nẩ

ự ệ ấ ằ Th c nghi m: gây viêm c p và loét DD b ng HP;

ở ạ HP (+) >90% BN loét tá tràng và >70% loét d  dày.

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

4OH có kh  năng  ạ

ủ ế ạ ơ ả C  ch : Urease c a HP t o ra NH

trung hoà HCL và gây viêm niêm m c DD­TT và lâu

ẽ ngày s  gây loét.

ả Liên quan gene Vac­A có kh  năng mã hoá protein

ươ ế ể ạ ổ t n th ng t bào bi u mô niêm m c.

ế ế ạ HP kích thích t bào L. ti t IgE ho t hoá Mastocyte

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

* Y u t ế ố ộ ế t n i ti

→ ạ ở ạ ưỡ ạ ­ Co m ch h  não RL dinh d ng niêm m c dd.

ế ế ị ứ ề ­ ACTH, coctisol gây  c ch  ti ị t d ch nhày; đi u tr

ứ ế ả dùng coctisol bi n ch ng ch y máu.

ả ế ị ể ị ế ­ Glucoza huy t gi m là tăng ti t d ch v , vì th  có loét

ụ ạ ườ ạ ộ ứ d  dày do t y tăng c ộ ng ho t đ ng (h i ch ng Zolliger

ườ ạ Ellison th ng có kèm loét d  dày tá tràng).

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ế ố ầ * Y u t th n kinh:

ự ế ằ ầ ấ ậ ườ ­ Thuy t m t cân b ng th n kinh th c v t: c ng

→ả ạ ạ ậ ố phó giao c m tăng co bóp, r i lo n v n m ch (co

→ → ạ ắ ưỡ ệ ề ạ th t niêm m c) ể  thi u d ng t o đi u ki n cho

ỷ ạ tiêu hu  niêm m c

Ơ Ế Ệ Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ế

ố

ỷ

ạ   hu   ho i  (Pepsin,

Tăng  y u  t HCL)

Bình th ả

ngườ ệ

ệ

Xã h iộ

Thể t ngạ

Th nầ kinh

ỷ

ỷ

B o v  = ạ Hu  ho i

Vi khuẩ n

ệ B nh lý ả B o v  < ạ Hu  ho i

Nộ i tiế t

ế ố ả

ệ ị

ả

Gi m y u t

b o v  (d ch nhày)

Ạ 1.3. C  CH  B NH SINH LOÉT D  DÀY TÁ TRÀNG

ề ị Ơ Ế Ệ ươ ­Ph ng pháp đi u tr

ế ệ ạ ơ ế ạ ỏ Theo c  ch  b nh sinh, h n ch  lo i b

ế ố ơ ạ ề ệ nguyên nhân và các y u t nguy c  t o đi u ki n

ế ươ ề li n v t th ng.

ệ ẩ Di t vi khu n H. Pylori

ế ợ ệ ả K t h p trung hoà acid và b o v  niêm

m cạ

Ạ ẤP 1.4. VIÊM D  DÀY C

ữ ộ ợ ơ ể Bi u hi n: ệ  đau d  d i, h i, nôn, nóng rát... có

ể ể ạ ạ th  chuy n thành m n (tăng sinh và tiêu niêm m c)

Nguyên nhân:

ứ ứ Do ăn th c ăn ôi thiu, thô c ng;

ộ ố ễ ẩ Do đ c t nhi m khu n;

ấ ượ Do hoá ch t: acid salicylic, aspirin, r u.. .;

ị ứ ứ ấ Do d   ng: th c ăn hoá ch t.. ;

ể ầ ạ ố ạ ố ế ị Có th  do r i lo n th n kinh  r i lo n ti t d ch

Ạ ẤP 1.4. VIÊM D  DÀY C

ề ị   ắ Nguyên t c đi u tr :

ế ộ Ăn đúng ch  đ ;

ứ không dùng th c ăn kích thích;

ạ ả ố ệ thu c b o v  niêm m c

ế ợ K t h p trung hoà acid …

Ộ

Ố

Ạ

Ạ

2. R I LO N TIÊU HOÁ T I RU T

ơ ả ứ RL 3 ch c năng c  b n:

ế ị ­Ti t d ch

­Co bóp

ấ ­H p thu

Ộ

Ố

Ạ

Ế

Ị

2.1. R I LO N TI T D CH RU T

Dich ru t ộ

ậ ị D ch m t

ị ụ D ch t y

ạ ộ ứ => Ho t đ ng tiêu hoá th c ăn

ạ ế ị ố 2.1.1. R i lo n ti ậ t d ch m t

ế ậ ướ ­ Gan ti t 500 – 700ml m t/ngày d ụ i tác d ng kích

thích.  ậ ờ c vào quá trình tiêu hoá nh

­ M t tham gia đ ậ ớ ượ ụ ố mu i m t v i tác d ng:

+ Làm cho acid béo, Cholesterol tan đ c.ượ

ươ ỡ + Nhũ t ỡ ng hoá m  giúp các enzym tiêu m .

ế ị ậ + Làm tăng ti t d ch m t.

ạ ế ị ố 2.1.1. R i lo n ti ậ t d ch m t

ả ế ị ậ * Nguyên nhân gi m ti t d ch m t:

ắ ậ + T c m t (s iỏ )

ể + Thi u năng gan

ế ậ ậ ố + Thi u m t (mu i m t) .

ạ ế ị ố 2.1.1. R i lo n ti ậ t d ch m t

ậ ả * H u qu :

→ ượ ỡ + 60% m  không đ c tiêu ỡ  phân m .

ế ỡ + Thi u các Vitamin tan trong m  A,D,K.E.

+ Tiêu hoá kém.

ả ộ ộ + Gi m nhu đ ng ru t ­> táo bón.

ạ ế ị ụ ố 2.1.2. R i lo n ti t d ch t y.

ể +Trypsinogen, Chymotrypsinogen chuy n Protid →

polypeptid

ể + Cacboxylase, aminopeptidase chuy n polypeptid

→ a.a.

→ ể + Nulease, chuy n anucleic nucleotid.

­ Lipase

ộ ­ E tiêu tinh b t: Amylase.

ạ ụ

ế ị ế ị t d ch t y:

ơ ầ ả ế ị ắ ứ ố 2.1.2. R i lo n ti ế ề * C  ch  đi u ti ­ Th n kinh: t d ch t y. ụ   X, kích thích thì gi m ti t, khi b  c t đ t

t; TK TW cũng tác d ng qua dây X

ụ ở ị ụ  T y b  KT b i hai hocmon Seretin và

ế thì tăng ti ể ị ­ Th  d ch: pancreozymin.

ơ ụ ế ị ế ề t d ch t y:

* C  ch  đi u ti + Seretin do thành tá tràng ti ạ i KT c a HCL d

ế ướ t d ụ ị ố ế ị t d ch

ủ dày xu ng, Seretin kích thích d ch t y tăng ti ậ ụ t y KT gan tăng ti t m t và Insulin.

ụ ế + Pancreozymin cũng do tá tràng ti i tác d ng

ư ạ ế ướ t d i ru t nh  pepton, a.amin...

ụ ứ ủ Kt c a th c ăn đã tiêu t ế làm tăng ti ộ t các enzyme t y.

ạ ế ị ụ ố 2.1.2. R i lo n ti t d ch t y.

ậ ả *H u qu

ố ượ ­R i lo n t c

ấ ạ hi u năng  ể tiêu hoá [kích thích ru t]ộ   a l ng

ứ tuỵ : các th c ăn không đ ỉ ỏ , kém h p thu,  ưỡ ạ ế ụ ng. Viêm t y m n còn n u kéo dài làm suy dinh d

ế ể ạ gây rôi lo n chuy n hoá vì thi u Insulin.

ư ỏ ụ ụ ụ ể ặ ắ Thi u năng t y còn g p trong t y nh  s i t y, t c

ố ng water.

ạ ế ị ụ ố 2.1.2. R i lo n ti t d ch t y:

ậ ả *H u qu

ố ế ị ỵ ấ ạ ­R i lo n tăng ti t d ch tu : Viêm tu  c p

ế ỵ ữ ị Sau b a ăn th nh so n

ỵ ạ  tăng ti ấ ỵ ự t enzyme tu  và   t tiêu ho t hoá ngay trong tu  (trypsin r t tăng)

ả ạ ỷ ỵ  gi i phóng histamin, bradykinin, Insulin,

hu  tu   lipase, Amylase s cố

ạ ế ị ộ ố 2.1.3. R i lo n ti t d ch ru t.

ộ ồ ạ ị D ch ru t g m 3 lo i chính:

ườ ­ Enzyme tiêu đ ng ; Mantose, Saccarose,

Lactose.

ỡ ­ Enzyme tiêu m : Lipase

­ Enzyme tiêu Protid:

ể + Erepsin, Trypsin, Lysine chuy n hoá peptid →

a.amino.

→ + Nucleotidase – Nucleotid Nucleozid

ạ ế ị ộ ố 2.1.3. R i lo n ti t d ch ru t.

ề ế ộ ở ế ố ơ ọ Đi u hoà ti t dich ru t b i y u t c  h c, hoá

ể ị ầ ọ h c và th n kinh th  d ch.

ạ ố ế ị ặ ộ ế ị R i lo n ti t d ch ru t hay g p là tăng ti t d ch

→ ỉ ỏ ấ kèm theo tăng co bóp a l ng, kém h p thu.

ố ạ ạ 2.2. R i lo n co bóp t ộ i ru t.

ủ ứ ộ ộ ế ị Co bóp c a ru t quy t đ nh th c ăn qua ru t

nhanh hay ch m.ậ

ứ ế Trung bình sau khi ăn 1h30 – 3h th c ăn đ n

ằ ộ ạ ờ ứ ẩ ru t non và n m t ế i đó đ n gi ứ  th  6, th  7 thì đ y

ố ạ xu ng đ i tràng.

Ở ạ ằ ạ ấ ặ  đ i tràng ch t c n bã n m l ả i kho ng 24

ờ ữ gi ị ố  sau b a ăn b  t ng ra ngoài.

ố ạ ạ 2.2. R i lo n co bóp t ộ i ru t.

ạ ả ố R i lo n co bóp: tăng co bóp, gi m co bóp đi

ả ớ ế ị kèm v i tăng/gi m ti t d ch

ỉ ỏ ắ ặ ấ ộ hay g p là:  a l ng, t c ru t, kém h p thu và

táo bón.

ỉ ỏ ộ ứ 2.2.1. H i ch ng  a l ng.

ị ề ầ ỉ * Đ nh nghĩa: là đi  a nhanh nhi u l n trong phân

ề ướ ộ ế ị có nhi u n c do ru t tăng co bóp, tăng ti t d ch.

ệ

ươ ạ Nguyên nhân b nh sinh:  ­T n th ổ ự ng th c th ể ở ế  t ộ    bào niêm m c ru t

do:

+ Viêm: do ký sinh trùng, vi khu n.ẩ

ộ ộ ị ứ + Ng  đ c, d   ng.

ế ị ầ ơ ể Viêm có th  làm tăng ti t d ch ­>8­10 l n h n bình

ườ ỉ ỏ th ng và kích thích tăng co bóp => a l ng.

ỉ ỏ ộ ứ 2.2.1. H i ch ng  a l ng.

Nguyên nhân:

ế ­ Thi u enzyme tiêu hoá

→ ứ ế ạ +Thi u acid d  dày: th c ăn thô KT tăng ti ế t

ụ ế ỡ +Thi u enzyme t y: phân m

ế ạ ộ ộ +Thi u enzyme ru t khi viêm teo niêm m c ru t

ế ẩ +B m sinh thi u enzyme tiêu Gluten, tiêu

polysaccarid.

ỉ ỏ ộ ứ 2.2.1. H i ch ng  a l ng.

Nguyên nhân:

ộ ộ

­ Tăng nhu đ ng ru t. + Viêm phúc m c.ạ

+ U manh tràng.

ư ộ + Ung th  ru t

ẩ ằ ấ ộ ­ M t cân b ng vi khu n ru t

ỉ ỏ ộ ứ 2.2.1. H i ch ng  a l ng.

ơ ế C  ch :

ế ị ộ + Tăng ti t d ch

ấ ộ ấ hóa và h p thu đ c

ơ cao h n máu và t ự ẩ ứ  kéo  n c vào lòng ru t.

ấ ả ở ộ ứ ọ + Gi m h p thu đ ng ru t.

ứ  do viêm ru t, th c ăn không tiêu  ượ  áp l c th m th u trong ru t  ổ ộ ướ  ch c   do RLTH   ế ị ầ + Tăng co bóp do tăng ti t d ch nh y (tăng 8 l n) ầ 

ẩ đ y ra ngoài

ỉ ỏ =>  a l ng

ỉ ỏ ộ ứ 2.2.1. H i ch ng  a l ng.

ả ả ả *Hâu qu  i

ấ  ch y c p tính: → → ấ ướ ả ố ượ ầ c gi m kh i kh ng tu n

+ M t n → máu cô  → ả ế ụ ạ hoàn huy t áp gi m tr y tim m ch.

→ ố ề ấ ố ộ ễ + M t mu i (mu i ki m)

nhi m đ c acid. → ố ạ ể ế ấ ễ  nhi m

+ R i lo n chuy n hoá các ch t (y m khí) → → → ễ ầ ả ạ ộ ạ ố nhi m đ c th n kinh gi m m ch acid r i lo n

ế ộ ọ huy t đ ng h c.

ỉ ỏ ộ ứ 2.2.1. H i ch ng  a l ng.

ả ả ả *Hâu qu  i ạ  ch y m n tính:

→ → ả ả ế → Gi m tiêu hoá ấ  gi m h p thu thi u protein,

→ ế ế ế vitamin, thi u Fe, thi u Ca+ thi u máu, suy dinh

ưỡ ươ d ng, còi x ng.

ỉ ỏ ộ ứ 2.2.1. H i ch ng  a l ng.

ị ề * Đi u tr :

ễ ề ấ ố ị ­ C p: Ngoài đi u tr  nguyên nhân (ch ng nhi m

ế ộ ồ ố ụ ẩ ạ ợ ướ khu n, ch  đ  ăn thích h p ph c h i r i lo n n c,

ạ ố ố ụ mu i ch ng tr y tim m ch).

ề ạ ố ị ưỡ ­ M n: Đi u tr  nguyên nhân, ch ng suy dinh d ng

ế ộ ị (plasma, dung d ch a.amin, vitamin và ch  đ  ăn giàu

protid).

ộ ắ ộ   ứ 2.2.2. H i ch ng t c ru t.

ị ạ ạ ộ ộ * Đ nh nghĩa : là tr ng thái m t đo n ru t nào đó

ư ứ ệ ấ ở ộ không l u thông, làm tr  các ch t phía trên ru t.

* Nguyên nhân:

ơ ọ ắ ắ ồ ị ­ C  h c: th t, xo n, l ng, thoát v , búi giun, u, dây

ẹ ằ ch ng, s o.

ự ứ ấ ằ ầ ậ ậ ­ Ch c ph n: m t thăng b ng th n kinh th c v t,

ườ ặ ệ ầ ả c ả ng phó giao c m ho c tê li t th n kinh làm gi m

ộ ộ ạ m t đo n ru t.

ộ ắ ộ   ứ 2.2.2. H i ch ng t c ru t.

ơ ễ ế

ạ ậ ướ ơ ế * Di n bi n và c  ch : ­ Ban đ u: ầ T c ắ  tăng co bóp trên ch  t c) ỗ ắ  đ  ể → ữ ộ ụ ắ  c n đau b ng d  d i ­> ng ng i v t th ng ch

ệ ấ ướ ắ (D u hi u đau, r n bò, nôn, bí tr ng.. .)

ộ ố ơ ẩ ­ Sau đó: ru t ch

ấ ả ấ ộ ứ ị men, gi m h p thu ướ  t c a ru t, d ch ti

ấ ướ ệ ng h i vì mu i và vi khu n lên  ộ  ch t đ c  ế ủ ả ứ ọ  căng ép đ ng c và đi n gi

ể ố ử i;  vào máu, m t n thành ru t ộ  đau  có th  s c t vong

ộ ắ ộ   ứ 2.2.2. H i ch ng t c ru t.

ộ ậ ả ắ

ầ ắ ở ấ ướ ố ấ c, m t mu i

ph n cao: m t n → ạ ị ề ấ ướ ấ m t n c, m t acid HCL →

* H u qu  t c ru t: ­ T c  ­ T c h  v  nôn nhi u  ắ ễ ề nhi m ki m.

→ ắ ở ề ộ ị ễ ộ ­ T c nhi m đ c

tá tràng nôn ra d ch ru t ki m  → ế ộ ạ ố ọ ấ ướ c máu cô r i lo n huy t đ ng h c, acid, m t n

ể ệ ệ ế ậ ả huy t áp gi m, máu qua th n ít, thi u ni u, vô ni u,

ế urê huy t cao.

ạ ắ ấ ấ ộ ơ ễ ­ T c th p th y nhi m đ c m nh h n.

ộ ắ ộ   ứ 2.2.2. H i ch ng t c ru t.

ử ộ ắ * X  trí t c ru t:

→ ấ ướ ả ướ ằ ­ M t n c tr  n c và cân b ng acid – base.

ộ ố ướ ơ ở ­ Ch ng căng ru t, đau: hút n c và h i ỗ ắ  ch  t c,

ế ắ ơ ọ ả ậ ẫ n u t c do c  h c ph i ph u thu t.

ộ ứ 2.2.3. H i ch ng táo bón:

ị ạ ằ ạ * Đ nh nghĩa : là tình tr ng phân n m lâu trong đ i

ượ ố tràng không đ c t ng ra ngoài.

ộ ứ 2.2.3. H i ch ng táo bón:

* Nguyên nhân:

ướ ạ ậ ẹ ắ ơ ọ + C  h c: Ch ư ng ng i v t nh  u, s o, co th t.

ạ ả ấ ị + Thói quen: nh n lâu ngày đ i tràng m t tính c m

th .ụ

ườ + Ăn ít rau, xơ ạ ắ + Co th t m ch, c ng dây X.

ự ầ ơ ộ ả + Gi m tr ệ ư ng l c ru t do b nh lý th n kinh g p ặ ở

ườ ng i già, béo.

ộ ứ 2.2.3. H i ch ng táo bón:

ậ ả * H u qu :

ễ ệ ắ + Phân ở ạ  l i lâu ­> nhi m đ c ộ  RLTK cáu g t, m t

ứ ụ m iỏ , t c b ng...

→ ả ự ở + C n tr  tiêu hoá trĩ và sa tr c tràng.

ố ấ ạ 2.3. R i lo n h p thu.

ứ ấ ộ ượ ư ạ H i ch ng kém h p thu đ c coi nh  tình tr ng

ể thi u năng tiêu hoá.

ố ượ ứ ầ ượ ấ Mu n h p thu đ c thì th c ăn c n đ c tiêu

ữ ầ ả ạ ơ hoá thành nh ng thành ph n đ n gi n, niêm m c

ả ặ ả ủ ph i lành l n, enzyme tiêu hoá ph i đ .

ở ạ ự ấ 2.3.1. S  h p thu ủ ố  các đo n c a  ng tiêu hoá.

ỉ ấ ệ ấ ố ­ Mi ng: ch  h p thu 1 s  ch t morphin, adrenalin,

steroid.

ự ấ ự ả ­ Th c qu n: không có s  h p thu.

ộ ố ướ ủ ế ấ ạ ộ ­ D  dày: ch  y u h p thu m t s  n ố c, mu i, m t

ượ ố ườ s  đ ng và r u.

ở ạ ự ấ 2.3.1. S  h p thu ủ ố  các đo n c a  ng tiêu hoá.

ấ ạ ấ ộ ướ ấ ­ Ru t non h p thu m nh nh t, n c, các ch t hoà

tan, a.amin và peptid, axit béo, monoglyxerid,

monosaccarid (glucoza, fluctoza…).

ủ ế ộ ướ ẩ ­ Ru t già: ch  y u n ộ ố ả c và m t s  s n ph m

ủ ể ẩ chuy n hoá c a vi khu n, NH3, Indol, Vitamin K.

ự ấ ấ 2.3.2. S  h p thu các ch t.

ứ ấ ố ướ ồ Quá trình h p thu g m: th c ăn, mu i, n c và

ế ủ ố ấ các ch t bài ti t c a  ng tiêu hoá.

ự ấ ế ể ậ ồ S  h p thu g m hình thái v n chuy n, khuy ch

ờ ộ ố ụ ộ ủ ộ tán th  đ ng và ch  đ ng nh  m t s  enzyme trong

ố ng tiêu hoá.

ự ấ ấ 2.3.2. S  h p thu các ch t.

ự ấ ­ S  h p thu Gluxit: Glucoza, glactoza, fluctoza

ượ ể ạ ờ đ c chuy n qua niêm m c vào máu nh  quá trình

phosphoryl hoá.

ườ ế ấ ậ Các đ ng khác h p thu theo quy lu t khuy ch

ậ ộ ườ ế ng cao khuy ch tán càng

tán nghĩa là đ m đ  đ nhi u.ề

ự ấ ể ờ ­ S  h p thu Protid: nh  enzyme chuy n a.amin

và phosphoryl hoá.

ố ệ ệ ạ ấ 2.3.3. B nh sinh và b nh sinh r i lo n h p thu.