Bổ sung loài hoàng thảo Dendrobium Moniliforme (L.) SW. cho hệ thực vật Việt Nam

30(3): 88-90 T¹p chÝ Sinh häc 9-2008<br /> <br /> <br /> <br /> Bæ SUNG LOµI HOµNG TH¶O DENDROBIUM MONILIFORME (L.) Sw.<br /> CHO HÖ THùC VËT VIÖT NAM<br /> <br /> D¦¥NG §øC HUYÕN<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Hoµng th¶o (Dendrobium Sw.) lµ chi lín ViÖc ®iÒu tra vµo c¸c mïa kh¸c nhau gióp<br /> nhÊt cña hä Lan (Orchidaceae Juss.) ë ViÖt chóng t«i cã thÓ thu thËp ®−îc nh÷ng mÉu vËt<br /> Nam. Trong Thùc vËt chÝ ViÖt Nam, tËp 9 ®ñ tiªu chuÈn ®Ó ph©n tÝch ®Þnh lo¹i.<br /> (2007), chi Dendrobium cã 101 loµi. Tuy vËy,<br /> 3. Ph−¬ng ph¸p<br /> nh÷ng nghiªn cøu vÒ hä Lan vµ chi nµy vÉn<br /> ®−îc tiÕp tôc. C¸c ®ît ®iÒu tra phèi hîp gi÷a C¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau ®−îc sö dông<br /> Phßng Thùc vËt thuéc ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi cho nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau: ®iÒu tra thùc<br /> nguyªn sinh vËt (VST) víi V−ên Thùc vËt ®Þa thu mÉu vËt ngoµi thiªn nhiªn vµ ph©n tÝch<br /> Hoµng gia Anh, V−ên Thùc vËt Xin-ga-po vµ xö lý trong phßng thÝ nghiÖm c¸c mÉu vËt ®·<br /> Tr−êng ®¹i häc Daejeon (Hµn Quèc) t¹i V−ên thu ®−îc.<br /> quèc gia (VQG) Hoµng Liªn ë tØnh Lµo Cai §iÒu tra thùc ®Þa: ph−¬ng ph¸p ®−îc sö<br /> trong c¸c n¨m 2005-2008 ®· lµm giµu thªm dông lµ ®iÒu tra thu mÉu theo c¸c tuyÕn dùa trªn<br /> mÉu vËt cho Phßng Tiªu b¶n cña ViÖn Sinh th¸i b¶n ®å tù nhiªn cña VQG Hoµng Liªn. MÉu vËt<br /> vµ Tµi nguyªn sinh vËt, ®ång thêi cung cÊp thu thËp ®−îc xö lý s¬ bé theo quy c¸ch ®·<br /> nh÷ng dÉn liÖu cho c¸c ph¸t hiÖn míi. Khi ®Þnh. C¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c©y, c¸c ®iÒu<br /> nghiªn cøu c¸c mÉu vËt thu ®−îc trong c¸c ®ît kiÖn sinh th¸i vµ m«i tr−êng ®−îc ghi chÐp tû<br /> ®iÒu tra nãi trªn, chóng t«i ph¸t hiÖn ®−îc loµi mû. Tªn khoa häc ®−îc s¬ bé x¸c ®Þnh. D¹ng<br /> Dendrobium moniliforme (L.) Sw. Loµi nµy sèng cña c©y, mÉu vËt vµ c¸c chi tiÕt gi¶i phÉu<br /> ph©n bè ë tØnh Lµo Cai (huyÖn Sa Pa) vµ chóng ®Æc t¶, sinh c¶nh m«i tr−êng sèng cña c©y ®−îc<br /> t«i ghi nhËn ®©y lµ loµi bæ sung cho chi chôp ¶nh.<br /> Dendrobium (hä Lan-Orchidaceae) ë ViÖt Nam.<br /> Nh− vËy, chi Dendrobium ë ViÖt Nam hiÖn Trong phßng thÝ nghiÖm: ph−¬ng ph¸p so<br /> s¸nh h×nh th¸i ®−îc sö dông ®Ó gi¸m ®Þnh c¸c<br /> ®−îc ghi nhËn cã 102 loµi.<br /> mÉu vËt thu ®−îc. Dùa vµo c¸c tµi liÖu chuyªn<br /> m«n, ®Æc biÖt lµ c¸c bé s¸ch thùc vËt chÝ hoÆc<br /> I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU<br /> c¸c chuyªn kh¶o, vµo c¸c mÉu vËt ®· ®−îc x¸c<br /> ®Þnh chuÈn ®ang ®−îc l−u gi÷ trong c¸c phßng<br /> 1. §èi t−îng<br /> tiªu b¶n ë trong n−íc vµ n−íc ngoµi, tiÕn hµnh<br /> Toµn bé c¸c taxon thuéc hä Lan ph©n tÝch so s¸nh c¸c ®Æc ®iÓm cña mÉu vËt thu<br /> Orchidaceae Juss. ph©n bè t¹i VQG Hoµng ®−îc ®Ó x¸c ®Þnh tªn khoa häc, x©y dùng danh<br /> Liªn. C¸c mÉu vËt thuéc hä Lan thu ®−îc t¹i lôc c¸c loµi thu ®−îc trong khu vùc nghiªn cøu,<br /> VQG Hoµng Liªn vµ hiÖn ®−îc l−u gi÷ t¹i c¸c ®¸nh gi¸ møc ®é ®a d¹ng cña c¸c taxon còng<br /> phßng tiªu b¶n thùc vËt ë trong n−íc. C¸c loµi nh− t×nh tr¹ng tån t¹i ngoµi thiªn nhiªn vµ gi¸<br /> lan hiÖn sèng trong khu vùc VQG Hoµng Liªn trÞ kinh tÕ hoÆc quý hiÕm cña c¸c loµi.<br /> mµ chóng t«i gÆp trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra.<br /> II. KÕT QU¶ NGHI£N CøU<br /> 2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian<br /> C¸c ®ît nghiªn cøu cña chóng t«i ®−îc tiÕn Víi c¸c ph−¬ng ph¸p nãi trªn, khi ph©n tÝch<br /> hµnh t¹i VQG Hoµng Liªn vµo c¸c thêi ®iÓm c¸c mÉu vËt thu ®−îc ë VQG Hoµng Liªn, dùa<br /> kh¸c nhau tõ th¸ng 9-2005 ®Õn th¸ng 4-2008. vµo chuyªn kh¶o vµ so s¸nh víi c¸c mÉu<br /> 88<br /> Z.S.Chung 81613, KUN-No.0248914, KUN- Dendrobium moniliforme (L.) Sw.<br /> No.0248916 vµ KUN-No.0248922 cña Trung - Hoµng th¶o lµo cai<br /> Quèc ®−îc l−u gi÷ t¹i B¶o tµng thùc vËt thuéc<br /> ViÖn Thùc vËt C«n Minh (KUN), chóng t«i ®· (L.) Sw. 1799. Nova Acta Regiae Soc. Sci.<br /> ph¸t hiÖn ®−îc mét loµi hoµng th¶o míi bæ sung Upsal. 6: 85; Fu Likuo & Hong Tao, 2002. High.<br /> cho HÖ thùc vËt ViÖt Nam. D−íi ®©y lµ m« t¶ vµ Pl. China 13: 677, fig. 1048. - Epidendrum<br /> h×nh vÏ cña loµi hoµng th¶o nµy. moniliforme L. 1753, Sp. Pl. 2: 954.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Dendrobium moniliforme (L.) Sw.<br /> 1. c©y mang hoa; 2. hoa.<br /> (h×nh vÏ: 1. Lª ThÞ Kim Chi; 2. D−¬ng §øc HuyÕn; vÏ theo mÉu HuyÕn 516, HN).<br /> <br /> Th©n ®øng, mäc côm, mµu vµng hoÆc n©u c¸nh hoa mµu tr¾ng xanh, h×nh m¸c hoÆc h×nh<br /> nh¹t, h×nh trô m¶nh, cao 20-35 cm, ®−êng kÝnh trøng-m¸c, ®Ønh tï. L¸ ®µi 1,2-1,6 × 0,4-0,6 cm;<br /> 3-4 mm; nhiÒu lãng, lãng dµi 2,5-4 cm. L¸ 7-10 c¸nh hoa 1-1,4 × 0,5-0,8 cm. C¸nh m«i mµu vµng<br /> chiÕc, mäc 2 d·y, so le; l¸ h×nh m¸c hoÆc thu«n, chanh nhît hay tr¾ng xanh, h×nh trøng-m¸c, h¬i<br /> kÝch th−íc 5-7 cm × 0,8-1 cm, gèc cã bÑ «m lÊy ng¾n h¬n l¸ ®µi, gèc h×nh nªm, 3 thïy; thïy bªn<br /> th©n, ®Ønh tï hoÆc chia 2 thïy lÖch, h¬i nhän. ®øng, h¬i trßn, «m lÊy cét, mÐp nguyªn hoÆc ®«i<br /> Côm hoa ng¾n, 3-5 mm, mäc trªn th©n cßn l¸ khi cã r¨ng mÞn; thïy gi÷a h×nh trøng-m¸c, mÐp<br /> hoÆc ®· rông l¸, 2-4 hoa; l¸ b¾c mµu n©u nh¹t, nguyªn, ®Ønh h¬i tï; phÇn gi÷a bÒ mÆt c¸nh m«i<br /> h×nh trøng, ®Ønh tï, dµi 4-5 mm. Cuèng hoa vµ cã 3 ®−êng sèng thÊp phñ l«ng dµy kÐo dµi tíi<br /> bÇu dµi 1-1,8 cm, m¶nh. Hoa cã ®−êng kÝnh 2,6- gèc; gi÷a m«i cã 1 thÓ chai h×nh bÇu dôc thu«n,<br /> 3,2 cm. C»m h×nh nãn, 0,4-0,5 cm. L¸ ®µi vµ<br /> 89<br /> gi÷a m«i cã 1 ®èm mµu xanh nh¹t hay vµng xanh TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> nh¹t. Cét mµu tr¾ng, cao kho¶ng 3 mm. N¾p mµu<br /> tr¾ng hoÆc vµng nh¹t, h×nh mò, ®Ønh cã 1 vµi nhó 1. Lindley J., 1830: Edwards’s Botanical<br /> mÞn. Ch©n cét th−êng cã säc mµu tÝa ë gèc, nh½n Register, 16: 1314.<br /> hoÆc ®«i khi cã l«ng.<br /> 2. Hooker W. J., 1845: Curtis’s Botanical<br /> Sinh häc vµ sinh th¸i: Në hoa vµo c¸c Magazine, 1(3): 4153.<br /> th¸ng 3-5. Phô sinh trªn c©y gç, trong rõng<br /> 3. Fu Likuo & Hong Tao, 2002: Orchidaceae.<br /> th−êng xanh, ë ®é cao 1000-1700 m so víi mÆt<br /> In Higher Plants of China, 13: 676, fig.<br /> n−íc biÓn.<br /> 1048. Qingdao Publishing House.<br /> Ph©n bè: Lµo Cai (Sa Pa). Cßn cã ë Trung<br /> 4. D−¬ng §øc HuyÕn, 2007: Thùc vËt chÝ<br /> Quèc (Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y, Quý Ch©u, §µi<br /> ViÖt Nam, 9. Hä Lan - Orchidaceae Juss.<br /> Loan, V©n Nam), Ên §é, NhËt B¶n, Hµn Quèc. Chi Hoµng th¶o - Dendrobium Sw. 219 pp.<br /> MÉu nghiªn cøu: HuyÕn 474 (HN) vµ Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> HuyÕn 516 (HN).<br /> <br /> <br /> DENROBIUM MONILIFORME (L.) Sw. (ORCHIDACEAE) -<br /> A NEW OCCURRENCE SPECIES FOR THE FLORA OF VIETNAM<br /> <br /> DUONG DUC HUYEN<br /> <br /> <br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> Dendrobium Sw. is the biggest genus of Orchidaceae in Vietnam. According to D. D. Huyen, this genus<br /> consists of 101 species.<br /> During period of four years (2005-2008), some expeditions have been organized in Hoang Lien National<br /> Park. A new occurrence species of genus Dendrobium (Orchidaceae) for Flora of Vietnam has been found in<br /> Sa Pa. Thus the genus Dendrobium in Vietnam consists of 102 species so far.<br /> Dendrobium moniliforme (L.) Sw. characterized by stem erect, narrowly cylindrical, with many nodes;<br /> internodes 2-4 cm; leaves 7-10 in two rows, lanceolate or oblong, 5-7 × 0.8-1 cm, apex obtuse and slightly<br /> unequally 2-lobed; racemes with 2-4 flowers; flowers 2.6-3.2 cm in diam., mentum conical, 0.4-0.5 cm;<br /> pedicel and ovary 1-1.9 cm, slender; sepals and petals similar, ovate-oblong or ovate-lanceolate, apex obtuse,<br /> white green or white tinged; sepals 1,2-1.6 × 0.4-0.6 cm, petals 1-1.4 × 0.5-0.8 cm; labellum pale yellowish<br /> green, or greenish white, 3-lobed, lateral lobes erect, suborbicular, clasping column; three keels with densely<br /> pubescent from base to an elliptic callus in middle of lip; a yellow green spot nearby callus.<br /> Flowered in March-May. Distribute in Laocai province (Sapa district), epiphyte in evergreen forest, 1000-<br /> 1700 m alt.<br /> Studied specimens: Huyen 474 & 516 (HN).<br /> Author acknowledges the SBG Botanical Research Fellowship for help in his work of research genus<br /> Dendrobium Sw. in Vietnam.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 22-5-2008<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 90<br />