Bệnh đầu đen ở gà và gà tây

Chia sẻ: Sunny_1 Sunny_1 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

133
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bệnh đầu đen là một bệnh ký sinh trùng truyền nhiễm nguy hiểm ở gà và gà tây do một loại đơn bào Histomonas melliagridis gây ra. Bệnh có những bệnh tích đặc trưng: Viêm xuất huyết hoại tử tạo mủ và tăng sinh ở ruột thừa và gan, thể trạng xấu, da vùng đầu và mào tích thâm đen nên từ đây bệnh có tên là bệnh Đầu đen (Black head). Bệnh do Histomonas gây ra, nên bệnh có tên khoa học là Histomonosis, cũng do các biến đổi đặc trưng tập trung song hành ở gan và ruột...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bệnh đầu đen ở gà và gà tây

VI N CHĂN NUÔI - T p chí Khoa h c Công ngh Chăn nuôi - S 32 - Tháng 10 - 2011 B NH U EN GÀ VÀ GÀ TÂY (Histomonosis, Enterohepatitis infectious , Black head ) Lê Văn Năm GI I THI U B NH B nh u en là m t b nh ký sinh trùng truy n nhi m nguy hi m gà và gà tây do m t lo i ơn bào Histomonas melliagridis gây ra. B nh có nh ng b nh tích c trưng: Viêm xu t huy t ho i t t o m và tăng sinh ru t th a và gan, th tr ng x u, da vùng u và mào tích thâm en nên t ây b nh có tên là b nh u en (Black head). B nh do Histomonas gây ra, nên b nh có tên khoa h c là Histomonosis, cũng do các bi n i c trưng t p trung song hành gan và ru t và b nh l i có tính lây lan nhanh nên b nh còn có tên là b nh viêm ho i t Ru t – Gan truy n nhi m (Infectious Entero - hepatitis). Vi t Nam do các bi n i c trưng t o kén ru t th a nên ngư i chăn nuôi thư ng g i là b nh kén ru t. L CH S B NH Năm 1920 Tyzzer l n u tiên mô t v m t hi n tư ng b nh gà tây do m t lo i ơn bào gây ra v i nh ng bi u hi n b t thư ng da vùng u có màu xanh tím sau ó nhanh chóng tr nên thâm en và ông ã t tên là B nh u en (Black Head). B nh nhanh chóng ư c các tác gi khác quan sát th y B c M , Tây Âu và hàng lo t nư c khác Nam M , Nh t B n, ... ông Âu Mincheva ã thông báo b nh có m t Bungari vào năm 1950. Ngày nay b nh có m t trên kh p năm châu, nh t là các nư c có ngành chăn nuôi gà tây và gà ta theo l i th vư n và t p trung công nghi p. Vi t Nam b nh chưa ư c nghiên c u. Song t i th i i m này tháng 3/2010 Lê Văn Năm và c ng s ã quan sát th y hàng lo t àn gà nuôi t p trung th vư n t i m t s t nh phía B c b m c b nh. B nh ã bùng phát d d i, gây nhi u thi t h i cho ngư i chăn nuôi. CĂN NGUYÊN Histomonas meleagridis là m t lo i ơn bào a hình thái: Hình trùng roi (4 roi), hình Amip và hình lư i h p bào, tùy thu c vào giai o n phát tri n có hình d ng tương ng phù h p,... Histomonas v i hình Amip có kích thư c 8 -30 m, v i hình roi thì có kích thư c t 20 -30 m, bé nh t khi Histomonas th hình lư i: 5 -10 m, nhưng th h p bào (bao g m nhi u Histomonas th hình lư i) thì chúng có kích thư c to c c i n 60 - 80 m. Trong các d ng hình thái thì hình roi là ph bi n nh t và d nh n bi t nh t b i chúng có 2 nhân (1 nhân to và 1 nhân nh ) t nhân to m c ra 4 cái roi, Histomanas chuy n ng theo hai phương th c xo n v n ho c theo ki u làn sóng (impuls). Chu trình sinh h c phát tri n c a Histomonas meleagridis ư c tóm t t như sau: Trong mô t ch c c a ký ch (gà ta và gà tây). Histomonas sinh s n theo phương th c t nhân ôi và sinh s n m nh nh t giai o n th lư i (Incistio) hay th h p bào. Khi ra kh i ký ch th hình roi và th Amip ch s ng ư c 24h, trong khi ó th lư i chúng có th t n t i hàng năm trong các tr ng c a giun kim Heterakis gallinae, t ây chúng theo phân gà th i ra ngoài. i u ki n khô ráo và nhi t th p giúp cho Histomonas t n t i lâu trong môi trư ng thiên nhiên ngoài cơ th . Gà b nhi m b nh khi ăn th c ăn, nư c u ng b nhi m tr ng giun kim Heterakis gallinae có ch a th h p bào Histomonas. Histomonas có th nuôi c y môi trư ng nhân t o, y m khí. C I M D CH T B nh do Histomonas meleagridis thư ng xuyên n ra nh ng cơ s nuôi gà Ta chung v i gà Tây. B nh thư ng xuyên bùng phát gà nuôi theo l i chăn th t p trung (gà th vư n). 88
LÊ VĂN NĂM – B nh u en gà và gà Tây M t y u t quan tr ng Histomonas t n t i và phát tán m nh ra môi trư ng thiên nhiên là do chúng thư ng ký sinh trong tr ng c a giun kim Heterakis gallinae, mà khi nuôi gà thương ph m ho c làm gi ng thì h u như 100% gà b nhi m lo i giun này. B i th gà ta và gà Tây b nhi m Histomonas ch y u qua ư ng ăn u ng trong ó có tr ng giun kim Heterakis gallinae. Nói cách khác tr ng giun kim là v t ký ch trung gian và là ngu n b nh ch y u c a b nh u en. B nh thư ng th y gà Tây t 2 tu n n 2-3 tháng tu i, nhưng gà Ta thì ch m hơn m t chút: t 3 tu n n 3 - 4 tháng tu i, gà l n tu i hơn v n có th m c b nh. Theo Lê Văn Năm bư c u quan sát th y Mi n b c Vi t Nam b nh bùng phát m nh vào các tháng nóng m: cu i xuân, hè, hè thu. Trong khi ó gà l n tu i (gà già, gà ) b nh thư ng x y ra cu i thu và mùa ông . B nh r t ít th y thu c m và gà hoang dã, tuy nhiên chúng l i là v t mang trùng ph bi n lây b nh cho gà Ta và gà Tây. i u ki n v sinh kém, giun t và côn trùng u là các y u t truy n lây b nh . CƠ CH SINH B NH Qua ư ng mi ng Histomonas nhanh chóng ư c gi i phóng ra kh i tr ng gium kim và bám vào thành d dày, ru t, nh t là o n ru t mù (ru t th a) và t i ây chúng b t u sinh s n theo phương th c t nhân ôi hình thành ra các th phân l p … Ch trong m t th i gian r t ng n có hàng tri u t bào niêm m c d dày và ru t th a b phá hu gây ra các viêm loét ho i t , r i ngay sau ó là viêm phúc m c c p.Tuy nhiên trong th c t r t ít các trư ng h p chúng tôi quan sát ư c các bi n i d dày tuy n và d dày cơ. T các loét c a thành ru t th a Histomonas theo ư ng huy t n ký sinh trong các t bào gan, t i ây chúng gây ra các viêm xu t huy t ho i t và phá hu c u trúc cũng như ch c năng gan làm cho th tr ng gà nhanh chóng sa sút. Các viêm loét c a ru t th a và c a gan ã t o i u ki n h t s c thu n l i cho nhi u lo i vi khu n gây b nh nhi m trùng th phát khác, khi n cho gà ki t s c và ch t r t nhanh. TRI U CH NG LÂM SÀNG Th i kỳ b nh thư ng kéo dài t 1 - 4 tu n và ph thu c r t nhi u vào nhi m trùng th phát. B nh th hi n 2 th c p tính và mãn tính, r t ít khi b nh x y ra th quá c p. Th quá c p và c p tính Các tri u ch ng lâm sàng b nh th c p này r t d d i. B nh x y ra h t s c t ng t, gà t nhiên rũ và rúc u vào dư i cánh, ng d ng r ng chân, sã cánh, xù lông, b ăn, s t cao 43-44°C, tiêu ch y phân vàng l n b t, sau ó vài ngày a ra máu ho c phân l n máu r t gi ng b nh C u trùng. Sau ó vài ngày gà a ra các th i phân màu nâu ho c hoãng tr ng l l như nư c vo g o c. Da mép, da vùng u, mào, tích nhanh chóng có màu xám xanh r i chuy n sang xanh en, nhìn th y rõ nh t là gà tây, t ây b nh có tên là b nh u en (Black Head). G n cu i giai o n m thân nhi t gà gi m m nh xu ng dư i m c bình thư ng (39 - 38°C ) nên gà c m th y r t rét. Vì v y cho dù b nh x y ra trong các tháng mùa nóng, nhưng nh ng gà m v n tìm nh ng nơi có ánh n ng m t tr i ho c lò sư i sư i m, m t nh m nghi n, ng im không c ng, u rúc vào nách cánh. B nh kéo dài 10 -20 ngày nên gà r t g y, chúng liên t c run r y ho c co d t r i ch t do suy như c cơ th . T l ch t r t cao 80-95% (n u không ư c i u tr k p th i). Th mãn tính Th mãn tính thư ng th y gà Ta, gà Tây l n tu i v i s xu t hi n các tri u ch ng c trưng như ã mô t ph n th c p tính, nhưng cư ng bi u hi n y u vì th chúng ta có th quan sát th y th tr ng àn gà lúc t t, lúc x u. B nh kéo dài 2-3 tu n và k t thúc gà b ch t vì suy như c, t nhi m c ho c ch t do b nh k phát. 89
VI N CHĂN NUÔI - T p chí Khoa h c Công ngh Chăn nuôi - S 32 - Tháng 10 - 2011 B NH TÍCH B nh tích b nh u en t p trung ch y u ru t th a và gan. Các bi n i ru t th a Có th ch 1 trong 2 bên ho c cùng m t lúc c 2 ru t th a xu t hi n các bi n i: Lúc u ph ng to, dài hơn, Màu s c, àn h i và trơn bóng c a ru t th a b thay i. B m t trong c a ru t th a tr nên s n sùi, ch t ch a có nhi u máu loãng như máu cá r t gi ng b nh tích b nh C u trùng, sau ó chuy n sang có màu vàng xám, thành ru t th a r n ch c. Khi b ôi ru t th a ta th y ch t ch a có màu tr ng vàng xanh ho c tr ng nâu do th m xu t ch a Fibrin óng quánh cùng các t bào viêm khác nhau b ch t t o nên m t lõi r n ch c màu tr ng xám, vì th ngư i chăn nuôi g i là b nh kén ru t. Niêm m c ru t th a b viêm loét n ng, th m chí b th ng và ch y ch t ch a vào xoang b ng gây viêm phúc m c n ng. R t nhi u trư ng h p 2 ru t th a dính ch t v i nhau ho c 1 trong 2 ru t th a dính vào các cơ quan n i t ng ho c phúc m c b ng. Càng v sau thành ru t th a càng b viêm tăng sinh dày lên, dày n n i l ru t th a tr nên r t bé và ru t th a tr nên r n ch c khác thư ng. Các bi n i gan Gan sưng to c c i, g p 2-3 l n bình thư ng, m m nhũn và nhìn th y r t nhi u viêm xu t huy t b m t gan làm cho lá gan có màu l hình hoa cúc. Sau ó không lâu t các viêm xu t huy t chuy n sang thành các viêm loét ho i t có màu tr ng xám vàng ho c vàng . Nhưng màu tr ng xám là ph bi n hơn c chúng có c i m hơi lõm gi a. Chúng có hình tròn, rìa mép viêm có hình răng cưa. V i l n r t khác nhau, nhưng ch y u to h t g o n h t ngô th m chí to n 1 -2 cm, khi c t ôi loét ta th y chúng có hình nón ch a y ch t ch a c quánh tr ng ngà. N u l y ch t ch a xung quanh loét xét nghi m ta s th y chúng g m các t bào b ch c u, i th c bào, ơn bào và ký sinh trùng Histomonas còn s ng. CHU N OÁN VÀ CHU N OÁN PHÂN BI T Chu n oán D a vào các c i m d ch t , tri u ch ng và b nh tích chúng ta d dàng chu n oán ra b nh u en. Tuy nhiên chúng ta c n ph i ti n hành xét nghi m trong phòng thí nghi m kh ng nh b nh . Phương pháp ti n hành như sau: l y phân c a gà m nghi b b nh ang còn s ng ho c ch t ch a c a viêm loét c a gan làm dung d ch soi kính hi n vi theo t l 1:1, nư c dung d ch nh lên phi n kính (có th ph kính v t) r i hơ nóng 40°C dư i èn c n và soi dư i kính hi n vi ta s th y rõ Histomonas hình roi còn s ng. Chu n oán phân bi t B nh do Histomonas c n ph i chu n oán phân bi t v i các b nh sau : B nh c u trùng (Eimeriosis) Ru t th a b c u trùng do ch ng E.Tenella trong 1 s trư ng h p cũng có các bi n i gi ng như các bi n i b nh do Histomonas gây ra. Nhìn t ngoài vào qua thành ru t b nh c u trùng ta th y rõ các n t xen l n các i m tr ng. Khi b ôi ru t th a thì th y ch t ch a b l n máu ho c toàn máu ông th m chí máu tươi, trong khi ó ch t ch a do Histomonas gây ra giai o n gi a c a b nh cũng r t gi ng b nh C u trùng: ch t ch a có màu nâu, l n máu, 90
LÊ VĂN NĂM – B nh u en gà và gà Tây nh t như máu cá. Giai o n sau ó các ch t ch a này t o thành kén ông c, g t l p ph niêm m c ru t th a ta th y niêm m c ru t th a b viêm ho i t r t n ng, thành ru t th a dày lên và r n ch c, l ru t th a bé và h p l i r t nhi u so v i bình thư ng. B nh do Trichomonas Các tri u ch ng và các bi n i b nh lý do Trichomonas gây ra trong m t s trư ng h p cũng r t gi ng v i b nh u en. Ch khác là b nh do Trichomonas gây ra ngoài các bi n i ru t th a, luôn kèm theo các bi n i 1/3 cu i ru t non. Các bi n i viêm ho i t trên b m t gan có kích thư c nh hơn và l i lên kh i b m t gan gi ng như các lao gà. Trong khi ó các viêm loét ho i t b nh u en l i b lõm trũng gi a (tâm c a viêm loét do b nh u en b lõm xu ng). B nh lao gà Các lao (viêm loét ho i t ) quan sát ư c không ch gan mà còn th y lách, ru t và tu xương. B nh lao gà ch quan sát th y gà Ta, gà Tây l n tu i, nhưng không th y gà con, gà dò. b nh lao gà không có các bi n i t o kén ru t th a như b nh u en. I U TR B NH Ngày xưa thu c i u tr b nh do Histomonas g m : Norsulfasol 0,2g/kgP/ngày, tr n th c ăn chia làm 4 l n trong ngày, dùng 3-4 ngày. Osarsol: 10-15mg/kgP/ngày, dùng liên t c 4 -6 ngày, sau ó ngh 1 tu n và l p l i 2 t như v y. Thu c ư c tr n th c ăn và cho ăn gi ng như Norsulfasol . Các thu c khác như: Enheptin-T tr n th c ăn 0,05% ho c pha v i nư c 0,03%, cho u ng liên t c 8-10 ngày t k t qu t t . Entramin A tr n th c ăn có t l : 0,05 -0,1 % . Nithiasid pha 2% nư c u ng liên t c 3-7 ngày cho k t qu t t . Ngày nay tr b nh do Histomonas ngư i ta dùng thu c b gan k t h p v i T. Oxyvet .L.A ho c T.Avibrasin dùng tiêm b p 15mg/kgP/l n(1ml/5kgP/l n) x 2 l n /ngày x 3 ngày. ng th i cho ăn (u ng) T.Flox.C tr n 3-5 g/1kg th c ăn ho c pha 1.5 -2 g/1 lít nư c (T c là li u 40-80mg/kgP/ngày), dùng liên t c 4-5 ngày là kh i b nh. Phòng b nh Không ư c nuôi chung gà Tây v i gà ta . Ph i chú ý nm t và các thông s nhi t , m, khí c chu ng. Hàng ngày quan sát vùng da, u mép, mào và tích.... k p th i phát hi n và i u tr ngay khi chưa phát thành d ch . T 20 ngày tu i tr lên hàng tu n trong nư c u ng c n b sung CuSO4 ho c m i tu n 1 l n cho u ng KMnO4 pha v i t l ( m t ph n v n ) t c 1g thu c tím pha v i 10 lít nư c cho u ng trong vòng 1-2h/ngày / t . Sân vư n thư ng xuyên ph i cu c x i, r c vôi b t t t nh t là 2 tu n làm 1 l n. ư ng i l i l i cũng ph i r c vôi, trư c c a chính ph i có h sát trùng. 91