Bốn khủng hoảng của hệ thống tư bản chủ nghĩa thế giới đương đại

Bèn khñng ho¶ng cña hÖ thèng T− b¶n chñ nghÜa<br /> thÕ giíi ®−¬ng ®¹i<br /> <br /> William K. Tabb. Four Crises of the Contemporary<br /> World Capitalist System. Monthly Review, 10/2008.<br /> http://www.monthlyreview.org/081006tabb.php<br /> Xu©n Tïng<br /> l−îc thuËt<br /> <br /> ¸c gi¶ bµi viÕt ph©n tÝch nh÷ng khÝa Financial Times, viÕt vÒ “sù biÕn ®æi”<br /> T c¹nh c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ chÝnh cña CNTB tõ m« h×nh CNTB qu¶n lý<br /> gi÷a thÕ kû XX sang m« h×nh t− b¶n tµi<br /> trÞ toµn cÇu, ®¸nh gi¸ nh÷ng th¸ch thøc<br /> vµ nh÷ng c¬ héi ®Æt ra trong bèi c¶nh chÝnh toµn cÇu; vµ John Bellamy Foster,<br /> ph¸t triÓn hiÖn nay cña CNTB thÕ giíi Tæng biªn tËp T¹p chÝ Monthly Review<br /> th«ng qua viÖc ph©n tÝch bèn lÜnh vùc (Mü), lËp luËn r»ng mÆc dï hÖ thèng ®·<br /> khñng ho¶ng trong hÖ thèng TBCN thÕ thay ®æi nh− lµ hÖ qu¶ cña qu¸ tr×nh tµi<br /> giíi ®−¬ng ®¹i. §ã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng chÝnh ho¸… nh−ng tµi chÝnh ho¸ l¹i dÉn<br /> yÕu tè m©u thuÉn duy nhÊt, mµ theo ®Õn mét thêi kú míi trong giai ®o¹n ®éc<br /> quan ®iÓm cña t¸c gi¶, lµ nh÷ng yÕu tè quyÒn cña CNTB, mµ cã thÓ ®−îc gäi<br /> ®¸ng chó ý nhÊt vµ quan träng nhÊt b»ng thuËt ng÷ “t− b¶n tµi chÝnh ®éc<br /> hiÖn nay. quyÒn”. Theo mét c¸ch thøc míi, nã t−íc<br /> ®o¹t ngµy cµng nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d−<br /> Khñng ho¶ng thø nhÊt: Tµi<br /> ®−îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,<br /> chÝnh ho¸ vµ cuéc khñng ho¶ng tµi<br /> kh«ng chØ t¹i vïng trung t©m, mµ cßn<br /> chÝnh<br /> t¹i n¬i ®−îc coi lµ vïng ngo¹i vi cña hÖ<br /> Møc ®é thiÖt h¹i do sù suy tho¸i tµi thèng thÕ giíi.<br /> chÝnh hiÖn nay g©y ra vÉn cßn ®ang<br /> ®−îc xem xÐt, nh−ng cho tíi thêi ®iÓm T¸c gi¶ cho r»ng, tµi chÝnh ho¸ víi<br /> nµy, hËu qu¶ mµ nã ®Ó l¹i thùc sù nÆng tÝnh c¸ch lµ mét chiÕn l−îc tÝch luü ®·<br /> nÒ. ë cÊp ®é khñng ho¶ng cã tÝnh hÖ kh«ng chØ g©y ra khñng ho¶ng trÇm<br /> thèng, vÊn ®Ò quan träng kh«ng chØ liªn träng cïng víi sù thÊt b¹i cña thÞ<br /> quan ®Õn chi phÝ kinh tÕ vµ c¸ch thøc tr−êng tµi chÝnh, mµ cßn ®Æt n−íc Mü<br /> cña nh÷ng chiÕn dÞch gi¶i nguy dùa trªn vµo vÞ trÝ gièng nh− mét quèc gia nghÌo<br /> c¬ së b¶o l·nh cho ng−êi nép thuÕ, mµ ®ang m¾c nî c¸c chñ nî n−íc ngoµi -<br /> cßn liªn quan ®Õn viÖc CNTB cã thÓ tiÕp ®ång néi tÖ mÊt gi¸, c¸c chÝnh s¸ch<br /> tôc trô v÷ng hay kh«ng. T¸c gi¶ dÉn ý th−¬ng m¹i chØ cã lîi cho giíi tinh hoa<br /> kiÕn cña Martin Wolf, nhµ b¸o cña tê vµ chÝnh phñ th× ®ßi hái mét sè ng−êi<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2009<br /> <br /> nép thuÕ ph¶i tr¶ nhiÒu tiÒn h¬n ®Ó t¸i cÇu ho¸. TiÒn l−¬ng gi¶m sót, phóc lîi<br /> vèn ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh, trong khi ®ã h−u trÝ bÞ c¾t bít, g¸nh nÆng y tÕ<br /> c¾t gi¶m thuÕ nhiÒu h¬n cho ng−êi giµu chuyÓn sang giai cÊp c«ng nh©n vµ gia<br /> vµ c¸c tËp ®oµn lín. ®×nh hä, ng−êi lao ®éng ph¶i lµm viÖc<br /> C¸c nghÜa vô nî bæ sung cã tÝnh b¸n thêi gian hoÆc bÞ sa th¶i vµ ®−îc<br /> chÊt ®éc h¹i lµ chñ ®Ò næi bËt trong hÇu thuª m−ín trë l¹i nh− nh÷ng c«ng nh©n<br /> hÕt c¸c cuéc tranh luËn, nh−ng khÝa “t¹m thêi”, v.v... - tÊt c¶ ®Òu nh»m tho¶<br /> c¹nh chÝnh cña qu¸ tr×nh tµi chÝnh ho¸ m·n môc tiªu lîi nhuËn vµ cung cÊp tµi<br /> l¹i lµ sù gia t¨ng nî: nî cña chÝnh phñ chÝnh cho nh÷ng kho¶n nî khæng lå<br /> (phÇn lín trong sè ®ã lµ hÖ qu¶ cña viÖc ®ang ®Ì nÆng lªn vai c¸c c«ng ty do hÖ<br /> chi tiªu qu©n sù vµ c¾t gi¶m thuÕ còng qu¶ cña viÖc ®i vay trµn lan ®Ó cã kinh<br /> nh− nh÷ng “c¬ chÕ khuyÕn khÝch” kh¸c phÝ cho viÖc thu mua.<br /> dµnh cho c¸c tËp ®oµn vµ nh÷ng ng−êi Sù bi quan réng kh¾p cña d©n<br /> giµu), c¸c lo¹i nî cña ng−êi tiªu dïng chóng lµ ®iÒu cã c¨n cø thùc tÕ, bëi lÏ ba<br /> vµ nî cña tËp ®oµn. Sù bïng næ c¸c xu h−íng t−¬ng t¸c víi nhau khiÕn cho<br /> kho¶n nî ®· tiÕp thªm søc m¹nh cho triÓn väng cña ®a sè ng−êi lao ®éng Mü<br /> nÒn kinh tÕ vèn cã xu h−íng ®×nh trÖ trë nªn ¶m ®¹m. Xu h−íng thø nhÊt,<br /> nghiªm träng. s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô chuyÓn tíi<br /> §· cã sù ®Çu t− qu¸ møc cho n¨ng nh÷ng n¬i cã tiÒn c«ng lao ®éng thÊp<br /> lùc s¶n xuÊt - vèn kh«ng thÓ ®−îc tËn h¬n. Xu h−íng thø hai, c«ng nghÖ lµm<br /> dông trong mét cÊu tróc x· héi bÊt hîp t¨ng s¶n l−îng ®Çu ra tÝnh trªn mçi<br /> lý mµ trong ®ã, nhu cÇu hiÖu qu¶ duy c«ng nh©n, cã nghÜa lµ mçi c«ng nh©n cã<br /> nhÊt ®−îc hç trî bëi søc mua t−¬ng thÓ s¶n xuÊt nhiÒu h¬n vµ khi cÇu vÒ<br /> xøng. S¶n xuÊt d− thõa trong bèi c¶nh s¶n l−îng kh«ng t¨ng nhanh h¬n n¨ng<br /> nhu cÇu x· héi kh«ng ®−îc tho¶ m·n lµ suÊt lao ®éng thùc tÕ th× sè l−îng c«ng<br /> ®Æc tr−ng cña hÖ thèng nµy, còng nh− nh©n cÇn cã còng Ýt h¬n. Xu h−íng thø<br /> ¸p lùc ®èi víi c«ng nh©n ë kh¾p n¬i khi ba, sù tÊn c«ng liªn tôc vµo c¸c hiÖp héi,<br /> ph¶i nhËn lÊy kho¶n tiÒn båi th−êng b¾t ®Çu tõ chiÕn dÞch ph¸ ho¹i cña<br /> thÊp h¬n nh− lµ hÖ qu¶ cña søc m¹nh Ronald Reagan ®èi víi hiÖp héi kiÓm<br /> giai cÊp cña t− b¶n vµ kh¶ n¨ng cña t− so¸t viªn kh«ng l−u, ®· ®Æt tiÒn lÖ cho<br /> b¶n trong viÖc ®Æt nh÷ng ng−êi c«ng viÖc sö dông nh©n c«ng thay thÕ ®Ó<br /> nh©n ë vµo vÞ thÕ ®èi kh¸ng nhau. Gi¸ ng¨n chÆn c¸c cuéc b·i c«ng.<br /> trÞ thÆng d− ®−îc s¶n xuÊt ra vµ bÞ t− HiÖn nay, n−íc Mü ®ang chøng kiÕn<br /> b¶n t−íc ®o¹t kh«ng thÓ t×m thÊy ®Çu sù rèi lo¹n t¹i Phè Wall vµ sù trí trªu<br /> ra trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ do ®ã, khi c¸c quü tµi s¶n quèc gia cña n−íc<br /> trµn sang ho¹t ®éng ®Çu c¬ tµi chÝnh, ë ngoµi vµ c¸c nhµ ®Çu t− kh¸c ®ang t×m<br /> ®ã nã ®−îc hÊp thu vµo c¸c ®ît bong c¸ch gi¶i cøu cho nh÷ng trô cét cña ®Õ<br /> bãng ®Çu c¬ mµ rèt cuéc sÏ sôp ®æ, lµm chÕ tµi chÝnh Mü. N−íc Mü nªn hiÓu<br /> lan truyÒn sù hçn lo¹n vµ ®au ®ín ra nh÷ng b−íc ph¸t triÓn cã tÝnh chÊt m©u<br /> kh¾p nÒn kinh tÕ. thuÉn nµy nh− thÕ nµo? §©y lµ mét vÊn<br /> D−íi thêi kú G. Bush (con) cÇm ®Ò thuéc vÒ ph¹m trï chÝnh trÞ. Nã cÇn<br /> quyÒn, Mü ®· mÊt 1/5 sè viÖc lµm trong ®−îc gi¶i ®¸p gièng nh− bÊt kú vÊn ®Ò<br /> khu vùc s¶n xuÊt vµ nguyªn nh©n chñ kinh tÕ nµo kh¸c: nhãm tinh hoa thiÓu<br /> yÕu lµ do tµi chÝnh ho¸ còng nh− toµn sè thu lîi b»ng c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cña rÊt<br /> Bèn khñng ho¶ng cña hÖ thèng t− b¶n… 51<br /> <br /> nhiÒu ng−êi kh¸c. Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò “nh÷ng kÎ thï” yÕu h¬n, nh−ng hä còng<br /> ®ã kh«ng ph¶i lµ lµm thÕ nµo ®Ó cho ®· ch¸n ngÊy nh÷ng rñi ro l©u dµi vµ<br /> phÐp giíi t− b¶n tiÕp tôc lµm nh− vËy, ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t. §èi víi sè ®«ng, trß<br /> mµ lµ lµm thÕ nµo ®Ó ¸p ®Æt sù ®iÒu tiÕt ch¬i “NhiÖm vô ®· hoµn thµnh” ®· t¹o<br /> cña x· héi ®Ó giíi t− b¶n kh«ng thÓ lµm ra nh÷ng ph¶n øng kh¸c nhau (tõ tøc<br /> nh− vËy n÷a. giËn ®Õn hËn thï) ë nh÷ng ng−êi nghÜ<br /> Khñng ho¶ng thø hai: Chñ r»ng hä qu¶ lµ ngèc nghÕch vµ qu¸ dÔ bÞ<br /> nghÜa ®Õ quèc Mü ®¸nh mÊt b¸ thao tóng. Nh÷ng tham väng ®Õ quèc<br /> quyÒn cña Mü ë Iraq ®· ®Èy phÇn ®«ng giíi<br /> tinh hoa ®Õn chç t×m kiÕm “linh hån” vµ<br /> GÇn ®©y, chñ nghÜa ®Õ quèc Mü ®· hä ®· thóc ®Èy sù chèng ®èi cña d©n<br /> gÆp ph¶i hai thÊt b¹i: lµm mÊt uy tÝn chóng kh«ng chØ ë n−íc ngoµi, mµ cßn ë<br /> cña “§ång thuËn Washington” (theo chñ ngay trong n−íc Mü. Trªn quy m« toµn<br /> nghÜa tù do míi) vµ sù khiÕp sî tr−íc có cÇu, nh÷ng kú väng nµy ®· ®æ vì hoµn<br /> sèc vµ b¹o lùc tµn khèc cña chñ nghÜa toµn. Sù gi¶m sót uy tÝn vµ søc m¹nh<br /> qu©n phiÖt hiÕu chiÕn Washington. b¸ quyÒn cña Mü lµ mét phÇn quan<br /> Nh÷ng lêi chØ trÝch ngµy cµng gia t¨ng träng cña c¸i ®−îc xem lµ míi trong hÖ<br /> cho thÊy ®ang cã mét cuéc khñng ho¶ng thèng thÕ giíi.<br /> do sù thùc thi b¸ quyÒn dÔ dµng, liªn<br /> tôc vµ do gi¶ ®Þnh cña giai cÊp cÇm T¸c gi¶ l−u ý ®Õn nh÷ng ý kiÕn trªn<br /> quyÒn r»ng hä cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó ®¬n mÆt trËn ngo¹i giao, ®Ò nghÞ më réng<br /> ph−¬ng l·nh ®¹o thÕ giíi. nhãm G-8. Cã thÓ kÓ ®Õn, Philip<br /> Tr−íc hÕt, t¸c gi¶ xem xÐt chñ nghÜa Stephens, nhµ b×nh luËn chÝnh trÞ hµng<br /> qu©n phiÖt Mü vµ sau ®ã, ®Ò cËp tíi sù ®Çu cña tê Financial Times, ®Ò nghÞ më<br /> thÊt b¹i cña “§ång thuËn Washington”. réng thµnh G-13 víi viÖc bæ sung thªm<br /> Ng−êi d©n Mü bÞ dÉn dô vµo cuéc chiÕn c¸c n−íc IBSA (Ên §é, Brazil vµ Nam<br /> Iraq trªn c¬ së nh÷ng lêi nãi dèi vµ giê Phi), cïng víi Mexico vµ Trung Quèc.<br /> ®©y hä kh«ng cßn tin r»ng viÖc tÊn c«ng Theo Chñ tÞch WB Robert Zoellick, ý<br /> Iraq lµ tèt. Hä b¾t ®Çu nhËn thøc ®−îc t−ëng chÝnh cña viÖc më réng nh− vËy<br /> r»ng n−íc Mü kh«ng chØ thÊt b¹i ë Iraq, lµ ë chç c¸c n−íc nãi trªn ®−îc mêi<br /> mµ t×nh h×nh ë Afghanistan cßn cho tham gia ®Ó trë thµnh “nh÷ng chñ thÓ<br /> thÊy sù bÊt lùc cña Mü trong viÖc chiÕm cã tr¸ch nhiÖm” cña thÕ giíi.<br /> ®ãng vµ thùc thi sù thay ®æi chÕ ®é còng XÐt vÒ mÆt tÝch cùc, chÝnh phñ mét<br /> nh− sù æn ®Þnh cña ®Õ quèc. Hä còng sè n−íc thuéc thÕ giíi thø ba ®· thay<br /> ngµy cµng nhËn thøc ®−îc r»ng chñ ®æi theo h−íng tiÕn bé, ®«i khi lµ nh»m<br /> nghÜa phiªu l−u nh− vËy ®ang ph¸ ho¹i chèng l¹i sù tho¶ thuËn cã lîi cho giíi t−<br /> n−íc nµy, trong khi ®ã nh÷ng −u tiªn b¶n trong n−íc, ®«i khi lµ bëi v× cam kÕt<br /> trong n−íc nh− y tÕ vµ viÖc lµm ®−îc tr¶ thùc sù ®èi víi mét ch−¬ng tr×nh nghÞ<br /> c«ng t−¬ng xøng cÇn ®−îc xem lµ −u sù mang tÝnh x· héi vµ th−êng lµ hÖ qu¶<br /> tiªn hµng ®Çu l¹i ®ang lµ nh÷ng th¸ch tõ sù c¨ng th¼ng gi÷a c¸c nhãm lîi Ých<br /> thøc ch−a tõng thÊy ngay trong lßng ®ang l©m nguy. ë khu vùc Mü Latinh,<br /> n−íc Mü. sau nh÷ng thêi kú n»m d−íi sù cai trÞ<br /> NhiÒu ng−êi Mü cã thÓ vÉn ñng hé qu©n sù vµ sù thèng trÞ cña chÝnh s¸ch<br /> sù kh¼ng ®Þnh søc m¹nh quèc gia cña tù do míi, Mercosur (khèi thÞ tr−êng<br /> Mü trong nh÷ng th¾ng lîi dÔ dµng tr−íc chung Nam Mü, bao gåm Brazil,<br /> 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2009<br /> <br /> Argentina, Uruguay, Paraguay, cùu Tæng thèng Ph¸p Charles DeGaulle<br /> Venezuela) d−íi sù l·nh ®¹o cña Brazil tõng gäi lµ “®Æc quyÒn th¸i qu¸” cña<br /> ®· ng¨n c¶n m−u toan cña Mü trong n−íc Mü, ph¸i sinh tõ vai trß cña Mü<br /> viÖc x©y dùng khu vùc th−¬ng m¹i tù do nh− lµ chñ thÓ ph¸t hµnh ®ång tiÒn<br /> liªn Mü. quèc tÕ. Lîi thÕ mµ Mü ®−îc h−ëng khi<br /> Nh÷ng thay ®æi trong khu vùc Mü cã thÓ ®i vay b»ng chÝnh ®ång tiÒn cña<br /> Latinh ngµy cµng trë nªn s©u s¾c khi m×nh ®· bÞ gi¶m sót do sù l¹m dông vµ<br /> c¸c chÝnh phñ c¸nh t¶ lªn cÇm quyÒn. th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai qu¸ møc<br /> N¨m 2005, Nam Mü chiÕm tíi 80% c¸c còng nh− sù tÝch luü ®ång §«la trong<br /> kho¶n cho vay cña IMF. HiÖn nay, tû lÖ tay c¸c quèc gia kh¸c.<br /> ®i vay cña khu vùc nµy ch−a ®Õn 1% Tuy hiÖn nay 1/4 dù tr÷ tiÒn tÖ thÕ<br /> tæng sè tiÒn cho vay toµn cÇu cña IMF. giíi lµ b»ng ®ång Euro vµ 2/3 lµ b»ng<br /> Dù ¸n “Sù lùa chän Bolivar dµnh cho §«la Mü, nh−ng ®· cã nh÷ng dù ®o¸n<br /> Mü Latinh” (Alba) mang tÝnh cÊp tiÕn cña c¸c nguån ®¸ng tin cËy r»ng ®ång<br /> h¬n ®ang thóc ®Èy kh«ng chØ t×nh ®oµn Euro cã thÓ trë thµnh ®ång tiÒn dù tr÷<br /> kÕt trong khu vùc, mµ cßn c¶ sù c¶i t¹o quan träng h¬n so víi ®ång §«la Mü<br /> x· héi trªn c¬ së c¸c môc tiªu vµ lý trong vßng mét thËp kû tíi. Nh÷ng dù<br /> t−ëng XHCN. N¨m 2007, c¸c n−íc thuéc b¸o nµy dùa trªn c¬ së l¹m ph¸t ®ang<br /> Mercosur vµ Alba ®· thµnh lËp Ng©n gia t¨ng t¹i Mü, sù th©m hôt tµi kho¶n<br /> hµng Ph−¬ng Nam nh»m ®−a ra c«ng cô v·ng lai qu¸ lín cña Mü, nh÷ng chi phÝ<br /> tµi chÝnh ph¸t triÓn thay thÕ dùa trªn cho viÖc më réng tÇm kiÓm so¸t cña ®Õ<br /> t×nh ®oµn kÕt vµ xo¸ bá hoµn toµn t− quèc Mü trªn thÕ giíi còng nh− nh÷ng<br /> t−ëng còng nh− sù kiÓm so¸t cña m« h×nh m« pháng do c¸c nhµ kinh tÕ<br /> Washington. Cïng víi Ng©n hµng häc hµng ®Çu ®−a ra.<br /> Ph−¬ng Nam, ®ang cã cuéc th¶o luËn vÒ T− b¶n tµi chÝnh ®· më réng d−íi<br /> hÖ thèng tiÒn tÖ khu vùc ®Ó ho¹t ®éng h×nh thøc ký sinh, ¨n b¸m. Kh«ng chØ<br /> th−¬ng m¹i song ph−¬ng cã thÓ diÔn ra d©n chóng ë c¸c n−íc nghÌo ph¶i g¸nh<br /> b»ng c¸c ®ång néi tÖ cña Nam Mü, víi chÞu ®au khæ, mµ nh©n d©n lao ®éng ë<br /> môc tiªu thiÕt lËp mét ®ång tiÒn chung chÝnh c¸c n−íc giµu hiÖn còng ®ang “bÞ”<br /> cho khu vùc nµy. kªu gäi ph¶i ®øng ra b¶o l·nh cho c¸c<br /> Nh÷ng thÊt b¹i cña “§ång thuËn ng©n hµng vµ c¸c thiÕt chÕ tµi chÝnh<br /> Washington” vµ søc m¹nh ngµy cµng kh¸c “cña hä”. Thµnh phÇn giai cÊp cña<br /> t¨ng cña c¸c trung t©m quyÒn lùc thay m« h×nh t¸i ph©n phèi nµy ®ang ngµy<br /> thÕ, c¶ cña phe c¸nh t¶ lÉn phe c¸nh cµng trë nªn râ rµng h¬n. Khi nÒn kinh<br /> h÷u mang t− t−ëng d©n téc chñ nghÜa tÕ chÝnh trÞ thÕ giíi trë nªn ®a cùc h¬n<br /> vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa, ®ang gãp phÇn th× b¸ quyÒn Mü sÏ ngµy cµng bÞ th¸ch<br /> ®Þnh h×nh nªn nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ thøc trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c, ngoµi<br /> toµn cÇu. Mét yÕu tè cã ý nghÜa quan vÊn ®Ò tiÒn tÖ.<br /> träng kh«ng kÐm lµ sù suy yÕu ®¸ng kÓ Khñng ho¶ng thø ba: C¸c trung<br /> cña ®ång §«la Mü - søc m¹nh tr−íc ®©y t©m quyÒn lùc míi<br /> cña nã võa lµ hÖ qu¶, võa lµ céi nguån Sù trçi dËy cña c¸c chñ thÓ chÝnh trÞ<br /> cña søc m¹nh Mü. vµ kinh tÕ kh«ng ph¶i ph−¬ng T©y cã<br /> T¸c gi¶ cho r»ng, n−íc Mü hiÖn thÓ ®−îc xem nh− mét hiÖn t−îng lÞch<br /> ®ang chøng kiÕn sù tæn thÊt cña c¸i mµ sö cña thÕ giíi. N¨m 2006, lÇn ®Çu tiªn<br /> Bèn khñng ho¶ng cña hÖ thèng t− b¶n… 53<br /> <br /> c¸c thÞ tr−êng míi næi chiÕm tíi h¬n ngõng lín m¹nh. Nh÷ng hÖ luþ ®èi víi<br /> 50% gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn cÇu. Theo dù Mü qu¶ lµ s©u s¾c”. C¸i gäi lµ “§ång<br /> b¸o, nÕu c¸c thÞ tr−êng nµy vÉn tiÕp tôc thuËn B¾c Kinh” dùa trªn c¬ së t«n<br /> t¨ng tr−ëng víi tèc ®é nh− vËy, chóng ta träng chñ quyÒn vµ ®«i bªn cïng cã lîi<br /> sÏ cã mét thÕ giíi kh¸c h¼n vµo thêi vÒ kinh tÕ ®ang ®−îc thõa nhËn réng r·i<br /> ®iÓm gi÷a thÕ kû nµy. C¸c thÞ tr−êng nh− lµ sù thay thÕ cho m« h×nh “§ång<br /> míi næi sÏ t¨ng tr−ëng Ên t−îng nh− sù thuËn Washington” vÒ truyÒn b¸ d©n<br /> trçi dËy cña §øc, Nga vµ NhËt B¶n håi chñ vµ thÞ tr−êng “tù do” th«ng qua<br /> cuèi thÕ kû XIX. Mét nghiªn cøu cña nh÷ng ®e do¹ b»ng c¸c biÖn ph¸p trõng<br /> PriceWaterhouseCoopers dù ®o¸n r»ng ph¹t kinh tÕ vµ tªn löa mang ®Çu ®¹n<br /> vµo n¨m 2050, nÒn kinh tÕ Trung Quèc h¹t nh©n.<br /> cã thÓ lín gÇn b»ng nÒn kinh tÕ Mü, xÐt<br /> VÊn ®Ò kh«ng ph¶i ë chç c¸c c−êng<br /> theo tæng gi¸ trÞ tÝnh b»ng ®ång §«la,<br /> quèc míi næi lµ nh÷ng quèc gia tiÕn bé,<br /> vµ Ên §é sÏ trë thµnh nÒn kinh tÕ lín<br /> mµ lµ thÕ giíi ®a cùc ®ang t¹o c¬ héi cho<br /> thø ba thÕ giíi. Mét n¨m sau ®ã, c¸c<br /> nhiÒu n−íc kh¸c khi b¸ quyÒn Mü<br /> nhµ nghiªn cøu cña Goldman Sachs dù<br /> kh«ng cßn ®éc t«n n÷a. §ang xuÊt hiÖn<br /> ®o¸n Trung Quèc cã thÓ v−ît Mü trong<br /> c¸i mµ Conn Hallinan gäi lµ<br /> n¨m 2027 vµ nÒn kinh tÕ Ên §é sÏ lín<br /> “c«ngxoocxiom cña sù tiÖn lîi”, tøc lµ<br /> h¬n nÒn kinh tÕ Mü tr−íc thêi ®iÓm n¨m<br /> khuynh h−íng h×nh thµnh quan hÖ ®èi<br /> 2050. C¸c chñ ng©n hµng ®Çu t− dù<br /> t¸c gi÷a Trung Quèc, Ên §é vµ Nga,<br /> ®o¸n, vµo n¨m 2050, nÒn kinh tÕ Brazil<br /> nÕu chÝn muåi, cã thÓ sÏ kÐo søc m¹nh<br /> sÏ lín b»ng nÒn kinh tÕ NhËt B¶n, cßn<br /> toµn cÇu khái Washington. Nga ®ang<br /> nÒn kinh tÕ Indonesia vµ Mexico sÏ lín<br /> b¸n nh÷ng hÖ thèng qu©n sù t©n tiÕn<br /> h¬n nÒn kinh tÕ Anh vµ §øc.<br /> cho c¶ Ên §é vµ Trung Quèc, ®ång thêi<br /> C¸c nhµ nghiªn cøu cña cïng hîp t¸c víi hai n−íc nµy trong lÜnh<br /> PriceWaterhouseCoopers cho r»ng quy vùc n¨ng l−îng. Trªn t¹p chÝ Foreign<br /> m« kinh tÕ cña nhãm E-7 (gåm Brazil, Affairs, t¸c gi¶ Daniel Drezner, tõng m«<br /> Trung Quèc, Ên §é, Indonesia, Mexico, t¶ “mét liªn minh theo chñ nghÜa hoµi<br /> Nga vµ Thæ NhÜ Kú) sÏ lín h¬n 25% so nghi”, bao gåm mét lo¹t c¸c quèc gia tõ<br /> víi nhãm G-7 hiÖn nay vµ sÏ chi phèi tèc Argentina tíi Pakistan vµ Nigieria, vµ<br /> ®é t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ toµn sù håi sinh cña phong trµo kh«ng liªn<br /> cÇu. Vai trß cña c¸c c−êng quèc kinh tÕ kÕt trong lµn sãng chèng Mü ®ang diÔn<br /> míi nµy trong nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ ra t¹i nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. N−íc Mü,<br /> quèc tÕ sÏ cã ý nghÜa ®¸ng kÓ. theo ®¸nh gi¸ cña t¸c gi¶, cã lÏ ®ang<br /> b−íc vµo mét giai ®o¹n míi mµ ë ®ã, c¸c<br /> Ngay t¹i ch©u ¸ còng ®ang diÔn ra quèc gia tiÕn bé sÏ cã nhiÒu c¬ héi h¬n.<br /> nh÷ng thay ®æi quan träng mang tÝnh<br /> Khñng ho¶ng thø t−: C¸c nguån<br /> lÞch sö. T¸c gi¶ dÉn ra mét bµi viÕt gÇn<br /> lùc vµ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> ®©y trªn t¹p chÝ Foreign Policy cho biÕt:<br /> “§«ng B¾c ¸ ®ang trong thêi kú qu¸ ®é. Khñng ho¶ng cuèi cïng vµ cã lÏ<br /> Sau 60 n¨m d−íi sù thèng trÞ cña Mü, quan träng nhÊt lµ khñng ho¶ng vÒ c¸c<br /> c¸n c©n quyÒn lùc trong khu vùc nµy nguån lùc s½n cã vµ viÖc ph©n bæ c¸c<br /> ®ang thay ®æi. Mü ®ang suy yÕu t−¬ng nguån lùc träng yÕu nh− dÇu löa, l−¬ng<br /> ®èi, Trung Quèc ®ang trªn ®µ ®i lªn, cßn thùc vµ n−íc. TÝnh bÒn v÷ng trong cuéc<br /> NhËt B¶n vµ Hµn Quèc th× kh«ng sèng cña con ng−êi ®¬n gi¶n lµ kh«ng<br /> 54 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2009<br /> <br /> phï hîp víi sù ph¸t triÓn mang b¶n quª h−¬ng nªn rÊt nhiÒu ng−êi ph¶i di<br /> chÊt l·ng phÝ cña CNTB. c− ra c¸c thµnh phè lín. Mét tû ng−êi<br /> hiÖn sèng trong c¸c khu æ chuét ë nh÷ng<br /> ë ®©y cã hai vÊn ®Ò chÝnh trÞ rÊt thµnh phè lín, lµm ®ñ thø nghÒ vÆt nh−<br /> quan träng. Thø nhÊt, trong mét thêi bíi r¸c hoÆc b¸n d¹o trªn hÌ phè. C¸c<br /> gian dµi, Mü vµ c¸c n−íc giµu kh¸c ®· nhµ n«ng häc cho biÕt r»ng hÇu hÕt c¸c<br /> chiÕm tû phÇn lín vÒ c¸c nguån lùc cña n−íc trªn thÕ giíi ®Òu cã nguån lùc lµ ®Êt<br /> thÕ giíi. C«ng b»ng x· héi kh«ng chØ ®ßi ®ai, n−íc vµ khÝ hËu ®Ó s¶n xuÊt ®ñ<br /> hái c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i h¹n l−¬ng thùc cho d©n chóng. Tuy nhiªn,<br /> chÕ sö dông c¸c nguån lùc kh«ng thÓ t¸i ®iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã c¶i c¸ch m¹nh<br /> chÕ trong t−¬ng lai, mµ cßn ®ßi hái c¸c mÏ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp còng nh−<br /> n−íc mµ tõ l©u ®· tiªu thô qu¸ nhiÒu sù trî gióp vÒ kü thuËt vµ tµi chÝnh. T¹i<br /> n¨ng l−îng ph¶i g¸nh v¸c chi phÝ nhiÒu mét sè n¬i, ng−êi ta ®ang thùc hiÖn<br /> h¬n víi tû lÖ t−¬ng øng. Thø hai, cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch nh− vËy vµ an ninh<br /> nh÷ng khu«n mÉu míi cho sù ph¸t triÓn l−¬ng thùc ®−îc xem lµ ®ang g©y ¶nh<br /> cña con ng−êi dùa trªn nh÷ng mèi quan h−ëng tíi h¬n mét nöa nh©n lo¹i.<br /> t©m vÒ mÆt sinh th¸i häc còng nh− c«ng<br /> b»ng x· héi vµ cÇn cã sù ho¹t ®éng tÝch §éng c¬ t×m kiÕm lîi nhuËn kh«ng<br /> cùc h¬n cña c¸c héi ®ång quèc tÕ (mµ thÓ kiÓm so¸t ®ang huû ho¹i søc khoÎ<br /> hiÖn nay d−êng nh− ®ang thõa nhËn con ng−êi vµ lµm t¨ng ®¸ng kÓ chi phÝ y<br /> r»ng vÊn ®Ò quan träng duy nhÊt lµ chñ tÕ khi nã ®Çu ®éc ng−êi tiªu dïng b»ng<br /> nghÜa khñng bè). 1/6 d©n sè thÕ giíi c¸c lo¹i l−¬ng thùc pha trén vµ ®éc h¹i.<br /> ®ang h−ëng thô lèi sèng “lÖ thuéc vµo Mçi cuéc khñng ho¶ng nãi trªn ®Òu lµ<br /> n¨ng l−îng”. Khi sè l−îng ng−êi muèn hÖ qu¶ tõ c¸c ho¹t ®éng th−êng ngµy<br /> cã kiÓu tiªu dïng nh− vËy t¨ng lªn th× cña giíi t− b¶n trong mét hÖ thèng ®Æt<br /> nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i cña hµnh tinh lîi nhuËn lªn trªn hÕt. C¸c ph−¬ng tiÖn<br /> còng sÏ t¨ng theo. Kh«ng chØ hµng tû truyÒn th«ng vµ hÖ thèng chÝnh trÞ c¸c<br /> ng−êi kh«ng ®−îc h−ëng lîi tõ CNTB n−íc t− b¶n lu«n t×m mäi c¸ch ng¨n c¶n<br /> toµn cÇu, mµ ngay c¶ nh÷ng ng−êi ®ang d©n chóng hiÓu ®−îc thùc chÊt g¸nh<br /> g©y thªm ¸p lùc cho c¸c nguån lùc cña nÆng mµ nh÷ng −u tiªn cña hÖ thèng<br /> hµnh tinh nµy còng ch¼ng thu ®−îc lîi TBCN ®ang ®Æt lªn vai toµn nh©n lo¹i.<br /> Ých g×.<br /> Trong phÇn cuèi bµi viÕt, c¸c kÕt<br /> HiÖn nay, 1/4 sè ng−êi tö vong trªn luËn cña t¸c gi¶ nhÊn m¹nh, “§ång<br /> thÕ giíi lµ do c¸c yÕu tè vÒ m«i tr−êng thuËn Washington” kh«ng cßn ®−îc tÝn<br /> vµ hÇu hÕt nh÷ng n¹n nh©n nµy lµ nhiÖm n÷a vµ mÆc dï thiÖt h¹i do nã<br /> ng−êi nghÌo, vèn dÜ ®· bÞ tæn th−¬ng do g©y ra vÉn ch−a dõng l¹i, Washington<br /> t×nh tr¹ng thiÕu ¨n vµ kh«ng cã c¬ héi ®· kh«ng ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu cña<br /> tiÕp cËn víi dÞch vô y tÕ. ThiÕu ¨n cã thÓ m×nh. §· cã sù thèng nhÊt cña nhiÒu<br /> trë thµnh vÊn ®Ò nghiªm träng h¬n khi ng−êi d©n, nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi<br /> gi¸ l−¬ng thùc kh«ng ngõng t¨ng. 75% trong mét liªn minh bÊt ®¾c dÜ. NÕu<br /> ng−êi nghÌo trªn thÕ giíi sèng ë n«ng chÝnh phñ c¸nh t¶ lªn n¾m quyÒn ë<br /> th«n vµ hÇu hÕt trong sè ®ã phô thuéc nhiÒu n−íc ph−¬ng Nam, cã thÓ sÏ diÔn<br /> vµo n«ng nghiÖp. ë c¸c n−íc ®ang ph¸t ra sù t¸i thiÕt m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ<br /> triÓn, do khã cã thÓ kiÕm kÕ sinh nhai ë chÝnh trÞ toµn cÇu.<br />