1
PHẦN A: PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài:
1. Lí do về mặt lý luận:
Hóa học có vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo
của nhà trường phổ thông. Việc xác định mục tiêu đào tạo của môn Hóa học
trong nhà trường có vai trò quyết định chất lượng dạy học Hóa học. Muốn xác
định đúng mục tiêu môn Hóa học, cần xuất phát từ đường lối xây dựng Chủ
nghĩa xã hội Việt Nam, mục tiêu của nền giáo dục Việt Nam, mục tiêu của
trường phổ thông trong các giai đoạn mới và đặc trưng của môn Hóa học.
Hơn nữa, Hóa học là một môn khoa học tự nhiên hoàn toàn mới đối với
HS lớp 8 với phần kiến thức khá nhiều và khó đối với HS, cái khó ở đây là bởi
vì nó trừu tượng như cấu tạo nguyên tử, phân tử, hoá trị... Nhưng với sự phát
triển của khoa học kĩ thuật, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy thì
vấn đề khó khăn nêu trên được giải quyết phần nào. Tuy nhiên, do nội dung kiến
thức liên quan với nhau nên việc học sinh tiếp thu và hiểu được hết vấn đề là rất
khó. Vì vậy theo tôi nên rèn luyện cho học sinh những kĩ năng cơ bản nhất như:
KHHH, hóa trị, CTHH, PTHH, tính theo PTHH.
Đặc biệt tính theo PTHH là một trong những kiến thức trọng tâm, xuyên
suốt chương trình Hóa học bậc THCS và THPT. Có được nền tảng cơ bản về
những kĩ năng tính toán, phương pháp giải bài tập Hóa học nói chung và bài tập
tính theo phương trình hóa học nói riêng vững chắc là cơ sở giúp các em yêu
thích học tập bộ môn Hóa học, các em tự tin sẽ cảm thấy có tinh thần học tập tốt
hơn tạo tiền đề tương lai của các em sau này, chuẩn bị cho các em tiếp tục học
lên hoặc đi vào đời sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Xuất phát từ những nhu cầu trên tôi đã tâm huyết cố gắng nghiên cứu, tìm
hiểu, lựa chọn đề tài Sáng kiến kinh nghiệm: “Biện pháp dạy học sinh tính theo
phương trình hóa học ở bộ môn Hóa học lớp 8 ” để giúp các em giải được bài
tập tính theo phương trình hóa học dạng cơ bản đúng, nhanh, chính xác và đạt
được hiệu quả cao.
2. Lý do về mặt thực tiễn:
Qua thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy khi dạy học sinh giải bài tập định
lượng, không ít học sinh rất ngại và thường làm sai nhiều, khi đưa ra bài toán
học sinh không biết phải bắt đầu từ đâu, giải như thế nào, nhiều em rất lúng túng
và thường giải sai, đa số các em không giải được bài tập tính theo PTHH. Là
một giáo viên dạy bộ môn Hóa học tôi thật sự trăn trở khi chấm một bài kiểm tra
hay một bài thi khi các em làm bài tập tính theo PTHH sai. Trước tình hình đó
với vai trò giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Hóa học 8 là người hình thành
2
và rèn luyện những kĩ năng cơ bản cho các em, tôi đã mạnh dạn đề ra nhiệm vụ
phương pháp, nghiên cứu, tìm tòi và sáng tạo để rút ra kinh nghiệm trong việc
rèn luyện kĩ năng tính theo PTHH cho học sinh lớp 8 một cách đơn giản dễ hiểu
là điều rất cần thiết và coi đây là cơ sở khoa học quyết định đạt được kết quả cao
trong việc giảng dạy kiến thức về bài tập tính theo PTHH nói riêng và bộ môn
Hóa học ở trường THCS Minh Châu nói chung.
Vì thế tôi đã đọc nhiều tài liệu để nghiên cứu phương pháp giáo dục cho
phù hợp với nhiều đối tượng học sinh, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.
Nghiên cứu phương pháp giáo dục phù hợp, tạo cho học sinh thói quen tư duy
nhìn nhận vấn đề theo nhiều cách khác nhau và sử dụng kiến thức đã học để giải
quyết vấn đề. Từ đó, hình thành được cho các em những kinh nghiệm có giá trị
thực tiễn đưa đến hình thành kĩ năng và sử dụng kĩ năng đó trong từng bài tập
Hóa học dạng tính theo PTHH cụ thể và đây là một trong những cách giúp giáo
viên nâng cao tay nghề.
3. Lý do về tính cấp thiết:
Xuất phát từ những vấn đề trên và thực trạng của việc dạy học bộ môn
Hóa học ở trường THCS Minh Châu. Bản thân tôi nhận thấy mình cần phải có
biện pháp hướng dẫn học sinh cách nhận dạng và giải đúng các dạng bài tập tính
theo PTHH, phải thiết kế hoạt động tiết dạy như thế nào sao cho hiệu quả, đúng
ý nghĩa của tiết dạy, đồng thời gây hứng thú cho học sinh. Tạo cho học sinh tâm
lí thoải mái không nhàm chán, nặng nề trong một tiết học để học sinh tiếp thu
bài có hiệu quả.
II. Mục đích nghiên cứu:
- Phân loại được các dạng bài tập tính theo PTHH nhằm nâng cao chất
lượng học tập môn Hóa học của học sinh ở bậc THCS.
III. Đối tượng nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài.
- Các biện pháp dạy học nhằm nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức của học
sinh.
- Học sinh khối 8: lớp 8A, 8B, 8C trường THCS Minh Châu.
IV. Phạm vi nghiên cứu:
- Nghiên cứu tìm ra các biện pháp để kích thích lòng yêu thích hứng thú
học tập bộ môn Hóa học của học sinh.
- Nghiên cứu về phương pháp giải bài tập tính theo PTHH bộ môn Hóa
học 8 trong giảng dạy đạt hiệu quả cao.
V. Thời gian nghiên cứu:
- Thời gian nghiên cứu của đề tài là: Năm học 2022-2023
3
PHẦN B: NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận của đề tài:
Đổi mới phương pháp dạy học Hóa học ở Trường THCS dựa trên cơ sở
quan niệm tích cực hóa hoạt động của học sinh và lấy học sinh làm trung tâm
trong quá trình dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học được đặt ra do yêu cầu
đổi mới mục tiêu giáo dục, đổi mới nội dung giáo dục và cần được tiến hành
đồng bộ với đổi mới đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Một trong những điểm mới của mục tiêu giáo dục phổ thông là tập trung
hơn nữa tới việc định hướng năng lực cho học sinh: Năng lực sử dụng ngôn ngữ
Hóa học; năng lực sử dụng kiến thức Hóa học vào thực tế; năng lực tính toán...
Chương trình môn Hóa học ở Trường THCS phải giúp cho học sinh đạt
các mục tiêu cụ thể sau đây:
1. Về kiến thức
Yêu cầu học sinh phải nhớ, nắm vững, hiểu rõ các kiến thức cơ bản trong
chương trình, sách giáo khoa, đó là nền tảng vững vàng để có thể phát triển năng
lực nhận thức ở cấp cao hơn.
2. Về kĩ năng
Kĩ năng học tập: Phát triển kĩ năng học tập đặc biệt là tự học, biết thu
thập và xử lí thông tin, lập bảng biểu, sơ đồ, tư duy, làm việc cá nhân và làm
việc theo nhóm, làm báo cáo nhỏ trình bày trước lớp, tổ…
Kĩ năng thực hành Hóa học: Rèn luyện và phát triển kĩ năng quan sát thí
nghiệm. Học sinh biết lắp đặt một số bộ thiết bị thí nghiệm môn Hóa học, biết
bố trí và thực hiện một số thí nghiệm đơn giản để tìm hiểu nguyên nhân, giải
thích các hiện tượng hóa học.
Kĩ năng vận dụng kiến thức Hóa học: Phát triển tư duy thực nghiệm – quy
nạp, chú trọng phát triển tư duy lí luận.
3. Về thái độ và tình cảm
Học sinh có hứng thú học tập bộ môn, phát hiện và giải quyết vấn đề một
cách khách quan trung thực trên cơ sở phân tích khoa học, có ý thức trách nhiệm
với bản thân, với xã hội và cộng đồng, ý thức vận dụng những tri thức của môn
Hóa học vào cuộc sống.
II. Cơ sở thực tiễn của đề tài:
1. Thực trạng của việc dạy và học bộ môn Hóa học ở trường THCS Minh
Châu
1.1. Thuận lợi
- Phân phối chương trình hiện hành có nhiều thời gian cho tiết luyện tập
và mỗi tuần có thêm một tiết tự chọn hóa nên giáo viên có nhiều thời gian rèn
4
luyện cho học sinh những kĩ năng cơ bản trong việc giải các dạng bài tập tính
theo PTHH đồng thời tiếp tục củng cố và rèn luyện kĩ năng viết CTHH, công
thức chuyển đổi giữa khối lượng, thể tích và lượng chất, cân bằng PTHH...
- Bộ môn Hóa học là một môn học mới, kiến thức cũ có liên quan đến bài
tập tính theo PTHH mới được hình thành liên tục củng cố và rèn luyện.
- Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy giúp các học sinh
tiếp thu các kiến thức trừu tượng của bộ môn Hóa học 8 trở nên đơn giản hơn.
Từ đó học sinh sẽ hiểu bài hơn, yêu thích học tập bộ môn hơn.
1.2. Khó khăn
- Bộ môn Hóa học là bộ môn khoa học tự nhiên bao gồm hệ thống lý
thuyết và bài tập. Lý thuyết Hóa học khác với lý thuyết của các môn học khác là
HS phải học thuộc lòng còn lý thuyết bộ môn Hóa học là lý thuyết bài tập. Muốn
làm được lý thuyết Hóa học HS phải hiểu và vận dụng nhiều kiến thức và kĩ
năng và tính theo PTHH là một trong những dạng đó.
- Bên cạnh những HS tích cực thì còn có một bộ phận HS bậc THCS có
tâm lý xem nhẹ môn Hóa học vì cho đây là môn học phụ, không phải là môn học
chính, môn học chủ lực và không phải là môn thi tuyển 10 nên các em còn lơ là
trong học tập.
- Các em chưa xác định được yêu cầu đề bài cho, chưa nắm vững công
thức tính toán, lập PTHH sai...
- Tiết giải bài tập thường hay khô khan, nhiều HS chưa chăm, kĩ năng tính
toán của các em còn yếu. Nên khi dạy học sinh giải bài tập định lượng các rất
ngại và thường làm sai nhiều.
1.3. Nguyên nhân
- Do số lượng học sinh của trường ít, mỗi bài dạy chỉ có một tiết nên việc
rút kinh nghiệm trong việc soạn bài giảng còn hạn chế .
- Học sinh đa số ở nông thôn hoặc cha mẹ đi làm ăn xa, phải sống với ông
bà nên thiếu sự quan tâm của gia đình, một số học sinh không có động cơ học
tập, lười biếng dẫn đến nhàm chán trong học tập.
- Qua quá trình giảng dạy bộ môn Hoá học 8, thông qua các bài kiểm tra
đánh giá, sau khi học xong bài tính theo PTHH còn 39% HS chưa định hướng
được các bước giải bài tập tính theo PTHH. Dù thời gian dành cho bài học có
nhiều so hơn với trước nhưng cũng chưa đủ để giáo viên cho học sinh làm bài
tập vận dụng để rèn luyện kĩ năng.
2. Đánh giá thực trạng
Mặc dù trong quá trình giảng dạy còn nhiều hạn chế. Nhưng nhìn chung ở
những tiết dạy khi tôi sử dụng những phương tiện phù hợp với bộ môn đồng thời
5
kết hợp với nhiều phương pháp giúp HS hiểu bài tốt hơn, giáo viên cung cấp đầy
đủ kiến thức như mục tiêu đưa ra, học sinh có hứng thú, thích tìm tòi, khám phá
hơn trong học tập. Đa số các em vận dụng kiến thức giải bài tập tính theo PTHH
rất thành thạo. Chính vì thế mà bản thân tôi không ngừng học hỏi để nâng cao
chuyên môn của mình trong công tác giảng dạy.
III. Những biện pháp thực hiện:
1. Kích thích lòng yêu thích học tập bộ môn
- Có nhiều nguyên nhân để HS yêu thích học tập một môn học, theo tôi
nguyên nhân quan trọng là phương pháp giảng dạy của giáo viên. Mỗi một bộ
môn đều có phương pháp giảng dạy riêng phù hợp với đặc trưng của bộ môn đó.
Song bộ môn Hoá học cũng không ngoại lệ. Môn Hoá học là một môn khoa học
tự nhiên gần gũi với học sinh trong đời sống hằng ngày. Vì vậy phương pháp
đặc thù của bộ môn là phương pháp thực hành thí nghiệm. Chính những thí
nghiệm nghiên cứu, chứng minh đã đưa những kiến thức trên phương diện lý
thuyết đến với học sinh một cách gần gũi hơn. Không những thế, trong quá trình
giảng dạy bộ môn Hóa học cũng rất cần những kiến thức liên quan thực tế như
giải thích hiện tượng tự nhiên, các thí nghiệm Hoá học vui, tiểu sử các nhà Hóa
học.
- Bên cạnh đó, vai trò người giáo viên trong việc gây hứng thú học tập với
học sinh cũng hết sức quan trọng. Người giáo viên cần phải phối hợp nhuần
nhuyễn các phương pháp giảng dạy. Trong mỗi tiết dạy cần có sự đan xen giữa
kiến thức sách giáo khoa và những kiến thức liên quan, tổ chức những trò chơi
phù hợp để giúp học sinh tìm hiểu, ôn tập kiến thức. Sắp xếp những vấn đề này
một cách khéo léo sẽ tạo hứng thú học tập tốt đối với bộ môn qua từng tiết dạy.
- Ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy và
giáo dục là một xu thế tất yếu. Có những kiến thức hoá học mà khi biểu diễn
bằng thí nghiệm hoặc trình chiếu sẽ mang tính giáo dục cao. Đặc biệt là ngay
những bài học khó có kiến thức trừu tượng được cụ thể hoá bằng những hình
ảnh sinh động sẽ giúp các em yêu thích học tập bộ môn hơn.
- Bên cạnh đó, giáo viên phải có thủ thuật, tính khôi hài dí dỏm kết hợp
nhuần nhuyễn đan xen một cách hợp lí trong quá trình giảng dạy cũng sẽ tác
động rất lớn trong việc yêu thích học tập bộ môn của HS giúp các em thoải mái
và gần gũi với GV hơn trong quá trình học tập. Việc cụ thể hoá những kiến thức
ban đầu cơ bản nhưng khó nhớ cũng góp phần làm cho học sinh yêu thích, say
mê môn học của mình.
2. Cơ sở lý thuyết
Ký hiệu hoá học
