intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo khoa học: "Bước đầu nghiên cứu môi trường nước và thành phần loài động vật nổi của hồ chứa Vực Mấu và Khe Đá tỉnh Nghệ An"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST
Báo xấu
171
lượt xem 21
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập những báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh tác giả: 9. Trần Đức Lương, Hoàng Xuân quang, Hồ Thanh Hải, Bước đầu nghiên cứu môi trường nước và thành phần loài động vật nổi của hồ chứa Vực Mấu và Khe Đá tỉnh Nghệ An...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: "Bước đầu nghiên cứu môi trường nước và thành phần loài động vật nổi của hồ chứa Vực Mấu và Khe Đá tỉnh Nghệ An"

  1. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh B−íc ®Çu nghiªn cøu m«i tr−êng n−íc vµ thµnh phÇn loµi §éng vËt næi cña hå chøa Vùc MÊu vµ Khe §¸ tØnh NghÖ An TrÇn §øc L−¬ng (a), Ho ng Xu©n quang , Hå Thanh H¶i (b) (c) Tãm t¾t. Bµi b¸o ph¶n ¸nh ®Æc tr−ng m«i tr−êng n−íc vµ thµnh phÇn loµi ®éng vËt næi qua 3 ®ît kh¶o s¸t t¹i c¸c hå chøa n−íc Vùc MÊu vµ Khe §¸ (tØnh NghÖ An). §ång thêi t×m hiÓu ®Æc ®iÓm ph©n bè sè l−îng vµ sù biÕn ®éng cña ®éng vËt næi t¹i c¸c hå chøa nµy. I. Më ®Çu TØnh NghÖ An thuéc khu vùc B¾c Trung Bé víi ®Þa h×nh ®åi nói thÊp vµ gß ®åi chiÕm tû lÖ lín, cïng víi ®ã lµ m¹ng l−íi s«ng suèi ph¸t triÓn víi mËt ®é trung b×nh ®¹t 0,62 km/km2 nh−ng l¹i ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu trong toµn vïng. §©y lµ ®iÖu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn lo¹i thñy vùc d¹ng hå chøa phôc vô cho c¸c môc ®Ých thuû ®iÖn, thuû lîi. HiÖn nay, ë NghÖ An cã kho¶ng 625 hå chøa n−íc lín vµ nhá. Víi tÝnh chÊt ®Æc tr−ng cña yÕu tè thµnh t¹o mµ hå chøa cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt so víi c¸c lo¹i h×nh thñy vùc kh¸c c¶ vÒ tÝnh chÊt thñy lý hãa vµ ®Æc tÝnh thñy sinh vËt. §éng vËt næi lµ mét trong nh÷ng nh÷ng nhãm ®éng vËt tiªu thô, ®ãng vai trß lín trong chu tr×nh biÕn ®æi vËt chÊt cña c¸c hÖ sinh th¸i thuû vùc nãi chung vµ hå chøa nãi riªng. Chóng cßn lµ thµnh phÇn thøc ¨n tù nhiªn cña nhiÒu loµi c¸. Th«ng qua nghiªn cøu c¸c chØ sè thñy lý thñy hãa, ®Æc tr−ng thµnh phÇn, ph©n bè nhãm ®éng vËt næi cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc phÇn nµo n¨ng suÊt cña thuû vùc còng nh− chÊt l−îng m«i tr−êng n−íc cña mét sè hå chøa ë NghÖ An. II. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu MÉu nghiªn cøu ®−îc thu thËp trong ba ®ît: mïa m−a (th¸ng 9/2005), mïa kh« (th¸ng 2/2006) vµ thêi kú chuyÓn tiÕp (6/2006) t¹i hai hå chøa lín nhÊt cña tØnh NghÖ An lµ hå Vùc MÊu (Quúnh L−u) vµ hå Khe §¸ (NghÜa §µn). ë mçi hå, thu mÉu t¹i 4 mÆt c¾t (MC) MC1, MC2, MC3, MC4 theo thø tù tõ bê ®Ëp tíi vïng th−îng l−u hå chøa (h×nh 1). T¹i mçi mÆt c¾t, thu mÉu n−íc ®Ó ph©n tÝch thñy lý hãa vµ thu mÉu ®éng vËt næi ë 3 ®iÓm: bê ph¶i, bê tr¸i vµ gi÷a hå. Trong mçi ®ît, ë mçi ®iÓm thu 2 mÉu n−íc, 1 mÉu ®Þnh tÝnh vµ 1 mÉu ®Þnh l−îng ®éng vËt næi. Tæng sè mÉu n−íc ®· thu vµ ph©n tÝch lµ 144; 36 mÉu ®Þnh tÝnh vµ 36 mÉu ®Þnh l−îng ®éng vËt næi. NhËn bµi ngµy 25/9/2006. Söa ch÷a xong 18/12/2006. 73
  2. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh C¸c chØ sè nhiÖt ®é, ®é pH, ®é trong theo ®Üa Secchi ®−îc ®o trùc tiÕp t¹i hiÖn tr−êng, c¸c chØ sè DO, COD, NH4+, PO43-, ®é cøng n−íc tÇng mÆt ®−îc ph©n tÝch trong phßng thÝ nghiÖm theo ''Standard methods for examination of water and water waste water'' [1] cña tæ chøc Y tÕ Mü, 1985 vµ ''C¸c tiªu chuÈn Nhµ n−íc ViÖt Nam vÒ m«i tr−êng. TËp1: ChÊt l−îng n−íc'' [8]. MÉu ®éng vËt næi ®−îc thu b»ng l−íi kiÓu h×nh chãp nãn, cì m¾t l−íi No45 (45 sîi/cm). MÉu ®Þnh l−îng ®−îc thu b»ng c¸ch cho läc qua l−íi mét thÓ tÝch n−íc nhÊt ®Þnh, cè ®Þnh b»ng dung dÞch formon 4%. Ph©n tÝch ph©n lo¹i häc theo c¸c tµi liÖu cña c¸c t¸c gi¶ trong n−íc vµ n−íc ngoµi [5, 6]. §Þnh l−îng ®éng vËt næi b»ng buång ®Õm Bogorov dung tÝch 10 ml råi quy ra ®¬n vÞ m3. a b H×nh 1. B¶n ®å c¸c vÞ trÝ thu mÉu (a. Hå Vùc MÊu; b. Hå Khe §¸) III. KÕt qu¶ nghiªn cøu 1. Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ hå chøa Vùc MÊu vµ Khe §¸ Hå Vùc MÊu ®−îc x©y dùng vµo n¨m 1978, kÐo dµi trªn ®Þa bµn cña ba x· Quúnh Trang, Quúnh T©n vµ QuyÕt Th¾ng thuéc huyÖn Quúnh L−u víi diÖn tÝch l−u vùc kho¶ng 214 km2, dung tÝch ®¹t 75 triÖu m3 lµ hå chøa lín nhÊt NghÖ An. Hå ®−îc x©y dùng ë ®é cao 25m so víi mÆt n−íc biÓn, ®é s©u trung b×nh cña hå lµ 18m, nh÷ng ®iÓm s©u nhÊt cã thÓ ®¹t tõ 21-25m. Mùc n−íc trong hå dao ®éng lín, gi÷a mïa m−a vµ mïa kh« cã thÓ chªnh nhau tõ 3- 8m. Hå ®−îc x©y dùng nh»m môc ®Ých thñy lîi, ®iÒu tiÕt lò, cung cÊp n−íc t−íi cho ®ång b»ng huyÖn Quúnh L−u. Tr−íc khi hå h×nh thµnh, vïng l−u vùc hå lµ nh÷ng suèi nhá cã nguån tõ phÝa b¾c huyÖn Quúnh L−u vµ phÝa nam huyÖn NghÜa §µn, hai bªn l−u vùc lµ rõng trªn nói ®¸ v«i. HiÖn nay, diÖn tÝch rõng trªn nói ®¸ v«i xung quanh l−u vùc hå gi¶m ®i ®¸ng kÓ: diÖn tÝch rõng 98 km2, ®Êt trèng 45 km2, ®Êt n«ng nghiÖp vµ thæ c− 8,5 km2. 74
  3. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh Hå Khe §¸ ®−îc x©y dùng vµo n¨m 1969, n»m trªn ®Þa phËn x· NghÜa §øc, huyÖn NghÜa §µn cã nguån lµ c¸c con suèi vÒ phÝa T©y Nam cña huyÖn NghÜa §µn vµ phÝa §«ng Nam cña huyÖn Quú Hîp. Hå cã diÖn tÝch l−u vùc kho¶ng 50 km2, dung tÝch ®¹t 16,8 triÖu m3. Hå ®−îc x©y dùng ë ®é cao 54,5m so víi mÆt n−íc biÓn, ®é s©u trung b×nh cña hå ®¹t 9m, nh÷ng n¬i s©u cã thÓ ®¹t tõ 11- 14m. Hå x©y dùng còng nh»m môc ®Ých cung cÊp n−íc t−íi cho c¸c x· NghÜa §øc, NghÜa §ång, NghÜa Th¸i vµ N«ng tr−êng s«ng Con. Ngoµi ra, hå cßn ®−îc quy ho¹ch ®Ó nu«i thñy s¶n víi s¶n l−îng ®¸nh b¾t hµng n¨m ®¹t 55 tÊn c¸. So víi hå Vùc MÊu, hå Khe §¸ cã th¶m thùc vËt khu vùc xung quanh hå cßn tèt h¬n. DiÖn tÝch cã rõng 9 km2, ®Êt trèng 31 km2, ®Êt n«ng nghiÖp vµ thæ c− 10 km2. 2. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng n−íc c¸c hå chøa C¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch m«i tr−êng n−íc hå Vùc MÊu vµ Khe §¸ trong c¸c ®ît kh¶o s¸t ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 1. B¶ng 1. KÕt qu¶ ph©n tÝch m«i tr−êng n−íc hå chøa Vùc MÊu vµ Khe §¸ trong c¸c ®ît nghiªn cøu §Þa ®iÓm VM K§ MÆt c¾t Th«ng sè §ît 1 §ît 2 §ît 3 §ît 1 §ît 2 §ît 3 27,0 19,0 30,5 26,5 18,5 31,5 mc1 27,0 19,5 30,5 26,5 18,5 32,0 mc2 NhiÖt ®é 0 ( C) 27,0 19,5 31,5 27,0 19,0 32,0 mc3 27,5 19,0 31,5 27,0 18,5 32,5 mc4 6,8 7,2 6,8 7,1 6,6 7,2 mc1 7,0 7,2 6,7 7,0 6,8 7,4 mc2 §é pH 7,1 7,2 7,0 7,2 7,0 7,4 mc3 7,1 7,1 6,9 7,0 7,0 7,2 mc4 68,0 167,0 93,0 38,5 65,0 44,0 mc1 68,0 168,0 89,0 38,5 67,5 42,5 mc2 §é trong (cm) 72,0 171,0 94,0 40,0 65,5 45,0 mc3 75,0 171,0 97,0 42,5 68,0 45,0 mc4 0,056 0,049 0,264 0,198 0,175 0,185 mc1 0,195 0,046 0,373 0,182 0,185 0,136 mc2 N H 4+ (mg/l) 0,079 0,056 0,145 0,215 0,169 0,128 mc3 0,050 0,048 0,190 0,136 0,145 0,157 mc4 0,143 0,241 0,054 0,145 0,280 0,148 mc1 0,160 0,250 0,073 0,179 0,284 0,447 mc2 3- PO4 (mg/l) 0,136 0,202 0,066 0,159 0,305 0,346 mc3 0,200 0,267 0,072 0,152 0,348 0,247 mc4 75
  4. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh 5,36 8,32 7,52 4,01 8,02 7,20 mc1 4,80 7,84 7,68 3,98 8,68 9,60 mc2 DO (mg/l) 5,12 9,18 7,68 3,84 10,09 8,24 mc3 5,42 8,18 7,69 4,48 11,74 8,56 mc4 12,48 2,16 3,20 12,08 2,96 6,49 mc1 12,00 2,00 3,28 8,15 3,26 6,36 mc2 COD (mg/l) 11,44 1,76 4,40 5,28 3,28 6,43 mc3 12,13 1,77 3,32 7,02 2,80 5,98 mc4 2,30 1,15 1,15 2,70 2,60 2,10 mc1 1,70 1,00 1,25 2,60 2,50 2,20 mc2 §é cøng (meq/l) 2,00 1,00 1,15 2,40 2,60 2,10 mc3 2,20 1,20 1,20 2,60 2,50 2,30 mc4 Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch ®ã ta cã thÓ ®−a ra mét sè nhËt xÐt chÝnh nh− sau: 2.1. M«i tr−êng n−íc hå Vùc MÊu - NhiÖt ®é n−íc tÇng mÆt hå Vùc MÊu dao ®éng tõ 19,50C vµo mïa kh« ®Õn 270C vµo mïa m−a vµ 31,50C vµo thêi gian chuyÓn tiÕp. Nh×n chung rÊt Ýt cã sù sai kh¸c vÒ nhiÖt ®é gi÷a c¸c mÆt c¾t däc theo hå. - §é pH n»m trong kho¶ng trung tÝnh dao ®éng tõ 6,7- 7,2. - §é trong t−¬ng ®èi cao dao ®éng tõ 68- 171cm. §é trong cña n−íc vµo mïa kh« cao h¬n h¼n so víi mïa m−a. Theo chiÒu däc hå, cã sù gi¶m dÇn ®é trong tõ gi÷a hå vÒ phÝa ®Ëp. - Hµm l−îng NH4+ cña khèi n−íc tÇng mÆt dao ®éng tõ 0,046- 0,373 mg/l. Gi¸ trÞ NH4+ trung b×nh vµo mïa kh« (0,050 mg/l) thÊp h¬n so víi mïa m−a (0,095 mg/l) vµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp (0,243 mg/l). Theo chiÒu däc cña hå, nh×n chung hµm l−îng NH4+ cã sù t¨ng dÇn tõ th−îng nguån ®Õn bê ®Ëp, dao ®éng tõ 0,096 mg/l (MC4) ®Õn 0,205 mg/l (MC2). Hµm l−îng NH4+ tÇng mÆt cña hå Vùc MÊu n»m trong giíi h¹n cho phÐp cña tiªu chuÈn n−íc mÆt ViÖt Nam (0,05- 1mg/l) [8]. - Hµm l−îng PO43- dao ®éng tõ 0,054- 0,267 mg/l. Gi¸ trÞ PO43- trung b×nh vµo mïa kh« (0,240 mg/l) l¹i cao h¬n so víi mïa m−a (0,160 mg/l) vµ thêi gian chuyÓn tiÕp (0,066 mg/l). - Hµm l−îng «xy hßa tan tÇng mÆt hå Vùc MÊu kh¸ cao c¶ vÒ mïa m−a lÉn mïa kh«, dao ®éng tõ 4,80- 9,18mg/l vµ kh«ng cã sù chªnh lÖch lín gi÷a c¸c mÆt c¾t däc theo hå. §iÒu nµy thÓ hiÖn møc ®é Ýt nhiÔm bÈn cña hå. - Nhu cÇu «xy hãa häc (COD) thÊp dao ®éng tõ 1,76- 12,48 mg/l, còng Ýt cã sù chªnh lÖch lín gi÷a c¸c mÆt c¾t vµ n»m trong giíi h¹n cho phÐp cña tiªu chuÈn n−íc 76
  5. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh mÆt ViÖt Nam (
  6. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh hßa tan cao trong khi nhu cÇu oxy hãa häc, hµm l−îng c¸c muèi dinh d−ìng l¹i thÊp. B¶ng 2 so s¸nh mét sè chØ tiªu thuû lý, thñy hãa cña hå Vùc MÊu vµ Khe §¸ víi hå Hßa B×nh vµ hå Th¸c M¬ [7]. B¶ng 2. So s¸nh mét sè chØ tiªu thñy lý, thñy hãa cña c¸c hå chøa Hå chøa Vùc MÊu Khe §¸ Hßa B×nh Th¸c M¬ YÕu tè (2005- 2006) (2005- 2006) (1993- 1994) (1996) NhiÖt ®é (0C) 19,5-31,5 18,5- 32 18- 32 §é trong (cm) 68- 171 38,5- 68 20- 207 §é pH 6,7- 7,2 6,6- 7,4 7,24- 8,0 7,4- 7,5 DO (mg/l) 4,80- 9,18 3,84 - 11,74 6,49- 9,2 6,34- 9,8 COD (mg/l) 1,76- 12,48 2,80- 12,08 0,6- 1,5 10-18 N H 4+ 0,046- 0,373 0,136- 0,215 0,01- 1,50 0,026- 0,16 PO43- 0,054- 0,267 0,145- 0,447 0,01- 1,23 0,24- 0,84 3. §Æc tr−ng vÒ §éng vËt næi cña hå Vùc MÊu vµ Khe §¸ 3.1. Thµnh phÇn loµi Qua ba ®ît kh¶o s¸t t¹i hai hå chøa, chóng t«i ®· x¸c ®Þnh ®−îc 37 loµi ®éng vËt næi thuéc 29 gièng cña 11 hä trong bèn nhãm ®éng vËt næi lµ Gi¸p x¸c ch©n chÌo (Copepoda), Gi¸p x¸c r©u ngµnh (Cladocera), Trïng b¸nh xe (Rotatoria) vµ Gi¸p x¸c cã bao (Ostracoda). Trong thµnh phÇn loµi, nhãm Gi¸p x¸c r©u ngµnh cã sè loµi lín nhÊt gåm 16 loµi, chiÕm 43,25% tæng sè loµi. TiÕp ®Õn lµ nhãm Gi¸p x¸c ch©n chÌo cã 11 loµi chiÕm 29,73%, nhãm Trïng b¸nh xe cã 9 loµi, chiÕm 24,32%, vµ cuèi cïng lµ nhãm Gi¸p x¸c Ostracoda cã 1 loµi chiÕm 2,7%. C¸c loµi ®éng vËt næi x¸c ®Þnh ®−îc lµ c¸c loµi phæ biÕn trong khu vùc (B¶ng 3). Trong thµnh phÇn loµi ®éng vËt næi kh«ng ph¸t hiÖn thÊy loµi Vietodiaptomus hatinhensis - loµi ph©n bè ®Æc tr−ng cho c¸c thuû vùc ë vïng Trung Bé. C¸c kÕt qu¶ t¸c gi¶ nghiªn cøu trong cïng thêi gian ë ao vµ ruéng lóa- c¸ ë NghÖ An vµ Hµ TÜnh còng kh«ng ph¸t hiÖn thÊy loµi nµy [3]. Thµnh phÇn loµi vµ sù ph©n bè c¸c loµi ®éng vËt næi ë hai hå Ýt nhiÒu cã sù sai kh¸c. ë hå Vùc MÊu, x¸c ®Þnh ®−îc 31 loµi, thµnh phÇn −u thÕ vÉn thuéc vÒ nhãm gi¸p x¸c R©u ngµnh víi 16 loµi (chiÕm 51,61%). Thµnh phÇn loµi còng cã sù sai kh¸c gi÷a mïa m−a vµ mïa kh«, nh×n chung vµo mïa m−a sè l−îng loµi lín h¬n (22 loµi) so víi sè loµi ë mïa kh« (15 loµi) vµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp (16 loµi). Vµo mïa m−a −u thÕ vÒ sè loµi thuéc vÒ nhãm Cladocera víi 14 loµi (chiÕm 63,64 %) vµ cã sù gi¶m dÇn vµo mïa kh« vµ ë giai ®o¹n chuyÓn tiÕp nh−ng nh×n chung nhãm nµy vÉn chiÕm −u thÕ. 78
  7. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh B¶ng 3. Thµnh phÇn loµi cña mét sè nhãm ®éng vËt næi ë hå chøa Vùc MÊu vµ Khe §¸. Hå Vùc MÊu Hå Khe §¸ TT Tªn taxon §1 §2 §3 §1 §2 §3 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) Trïng b¸nh xe- Rotatoria 1. Hä Asplanchnidae 1 Asplanchna sieboldi (Laydig) + + + + + + 2. Hä Euchlanidae 2 Diplois daviesiae Gosse + 3. Hä Brachionidae. 3 Brachionus falcatus Zacharias + 4 B. calyciflorus Pallas + + + + 5 B. diversicornis (Daday) + + + 6 B. budapestinensis Daday + 7 Platyias quadricornis Ehrenberg + + + 8 Keratella tropica (Apstein) + 4. Hä Filiniidae 9 Filinia longiseta (Ehrenberg) + + Gi¸p x¸c R©u Ngµnh- Cladocera 5. Hä Bosminidae 10 Bosmina longirostris (O. F. Müller) + + + + 11 Bosminopsis deitersi Richard + + + + 6. Hä Sididae 12 Sida crystallina (O.F. Müller) + + 13 Diaphanosoma sarsi Richard + + + + + 14 D. leuchtenbergianum Fischer + + + + 15 D. excisum Sars + + + + + + 7. Hä Macrothricidae 16 Ilyocryptus halyi Brady + + 8. Hä Daphniidae 17 Moina dubia de Guerne et Richard + + + 18 Moinodaphnia macleayi(King) + + + 19 Ceriodaphnia rigaudi Richard + + 9. Hä Chydoridae 20 Pleuroxus hamatus hamatus Birge + + Chydorus sphaesicus 21 + sphaesicus(Müller) 79
  8. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh 22 Camptocercus vietnamensis Dang + 23 Oxyurella singalensis (Daday) + 24 Kuzrzia longirostris (Daday) + + 25 Biapertura intermedia (Sars) + + Gi¸p x¸c ch©n chÌo- Copepoda bé Calanoida 10. Hä Diaptomidae 26 Mongolodiaptomus birulai ( Rylov) + + + 27 Neodiaptomus handeli (Brehm) + 28 N. yangtsekiangensis Mashiko + + 29 Eodiaptomus draconisignivomi Brehm + + 30 Phyllodiaptomus tunguidus Shen et Tai + + + + bé Cyclopoida 11. Hä Cyclopidae 31 Eucyclops serrulatus( Fischer) + 32 Eucyclops speratus (Lilljeborg) + + 33 Microcyclops varicans ( Sars) + + + + + + 34 Mesocyclops leuckarti (Claus) + + + + + + 35 Thermocyclops hyalinus (Rehberg) + + + + 36 T. taihokuensis (Harada) + + + Gi¸p x¸c cã bao-Ostracoda Hä Cypridae 37 Strandesia uenoi Klie + + Tæng 22 15 16 15 17 17 T¹i hå Khe §¸, ®· x¸c ®Þnh ®−îc 28 loµi ®éng vËt næi vµ sù sai kh¸c vÒ sè loµi gi÷a c¸c lÇn kh¶o s¸t lµ kh«ng lín (15 loµi vµ 17 loµi). Thµnh phÇn loµi ®éng vËt næi Ýt sai kh¸c gi÷a mïa kh« vµ mïa m−a vµ cã sù ®ång ®Òu vÒ sè l−îng loµi ë c¶ ba nhãm Rotatoria, Cladocera vµ Copepoda. Tuy nhiªn, so víi sù biÕn ®éng thµnh phÇn loµi ®éng vËt næi víi c¸c chøa lín kh¸c ë ViÖt Nam [2, 7], thÊy r»ng, ë hai hå chøa nghiªn cøu cã sù biÕn ®éng thµnh phÇn loµi lín h¬n cã thÓ lµ do ®©y lµ c¸c nhá, thêi gian h×nh thµnh hå ch−a l©u, cã chÕ ®é thñy häc biÕn ®æi rÊt lín theo mïa do sù ®iÒu tiÕt cña con nguêi, còng cã thÓ lµ sè lÇn thu mÉu lÆp l¹i ch−a nhiÒu. VÒ mÆt ph©n bè kh«ng gian, nhãm Cladocera (c¸c hä Bosminidae, Sididae, Daphniidae), Copepoda (hä Diaptomidae) −u thÕ h¬n vÒ thµnh phÇn loµi ë c¸c mÆt c¾t gÇn ®Ëp. ë nh÷ng mÆt c¾t xa ®Ëp, gi¸p x¸c R©u ngµnh Cladocera cã kÝch th−íc c¬ thÓ nhá thuéc hä Chydoridae chiÕm −u thÕ h¬n. §iÒu nµy phï hîp víi ®Æc ®iÓm 80
  9. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh võa mang tÝnh chÊt thñy vùc n−íc ®øng võa mang tÝnh chÊt thñy vùc n−íc ch¶y cña hå chøa. 3.2. §Æc tr−ng vÒ sè l−îng KÕt qu¶ ph©n tÝch ®Þnh l−îng cho thÊy mËt ®é ®éng vËt næi trong hå Vùc MÊu dao ®éng tõ 98-33.900 con/m3 ; ë hå Khe §¸ dao ®éng tõ 86-19.855 con/m3 tÝnh theo mÆt c¾t däc hå vµ theo mïa. Ph©n bè sè l−îng ®éng vËt næi theo mïa vµ theo chiÒu däc hå Vùc MÊu vµ Khe §¸ ®−îc biÓu diÔn b»ng h×nh 2, 3. MËt ®é (con/m3) MËt ®é (con/m3) §ît 1 100000 100000 22260 33900 §ît 2 19855 13480 §ît 3 9840 10000 10000 4125 3858 2812 1875 1641 1365 1025 1000 1000 9 34 366 185 255 225 177 172 124 98 86 100 100 112 141 10 10 1 1 MC1 MC2 MC3 MC4 MC1 MC2 MC3 MC4 H×nh 3. Ph©n bè sè l−îng ®éng vËt næi theo H×nh 2. Ph©n bè sè l−îng ®éng vËt næi theo mïa vµ theo chiÒu däc hå chøa Khe §¸ mïa vµ theo chiÒu däc hå chøa Vùc MÊu T¹i c¶ hai hå chøa, mËt ®é ®éng vËt næi cao nhÊt vµo giai ®o¹n chuyÓn tiÕp gi÷a mïa kh« vµ mïa m−a (®ît 3), ë hå Vùc MÊu ®¹t gi¸ trÞ trung b×nh 19.870 con/m3 (Rotatoria chiÕm 0,7%; Copepoda 34,3%; Cladocera 64,5%; Ostracoda 0,1%; nhãm kh¸c 0,4%) vµ ë hå Khe §¸ ®¹t 7.216 con/m3 (Rotatoria chiÕm 8,4%; Copepoda 80,7%; Cladocera 9,4%; Ostracoda 0%; nhãm kh¸c 1,5%). Tõ ®ã cã thÓ thÊy giai ®o¹n chuyÓn mïa, ®Æc biÖt sau mïa m−a, d−êng nh− c¸c hå chøa ®· ®−îc tÝch luü mét l−îng muèi dinh d−ìng ®¸ng kÓ tõ c¸c nguån bªn ngoµi vµo hå. Sang tíi ®Çu mïa kh«, chÕ ®é thuû v¨n cña hå thay ®æi h¼n tõ thuû vùc n−íc ch¶y m¹nh sang d¹ng n−íc ®øng hoÆc ch¶y chËm, ®é trong t¨ng..., c¸c yÕu tè ®ã lµ c¬ së thuËn lîi ®Ó ®éng vËt næi ph¸t triÓn m¹nh, tíi møc cùc ®¹i. MËt ®é ®éng vËt næi thÊp nhÊt trong 3 lÇn thu mÉu ë Vùc MÊu vµo mïa kh« chØ ®¹t 131 con/m3 (Rotatoria chiÕm 0,9%, Copepoda 14,1%, Cladocera 81,5%, Ostracoda 0,3%, nhãm kh¸c 3,2%). Trong khi ®ã, ë hå Khe §¸, mËt ®é ®éng vËt næi thÊp nhÊt 81
  10. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh l¹i vµo mïa m−a ®¹t 161 con/m3 (Rotatoria chiÕm 8,3%, Copepoda 75,1%, Cladocera 7,3%, Ostracoda 0%, nhãm kh¸c 9,3%) vµ kh«ng cã sù chªnh lÖch lín gi÷a mïa kh« vµ mïa m−a nh− ë hå Vùc MÊu. §iÒu nµy ph¶n ¸nh møc ®é sai kh¸c vÒ nguån dinh d−ìng, nÒn ®¸y vµ chÕ ®é thuû v¨n cña hai hå nµy. NÕu xem xÐt vÒ sù biÕn ®éng mËt ®é ®éng vËt næi theo kh«ng gian ta thÊy cã sù gièng nhau gi÷a hai hå chøa. MËt ®é ®éng vËt næi thÊp nhÊt ë vïng th−îng l−u hå vµ cã xu h−íng t¨ng dÇn theo chiÒu tõ th−îng nguån tíi vïng h¹ l−u gÇn ®Ëp (h×nh 2, 3). KÕt qu¶ nµy phï hîp víi ®Æc tr−ng ph©n bè sinh vËt næi theo chiÒu däc hå chøa ®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu c«ng bè [2, 4, 7]. VÒ mÆt sè l−îng, t¹i mçi MC vµ mçi thêi ®iÓm thu mÉu th−êng cã mét nhãm loµi hay mét loµi chiÕm −u thÕ. ë hå Vùc MÊu, loµi Asplanchna sieboldi cïng víi c¸c loµi Microcyclops varicans, Mesocyclops leuckarti chiÕm −u thÕ vÒ mïa m−a, vÒ mïa kh« c¸c loµi trong hä Bosminidae (Bosmina longirostris; Bosminopsis deitersi) chiÕm −u thÕ. Cßn t¹i hå Khe §¸, c¸c loµi trïng b¸nh xe Asplanchna sieboldi, Brachionus calyciflorus l¹i chiÕm −u thÕ vµo mïa kh« vµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp. Vµo mïa m−a, c¸c loµi trong hä Cyclopidae l¹i chiÕm −u thÕ vÒ mËt ®é. So s¸nh víi c¸c hå chøa lín kh¸c ë ViÖt Nam ta thÊy hå Vùc MÊu vµ Khe §¸ cã thµnh phÇn loµi vµ mËt ®é ®éng vËt næi thÊp h¬n mËt ®é ®éng vËt næi hå Hßa B×nh- dao ®éng tõ trªn 4.000 ®Õn trªn 100.000 con/m3 (1993-1994), ë hå Th¸c M¬ lµ 3.000- trªn 300.000 con/m3(1996). Tuy nhiªn l¹i cã sù t−¬ng ®−¬ng víi mét sè hå chøa nhá kh¸c nh− hå CÊm S¬n- mËt ®é ®éng vËt næi dao ®éng tõ 4.373- 8.854 con/m3 (1967- 1968)- vµ hå Suèi hai (1965) cã mËt ®é ®éng vËt næi tõ 5.600- 17.100 con/m3 (§Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i vµ nnk, 2001) [7]. MÆc dï vËy chóng l¹i cã sù gièng nhau vÒ sù ph©n bè sè l−îng ®éng vËt næi, ®Æc tÝnh −u thÕ cña loµi hay nhãm loµi theo kh«ng gian vµ thêi gian (mïa). IV. KÕt luËn Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch m«i tr−êng vµ mét sè nhãm ®éng vËt næi ë hå chøa Vùc MÊu vµ hå Khe §¸, cã thÓ ®i ®Õn mét sè kÕt luËn nh− sau: 4.1. ChÊt l−îng m«i tr−êng n−íc hå Vùc MÊu vµ Khe §¸ nh×n chung lµ s¹ch c¶ ë mïa m−a lÉn mïa kh« thÓ hiÖn ë c¸c chØ sè thñy lý, thñy hãa ®Òu ë møc thÊp h¬n so víi c¸c giíi h¹n cho phÐp cña tiªu chuÈn chÊt l−îng n−íc mÆt ViÖt Nam (dïng cho môc ®Ých t−íi tiªu vµ môc ®Ých kh¸c), mét sè chØ tiªu cßn d−íi møc cho phÐp víi môc ®Ých sö dông lµm nguån n−íc cÊp cho sinh ho¹t. §iÒu nµy còng phï hîp víi tÝnh 82
  11. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh chÊt cña hå chøa thuéc miÒn trung du vµ miÒn nói, nguån « nhiÔm th¶i vµo hå cßn Ýt. 4.2. Qua ph©n tÝch c¸c mÉu ®éng vËt næi thu ®−îc t¹i hai hå chøa, ®· x¸c ®Þnh ®−îc 37 loµi ®éng vËt næi thuéc 28 gièng cña 12 hä trong bèn nhãm ®éng vËt næi lµ Gi¸p x¸c ch©n chÌo, Gi¸p x¸c r©u ngµnh, Trïng b¸nh xe vµ Gi¸p x¸c cã bao. Trong thµnh phÇn loµi, nhãm Gi¸p x¸c r©u ngµnh cã sè loµi lín nhÊt gåm 16 loµi, chiÕm 43,25% tæng sè loµi. TiÕp ®Õn lµ nhãm Gi¸p x¸c ch©n chÌo cã 11 loµi chiÕm 29,73%, nhãm Trïng b¸nh xe cã 9 loµi, chiÕm 24,32%, vµ cuèi cïng lµ nhãm Gi¸p x¸c Ostracoda cã 1 loµi chiÕm 2,7%. C¸c loµi ®éng vËt næi x¸c ®Þnh ®−îc lµ c¸c loµi phæ biÕn trong khu vùc. 4.3. MËt ®é ®éng vËt næi trong hå Vùc MÊu dao ®éng tõ 98-33.900 con/m3 ; ë hå Khe §¸ dao ®éng tõ 86-19.855 con/m3 tÝnh theo mÆt c¾t däc hå vµ theo mïa. Nh×n chung, giai ®o¹n chuyÓn tiÕp tõ mïa sang mïa m−a (vµo th¸ng 6, 7) lµ thêi kú mËt ®é ®éng vËt næi lín nhÊt. Vµo mïa m−a vµ mïa kh«, mËt ®é ®éng vËt næi thÊp mét mÆt do tÝnh chÊt nghÌo dinh d−ìng cña c¸c hå chøa nµy, mÆt kh¸c do ®iÒu kiÖn thuû v¨n. 4.4. CÊu tróc sè l−îng cña c¸c loµi ®éng vËt næi −u thÕ còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau tuú theo mïa, theo mÆt c¾t däc hå chøa. T¹i hå Vùc MÊu, loµi Asplanchna sieboldi chiÕm −u thÕ vÒ mïa m−a, c¸c loµi trong hä Bosminidae chiÕm −u thÕ vÒ mïa kh«. Cßn ë hå Khe §¸, c¸c loµi trïng b¸nh xe Asplanchna sieboldi, Brachionus calyciflorus l¹i chiÕm −u thÕ vµo mïa kh« vµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp, c¸c loµi trong hä Cyclopidae l¹i chiÕm −u thÕ vµo mïa m−a. T i liÖu tham kh¶o [1] APHA, Standard methods for the Examination of Water and Wastewater. 12th edition., Inc., USA, 1965, 769 pp. [2] Hå Thanh H¶i, §Æc tr−ng sè l−îng sinh vËt trong hå chøa n−íc lín ë ViÖt Nam. TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu sinh th¸i häc vµ tµi nguyªn sinh vËt 1996- 2000, NXB N«ng NghiÖp, 2001, 428- 436. 83
  12. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007 §¹i häc Vinh [3] TrÇn §øc L−¬ng, NguyÔn Trinh QuÕ, Hå Thanh H¶i, DÉn liÖu vÒ ®éng vËt næi trong ao nu«i c¸ vµ ruéng lóa- c¸ ë NghÖ An vµ Hµ TÜnh. Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc trong sinh häc n¨m 2005- 2006, NXB KH& KT, Hµ Néi, 2006. [4] §Æng Ngäc Thanh, Khu hÖ ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng n−íc ngät B¾c ViÖt Nam, NXB KH&KT, Hµ Néi, 1980, 464 tr. [5] §Æng Ngäc Thanh, Th¸i TrÇn B¸i, Ph¹m V¨n Miªn, §Þnh lo¹i ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng n−íc ngät B¾c ViÖt Nam, NXB KH&KT, Hµ Néi, 1980, 573 tr. [6] §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, Gi¸p x¸c n−íc ngät. §éng vËt chÝ ViÖt Nam, TËp V, NXB KH&KT, Hµ Néi, 2001, 238 tr. [7] §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, D−¬ng §øc TiÕn, Mai §×nh Yªn, Thuû sinh häc c¸c thuû vùc néi ®Þa ViÖt Nam, NXB KHKT, Hµ Néi, 2002, 399 tr. [8] Tiªu chuÈn ViÖt Nam, C¸c tiªu chuÈn Nhµ n−íc ViÖt Nam vÒ m«i tr−êng. TËp 1: ChÊt l−îng n−íc, Hµ Néi, 1995, tr 45- 49. Summary Preliminary study on water environmental condition and zooplankton of two reser-voirs in vùc mÊu and khe ®¸ in Nghe an province The paper has shown the features of water environmental condition and zooplankton of reser-vois through three investigations at Vùc MÊu and Khe §¸ in NghÖ An province. And it studied the characteristics of density and changes of reser- vois in those lakes. (a) häc viªn cao häc 12, tr−êng ®¹i häc vinh (b) Khoa Sinh häc, tr−êng ®¹i häc vinh (c) viÖn sinh th¸i - t i nguyªn sinh vËt. 84
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA
165 tài liệu
2066 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
17=>2