Bàn về việc xác lập những tiêu chí của văn hóa doanh nhân

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Xác lập những tiêu chí chuẩn mực cho văn hóa doanh nhân là một vấn đề quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và nền kinh tế. Bài viết này sẽ bàn luận về việc xây dựng một hệ thống tiêu chí toàn diện đánh giá văn hóa doanh nhân, bao gồm cả yếu tố đạo đức, năng lực chuyên môn và trách nhiệm xã hội. Chúng ta sẽ phân tích những thách thức trong việc thiết lập và áp dụng các tiêu chí này trong thực tiễn. Cuối cùng, bài viết sẽ đề xuất một số hướng đi nhằm thúc đẩy hình thành và phát triển văn hóa doanh nhân tích cực, góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh và phát triển.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bàn về việc xác lập những tiêu chí của văn hóa doanh nhân

24 LÊ HÕNG LÝ nước vốn không có tru y ề n th ố n g buôn bán, ' V á rx lại vừa chập chữ ng bước vào nến kinh tê thị K /\|\ v t V ltV z A .r \V y trư ờng th ì điều đó lại càng cần th iế t. M ặt khác, tâ m lí ch u n g của dân tộc từ LẬP NHŨNG TIÊU trưốc đến nay vốn đã c h an g có cảm tìn h gì với nghê này, nghề buôn vẫn được coi là CHÍ CỦ A VĂN HOÁ hạn g cuối tro n g tứ dân: “sĩ, nông, công, thương”. Dù rằn g , xã hội luôn n h ậ n th ấy DOANH NHÂN một diều “phi thư ơ ng b ấ t phú", như ng ai cũng ngại vì “vi p h ú ” lại sợ “b ấ t b ầ n ”. Tâm LÊ HỔNG LÝn lí này có p h ầ n nào ả n h hưởng không nhó đến sự p h á t triể n của nến công thương 1. M ở đ ầ u nưổc ta. Vả lại, nước ta vốn là m ột nước nghèo n àn, lạc h ậu , chủ yêu sông bằng sản T rên th ê giới này, có th ê nói có bao x u ấ t nông nghiệp, m an h m ún, tự cung tự nhiêu doanh n h â n thì cũng có bấy n h iêu cáp là chính. Do đó chư a có các doanh con dường d ẫn họ đ ến n h ữ n g th à n h d ạ t đổ nghiệp sản x u ấ t lớn, không có tra o dổi buôn được người dời b iết đến. Đường đi của mỗi bán tầ m co, cho nên cái gọi là thương con người khác n h a u , n h ư n g chắc chắn có nghiệp của ta thư ờ ng dược hiểu qua nh ữ n g một điểm chung ở t ấ t cả họ, dó là để trở người buôn b án nhỏ, tiểu thương, h à n g xén. th à n h m ột doanh n h â n th à n h đ ạ t họ đểu H àng hoá không n h iều, chủ yêu là m ua di phải trả i qua r ấ t n h iều th ử th ách và th ấ t bán lại từ chỗ này sa n g chỗ kia, giá cả bại, có khi phải trả b ằ n g m áu và nước m ắt. không thông n h á t, m ạn h ai người nấy dặt, Có n h ữ n g người trỏ th à n h doanh n h â n do dàn đôn tìn h trạ n g buôn một lãi mười, một. tru y ề n th ô n g của gia d in h dã sắp d ạ t từ vôn bôn lòi... Vậy mà người b án hàng vẫn trước, có người n h ư sự ru n rủ i của sô phận, luôn m iệng “lỗ vốn”, “ch an g dược lãi gì” hay lại có người có ước mơ cháy bỏng từ thuở "chỉ dược lãi tí c h ú t”, người m ua xong moi th iêu thoi, k h á t khao m uôn trỏ' th à n h một ngã ngửa là m ình bị lừa. C âu nói cửa doanh n h â n tầm cỡ, niềm mơ ước cháy hỏng ấy thôi thúc họ vươn lòn dể th à n h con m iệng của người V iệt là "m iệng con buôn” dê chí sự ăn gian nói dôi tro n g buôn bán. nguôi th à n h đ ạt, thực hiện dược ưóc mơ. Có tro n g cách làm ăn... Rồi cớ rấ t nhiều tiêng người vì nhiệm vụ dược giao mà trở th à n h xấu khác dôi với người buôn b á n trong suốt doanh n h â n và còn biết bao người khác trở th à n h doanh n h â n hoàn toàn không có dự một giai doạn dài của lịch su. Cho nên bây định trước m à chỉ là sự d u a dẩy của cuộc giờ khi d à t nu'oc p h á t triể n , dội n g ũ doanh sông. Vì vậy, không phải ai cũng ch u ẩ n bị n h â n ngày m ột dông dào, thì tâ m lí nguôi cho m ình một h à n h tra n g , n h ữ n g tiền dề dó ddi van ám iinh bói n h ữ n g h ìn h a n h cũ trở th à n h một doanh n h â n với các ch u ẩn cùa q u á khứ nên n h iều khi họ (lánh dồng mực văn hoá day dủ mà xã hội dõi hói. Do n h ữ n g người buôn b á n v ặt ấy vôi doanh dó, việc xác (lịnh n h u n g tiêu chí, ch u ẩn n h â n , ơ m ột ch ừ n g m ực nào dó, tâm lí ấy mực của một do an h n h â n văn hoá là diếu cùng có tro n g n h ữ n g do an h n h â n và cần th iế t, n h íít là ở dâ't nước ta, m ột đ ấ t không ít người đã có n h ữ n g h à n h vi kinh doanh k h ô n g dẹp cua lôi làm ăn cũ, nên sụ 1 1 PCS. TS. Viện N ghiên cứu Vàn hoá. đ á n h giá của người ddi vói họ không h an
NGHIÊN CỨU TRAO Đ ổ l 25 là sai. X uất p h á t từ n h ữ n g nguyên nh ân Các tác giả củ a công trìn h : “Các nhà này, đồng thời để xây đự ng m ột đội ngũ doanh n h ân : tà i năng, tín h k hí và kĩ th u ậ t” doanh n h â n chuyên nghiệp, có đầy đủ th ì cho rằng: D oanh n h â n là người có thói phẩm c h ấ t của các n h à do an h n h â n hiện quen sán g tạo và đổi mới để tạo dựng được đại, ch ú n g ta p h ải xây dự ng nên nhữ ng cái gì đó có giá trị được th ừ a n h ậ n từ việc tiêu chí, n h ữ n g c h u ẩ n mực v ăn hoá doanh nắm b ắ t được n h ữ n g cơ hội x u ấ t h iện tro n g nhân. cuộc sông “xung q u a n h ”3. 2. T h ế n à o là m ộ t d o a n h n h â n ? Còn theo B ách khoa th ư A n h ngữ Theo sự hiểu b iế t của tôi doanh n h â n Collin th ì đ ịn h nghĩa: “D oanh n h â n là là người chủ m ột doanh nghiệp, doanh người sở hữ u h ay điều h à n h m ột doanh nghiệp ây bao gồm cả việc sả n x u ấ t buôn nghiệp, họ p h ấ n đ âu làm ra lợi n h u ậ n bằng bán (cả x u ấ t n h ậ p k h ẩ u ) n h ằ m tạo ra lợi cách chấp n h ậ n rủ i ro và tìm ra nhữ ng n h u ậ n cho ch ín h họ và th ú c đẩy sự p h á t sáng kiến mới”4. triể n của xã hội. Đ iều n ày T ừ điên tiếng Từ m ột sô đ ịn h n g h ĩa này, điều q u a n Việt định ng h ĩa n g ắ n gọn là: “D oanh n h â n trọ n g m à c h ú n g tôi m uôn r ú t r a ở đây đó là người làm nghê k in h d o a n h ”1. Bách khoa là vai trò cá n h â n củ a m ột con người được th ư Oxford vê' buôn b án th ì đ ịnh nghĩa: gọi là d o an h n h â n . N h ữ n g p h à m c h ấ t và “D oanh n h â n là m ột người đảm n h iệm cung n ă n g lực củ a họ sẽ q u y ế t đ ịn h sự th à n h cấp một h à n g hoá h a y dịch vụ cho thị b ạ i của d o an h n g h iệp m à họ sở h ữ u hay trư ờng để th u được lợi n h u ậ n cá n h ân , đứng đ ầu. thường thì họ đầu tư vón cá n h â n vào việc 3. T h ử b à n v ể t i ê u chí của các k in h doanh, chấp n h ậ n rủ i ro liên q u an doanh nhân văn hoá đến số đầu tư đó. Người ta cho rằ n g những việc khởi xướng từ m ột doanh n h â n thường 3.1. L à n g ư ờ i có đ ạ o đ ứ c tô t tạo ra của cải xã hội và vì vậy chính p h ủ Điều này x u ấ t p h á t từ cái tâm của người nên tạo diều kiện môi trư ờ n g để cho họ doanh nhân. Đặc biệt là đối vói người Á Đông p h ấ n đấu' . nói ch u n g và người V iệt N am nói riên g , do cuộc sông cộng đồng vón có của nó tro n g lịch sử. Một m ặt do th iê n ta i bão lụ t luôn UIÉH KHOA HOC k í HỘI VIẾT NAM VIỆN N6HIÊR c ú t ViN HÓA rìn h rập , m ặ t k h ác là n ạn TỌ A Đ Ằ M KHOA HỌC ngoại xâm luôn đồng h à n h 2005 với sự p h á t triể n của đ ấ t nưốc. Vì vậy “lụ t thì lú t cả làn g ” n ên việc cùng n h a u góp sức, ch ia sẻ và đùm bọc là n h u cầu tồn tạ i của người V iệt. Con người có đạo đức là người b iế t chia sẻ, giúp đỡ n h ữ n g người khác tro n g n h ữ n g lúc khó k h ă n , không thờ ơ, lãn h cảm trưốc đồng Tác giá dang trinh bày tham luận loại th eo lôi “cháy n h à h à n g
LÊ HÔNG LÝ 26 xóm bình ch ân n h ư vại”. Đặc b iệt là khi M ột người đã từ n g nếm trả i nhữ ng a n h đã ăn nên làm ra th ì việc chia sẻ lại gian n a n v ấ t vả của cuộc sống, th â u hiểu càng cần th iế t. B ằng sự hảo tâ m công đức nỗi đau của đồng loại, th ấ u hiên sự vất vả vào các công việc từ th iệ n giúp dỡ nhữ ng cùa công việc m uu sinh, dê kiêm ra dồng người nghèo, các tổ chức xã hội, giúp đõ tiền p h ả i đổ mồ hôi, sôi nước m a t th ậ m chí chính n h ữ n g người th â n họ h à n g của m ình, cả b ằ n g m áu... Khi đó trước lúc "vung tay công đức vào các công trìn h phúc lợi của quá tr á n ” hoặc định “ném tiến qua cửa so”, quê hương. Thực tế cho th ấy , càng nhữ ng nh ữ n g giá trị văn hoá kia trỗi dậy ră n đe, doanh n h â n nào đã trả i q u a m ột quá khứ cảnh cáo và thức tỉn h a n h ta dừng lại. Bởi v ấ t vả thì họ th a m gia vào việc này càng cái tâm , cái sự tù n g trả i và kiên thức mà tích cực. Do th ấ u h iểu nỗi nhọc n h ằ n , cực a n h ta học được trê n dường đời, tro n g sách nhọc của sự th iế u thôn, nghèo đói và n h ữ n g vở... n h ư n h ữ n g sợi dây vô h ìn h níu kéo sự m ất m á t nên sự đồng cảm của họ với ngăn chặn n h ữ n g h à n h vi th iê u văn hoá ấy nhữ ng người không m ay m ắn càng lớn. của a n h ta. Người ta thư ờ ng nói, khi cái tâm của Còn dối với n h ữ n g người không có văn a n h trong sán g thì mọi sự ứng xử và hàn h hoá thư ờ ng là n h ữ n g kè không có bế dày động của a n h luôn m inh bạch, rõ ràn g và của vôn sông từ n g trả i, th iếu sự hiểu biết luôn hướng th iện . M ột khi nó đen tôi sẽ kiên thúc cả vê khoa học lẫn cuộc sông, d ẫn tới nh ữ n g h à n h động, ứng xử không không có n ên tả n g dạo dức níu kéo sẽ rấ t lành m ạnh, phi đạo dức. C hẳng h ạ n như dễ bị sa ngã. Đôi với họ sự giàu lên n h an h việc lợi d ụ n g các việc làm từ th iệ n để ăn bằn g các phi vụ làm ă n b ấ t chính, sự thiếu cắp tiền công quỹ theo lôi d ù n g tiền chùa văn hoá do không dược rèn luyện dạy dỗ để ban p h á t k h ắ p nơi. Hoặc việc lợi dụng trong m ột môi trư ờ ng sông n h ấ t đ ịnh dã các việc làm từ th iệ n dể buôn lậu, ru a tiền; tạo ra tâm lí p h ấ t lên dược là do số phận, làm từ th iệ n dể khuyếch trư ơ n g uy tín hay do tài năn g của cá n h â n nên bây giờ dược bộ m ặt của doanh nghiệp dể rồi bên trong quyến hưởng th ụ , p h á p h á c h , xả láng. dó làm n h ữ n g việc mờ ám . B iết bao nhiêu X u ất h iện n h ữ n g k iểu trọc ph ú , n h ũ n g vụ án đã xảy ra tro n g n h ữ n g năm gần dây, ông chủ mới củ a n ền k in h t ế thị trư ờ ng mà mới n h ấ t là hiện tượng tổng giám dô'c n h ữ n g năm gần dây củ n g là diềư dỗ hiểu. Pjco T rầ n N ghĩa V inh, con người m à “có lúc Đồng tiê n kiêm ra q u á dỗ đôi với nh ữ n g dược báo giối xem n h ư m ột doanh n h â n người k h ô n g có m ột trìn h dộ v ăn hoá, dạo th à n h đ ạ t và đưực n h ậ n m ột giải thưởng đức n h á t d ịn h ắ t sẽ gây nên n h u n g ta i họa cao-” . không p h ả i chỉ cho cá n h â n họ mà còn cho Trưóc sức m an h của dồng tiền và sự cả xã hội ch ú n g ta. quyến rủ của n h ữ n g giá trị v ậ t ch át, sắc Vì vậy, đạo đức là m ột tiê u chí can dược đẹp, một doanh n h â n không có bản lĩnh r ấ t dê' cao đôi voi doanh n h à n , dây không phải dễ bị sa ngã. T rong tay a n h ta vừa có tiền là vấn đê' mới n h ư n g luôn luôn phải dược lại có quyên thì sự th a hoá sẽ là điều r ấ t dễ chú trọng. Đổ xây d ự n g được tiêu chí này xảy ra nếu là người không có b ản lĩnh. ngoài việc tự do an h n h â n ph ải ph ân dâu C hính lúc này n h ữ n g giá trị văn hoá và đạo thì tác dộng xã hội cùng vô cùng quan đức là cái quyêt đ ịnh p h ầ n th ắ n g dể níu trọng. Làm sao dể khi nói dên việc tôi là kéo ph ần “người" m à xua đuổi p h ầ n “con” ó' doanh n h â n , dù chỉ là một cái tên khiêm người doanh n h â n ấy. tôn như ng nó chứ a dựng sự tra n g trọng.
NGHIÊN CỨU TRAO Đ ổ l 27 kính phục và vị nổ của người đòi. Do dó đòi thức mối đan g đợi ở p h ía trưởc. Đặc b iệt đối hỏi dư lu ận xã hội (với sự đồn thổi, tru y ề n với một số người ch ẳn g m ay th ấ t bại thì gia tai nhau) hay báo chí và các phương tiện dinh, bè bạn, vợ con... là n h ữ n g người an ủi, thông tin đại ch ú n g cần có cái n h ìn khách chia sẻ sự th ô n g cảm , động viên vô cùng quan, đúng đ ắn và công m inh, có tín h xây quý giá đôi vởi do an h n h â n . dựng, chứ không áp d ặt, gán ép hay đánh T hử tưởng tượng, sa u n h ữ n g giờ làm đồng “cá mò m ột lứ a” n h ấ t là n h ũ n g thói việc v ấ t vả, n h ữ n g CUỘC v ậ t lộn với thương xấu, làm mờ n h ạ t h ìn h ản h của m ột doanh trư ờng n h ư “chiến trư ờ n g ”, doanh n h â n trở n h â n văn hoá. C h ảng h ạ n n h ư hiện tượng về th ấ y gia d in h đầm âm , con cái khoẻ mà dạo diễn Đ ặng N h ậ t M inh dã nhắc đến m ạnh, học h à n h tiến bộ, người vọ' hiền đảm khi nói về m ột th ắc m ắc của m ột vị doanh đ an g và n h ữ n g người th â n th iế t khác đều nh ân mà ông gặp trê n một chuyên bay hoà th u ậ n , yêu m ến n h a u , th ì đó là m ột bệ rằng: “Tại sao tro n g các phim V iệt N am hễ đỡ cho n h ữ n g sá n g tạo tu y ệ t vời cho doanh cứ có ông giám đôc là ắ t p h ả i bồ bịch với cô n h ân . Ngược lại, nếu là người th iế u văn th ư kí xinh dẹp, là n h ậ u n h ẹ t, chói bời, hoá khi th à n h d ạ t lao vào n h ữ n g cuộc ăn th am nh ũ n g ...” C ủng can ph ải nói thêm choi, bó m ặc gia đình, q u ă n g vế n h à một rằng, tro n g th ê giói hiện dại các phương đông tiền tưởng n h ư vậv đã là tử tế, song tiện thông tin đại ch ú n g hà m ột quyền lực họ dâu có b iết đến con hư, vợ hỏng. Chỉ đến khá m ạnh (nêu không nói là r ấ t m ạnh) dôi khi cảnh s á t gọi mói b iết con n g h iện ngập khi có th ể chi phôi h ay lái dư lu ận xã hội hay th ả hồn vào các động lắc, các chốn ăn sang một hưởng tiê u cực. Nói vậy dể th ấ y chơi... T hử hỏi tro n g tâ m trạ n g như vậy dạo dức không chỉ cần đôi với doanh n h â n liệu doanh n h â n ấy còn đ ầ u óc nào m à sáng mà cần cho t ấ t cả mọi người trong xã hội, tạo, mà p h á t triển! tuy nhiên nó được dê cao tro n g doanh n h â n ơ đây cũng cần p h ả i p h á n b iệt giữa bói lẽ có liên qu an đ ến n h iều bộ p h ậ n lớn đạo đức của d o an h n h â n và dạo đức kinh trong xã hội. doanh là h ai v ấn đề k h ác n h a u . C h ú n g tôi D oanh n h â n có dạo đức tố t củng cần nghĩ rằ n g trưốc h ế t do an h n h â n phải là được xem xét ỏ góc dộ dời sông thường ngày người có đạo đúc theo n h ữ n g c h u ẩ n mực. trong gia dinh của họ. Q uan hệ vợ chồng lối sông văn hoá của d ân tộc, từ nến tả n g con cái từ việc tổ chức gia dinh, nuôi dạy ấy doanh n h â n sẽ vững vàng m à xây dựng con cái, đô’i xu với vợ và n h ữ n g người th â n bản lĩnh cho dạo dức k in h do an h của doanh trong gia dinh có trá c h nhiệm , có tìn h cảm. nghiệp, của công ti m ình n h ư các ch u ẩn Đó là nhữ ng việc nhỏ n h ấ t, th iế t thực n h ấ t mực văn hoá. đế tạo nên nét văn hoá của doanh n h ân . Sự 3.2. S ự tr u n g thự c và ch ữ “t ín ” đối xử dứng mực, có tìn h vói vợ con, cha mẹ, an h em, bồ b ạ n và xóm giềng của Có m ột thực tố k h á phổ biến hiện nay doanh n h â n cũng là cơ sở nền tả n g tin h tro n g tìn h h ìn h k in h tê nước ta khi đang ở th ầ n cho họ tro n g cuộc sông thươ ng trường. giai đoạn ổn đ ịn h dần vào nền k in h tê thị NgUỢc lại cái h ậ u phương ấy lại là nơi đê trư ờng dó là sự tru n g thực và giữ chữ tín họ dấm m ình th ư giãn, chia sẻ sau n h u n g tro n g kinh doanh. T rong thời k inh tế bao cuộc vật lộn căng th a n g trê n thương cap. sự k h a n hiếm của h à n g hoá và thiêu trường, nó là nơi tièp sức, cùng cô sức tự do kinh doanh, cho nên n h à nước lên kế m ạnh cho doanh n h â n vào n h ũ n g thách hoạch cho các địa phương, n h à m áy sản
LÊ HỔNG LÝ 28 x u ấ t từ n g m ặ t h à n g k h ác n h a u . S au đó nước ngoài từ 6 USD - 8 U SD / người m ột nhữ ng h à n g hoá đó được p h â n phôi cho mọi đêm . Hôm s a u tìn h cờ khi gặp h ai du người, mọi tố chức xã hội. H àn g sả n x u ấ t k h ách người P h á p , họ nói họ di từ P h áp không m ấy khi đáp ứng được n h u cầu sử q u a T ru n g Quốc, T h á i L an, C a m p u c h ia và dụng. Do đó dù có xấu xí, kém c h ấ t lượng Lào rồi mới đến V iệt N am m à không chỗ một tí vẫn b án được h ế t th ậ m chí không có nào n h ư ở nước ta . Q ua n h ữ n g người b ạn m à bán. T âm lí làm ăn chểng m ảng, kém V iệt N am họ cũ n g đ ã b iế t giá phòng k h ách c h ấ t lượng của sả n p h ẩm k h á phổ biên. Vì sạ n n h ư ch ú n g tôi đã kê trê n , n h ư n g khi vậy, khi di vào k in h tê th ị trư ờ ng lôi làm ăn họ d ến giá đó đã tă n g lên th à n h 15 USD/ cũ vẫn còn rơi rớ t ở k h ắ p nơi. T âm lí làm ăn người m ột đêm , d ù k h á c h sạ n r ấ t vang phải có lãi th ậ m chí lãi th ậ t n h a n h bằng kh ách , ấy là ch ư a kê các dịch vụ khác b ấ t cứ giá nào đã th ú c đẩy không ít nhữ ng th ấ p kém n h ư th ê nào. V ấn đê m uôn nói ỏ doanh n h â n chấp n h ậ n sả n x u ấ t các m ặt đây là sự tru n g th ự c tro n g k in h doanh, hàn g kém c h ấ t lượng, h à n g giả, h à n g nhái đồng ý là p h ả i ăn lãi n h ư n g không th ê lãi nh ằm th u lợi n h u ậ n n h a n h . Đôi vói người b ằ n g b ấ t cứ giá nào để d ẫ n tới b ắ t bí tiêu dùng khi bị lừa m ột lầ n là lần sa u họ k h ách h à n g n h ấ t là n h ữ n g chỗ điểu kiện từ bỏ chỗ cũ và cản h giác vối chỗ mới sẽ không th u ậ n lợi. (Thời kì 1997 chư a có cầu m ua. Tuy nhiên, n h ữ n g người sả n x u ấ t Cửa O ng n ê n r a V ân Đồn vẫn p h ả i qua cũng như k inh doanh th iế u tru n g thực thì p h à, giao th ô n g cách trở). chỉ hi vọng lừa được mỗi kh ách h à n g một N hữ ng người làm ă n c h â n chính việc lần là họ đã có lợi. giữ chữ tín vối kh ách h à n g là tiêu ch u ẩn Ngày nay, khi mở cửa làm ăn vói nước h à n g đầu người ta p h ả i d ặ t ra. Trong quá ngoài, quy mô k in h doanh đã đ ạ t tới mức khứ đã có không ít n h ữ n g tấ m gương làm cao hơn trước r ấ t nh iều , sự cạn h tra n h ăn n h ư vậy, thời h iện tại điều này càng cần ngày m ột khóc liệt hơn, cho n ên thói làm được coi trọng. N gày nay không những ăn không tru n g thực và không đảm bảo chữ thông tin của khách h à n g có r ấ t nhiêu, mà tín sẽ bị trả giá. Vì vậy, sự tru n g thực và sự cạ n h tra n h của n h ữ n g người bán còn giữ chữ tín với kh ách h à n g ph ải là ch u ẩn nhiều hơn gấp bội, chỉ cần một sự th ấ t tín mực văn hoá của b ấ t kì m ột doanh n h â n với khách h à n g có th ể d a n đến n h ữ n g hậu nào. quả khôn lường, người xưa dã nói “m ột lần b ấ t tín, vạn sự b ấ t tin ”, đó là việc m à mỗi T rong mọi trư ờ n g hợp sự tru n g thực doanh n h â n luôn p h ả i chú ý. và chữ tín cần được giữ gìn, k h ô n g vì cái lợi nhỏ trước m ắ t m à làm a n h hưởng đôn 3.3. Tôn trọ n g p h á p lu ậ t tiê n g tă m c ủ a d o a n h n g h iệ p c ũ n g n h ư bộ Y th ứ c tô n trọ n g p h á p lu ậ t tro n g v ăn m ặt của cả nước. M ột th í dụ m à ch ú n g tôi hoá doanh n h â n là m ột tiêu ch u ẩ n b ắ t buộc dược trả i nghiệm cần được trìn h bày ở doanh n h â n nào cũng p h ải có. Mõi một dây. N ăm 1997, khi có dịp công tác ở doanh n h â n có ý thức làm việc theo pháp h u y ện đảo V ân Đồn, k h i nghỉ ở th ị tr ấ n lu ậ t sẽ tạo n ên m ột h o ạ t dộng kinh tế đồng Cái Rồng, ch ú n g tôi đ ế n m ột sô n h à nghỉ bộ tro n g cả nước. Khi b iết tôn trọ n g pháp th a m kh ảo giá k h á c h sạn . Thời đó kh ách lu ật, các do an h n g h iệp làm ăn vói n h a u du lịch ở đây còn r ấ t ít. K hi hỏi giá ch ú n g trước h êt là trê n cơ sở lu ậ t p h áp sau dó mối tôi được b iê t với k h ách tro n g nước là là bạn h à n g vổi n h ữ n g mối q u a n hệ làm ăn, 30.000 - 50.000 d/người m ột dêm , k h ách chữ tín... Có n h ư vậy h o ạ t dộng kinh tế sẽ
NGHIÊN CỨU TRAO Đ ổ l 29 trở nên th ô n g th oán g, không ách tắc, trì trệ đoạn và làm th ấ t th o á t n h ũ n g khôi lượng làm khó dễ cho n h a u và dồng thoi là sự tài sản lớn của đ ấ t nước. p h á t triể n kinh tế ch u n g cho cả nước. Việc Vì vậy, tôn trọ n g p h áp lu ậ t p h ả i được tôn trọ n g ph áp lu ậ t như việc thực hiện n h ìn n h ậ n từ cả h ai p h ía chính quyền và nhữ ng nghĩa vụ th u ế đô'i vởi n h à nưóc, doanh n h â n (với tư cách là m ột công dân). kinh doanh đ ú n g th eo lu ậ t ph áp không vi phạm lu ậ t (như buôn lậu, trố n th u ế, kinh 3.4. T r ìn h đ ộ h ọ c v ấ n và n g o ạ i n g ữ doanh không đ ú n g m ặt h à n g đăn g kí v.v...) T rong thời đại to àn cầu hoá và nô'i không n h ữ n g tạo ra m ột môi trư ờng kinh m ạng toàn cầu h iện nay không th ể nói là doanh làn h m ạn h m à còn tạo ra sự tă n g doanh n h â n m à không có trìn h độ hay chỉ trư ơng kinh tế ch u n g cho cả nước. cần có n ă n g k h iế u kinh doanh bẩm sin h Đó là n h ữ n g đòi hỏi từ p h ía các doanh nữ a. C ũng không còn là lúc các do an h n h â n sắm cho m ình m ột bộ m áy vi tín h hiện đại n h â n và các doanh nghiệp của họ. Tuy như là m ột đồ tra n g sức cho v ăn phòng nhiên, không th ể đòi hỏi các doanh n h â n giám đôc nữa. Thời buổi thông tin m ạng phải tôn trọ n g p h á p lu ậ t khi môi trư ờng hiện nay đòi hỏi n h à do an h nghiệp phải lu ậ t pháp không là n h m ạnh. Do dó vê phía nắm được n h ữ n g thông tin kịp thời n h ấ t dể chính quyền các cấp cũng cần p h ả i có dề ra n h ữ n g qu y ết đ ịn h sả n x u ấ t và kinh nhữ ng nỗ lực lớn. Đốì với người lập pháp doanh cho do an h nghiệp m ình. Thương phải hiểu b iế t và cập n h ậ t n h ữ n g tìn h hình trư ờng thực sự là chiến trư ờ ng khi cuộc mới n h ấ t, n h ữ n g vấn đê nảy sin h để dề ra cạn h tra n h ngày càng khốc liệt hơn. H oạt nhữ ng bộ lu ậ t phù hợp với h o àn cảnh thực dộng k in h doanh không còn bó hẹp trong tế. Về phía các n h à h à n h p h á p phải có một không gian m ột tỉn h , m ột khu vực hay một bộ m áy công quyền vừa có trìn h độ nghiệp nưốc, m à cần p h ải vươn xa ra cả ngoài biên vụ cao, có sự hiểu b iế t và có văn hoá đê giới. M uốn n h ư vậy người lãn h đạo doanh thực hiện việc q u ả n lí các doanh nghiệp. nghiệp không chỉ cần có học vấn chuyên T rán h gây phiên hà, sách nhiều, th am môn, mà còn cần tới sự hiểu biết vê nhiều n h ù n g và cản trở sự p h á t triể n của doanh lĩnh vực khác n h a u và ngoại ngữ. nghiệp. Cơ chê không nghiêm túc và thông M ột thời người N h ậ t đ á n h bại người Mĩ thoáng sẽ d ẫ n dến đủ các loại tệ n ạn làm ô tro n g lĩnh vực sản x u ấ t ô tô không chỉ vì nhiễm môi trư ờng kinh do an h và cản trở sự giá rẻ, xe tô t và tiệ n lợi m à còn ở chỗ người p h á t triể n của d ấ t nước. N h ậ t nắm được thị hiếu vê m àu sắc của N hững vụ tiêu cực k inh tế thời gian người Mĩ. Thực tế ở nưốc ta cũng th ây rõ qua cho th ấ y bên cạ n h sự lỏng lẻo của hệ điều dó, nh ữ n g năm 80 của th ê kỉ trước thông lu ậ t ph áp củ a ch ú n g ta, thì vấn đê chiếc xe m áy Hon đa 82 m àu x a n h nước nhúc nhôi là hệ th ố n g tổ chức các cơ quan biên, sa u đó là chiêc DD m àu dỏ b iệt hiệu công quyền là nơi tạo diều kiện n h iều n h ấ t nữ hoàng, rồi đến chiếc xe D ream m àu m ận cho các doanh n h â n th iê u v ăn hoá lợi dụng, chín là n h ữ n g tà i s ả n biểu thị cho sự sang không ít n h ữ n g công chức và cơ q u a n nhà trọ n g của dân th à n h phô. C ùng chiếc xe có nước dã bị lôi kéo vào n h ữ n g ho ạt dộng c h ấ t lượng như vậy n h u n g chỉ khác m àu là kinh doanh bá't chính dó. Lợi d ụ n g nhữ ng giá đã m ất di r ấ t n h iều . N hư vậy, vấn dề là điểm yốu này của ch ú n g ta m à không ít các sự hiểu b iêt vê văn hoá, tâ m lí, phong tục doanh n h â n nưóc ngoài, V iệt kiều dã lũng tậ p q u á n của các n h à k in h do an h dôi với
LÊ HÕNG LÝ 30 mỗi k h u vực d ân cư khác n h a u . M uôn vậy ngữ ph ải dược coi là m ột tiêu ch u ẩ n của họ phải có trìn h độ học v ấn và sự h iểu biêt doanh n h â n văn hoá. n h ấ t đ ịn h nơi họ sẽ tiế n h à n h k in h doanh. 3.5. P h á t triể n bền vững, sá n g tạo "N hập gia tuỳ tụ c”, người ta đến một nơi và vì quyền lợi quốc g ia khác h iểu b iết phong tục, tậ p q uán, lô'i c ả ba v ấn đê n ày vừa tá c clộng và hỗ sống, tâ m lí thị hiếu của địa phương đó, thì trợ lẫn n h a u tro n g tâ m thức, trong tu việc làm ăn trở n ên th u ậ n lợi vô cùng, ấy là tưởng của do an h n h â n và có sự k êt hợp chưa kể n ắ m được ngôn ngữ của họ để nghe n h u ầ n n h u y ễn để th à n h n h ữ n g tiêu ch u ẩn được, nói được và hiểu được t ấ t cả nh ữ n g tro n g sự nghiệp của họ. T ừ chỗ doanh n h â n nguyện vọng, th ắc mắc của k h ách h à n g thì có tâm , có tài, làm ă n đứ ng đ ắ n và tru n g lợi th ế còn lớn hơn. M ặt khác, ngoại ngữ sẽ thực th ì ắ t h a n họ sẽ có m ột cơ sỏ kinh giúp doanh n h â n có th ể trự c tiếp tra o đổi, doanh tốt. T ừ đó tạo ra m ột sự p h á t triển trực tiếp lắng nghe, tra n h lu ậ n và chia sẻ bền vững, lâu dài và ôn đ ịn h chứ không cùng k h ách hàng, có n h ư vậy nhữ ng ý phải là k in h doanh chụp giật, b ấ t chấp mọi tưởng, nh ữ n g sán g kiến được x u ấ t hiện th ứ dể đ ạ t được lãi s u ấ t cao và nhiều lợi n h a n h n h ấ t từ n h ữ n g cuộc tra o đổi trự c n h u ậ n . C h ín h n h ữ n g giá trị c h u ẩ n mực tiếp ấy. C ũng n h ư vậy, với m ột trìn h độ trê n đã tạo n ên m ột sự bền vững cho sự hiểu b iết ngoại ngữ tốt, do an h n h â n có th ể p h á t triể n của m ột doanh nghiệp mà doanh trực tiếp tìm h iểu lê lô'i, p h á p lu ậ t cũng n h â n lãn h dạo. Với cái tâ m và tà i năn g của như t ấ t cả n h ữ n g vấn để đ ặ t ra tro n g h o ạt m ình doanh n h â n b iêt lựa chọn cho họ dộng k inh doanh của đôi tác. Đ iều này sẽ trá n h dược nhiều rủ i ro không cần th iế t, n h ữ n g cộng sự tốt, p h á t h u y n h ữ n g kha d àn h rằ n g các công ti h iện nay đều có lu ậ t năng, phàm giá của n h ữ n g nguôi giúp việc sư riêng, song việc n ắm b ắ t n h a n h do có cho m ình. “Mỗi người đêu có sở trường trìn h độ học v ân và ngoại ngữ của n h à riêng, nêu ta khéo léo dư a sở trư ờng của doanh nghiệp ắ t sẽ trá n h dược nh ữ n g sự từ n g người vào việc làm , t ấ t sẽ đ ạ t được việc đ á n g tiếc n h ư trư ờ n g hợp m à liên đoàn “công sức ít, hiệu quả cao”, n h ư nguyên tắc bóng đá Việt N am và V ietn am A irline vừa d ù n g người của tập đoàn P la stic Đài Loan: gặp thời gian gần dây. C âu nói “ngoại ngữ “dùng đúng tài, d ặ t đ ú n g chỗ”6. M ột doanh là cửa sổ mở ra m ột th ê giối mói” hoàn to àn nghiệp vối m ột do an h n h â n làm chủ mà có vẫn còn nguyên vẹn ý ng h ĩa của nó. C an đầy đủ các ph ẩm c h ấ t dạo dức và tài năng, phải nói th êm rằ n g việc đi nước ngoài để có m ột quá trìn h xây dựng doanh nghiệp trực tiêp đàm p h á n , tra o đổi của một doanh nghiêm túc voi m ột dội ngũ cán bộ dược n h â n còn có lợi ích tiê t kiệm k h a k h á chi p h á t huy tu y ệ t dôi k h ả n ă n g của mỗi phí nếu ph ải kèm theo người phiên dịch và người, ắ t sẽ tạo nèn m ột sự p h á t triể n bền th ư kí, ấy là chư a kê mỗi m ột doanh n h â n vững. ra nước ngoài làm à n còn là m ột đại diện Đê củng cô' sự p h á t triể n bền vững ấy của “ngoại giao n h â n dân" cho đ ấ t nước O tin nh ữ n g ý tưởng sá n g tạo luôn luôn phải r ấ t n h iêu góc độ k hác n h a u . Nói như một dược p h á t hiện và triể n k h ai. N hư định doanh nhân: “N ếu lợi n h u ậ n chia cắt con ng h ĩa về do an h n h â n dã nói ó trên , họ là người, p h â n hoá xã hội, thì văn hoá lại n h ữ n g người có thói quen sá n g tạo và dôi dóng vai trò nôi kôt con ngưòi với n h a u ” '. mới dê tạo dựng dược cái gì dó có giá trị Vì vậy, ngày nay vấn đề học v ân và ngoại dược th ừ a n h ậ n . Họ là n h ữ n g người biết
NGHIÊN CỨU TRAO Đ ổ l 31 p h á t hiện ra n h ữ n g cái người khác không h ù n g m ạn h m à các tậ p đoàn lại có điều th ấy và dám chấp n h ậ n rủ i ro để thực hiện kiện p h á t triể n b à n h trư ớ n g th ê lực của họ điểu đó. Nói như n h à thơ T rầ n Đ ăng Khoa ra k h ắp th ê giởi. Họ có sự cạn h tra n h quyết khi an h viết đại ý có người th ì hức ra tiền, liệt giữa họ với n h a u , giữa họ với các công ti có người th ì làm ra tiê n còn có người n h ìn nước ngoài, song quyên lợi của quốc gia, cái qưái gì cũng ra tiền. D oanh n h â n là của d ân tộc luôn được họ chú trọ n g h ết nhữ ng con ngưòi tro n g sô' n h ữ n g người th ứ mức. Vì vậy khi xảy ra các cuộc cạn h tra n h ba ấy. N hữ ng ý tưởng sán g tạo luôn luôn là với bên ngoài cả chính p h ủ và công ti đểu suy nghĩ thườ ng trự c tro n g đ ầu các doanh hợp lực lại với n h a u vì quyền lợi d ấ t nước. n hân. Họ luôn luôn p h ả i đi trước m ột bước T hí dụ diên h ìn h cho diêu này có th ể th ây nêư m uôn vượt lên các doanh nghiệp khác qua m ột cuộc cạn h tra n h của A irbus của từ c h ấ t lượng sả n p hẩm , m ặt h à n g mới, ch âu Au và Boing của Mĩ vừa qua. Bao giờ m ẫu m ã, kiểu d á n g hay n h ữ n g p h á t m inh V iệt N am ch ú n g ta có m ột công ti có th ể mới. Vào n h ữ n g n ă m 90 của th ế kỉ trưởc, ng ẩn g cao đ ầu trước th ế giới, đó là nhờ vào khi di th ăm các nưóc Đông Âu, chủ tịch tập tà i n ă n g của các doanh n h â n V iệt Nam . đoàn Sony khi được hỏi vê việc các sả n 3.6. H oạt đ ộ n g xã hội, m ột tiêu phẩm của Sony d an g bị n h iều h ã n g lốn của c h u â n của văn hoá d o a n h n h â n H àn Quốc, Đức, P háp, Mĩ v.v... cạnh tra n h , Đây là m ột ch u ẩ n mực m à giối doanh ông ta trả lời m ột cách bình tĩn h rằn g khi n h â n V iệt N am có th ể p h á t huy th à n h bản họ d ạ t dược vị trí củ a ch ú n g tôi bây giờ thì sắc văn hoá của m ình. X u ất p h á t từ cái chúng tôi dã vượt xa lên p h ía trưốc rồi. Rõ tâm , từ đạo đức của người V iệt từ xa xưa ràn g m uôn có n h ữ n g bưốc n h ả y xa ấy thì “B ầu ơi thư ơ ng lấy bí cù n g ” từ h ai tiếng các doanh n h â n , với tư cách là người chủ “đồng bào” (cùng ch u n g m ột bọc), m à yêu các doanh nghiệp, lã n h đạo các công ti phải thươ ng giúp đỡ đồng loại của m ình khi là người p h á t hiện, tiếp sue cho sự sán g tạo m ình ăn nên làm ra , có b á t ăn b á t để. liên tục của b ả n th â n họ và n h u n g người T rong q u á khứ đã có không ít n h ữ n g tấ m cộng sự. Sự th ă n g tiê n và p h á t triể n bổn gương n h ư gia đ ìn h n h à k in h doanh T rịn h vững của công ti p h ụ thuộc r ấ t nhiều vào V ăn Bô: “B uôn b á n được 10 đồng lãi th ì giũ nhữ ng sáng tạo này. lại 7, còn lại thì giúp đỡ người nghèo và làm M ột tiêu ch u ẩ n khác của doanh n h â n nh ữ n g việc phúc đức. Khi cần để nuôi nền văn hoá dó là việc p h ả i b iết đ ặ t quyền lợi dộc lập thì công h iến t ấ t cả”9. H oạt động từ quốc gia lên trê n h ế t. Họ luôn hiểu rằn g th iệ n ngày nay dã trở th à n h m ột tiêu một quốc gia có tiềm lực m ạn h là nhò các ch u ẩ n đạo dức của t ấ t cả các do an h n h â n công ti, các doanh nghiệp của quốc gia dó. và doanh nghiệp của họ trê n to àn th ê giới. D oanh nghiệp m ạn h làm cho quốc gia H ầu h ết các nưốc đều có n h ữ n g chính sách m ạnh, nh ư n g quốc gia m ạnh, có vai trò, có uy tín tr ê n trư ờ n g quốc tê lạ i hỗ trợ lạ i cho đổ klnivên khích các h o ạt dộng này. Bởi vì các công ti p h á t triể n m ạn h hơn nữa. Vì th ê giới ngày nay d a n g dứ ng trước nhữ ng vậy, ta th ấy các tậ p đoàn quốc tê như vấn đề h ế t sức to lốn đòi hỏi sự dóng góp vê M icroshop, IBM , Boing, LG, Shell, BP, v ậ t c h ấ t tin h th a n m ạn h mẽ mới có th ể giải Sony, Toyota... đều là niềm tự hào của các quyết dược. Hơn th ê, h o ạ t động từ th iện quốc gia có tiềm n ă n g k in h tê lởn. Ngược không p h ả i dừng lại ở các công việc dơn lại dựa vào tiếm n ă n g ây của các quốc gia th u ầ n là góp tiề n của giúp nh ữ n g người
32 LÊ HÕNG LÝ nghèo, người k h u y ế t t ậ t m à còn ở tầm cao trở th à n h do an h n h â n văn hoá thì có hơn. Nói n h ư Alvin Toffler: Các “công ti n h ữ n g ch u ẩ n mực không th ể thiêu dược không p h ả i chỉ làm lãi hoặc sả n x u ấ t hàn g như đạo đức, sự tru n g thực, tôn trọ n g pháp hoá mà còn p h ải đóng góp giải qu y ết các lu ật, học vấn và tấ m lòng từ th iện. vân đổ phức tạ p về sin h th ác, lu â n lí, chính T h iế t nghĩ, đổ có một hệ ch u ẩn mực trị, chủng tộc, giỏi tín h và xã hội”10. N hư đầy đủ thì các n h à văn hoá cùng các doanh vậy, vấn đề từ th iệ n không còn đóng k h u n g n h â n còn p h ả i có n h ữ n g cuộc trao đôi kĩ ỏ nghĩa hẹp của nó nữ a m à đã có ý nghĩa hơn nữ a mà b ài viết này chỉ là nhữ ng gợi toàn cầu rồi. Việc làm từ th iệ n được coi như mở bước đầu.D m ột c h u ẩn mực đạo đức b ắ t buộc của một L .H .L doanh n h â n văn hoá. Đ úng n h ư một n h à nghiên cứu Indonexia đã viết: "H oạt động (1) Viện Ngôn ngữ học: Từ điên tiếng Việt. kinh doanh phải được đ á n h giá theo kì Nxb Đà Nang, Trung tâm từ điên học. Hà Nội - vọng đạo đức của to àn th ê xã hội và nền Đà Nang, 2003, tr.260. văn hoá của nó. Nói cách khác, b ấ t cứ loại (2) Oxford Dictionary for the Business hình kinh doanh nào cũng p h ải có trá c h World Oxford University Press, 1994. tr.272. nhiệm xã hội, trá c h nhiệm xã hội trở th à n h (3) B.Heinemann, Bolton & J.Thompson, n h â n tô qu an trọ n g h à n g đ ầu của đạo dức Entrepreneurs: Talents, teinplemcnts, techniques. Nxb. Butterworth & Heinemann. kinh d o an h ”1 11. Oxford, 2000. Tóm lại, vê c h u ẩ n mực đôi với doanh (4) Collins English Dictionary, 1995. n h â n văn hoá có th ê còn nói đôn m ột sô tr.520. nhữ ng điều khác nữa. C h an g h ạ n n h ư lòng (5) Nguyễn Tân Cảnh. “Họ đã nhận hối lộ như thế nào”. Báo An ninh thế giỏi, số 452. khao k h á t làm giàu cho d â t nước qua sự 18/5/2005. t.r.2. p h á t triể n của công ti; do an h n h â n phải (6) Đặng Nhật Minh, “Đôi diều về doanh mạo hiểm dể vươn lên, phải có tầm nhìn xa, nhân và văn hoá”, Tap chí Văn hoá doanh nhân nắm b ắ t được n h ữ n g vấn dề và xu th ế p h á t Việt Nam, sô Xuân Ât Dậu, 2005, t.r.71. triể n của thời đại; cạn h tra n h làn h m ạnh; (7) Trần Thị Lan, “Mấy suy nghĩ về nhân tố có ý thức vươn lên, bền bỉ và không k h u â t văn hoá trong kinh doanh". Trong: Văn hoá và kinh doanh, Phạm Xuân Nam (chú biên), Nxb phục trước rủ i ro, th ấ t bại; b iết hướng xã Khoa học xã hội, Hà Nội, 1996. tr.109. hội theo nhữ ng h o ạ t dộng làn h m ạn h bằng (8) Nguyễn Quốc Chương, “Xác dinh cái gốc hoạt động sản x u ấ t và các sản phẩm của của học viên ngành ngân hàng là Lễ - Trí - Tín”, doanh nghiệp m ình v.v... và v.v... Tuy Thời báo Ngân hàng, sô' 105, ngày 31/12/2003 nhiên, h ầ u h ế t n h ữ n g điểm này đây dó dã (9) Iloàng Thị Minh IIỒ, “Lẽ sống cua th ê hiện ở n h ữ n g c h u ẩ n mực m à chúng tôi chúng tôi”. Tạp chí Xưa và Nay, sô' 10. 1994. đã nói ở trên . Vả lại, củng như cuộc sông 10. Alvin Toffler. Lăn sóng thứ ba, Nxl) của con người, không ai có th ể bảo đảm Thanh niên. Hà Nội, 2002. tr. 198. rằn g m ình suốt đời sẽ không sai, không có (11) Alois Agus Nugroho, “Văn hoá và dạo đức của nhà doanh nghiệp”, Trong: Văn hoá và k h u y ế t diêm và toàn vẹn mọi bề. Cho nên kinh doanh, Phạm Xuân Nam (chú biên), Nxb không phải b ấ t kể m ột doanh n h â n nào Khoa học xã hội, Hà Nội, 1996, tr.143. cũng p h ải đ ạ t được tấ t cả n h ữ n g tiêu c h u ẩn ấy mới gọi là doanh n h â n văn hoá. Song dể