Bệnh hại gây tổn thất xoài sau thu hoạch

Chia sẻ: Leon Leon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

128
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tổn thất sau thu hoạch xoài Namdokmai được đánh giá ở Bangkok, Thái Lan. Nấm gây bệnh sau thu hoạch xoài được phân lập như Colletotrichum gloeosporioides, Lasiodiplodia theobromae, Dothiorella sp., D. Dominicana, D. mangiferae và Phomopsis mangiferae, Aspergillus sp., A. niger và Penicillium sp. C. gloeosporioides và L. theobromae là các loại nấm phổ biến nhất gây bệnh thán thư trái cây và gốc cấp thối, tương ứng. Khảo sát trên quả phân rã của các bệnh này đã được thực hiện để xác định tiếp cận thị trường xoài ở khâu bán lẻ. Ba cấp độ tiếp thị...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bệnh hại gây tổn thất xoài sau thu hoạch

T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 1, sè 2/2003 BÖnh h¹i g©y tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch Diseases causing post-harvest losses of mangoes §inh S¬n Quang1 SUMMARY Postharvest losses of mangoes Namdokmai were assessed in Bangkok, Thailand. Fungi causing mango postharvest diseases were isolated as Colletotrichum gloeosporioides, Lasiodiplodia theobromae, Dothiorella sp., D. dominicana, D. mangiferae and Phomopsis mangiferae, Aspergillus sp., A. niger and Penicillium sp. C. gloeosporioides and L. theobromae were the most popular fungi causing fruit anthracnose and stem-end rot, respectively. Survey on fruit decayed by these diseases was carried out to define mango marketability at retail level. Three marketability levels were settled as marketable, low marketable, and unmarketable fruits based on diseases severity of 10%, respectively. These marketability levels were used as indicators to assess postharvest losses of mangoes Namdokmai obtained from Talad Tai wholesale market in 2001 and 2002. The losses might grow up to 27.1-46.0% due to anthracnose or 22.4-30.9% due to stem-end rot at retail market level. Preharvest practices, harvest measures and postharvest handling were also suggested to lessen postharvest losses. Keywords: Mango, postharvest loss, anthracnose, stem-end rot. 1. §Æt vÊn ®Ò gi¶m gi¸ trÞ th−¬ng phÈm v chÊt l−îng Xo i (Mangifera indica L.) cã nguån dinh d−ìng cña qu¶ xo i, g©y tæn thÊt cho gèc tõ Ên ®é v §«ng Nam ¸, ®−îc trång ng−êi kinh doanh v tiªu dïng. l m c©y ¨n qu¶ tõ c¸ch ®©y h¬n 4000 n¨m Nghiªn cøu n y ®−îc tiÕn h nh t¹i (Hulme, 1971). Qu¶ xo i ph¸t triÓn qua 4 Tr−êng §¹i häc Kasetsart - Th¸i Lan, giai ®o¹n: qu¶ non; t¨ng tr−ëng tèi ®a; nh»m ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña bÖnh h¹i tíi chÝn; gi ho¸. Sù ph¸t triÓn qu¶ tr−íc thu tæn thÊt sau thu ho¹ch cña gièng xo i ho¹ch l qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng tÕ b o, tÝch Namdokmai. luü dinh d−ìng v c¸c hîp chÊt øc chÕ 2. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu nÊm resorcinol trong vá qu¶ (Cojocaru v ctv, 1986). Qu¶ xo i sau thu ho¹ch, víi 2.1. X¸c ®Þnh th nh phÇn bÖnh h¹i qu¶ xo i b¶n chÊt vÉn l mét vËt chÊt sèng, cã sù Xo i Namdokmai (100 qu¶) vô 2001 thay ®æi ®ét ngét vÒ h« hÊp, ®i kÌm l ®−îc thu thËp tõ c¸c khu h ng kh¸c nhau nh÷ng biÕn ®æi sinh lý, sinh ho¸ rÊt lín t¹i chî b¸n bu«n hoa qu¶ Talad Tai trong qu¸ tr×nh chÝn, trong ®ã cã sù gi¶m (Bangkok). Qu¶ ®−îc chuyÓn v o gi÷ trong dÇn c¸c hîp chÊt resorcinol (Kobiler v ræ nhùa, kÝch thÝch chÝn b»ng ethylene 10 ctv, 1998). Sù suy gi¶m c¸c hîp chÊt n y µL/L, lãt v ®Ëy ræ b»ng giÊy b¸o v ®Ó xuèng d−íi møc g©y ®éc cho vi sinh vËt sÏ qu¶ chÝn ë ®iÒu kiÖn trong phßng. Khi qu¶ phôc ho¹t sù tiÒm nhiÔm cña mét sè lo i chÝn, c¸c biÓu hiÖn triÖu chøng cã thÓ g©y nÊm (Kobiler v ctv, 1998), dÉn ®Õn sù tæn thÊt ®−îc ghi chÐp v kiÓm tra nguyªn biÓu hiÖn triÖu chøng bÖnh trªn qu¶, l m nh©n sinh vËt b»ng ph©n lËp v quan s¸t 1 Bé m«n C«ng nghÖ sau thu ho¹ch, Khoa C«ng nghÖ thùc phÈm 107
BÖnh h¹i g©y tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch d−íi kÝnh hiÓn vi. c¸c vïng kh¸c nhau). Trong phßng thÝ MÈu l¸ v vá qu¶ (5mm2) ®−îc c¾t tõ nghiÖm, c¾t bá cuèng qu¶ nÕu qu¸ d i, röa ranh giíi gi÷a m« khoÎ v m« bÖnh. MÉu qua d−íi vßi n−íc ch¶y, ®Ó r¸o råi kÝch c¾t ®−îc khö trïng bÒ mÆt b»ng Natri thÝch chÝn b»ng ethylene 10 µL/L v ®Ó hypoclorit 1% trong 5 phót råi röa l¹i b»ng chÝn ë ®iÒu kiÖn trong phßng. ThÝ nghiÖm n−íc khö trïng, ®Ó r¸o 2-3 phót v cÊy bè trÝ theo kiÓu ngÉu nhiªn ho n to n. Khi trªn m«i tr−êng PDA (potato dextrose qu¶ chÝn (ng y 1), ®¸nh sè thø tù qu¶ v agar) trong hép petri. NÊm ph¸t triÓn tõ ®o ®Õm ®Ó x¸c ®Þnh phÇn tr¨m qu¶ nhiÔm c¸c m« ®−îc cÊy truyÒn sang PDA míi v bÖnh (TLB) v CSB. C¸c ng y tiÕp theo ñ ë nhiÖt ®é 25oC trong 7-14 ng y ë ®iÒu (ng y 2 v ng y 3) còng ®o ®Õm t−¬ng tù. kiÖn lu©n phiªn 12 giê chiÕu s¸ng v 12 Sè liÖu thu ®−îc trong 3 ng y cho biÕt giê tèi (cã ®Ìn tia tÝm hç trî nÊm sinh b o diÔn biÕn bÖnh sau khi qu¶ chÝn. CSB ng y tö). MÎ cÊy ph©n lËp ®−îc gi¸m ®Þnh 1 v ng y 2 l c¬ së ®Ó so s¸nh s¸u l« xo i th«ng qua sù ph¸t triÓn cña sîi nÊm, h×nh thu theo c¸c ®ît kh¸c nhau. Ph©n chia c¸c d¹ng t¶n nÊm, ®Æc ®iÓm c¬ quan sinh s¶n nhãm qu¶ theo møc ®é nhiÔm bÖnh, v v b o tö ph©n sinh (Waller v ctv, 1998; qua ®ã ph©n nhãm qu¶ theo kh¶ n¨ng tiªu Johnson v ctv, 1989). NÊm sau ®ã ®−îc thô. C¸c kÕt qu¶ thu ®−îc kÕt hîp víi sù l©y l¹i trªn qu¶ b»ng b o tö (cã s¸t th−¬ng ph©n lo¹i kh¶ n¨ng b¸n l c¬ së ®Ó x¸c c¬ häc v kh«ng g©y s¸t th−¬ng). §èi víi ®Þnh tæn thÊt xo i sau thu ho¹ch do bÖnh c¸c nÊm g©y bÖnh thèi cuèng, c¾t miÕng h¹i. th¹ch PDA cã mang sîi nÊm ®Æt óp lªn Sè liÖu ®−îc ph©n tÝch thèng kª b»ng mÆt c¾t cuèng qu¶ (Johnson, 1996). KÝch ch−¬ng tr×nh SAS (SAS Institute, Cary, thÝch chÝn v ñ qu¶ ë 25oC, ®é Èm 95- NC). Sù sai kh¸c gi÷a c¸c gi¸ trÞ trung 100% v quan s¸t kh¶ n¨ng g©y bÖnh cña b×nh ®−îc so s¸nh b»ng ®a biªn ®é nÊm. Duncan (DMRT). 2.2. §iÒu tra bÖnh sau thu ho¹ch v x©y 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu dùng thang ®¸nh gi¸ tæn thÊt BÖnh h¹i sau thu ho¹ch v ¶nh h−ëng 3.1. Th nh phÇn bÖnh h¹i xo i sau thu cña bÖnh tíi gi¸ b¸n ®−îc ®iÒu tra ë Talad ho¹ch Tai, chî b×nh d©n AP, chî hoa qu¶ chÊt TriÖu chøng bÖnh biÓu hiÖn râ rÖt ë thêi l−îng cao MOF, siªu thÞ TOPs Kaset. Kh¶ kú qu¶ chÝn (B¶ng 1). Hai bÖnh chñ yÕu n¨ng b¸n cña qu¶ xo i ®−îc ph©n chia g©y h¹i sau thu ho¹ch l th¸n th− (do nÊm th nh c¸c møc (b¸n tèt, b¸n kÐm, kh«ng Colletotrichum gloeosporioides) v thèi b¸n ®−îc) dùa trªn phÇn tr¨m diÖn tÝch vÕt cuèng (do nhiÒu lo i nÊm). C¸c lo i bÖnh trªn qu¶ (CSB). Aspergillus spp. v Penicillium sp. xuÊt 2.3. §¸nh gi¸ tæn thÊt sau thu ho¹ch do hiÖn Ýt, l©y nhiÔm sau thu ho¹ch qua vÕt bÖnh trªn xo i Namdokmai thu mua tõ th−¬ng c¬ giíi. chî b¸n bu«n hoa qu¶ Ngo i c¸c triÖu chøng bÖnh do nÊm g©y Xo i Namdokmai thu ®−îc tõ Talad Tai ra, qu¶ cßn xuÊt hiÖn c¸c biÕn d¹ng kh¸c trong n¨m 2001 v 2002. Vô 2001, thu 3 nh− ghÎ v ch¸y n¾ng trªn vá, xèp ruét l«, mçi l« 100 qu¶, c¸ch nhau kho¶ng 2-3 qu¶. C¸c ®−êng ®ôc trong ruét do gißi tuÇn b¾t ®Çu tõ cuèi th¸ng giªng. Vô 2002, (kh«ng x¸c ®Þnh tªn khoa häc) t¹o ®iÒu xo i ®−îc thu cïng ng y nh−ng ë 3 khu kiÖn cho c¸c l©y nhiÔm thø cÊp cña L. h ng (100qu¶/l«) kh¸c nhau (xo i ®Õn tõ theobromae, Aspergillus spp. 108
§inh S¬n Quang B¶ng 1. Th nh phÇn bÖnh trªn qu¶ xo i sau thu ho¹ch t¹i Bangkok, Th¸i Lan n¨m 2001 Tªn bÖnh Vi sinh vËt g©y bÖnh TLB (%) Ph−¬ng ph¸p l©y nhiÔm Th¸n th− Colletotrichum gloeosporioides 94 Qua vá kh«ng v cã vÕt th−¬ng Thèi cuèng C. gloeosporioides 54 Qua mÆt c¾t cuèng qu¶ Lasiodiplodia theobromae Dothiorella sp. D. dominicana D. mangiferae Phomopsis mangiferae Thèi qu¶ (®en) Aspergillus niger 3 qua vÕt th−¬ng vá Thèi qu¶ (n©u) Aspergillus sp. 1 qua vÕt th−¬ng vá Thèi qu¶ (xanh) Penicillium sp. 1 qua vÕt th−¬ng vá B¶ng 2. §iÒu tra bÖnh th¸n th− v thèi cuèng v ¶nh h−ëng cña bÖnh tíi gi¸ xo i Namdokmai n¨m 2001-2002 N¬i b¸n Xo i b¸n tèt Xo i b¸n kÐm C¸ch b¸n lo¹i qu¶ CSB (%) Gi¸ (Bath/kg) CSB (%) Gi¸ (Bath/kg) chÊt l−îng kÐm AP (5/2001) 0-1% 30-35 3-10% 5-10 B¸n theo mí TopsKaset (5/2001) 0-1% 56 - - - MOF (10/2001) 0-0.5% 100-120 1-3% 40-45 B¸n theo kg Talad Tai (4/2002) - 12-13 >1% 3-4 B¸n sät 10-20 kg "-" : Kh«ng x¸c ®Þnh 3.2. KÕt qu¶ ®iÒu tra bÖnh sau thu ho¹ch chÝn (H×nh 1a v 1b). §èi víi th¸n th−, tõ ë n¬i b¸n xo i ng y 1 ®Õn ng y 3, CSB t¨ng tõ 1,7% lªn Th¸n th− v thèi cuèng l hai bÖnh 6,3% (2001) hay 1% lªn 3,8% (2002). chÝnh g©y thiÖt h¹i cho ng−êi kinh doanh TLB t¨ng tõ 70,9% lªn 85,6% (2001) hay xo i Namdokmai, biÓu hiÖn qua gi¸ b¸n 56,5% lªn 73,4% (2002). §èi víi thèi t¹i nh÷ng n¬i b¸n lÎ (B¶ng 2). Gi¸ b¸n cuèng, tõ ng y 1 ®Õn ng y 3, CSB t¨ng tõ gi¶m tíi 60-77% víi lo¹i qu¶ cã CSB 1- 4,3% lªn 16,3% (2001) hay 5,9% lªn 10%. Qu¶ cã CSB >10% bÞ lo¹i bá v× 11,9% (2002). TLB t¨ng tõ 26,5% lªn kh«ng b¸n ®−îc. 43,6% (2001) hay 21,7% lªn 38,6% Tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶ n¨ng b¸n cña (2002). CSB thèi cuèng t¨ng (®é dèc cña xo i ®−îc chia ra l m ba møc: b¸n tèt ®−êng håi quy =4,6) nhanh h¬n so víi (CSB10%), v ®−îc bÖnh, CSB v TLB thay ®æi râ rÖt qua c¸c dïng ®Ó l m thang ®¸nh gi¸ tæn thÊt. ng y (P
BÖnh h¹i g©y tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch a b c 15 Tû lÖ bÖnh thèi cuèng (%) 50 ChØ sè bÖnh thèi cuèng (%) 10 Tû lÖ bÖnh th¸n th− (%) 80 ChØ sè bÖnh th¸n th− (%) 40 30 ChØ sè bÖnh (%) 8 60 10 6 30 20 40 4 20 5 10 20 2 10 0 0 0 0 0 1 2 3 1 2 3 1 2 3 Sè ng y sau chÝn qu¶ H×nh 1. Tû lÖ (®−êng) v chØ sè bÖnh (cét) cña bÖnh th¸n th− (a) v thèi cuèng (b) trªn xo i Namdokmai n¨m 2001 (®èm) v 2002 (tr¾ng); (c) tiÕn triÓn bÖnh th¸n th− (liÒn) v thèi cuèng (®øt) trong 2 n¨m, ®−îc biÓu diÔn b»ng ®−êng håi quy dùa trªn c¸c gi¸ trÞ trung b×nh chØ sè bÖnh qua c¸c ng y sau chÝn. Th¸n Th¸n A 16 Thèi cuèng B 16 Thèi cuèng th− a th− a a ChØ sè bÖnh (%) ChØ sè bÖnh (%) 12 12 b 8 8 a b b b b b ab b bc 4 a a b b a 4 cd b b d d b a 0 0 L« 1 L« 2 L« 3 L« 4 L« 5 L« 6 L« 1 L« 2 L« 3 L« 4 L« 5 L« 6 1 ng y sau chÝn 2 ng y sau chÝn H×nh 2. ChØ sè bÖnh th¸n th− v thèi cuèng xo i Namdokmai ë c¸c l« kh¸c nhau thu n¨m 2001 (L« 1-3) v 2002 (L« 4-6), 1 ng y (A) v 2 ng y (B) sau chÝn. Cét cïng lo¹i trong mçi ®å thÞ cã kÌm c¸c ch÷ c¸i gièng nhau biÓu thÞ gi¸ trÞ chØ sè bÖnh sai kh¸c nhau kh«ng cã ý nghÜa, dùa trªn DMRT (P
§inh S¬n Quang Sù ph¸t triÓn nhanh cña th¸n th− v thèi Th¸n th− cuèng ® g©y ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng b¸n 72.9% 53.9% cña xo i (B¶ng 4 v H×nh 3). Tæn thÊt sau thu ho¹ch do th¸n th− v thèi cuèng kh¸c 39.9% 21.8% nhau kh«ng cã ý nghÜa sau 1 ng y tõ khi 5.3% 6.2% qu¶ chÝn. Nh−ng sang ®Õn ng y 2, sù tæn thÊt kh¸c nhau râ rÖt (P
BÖnh h¹i g©y tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch bít ®−îc tæn thÊt cho ®Õn khi xo i ®Õn tíi fruits. Phytochemistry 25: 1093-109. tay ng−êi tiªu dïng. Dodd, J.C., A.B. Estrada, J. Matcham, P. Jeffries and M.J. Jeger (1991) The effect of 5. KÕt luËn climatic factors on Colletotrichum gloeosporioides, causal agent of mango BÖnh sau thu ho¹ch ë xo i Namdokmai anthracnose, in the Philippines. Plant do nhiÒu lo i nÊm h¹i l©y nhiÔm tr−íc Pathology 40: 568-575. hoÆc trong lóc thu ho¹ch, vËn chuyÓn hay Hulme, A.C. (1971) The mango, pp. 233-254. b¶o qu¶n. Th¸n th− v thèi cuèng l hai In A.C. Hulme, ed. The biochemistry of bÖnh nguy hiÓm nhÊt cã thÓ g©y tæn thÊt fruits and their products, Volume 2. nhanh v lín tíi 46% v 31% sè l−îng qu¶ Academic Press, London. 670 pages. chØ trong vßng hai ng y sau khi xo i b¾t Kobiler, I., R. Reved, L. Artez and D. Prusky ®Çu chÝn. BÖnh thèi cuèng cã thÓ do mét (1998) Antifungal compounds regulating hoÆc nhiÒu lo i nÊm g©y ra, gåm L. quiescent diseases in mango. ACIAR theobromae, Dothiorella spp., C. Proceedings 80: 109-144. gloeosporioides, P. mangiferae. BÖnh th¸n Johnson, G.I., I. Muirhead, P. Mayers and T. th− do C. gloeosporioides g©y ra. C¸c nÊm Cook (1989) Diseases, pp. 1-35. In Ridgway, R. ed. Mango pest and disorders. n y sau khi l©y nhiÔm triÖu chøng bÖnh Queensland Department of Primary ch−a biÓu hiÖn ngay trªn qu¶ xanh v chØ Industries Information Series QI 89007, ph¸t bÖnh khi xo i chÝn, g©y tæn thÊt chñ Brisbane. yÕu ë møc b¸n lÎ v ng−êi tiªu dïng. Johnson, G.I., T. Cooke and A. Mead (1993) Infection and quiescence of mango stem- T i liÖu tham kh¶o end rot pathogens. Acta Horticulturae 341: Arauz, L.F. (2000) Mango anthracnose: 329-336. Economic impact and current options for Simmonds, J.H. (1941) Latent infection in integrated management, Plant Disease, 84: tropical fruits discussed in relation to the 600-611. part played by species of Gloeosporium Cojocaru, M., S. Droby, E. Glotter, A. and Colletotrichum. Proceedings of the Goldman, H.E. Gottlieb, B. Jacoby and D. Royal Society of Queensland 52: 92-120. Prusky (1986) 5-(12-heptadecenyl) Waller, J.M., B.J. Ritchie and M. Holderness resorcinol, the major component of the (1998) Plant clinic handbook. CAB antifungal activity in the peel of mango International, UK. 112