Béo phì và probiotics - một hướng tiếp cận mới

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018 Tổng Quan<br /> <br /> <br /> BÉO PHÌ VÀ PROBIOTICS- MỘT HƯỚNG TIẾP CẬN MỚI<br /> Hà Văn Thiệu*,**, Nguyễn Minh Ngọc** Hà Huy Khôi***.<br /> <br /> TỔNG QUAN HỆ VI KHUẨN CHÍ dù không có mầm bệnh trong cơ thể, con<br /> ĐƯỜNG RUỘT chuột này đã tiêu thụ nhiều năng lượng hơn.<br /> Điều này tăng cường giả thuyết được chấp<br /> Sự khác nhau giữa hệ VKCĐR người BP và nhận hiện nay về vai trò của hệ VKCĐR như<br /> không BP là một yếu tố quan trọng trong sự chuyển hóa<br /> Các nghiên cứu tiền lâm sàng và lâm sàng của con người. Hơn nữa nó gợi ý rằng thành<br /> cho thấy rằng BP có thể liên quan đến sự thay phần của vi khuẩn cộng sinh trên cơ thể có tác<br /> đổi tỷ lệ VKCĐR. Số lượng Bacteroidetes tự động đến mỡ và do đó ảnh hưởng đến sự phát<br /> nhiên trong ruột bị giảm, trong khi số lượng của triển của bệnh BP(4,7).<br /> Firmicutes lại có xu hướng gia tăng ở người BP. Probiotics như một liệu pháp điều trị<br /> Hơn nữa ngay cả khi thực hiện giảm cân cũng<br /> Một ý tưởng mới được đưa ra nhằm tác<br /> liên quan đến tăng tỷ lệ Bacteroidetes và giảm<br /> động lên hệ VKCĐR tạo ra hướng tiếp cận<br /> Firmicutes(2).<br /> mới trong điều trị BP. Cho đến nay cũng chỉ<br /> Ví dụ khi một người BP tuân theo một chế có một số ít các nghiên cứu lâm sàng đã<br /> độ ăn kiêng nghèo năng lượng, việc thay đổi được thực hiện liên quan đến vấn đề này<br /> cân nặng (CN) cũng đi cùng với sự thay đổi trên con người (hầu hết phần lớn được thực<br /> thành phần VKCĐR. hiện trên động vật).<br /> Các nghiên cứu trên động vật cho thấy Câu hỏi đặt ra: Lựa chọn chủng vi khuẩn<br /> nuôi dưỡng một con chuột thông thường sẽ nào và liều lượng sử dụng là bao nhiêu. Các<br /> tạo ra nhiều hơn 42% lượng mỡ so với nuôi kết quả được tóm tắt trong bảng 1.<br /> dưỡng một con chuột không có vi khuẩn. Mặc<br /> Bảng 1. Các nghiên cứu về Probiotic và BP trên người(4,6,7,9)<br /> Đối tượng/ Thời<br /> Tác giả Chủng/liều Probiotics Kết quả<br /> pp nghiên cứu gian<br /> Tăng tỷ lệ Bacteroides,<br /> Larsen, 2013 50 vị thành niên BP L.salivarius Ls-33 12 tuần<br /> Prevotellae và Porphyromonas.<br /> 10<br /> Gobel, 2012 50 vị thành niên BP L.salivarius Ls-33, 10 CFU 12 tuần Không thay đổi<br /> 10 Giảm BMI, mỡ bụng.<br /> Kadooka,2010 87 người có BMI cao L.gasseri SBT2055, 5 -10 CFU 12 tuần<br /> Tăng Adiponectin .<br /> 210 người lớn có mỡ 8<br /> Kadooka,2013 L.gasseri SBT2055, 10 CFU 12 tuần Giảm BMI, VE, VM, mỡ bụng.<br /> nội tạng cao<br /> 11<br /> Sharafedtino, 2013 40 người lớn BP L.plantarum1.5-10 CFU/g 3 tuần Giảm BMI và HA.<br /> Rajkumar, Bifidobacteria, lactobacilliand Cải thiện lipid, độ nhạy insulin và<br /> 60 người thừa cân 6 tuần<br /> 2013 S.thermophilus giảm CRP.<br /> L.acidophilus, B.bifidum, L.rhamnosus, Giảm chỉ số nhân trắc, TC,<br /> Ipar, 2015 77 trẻ em BP 4 tuần<br /> B.longum, E.faecium and FOS LDL-C.<br /> L.casei, L.rhamnosus, S.thermophilus,<br /> 70 trẻ em và vị thành<br /> Safavi, 2013 B.breve, L.acidophilus, B.longum, 8 tuần Giảm BMI và VE.<br /> niên có BMI cao<br /> L.bulgaricus, and FOS<br /> NC đa trung tâm, mù Giảm mỡ bung (4.6%), giảm mỡ<br /> Kadooka, 2010 đôi, ngẫu nhiên, thử Lactobacillus gasseri SBT2055 12 tuần dưới da (3,3%), giảm CN, BMI<br /> nghiệm có đối chứng (1.5%),tăng adiponectin<br /> 10<br /> Minami, 2015 Người thừa cân, NC Bifidobacterium 5.10 12 tuần Giảm tích tụ mỡ; giảm HbA1c,<br /> mù đôi breve B-3 cfu/day giảm hCRP<br /> L.acidophilus, L.rhamnosus, B.bifidum, Giảm chỉ số nhân trắc, giảm TC<br /> Ipar, 2015 77 trẻ em BP 4 tuần<br /> B.longum, E.faecium, and FOS và giảm LDL-C<br /> <br /> <br /> *Đại học Y Phạm Ngọc Thạch, ** Bệnh viện Nhi Đồng 2, *** SV Y5- Đại học Y VTT.<br /> Tác giả liên lạc: TS.BS Hà Văn Thiệu ĐT: 01667.697788 Email: havanthieu67@gmail.com.<br /> <br /> 1<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018<br /> <br /> <br /> BÀN LUẬN người không BP. Tỷ lệ vi sinh vật oxy hóa H2<br /> tăng dẫn đến tăng sự lên men của<br /> Nhìn chung các tác giả nghiên cứu chủng polysaccharides. Ngoài ra, Tremaroli cho rằng<br /> probiotic, thiết kế, cỡ mẫu, đối tượng và thời loại và lượng SCFAs sản xuất được xác định<br /> gian nghiên cứu khác nhau, nhưng cũng đều<br /> bởi thành phần của vi sinh vật. Điều này có<br /> ghi nhận có tác dụng giảm CN, giảm BMI,<br /> thể giải thích tại sao những người BP lại có cơ<br /> thay đổi các chỉ số sinh học và giảm những tác chế hấp thụ năng lượng hiệu quả hơn, vì các<br /> dụng bất lợi khác do BP gây ra trên nhiều vi khuẩn trong cơ thể BP dường như làm tăng<br /> phương diện khác nhau. quá trình lên men của các polysaccharides<br /> Các cơ chế hoạt động (Mechanism of action: thành các mono và di-saccharides và SCFAs.<br /> MOA) của probiotic Lượng SCFAs tăng lên ở những người BP sẽ bị<br /> Sản xuất acid béo chuỗi ngắn (Short chain ruột hấp thu dẫn đến sự hình thành mỡ trong<br /> fatty acids: SCFA). gan, ảnh hưởng đến CN cơ thể(10).<br /> Đáp ứng viêm cấp độ thấp (low grade Chức năng Butyrate như một nguồn năng<br /> inflammation: LGI). lượng quan trọng cho các tế bào biểu mô ruột.<br /> Thành phần vi khuẩn ruột của người BP Butyrate ảnh hưởng đến sự chuyển hoá bằng<br /> giúp cho cơ thể hấp thu năng lượng hiệu quả cách tăng tiêu thụ năng lượng, cải thiện sự nhạy<br /> hơn và làm tăng LGI so với thành phần vi cảm với insulin và có tính kháng viêm (Vrieze,<br /> khuẩn ruột của người không BP(7,10,11). 2010)(11). Elli (2010) nhận thấy rằng những người<br /> BP có vi khuẩn sinh Butyrate thấp hơn so với<br /> Sản xuất SCFA<br /> những người không BP (hình 2)(3).<br /> Trong một nghiên cứu tiền lâm sàng, Ley<br /> (2005) đã chứng minh rằng vai trò của vi<br /> khuẩn trong quá trình điều chỉnh nguồn năng<br /> lượng có liên quan đến việc hấp thu năng<br /> lượng từ các chất dinh dưỡng. Trong quá trình<br /> này, VKCĐR có liên quan đến sự giáng hóa<br /> các polysaccharides không thể hấp thu thành<br /> các mono- và di-saccharides. Vi khuẩn có thể<br /> chuyển tinh bột không tinh khiết thành năng<br /> lượng cho vật chủ. Ngoài ra, quá trình lên men<br /> vi sinh của các polysaccharides không tiêu hóa Hình 1. Tác dụng của việc bổ sung probiotic đối<br /> cũng dẫn đến lên men sản phẩm. Những sản với rối loạn chuyển hóa(6)<br /> phẩm cuối cùng này chủ yếu bao gồm SCFA,<br /> có chức năng như là một nguồn năng lượng<br /> cho biểu mô ruột (Tremaroli, 2012)(10). Do đó,<br /> các vi khuẩn khác nhau có thể có hiệu quả<br /> khác nhau để lên men các polysaccharide hoặc<br /> có thể dẫn đến các tỷ lệ khác nhau của SCFA(7).<br /> Điều này cho thấy rằng năng lượng từ chế độ<br /> ăn uống là một yếu tố phụ thuộc vào thành<br /> phần VKCĐR của cơ thể vật chủ (hình 1, 2, 3).<br /> Người BP có tỉ lệ các vi sinh vật sản xuất Hình 2. Hệ sinh thái đường ruột người béo phì và<br /> H2 và các vi sinh vật oxi hóa H2 cao hơn không béo phì(7)<br /> <br /> 2<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018 Tổng Quan<br /> <br /> <br /> LGI. bằng cách tăng tỷ lệ vi khuẩn sản sinh Butyrate,<br /> Mehta (2010) cho rằng VKCĐR người BP dẫn đến tăng tiêu thụ năng lượng và tăng sự<br /> gây ra tăng nồng độ lipopolysaccharide (LPS). nhạy cảm insulin, do đó ảnh hưởng đến quá<br /> LPS của vi khuẩn như là một yếu tố kích hoạt trình tăng cân. Probiotics có thể ảnh hưởng đến<br /> sự xuất hiện BP, kháng insulin và đái tháo LGI bằng cách giảm tỷ lệ vi khuẩn Gram âm<br /> đường. LPS là một thành phần của màng vi trong hệ VKCĐR. Điều này sẽ làm giảm mức<br /> khuẩn Gram âm có thể tách rời khỏi bề mặt vi LPS trong máu. Kết quả là LGI giảm và tăng độ<br /> khuẩn. Các thành phần LPS tách biệt được coi nhạy insulin. Điều này làm giảm dự trữ lipid<br /> là một kháng nguyên được tạo ra nhằm đáp trong mô mỡ, ảnh hưởng đến quá trình tăng cân.<br /> ứng với những chất có khả năng gây miễn Ngoài ra prebiotic có thể làm thay đổi<br /> dịch bẩm sinh khi phát hiện. Phản ứng miễn VKCĐR và ảnh hưởng đến các cơ chế trao đổi<br /> dịch bẩm sinh này bắt đầu bằng thụ thể tương chất gây nên căn bệnh BP (Geurts 2013), kích<br /> tự Toll 4 mà LPS có thể gắn. thích một cách có chọn lọc sự phát triển của<br /> Một khi LPS được gắn, các cytokine tiền các dòng probiotic khác nhau (Geurts 2013).<br /> viêm yếu tố hoại tử khối u alpha (TNF-α) và Do đó, sử dụng Probiotic là có lợi trong điều<br /> interleukin-6 (IL-6) được tạo thành. Các trị BP và còn có hiệu quả hơn khi kết hợp với<br /> cytokine tiền viêm, chất trung gian cho phản việc sử dụng prebiotic. Ngoài ra nghiên cứu<br /> ứng miễn dịch dẫn đến LGI. LPS trong máu trên chuột một loại nấm men Saccharomyces<br /> của người trưởng thành góp phần làm tăng boulardii cũng cho kết quả tương tự.<br /> nồng độ TNF-α và IL-6 và tình trạng viêm cấp<br /> trong mô mỡ. Điều này khẳng định vai trò của<br /> LPS trong sự khởi đầu của LGI(1,7)<br /> Chế độ ăn giàu chất mỡ làm tăng tỷ lệ LPS<br /> chứa vi khuẩn, gây ra mức LPS tăng trong ruột.<br /> Mỡ vận chuyển LPS từ ruột đến máu hiệu quả<br /> hơn so với các chất khác, điều này có thể giải<br /> thích những người BP có mức LPS cao hơn do<br /> chế độ dinh dưỡng giàu mỡ gây ra LGI.<br /> LGI ảnh hưởng đến sự trao đổi chất bởi vì<br /> sự hiện diện của một lượng lớn các cytokine Hình 3. Ảnh hường VKCĐR về dự trữ mỡ và tăng<br /> tiền viêm TNF-α và IL-6 trong mô mỡ làm bất cân trên người BP(7)<br /> hoạt thụ thể insulin, gây nên sự đề kháng<br /> KẾT LUẬN<br /> insulin. Người BP có nhiều chủng vi khuẩn<br /> mang LPS, điều này làm giảm nhạy cảm Thay đổi hành vi lối sống là cần thiết để giải<br /> insulin ảnh hưởng đến sự trao đổi chất và CN quyết đại dịch BP trên toàn cầu. Một khi sự thay<br /> cơ thể. đổi hành vi lối sống đã được tiến hành, điều trị<br /> Probiotics có thể ảnh hưởng đến sản xuất bằng probiotic sẽ trợ giúp thêm trong quá trình<br /> SCFA bằng cách giảm tỷ lệ vi sinh vật oxy hóa giảm cân.<br /> H2. Điều này sẽ dẫn đến một hệ VKCĐR ít có Các chủng Probiotic (Chi, Loài, Chủng) có<br /> hiệu quả trong việc chuyển hóa năng lượng. thể tác động lên một trong hai cơ chế đó là (sản<br /> Giảm sự chuyển đổi polysaccharide thành xuất acid béo chuỗi ngắn: SCFA) và (đáp ứng<br /> SCFAs sẽ ảnh hưởng đến CN. Ngoài ra probiotic viêm cấp độ thấp: LGI), vì vậy điều trị BP với<br /> có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất Butyrate probiotic trong tương lai sẽ hiệu quả.<br /> <br /> <br /> 3<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018<br /> <br /> Sử dụng Probiotic là có lợi trong điều trị BP 6. le Barz M, Anhê FF (2015). Probiotics as Complementary<br /> Treatment for Metabolic Disorders. Diabetes Metab J, 39:<br /> và còn có hiệu quả hơn khi kết hợp với việc sử p.291-303.<br /> dụng prebiotic. 7. Mekkes MC, Weenen TC (2013). The development of probiotic<br /> treatment in obesity: a review. ISSN 1876-2891 online, DOI<br /> Các nghiên cứu tiếp theo nên được hướng 10.3920/BM2012.0069.<br /> đến việc kết hợp hiệu quả nhất cũng như liều 8. Mikirova NA, Casciari IJ (2011). Effect of weight reduction on<br /> cardiovascular risk factors and CD34-positive cells in<br /> lượng của probiotic.<br /> circulation. International Journal of Medical. Sciences 8, p.445-<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO 452.<br /> 9. Sáez-Lara MJ, Robles-Sanchez C (2016). Effects of Probiotics<br /> 1. Amar J, Burcelin R (2008). Energy intake is associated with and Synbiotics on Obesity, Insulin Resistance Syndrome, Type<br /> endotoxemia in apparently healthy men. American Journal of 2 Diabetes and Non-Alcoholic Fatty Liver Disease: A Review of<br /> Clinical Nutrition, 87: p.1219-1223. Human Clinical Trials. Int. J. Mol. Sci, 17, p.928.<br /> 2. Dibaise JK, Husen Z (2008). Gut Microbiota and Its Possible 10. Tremaroli V, Backhed F (2012). Functional interactions between<br /> Relationship With Obesity. May Clin Proc, 83(4):p.460-469. the gut microbiota and host metabolism. Nature, 489: p.242-249.<br /> 3. Elli M, Colombo O (2010). A common core microbiota between 11. Vrieze A, Holleman F (2010). The environment within: how gut<br /> obese individuals and their lean relatives? Evaluation of the microbiota may influence metabolism and body composition.<br /> predisposition to obesity on the basis of the fecal microflora Diabetologia, 53: p.606-613.<br /> profile. Medical Hypotheses, 75: p.350-352. 12. World Health Organization (2011). Obesity and overweight. Fact<br /> 4. Kobyliak N, Conte C (2016). Probiotics in prevention and sheet N311. Available at:<br /> treatment of obesity: a critical view. Nutrition & Metabolism, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/<br /> 13:14, DOI 10.1186/s12986-016-0067-0.<br /> 5. Kotzampassi K, Evangelos J (2014). Obesity as a Consequence<br /> of Gut Bacteria and Diet Interactions. ISRN Obesity, Ngày nhận bài báo: 16/04/2018<br /> http://dx.doi.org/10.1155/2014/651895. Ngày bài báo được đăng: 20/07/2018<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 4<br />