Bước đầu tìm hiểu đặc điểm tính cách con người Hàn Quốc

Chia sẻ: ĐInh ĐInh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

125
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tại Việt Nam, khi trào lưu văn hóa Hàn Quốc (Hallyu) mà tiêu biểu là các bộ phim truyền hình Hàn Quốc tràn ngập trên các màn ảnh nhỏ, con người Hàn Quốc qua các bộ phim được phản ánh với nét tính cách ủy mị, dễ xúc động. Gần đây, khi báo chí và các phương tiện truyền thông liên tục đưa các thông tin về quan hệ không tốt giữa công nhân Việt Nam và ông chủ Hàn Quốc, dường như con người Hàn Quốc lại được phản ánh với nét tính cách nóng nảy, thô lỗ... Nhưng liệu đó có đã phải là những gì chính xác và đầy đủ khi nói về tính cách con người Hàn Quốc chưa? Bài viết sau đây sẽ phân tích rõ hơn vấn đề này, mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bước đầu tìm hiểu đặc điểm tính cách con người Hàn Quốc

HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 BƯỚC ĐẦU TÌM HIỂU ĐẶC ĐIỂM TÍNH CÁCH CON NGƯỜI HÀN QUỐC SVTH: Bùi Thị Hoài Thu (1H-10) GVHD: Nguyễn Phương Minh I. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CON NGƯỜI HÀN QUỐC Hàn Quốc là một quốc gia thuộc khu vực Đông Á, nằm ở nửa phía Nam của bán đảo Triều Tiên. Dân tộc Hàn là dân tộc duy nhất trên thế giới nói một loại ngôn ngữ. Sự đồng nhất trong ngôn ngữ này là nhân tố quyết định tạo nên bản sắc dân tộc mạnh mẽ. Theo một vài đặc trưng riêng về thể chất, dân tộc Hàn được xem là con cháu của một vài bộ lạc Mông Cổ từ vùng Trung Á di cư đến bán đảo Triều Tiên. Vào thế kí thứ VII, dưới thời vương quốc Silla (57 tr.CN - 935 s.CN), rất nhiều quốc gia trên bán đảo này lần đầu tiên được thống nhất. Sự thống nhất này mang ý nghĩa rất quan trọng, giúp cho dân tộc Hàn không bị vướng vào những vấn đề dân tộc và duy trì được tinh thần đoàn kết vững chắc.(13) Ngày nay, "Hàn Quốc năng động" (Dynamic Korea) là khẩu hiệu dân tộc mới của Hàn Quốc, tượng trưng cho hình ảnh hiện đại và đầy sức sống của một quốc gia đã đứng lên từ đống tro tàn đổ nát của chiến tranh để thành một cường quốc kinh tế trong khu vực châu Á. Tại Việt Nam, khi trào lưu văn hóa Hàn Quốc (Hallyu) mà tiêu biểu là các bộ phim truyền hình Hàn Quốc tràn ngập trên các màn ảnh nhỏ, con người Hàn Quốc qua các bộ phim được phản ánh với nét tính cách ủy mị, dễ xúc động. Gần đây, khi báo chí và các phương tiện truyền thông liên tục đưa các thông tin về quan hệ không tốt giữa công nhân Việt Nam và ông chủ Hàn Quốc, dường như con người Hàn Quốc lại được phản ánh với nét tính cách nóng nảy, thô lỗ... Nhưng liệu đó có đã phải là những gì chính xác và đầy đủ khi nói về tính cách con người Hàn Quốc chưa? Tìm hiểu con người Hàn Quốc trên phương diện cá nhân, gia đình và xã hội để có cái nhìn đúng đắn nhất về tính cách con người Hàn Quốc. Mọi sự phân chia phương diện dưới đây chỉ mang tính tương đối, bởi có nhiều nét tính cách được thể hiện qua cả ba phương diện. Sự phân chia này chỉ đóng vai trò giúp người đọc dễ dàng nắm bắt và hiểu rõ hơn nội dung nghiên cứu. II. TÍNH CÁCH CON NGƯỜI HÀN QUỐC TRÊN PHƯƠNG DIỆN CÁ NHÂN 1. Nhanh nhẹn, khẩn trương Con người Hàn Quốc từ xa xưa đã có cuộc sống gắn liền với biển đảo, nơi luôn tiềm ẩn những nguy hiểm do thiên nhiên khắc nghiệt mang lại. Có lẽ vì thế mà trong họ (13) Xem Hàn Quốc Đất nước Con người, NXB Thế giới 2006. 247
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 đã hình thành nên tác phong làm việc hêt sức nhanh chóng, khẩn trương. Ngày nay, để bắt kịp với tốc độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa tại Hàn Quốc thì sự nhanh nhẹn lại càng không thể thiếu. “Theo thống kê, người Hàn Quốc khi đi bộ trong 1 phút, số lần bước của họ thường nhiều hơn người Châu Âu ít nhất là 15 bước. Có học giả cho rằng sở dĩ người Hàn Quốc dễ dàng tiếp nhận lối ăn nhanh (fast food) của người Âu-Mỹ là vì truyền thống của người Hàn Quốc ăn uống hết sức đơn giản, họ tiếp thu cách "ăn nhanh" của người Âu-Mỹ rất nhanh. Vả lại người Hàn Quốc vốn sinh ra đã có tính vội vàng rồi. Trong thời kinh tế phát triển nhanh như hiện nay, nhịp điệu cuộc sống càng gấp gáp thì hình thức ăn nhanh rất thích hợp với họ.”(14) Một thực tế là các công ty Hàn Quốc có trụ sở tại Việt Nam, khi tuyển nhân viên thì sự nhanh nhẹn cũng là một đặc điểm tính cách được ưu tiên. Theo chị N.A - hiện đang làm việc tại công ty Nhà ở và đất đai Hàn Quốc cho biết, giám đốc công ty này khi tuyển nhân viên rất coi trọng sự nhanh nhẹn. Một ứng viên có kĩ năng tiếng và khả năng làm việc không phải là tốt nhất, nhưng lại thể hiện được sự năng động, nhanh nhẹn thì vẫn có cơ hội được tuyển cao. Người Hàn Quốc cũng không có thói quen ngủ trưa như người Việt Nam mà sau bữa ăn trưa, họ có thể bắt tay vào làm tiếp công việc luôn. Tác phong nhanh nhẹn, tranh thủ thời gian của người Hàn Quốc giúp họ hoàn thành công việc với thời hạn ngắn nhất có thể, nhờ đó mà kịp thời nắm bắt thời cơ. Hãy cùng phân tích những thành công mà sự nhanh nhẹn mang lại cho con người Hàn Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng. Rất nhiều công trình kinh tế của họ được hoàn thành trước thời hạn. Ví dụ, đường cao tốc từ Seoul đến Pusan được hoàn thành trong thời gian vỏn vẹn có 29 tháng, khiến cho nhiều công ty nước ngoài hết sức ngạc nhiên. Trong lúc đó đường cao tốc của Nhật Bản từ Kobe đến Nagoya, độ dài tương đương với đường cao tốc Seoul - Pusan mà thời gian thi công dài hơn 1 năm so với công trình của Hàn Quốc. Hay như công trình xây dựng đường tàu điện ngầm ở Seoul, vừa hạ lệnh đã thi công bốn tuyến đường cùng một lúc, nhờ đó mà chỉ trong vòng vài năm, Seoul đã có hệ thống tàu điện ngầm hiện đại vào bậc nhất thế giới. Rồi câu chuyện về nhà máy đóng tàu Ulsan, người Hàn Quốc không đợi có nhà xưởng rồi mới đóng tàu mà đồng thời vừa đóng tàu vừa xây dựng nhà máy.(15) Tuy nhiên, người Hàn Quốc do quá vội vàng mà cũng gây ra những hậu quả tai hại. Như trong công trình xây dựng đường tàu điện ngầm, khánh thành rồi mới phát hiện ra sai sót gắn biển báo từng ga không đúng chỗ, khiến hành khách đi tàu không nhìn thấy. Chính sự nôn nóng muốn làm cho nhanh cũng khiến người Hàn Quốc thất bại trong các hợp đồng làm ăn hay đàm phán kinh tế…. (14) Trích Bàn về tính nóng vội của người Hàn Quốc – PGS.TS Lê Huy Tiêu, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Hà Nội. (15) Xem tài liệu trích dẫn trên. 248
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 2. Nóng nảy Một dạo trước đây, báo chí đăng tải một loạt các thông tin về quan hệ không tốt giữa công nhân Việt Nam và ông chủ Hàn Quốc, như chửi mắng hay nhét giẻ vào miệng, nguyên nhân chủ yếu do bất đồng văn hóa gây nên. Song thông qua đó, chúng ta cũng có thể thấy được phần nào tính cách nóng nảy của người Hàn Quốc. Người Hàn Quốc thường có xu hướng nói to, quát mắng khi tâm trạng không tốt hoặc áp lực công việc quá lớn. Đài báo Hàn Quốc từng đưa tin một vụ án do nhất thời bị kích động gây ra: một nông dân cãi nhau với một viên chức, người nông dân kia tức quá đang đêm đốt cháy cả cơ quan của anh viên chức kia, làm 16 người chết và 20 người bị thương. Ngày 7/5/1990 một đoàn tàu điện ngầm đi từ Seoul đến Dongdaemun chậm mất 10 phút, khi đoàn tàu đến nơi, bị hành khách đứng chờ ở Dongdaemun tức quá, đập vỡ mất 15 ô cửa kính. Người Hàn Quốc rất dễ bị kích động, chỉ một việc nhỏ như người nào đó gọi điện thoại ở một trạm điện thoại công cộng, chiếm chỗ gọi hơi lâu một chút thế là gây ra cãi nhau. Do hay xúc động, nên người Hàn Quốc động một tý là biểu tình, hoặc trong nhà máy, sản xuất gặp trục trặc là công nhân tổ chức bãi công liền. Thậm chí, gần đây các phương tiện thông tin đại chúng cũng đã đưa tin về một số vụ đánh cãi nhau giữa các nghị viên trong cuộc họp Quốc hội cũng vì tính nóng nảy của họ. Nóng nảy, hay xúc động, tính cách đó của người Hàn Quốc đã trở lên nổi tiếng thế giới. Các cô tiếp viên hàng không của các nước đều có nhận định thống nhất như vậy. Mùa hè, thấy người Châu Á, hễ bước vào thang máy bay là đòi cung cấp đồ uống lạnh, đích thực là người Hàn Quốc. Các cô nói sở dĩ người Hàn Quốc có thói quen uống nước mát là để làm dịu cơn nóng bức ở trong lòng họ! (16) Tuy nhiên, không phải người Hàn Quốc nào tính cách cũng nóng nảy và không phải lúc nào họ cũng nóng nảy. Nét tính cách được nêu trên đây chỉ mang tính tổng hợp từ những ví dụ và sự việc xảy ra trong thực tế. 3. Siêng năng, cần cù Người Hàn Quốc rất riêng năng, cần cù. Họ luôn là những người đi sớm và về muộn nhất công ty. Tại Hàn Quốc, con người phải làm việc trong một cường độ cao, một ngày làm việc 12 tiếng đồng hồ là bình thường đối với họ. Đặc biệt, họ sẵn sàng ở lại công ty làm thêm giờ nếu như còn nhiều công việc chưa được giải quyết xong. Theo một cuộc điều tra nhỏ người viết thực hiện, những người được phỏng vấn trong đó có chị C – sinh viên tốt nghiệp khoa tiếng Hàn và hiện đang làm phiên dịch cho công ty VDS Vina (công ty sản xuất màn hình điện thoại cho Samsung có địa chỉ ở (16) Xem Một vài đặc điểm về kết cấu ý thức người Hàn Quốc – PSG.TS Lê Huy Tiêu, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Hà Nội. 249
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 Bắc Giang) cho biết: Các nhân viên thường làm việc buổi sáng từ 7h20-12h15, buổi chiều từ 1h-7h30. Đây là giờ làm việc cơ bản. Còn những hôm có việc đột xuất thì phải là thêm giờ, những lúc làm việc như vậy bao giờ các sếp Hàn Quốc cũng là người làm việc nhiều nhất, đến sớm nhất và về muộn nhất. Nhân viên dù làm xong hết việc nhưng vẫn phải tìm thêm việc cho đến khi sếp làm xong việc. Người Hàn Quốc rất tận tụy với công việc, luôn đặt ưu tiên số một cho công việc. Họ ghét sự lười biếng và thói đi muộn về sớm. Theo chị M – hiện đang làm phiên dịch cho công ty xây dựng Kumho cho biết: Người Hàn Quốc trong công ty dường như rất thích làm thêm giờ, họ có thể làm việc đến 9, 10h tối cũng không sao. Họ làm thêm giờ không hẳn chỉ để nhận lương ngoài giờ mà theo họ, đó còn là biểu hiện cho sự chăm chỉ, tận tụy với công việc. Vì thế, cần cù, tuân thủ thời gian làm việc và tận tụy hết mình vì công việc là điều mà các công ty Hàn Quốc luôn yêu cầu ở nhân viên. 4. Thiên kiến và thành kiến mạnh Người Hàn Quốc có thiên kiến và thành kiến rất mạnh, với họ, ấn tượng ban đầu là vô cùng quan trọng, chính vì vậy khi tiếp xúc với người Hàn Quốc lần đầu tiên, cần tạo ấn tượng tốt với họ về hình thức, cách cư xử để tạo dựng một ấn tượng tốt. Người Hàn Quốc nhiều khi quyết định một việc chỉ bằng một cuộc gặp và chỉ cần một ấn tượng tốt ban đầu. Khi đã có ấn tượng tốt với người Hàn Quốc thì sẽ giải quyết tốt mọi công việc của mình. Và cũng ngược lại, khi đã có ấn tượng không tốt thì thực sự khó để có thể sửa đổi, chỉnh sửa những hình ảnh của mình trong con mắt người Hàn Quốc. Có thể đây là lí do giải thích vì sao người Hàn Quốc thường ăn mặc rất đẹp và chú trọng hình thức bền ngoài để gây ấn tượng tốt khi lần đầu tiên gặp gỡ. Thanh thiếu niên Hàn Quốc có xu hướng phẫu thuật thẩm mĩ vì họ quan niệm có ngoại hình sẽ dễ dàng kiếm công việc tốt hơn. 5. Tính cách thực tế rõ ràng Theo cô N – giáo viên khoa tiếng Hàn Quốc trường đại học Hà Nội cho biết, qua kinh nghiệm tiếp xúc làm việc với người Hàn Quốc, cô nhận thấy họ rất rõ ràng, minh bạch. Khi trả tiền taxi mà tài xế không có tiền lẻ trả lại, nếu không giải thích rõ ràng với người Hàn Quốc thì họ sẽ thắc mắc và dễ gây hiểu nhầm. Không phải do tính cách người Hàn Quốc keo kiệt, mà trong suy nghĩ của họ đã phân biệt rất rạch ròi về sự sở hữu cá nhân, đồ của ai người đó dùng, mượn khác mà xin khác. Không chỉ với vật chất, trong tình cảm, người Hàn Quốc cũng yêu ghét rõ ràng. Một dẫn chứng cụ thể là cuộc chiến tranh cách đây đã lâu giữa Hàn Quốc và Nhật Bản. Như chúng ta đã biết, trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Nhật Bản theo phe phát xít đi xâm chiếm nhiều nước khu vực châu Á, trong đó có Trung Quốc, Hàn Quốc…Một thực tế cho thấy, hiện tại ở Trung Quốc vẫn còn giữ lại nhiều công trình kiến trúc do Nhật xây dựng, nhưng ở Hàn Quốc thì lại rất hiếm thấy. Không phải vì người Nhật không xây 250
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 dựng ở Hàn Quốc mà do người Hàn Quốc đã phá hầu hết những công trình đó, nếu có giữ lại thì cũng chỉ mang tính chất làm bằng chứng cho tội ác xâm lược của Nhật Bản mà thôi. Theo chị M – hiện làm phiên dịch cho công ty xây dựng Kumho cho biết, nếu ngày hôm trước làm thêm giờ đến 9, 10h tối thì ngày hôm sau vẫn phải đi làm đúng giờ, không được lấy lí do ấy để đi làm muộn giờ. Người Hàn Quốc rất rõ ràng, làm thêm giờ là việc của bạn, còn vẫn luôn phải tuân thủ giờ giấc làm việc của công ty. 6. Coi trọng tự tôn cá nhân Có lẽ do đặc điểm nguồn gốc dân tộc thuần nhất nên người Hàn Quốc rất coi trọng tự tôn cá nhân. Con người Hàn Quốc tự trọng cao, coi nặng danh dự cá nhân, gia đình, dòng họ. Đây có lẽ cũng là nguyên nhân sâu xa tạo nên lòng tự tôn dân tộc (sẽ đề cập ở phần sau). Tuy nhiên, sự coi trọng thể diện quá mức có thể dẫn đến chủ nghĩa hình thức thái quá. Đặc điểm này đều đã từng được nhiều học giả nghiên cứu và rút ra kết luận, như nhà tâm lí học người Nhật Bản Takahashi ở trường đại học Hoàng gia Seoul, năm 1921 đã công bố báo cáo nêu ra 10 đặc điểm người Hàn Quốc, trong đó có đặc điểm thứ ba: Chủ nghĩa hình thức – chỗ ở nhấn mạnh về hình thức; trong tinh thần, logic thì từ chối việc điều tra nghiên cứu thực tế.[…](17). Hay như theo một tác giả người Hàn Quốc Ch’oe Nam-son – một trong những người đầu tiên chỉ ra đặc điểm của người Hàn thông qua những phân tích và cảm nhận lịch sử thấu đáo cũng đã nêu ra hạn chế của người Hàn là chủ nghĩa hình thức thái quá.(18) Đặc tính này cũng phần nào giống người Việt Nam chúng ta: Một bà mẹ cho con đi học thêm ở một trung tâm nào đó, thì lập tức bà mẹ bên cạnh cũng phải cho con đi học bằng được. Người Hàn Quốc coi trọng chủ nghĩa tự tôn và cái tôi của mình. Họ cố gắng làm ra vẻ ta đây giàu có, hiểu biết và hơn người vì sợ người khác coi thường, họ không muốn chịu thua và tính canh tranh khá cao. Họ hay chạy theo mốt, kể cả trong việc sử dụng ngôn ngữ, hay chơi chữ và lạm dụng từ nước ngoài để chứng tỏ mình sành điệu và hiểu biết. 7. Bảo thủ Mặc dù con người Hàn Quốc hiện nay có xu hướng hội nhập cao, chủ động tiếp thu văn hóa quốc tế nhưng tư tưởng vẫn còn bảo thủ. Rất khó có thể thuyết phục người Hàn Quốc thay đổi, cho dù lợi ích của việc thay đổi đó đã bày ra trước mắt. Đặc điểm này có thể thấy rất rõ trong việc người Hàn Quốc học tiếng Anh. Rất nhiều giáo viên là người nước ngoài dạy ngoại ngữ tại Hàn Quốc đều có chung quan điểm rằng nhiều người Hàn Quốc học tiếng Anh nhưng lại không thực sự muốn tiếp cận nó. (17) Xem Lê Quang Thiêm, Khái niệm văn hóa văn minh và văn hóa truyền thống Hàn (2005) tr.307. (18) Xem tài liệu trên tr.310. 251
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 Theo Alex Case – giáo viên dạy tiếng Anh tại hai trường khác nhau ở Hàn Quốc trong vòng hai năm cho biết: Theo quy tắc của lớp học, mỗi người sẽ tự tìm cho mình một cái tên tiếng Anh để xưng hô trong buổi học. Tuy nhiên người Hàn Quốc ban đầu thường từ chối việc sử dụng tên nước ngoài, họ chỉ muốn được gọi bằng tên tiếng Hàn của mình. Nếu có chọn một cái tên nước ngoài thì sự phát âm cái tên đó cũng bị Hàn hóa đi phần nào.(19) Hay như theo Jon Huer - người phụ trách một chuyên mục cho tờ báo Korea Times cho biết người Hàn Quốc quá bảo thủ để có thể thừa nhận những lỗi sai tiếng Anh mà đã được người bản xứ góp ý sửa. Có quá nhiều sự nhầm lẫn tiếng Anh ở Hàn Quốc: tại các doanh nghiệp, sân bay, ga tàu, văn kiện chính phủ, biển báo chỉ đường, trong sách giáo khoa, từ điển, trên ti vi hay trên đường, thậm chí là trong các tờ báo viết bằng tiếng Anh cho người nước ngoài. Chỉ đơn giản là do người Hàn Quốc không muốn sửa những lỗi sai dù đã được góp ý. Theo một vài phỏng vấn của Jon Huer với editor của các tờ báo, nhân viên công ty kinh doanh, giáo viên...đều là người nước ngoài cho biết những người Hàn Quốc thuê họ để chỉnh sửa tiếng Anh nhưng lại không chấp nhận những gợi ý sửa sai đó.(20) III. TÍNH CÁCH CON NGƯỜI HÀN QUỐC TRÊN PHƯƠNG DIỆN GIA ĐÌNH 1. Xu hướng tình cảm và trọng tình nghĩa Gia đình có ý nghĩa quan trọng bậc nhất với người Hàn Quốc. Họ coi trọng gia đình và dòng họ hơn bất cứ một dân tộc nào khác trên thế giới. Mọi thành viên trong một gia đình đều có sự gắn bó mật thiết với nhau, bởi mỗi hành động của một người đều có tác động, dù nhỏ hay lớn đến các thành viên khác trong gia đình. Do đó, sự hòa thuận, hạnh phúc trong một gia đình quan trọng hơn nhiều lợi ích của từng cá nhân. Luôn gắn bó với các nguyên tắc truyền thống là lấy gia đình làm trung tâm, gia đình đa thế hệ ở Hàn Quốc là nơi đầu tiên mà người ta hướng về khi họ gặp khó khăn. Trước kia, anh em trai thường sống trong cùng một nhà sau khi họ đã lập gia đình, và có khi cả những người cháu cũng vậy. Tuy hiện giờ tại Hàn Quốc chủ yếu tồn tại mô hình gia đình hạt nhân (chỉ có bố mẹ và con cái), những gia đình lớn như trên bây giờ rất hiếm nhưng các thành viên trong gia đình vẫn sống gần nhau và duy trì mối quan hệ thường xuyên. Những người sống xa nhà thường sum họp vào những dịp đặc biệt như hôn lễ của một người họ hàng, mừng thọ ông bà, sinh nhật của một đứa trẻ hay những ngày lễ hội truyền thống. Vào những dịp như vậy mọi người đều quây quần tham gia vào việc chuẩn bị cho buổi lễ. Bên cạnh đó, lòng tôn kính tổ tiên là rất quan trọng đối với hệ thống gia tộc. Những lễ nghi tưởng nhớ đặc biệt dành cho ông bà, cụ kỵ được tiến hành ngay tại nhà (19) Xem http://edition.tefl.net/articles/home-and-abroad/korean-cultural-differences/ (20) Xem "Is Poor English of Koreans Cultural?"- Jon Huer http://www.koreatimes.co.kr 252
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 vào ngày giỗ của họ trong khoảng khoảng từ 1 đến 2 giờ sáng. Từ thế hệ thứ 5 trở đi, những lễ nghi như thế này được tổ chức một lần trong một năm vào ngày lễ Chusok, ngày rằm tháng tám hoặc một ngày đẹp đã được chọn trước. Vào những ngày này, con cháu đến bên mộ tổ để cúng bái. Việc cúng bái này quan trọng đến mức mà các thành viên trong gia đình sống xa nhà phải đi một quãng đường dài để về tham gia. Và các thành viên trong gia tộc thường tranh thủ những buổi tụ họp như thế này để tổ chức cuộc gặp gỡ hàng năm. Bố mẹ có thể hi sinh hết mình vì con cái: Gần đây, chúng ta cũng nghe nói đến một hiện tương gọi là “gia đình ngỗng hoang”. Những cha mẹ này sẵn sàng hi sinh hạnh phúc được ở gần nhau, họ bất chấp cả rào cản ngôn ngữ và văn hóa, người mẹ sẽ đưa các con ra sống ở nước ngòai để có điều kiện học tập tốt hơn, còn người cha thì ở lại và làm việc cật lực để nuôi con cái họ ăn học.(21) 2. Tôn ti trật tự trong gia đình Trong một gia đình Hàn Quốc, người đứng đầu gia đình theo truyền thống được coi là người nắm giữ mọi quyền lực. Người đứng đầu trong gia đình đặt ra các quy định và các thành viên phải tuân theo. Sự tuân theo này được xem như một đức tính tự nhiên và tốt đẹp của người Hàn Quốc. Tôn ti trật tự trong gia đình được duy trì qua các mối quan hệ tuân theo giữa con cái với cha mẹ, vợ với chồng, và nhiều mối quan hệ khác. Những chuẩn mực trong đạo Khổng đã thống trị cuộc sống và cách suy nghĩ của con người Hàn Quốc trong nhiều thế kỉ và nó vẫn luôn được tôn trọng trong tất cả các mối quan hệ giữa con người với con người.(22) Sự tôn ti trật tự trong gia đình được thể hiện rõ nét qua các biểu hiện sinh hoạt hằng ngày của người Hàn Quốc. Khi xưng hô trong gia đình, người lớn hơn có thể gọi người bé hơn bằng tên, tuy nhiên người bé hơn không được gọi trực tiếp người lớn hơn bằng tên, mà phải gọi bằng các danh từ xưng hô như oppa, eonni, hyeong hay nuna… Không được hút thuốc trước mặt người lớn, trong bữa ăn, phải đợi ông bà hoặc bố mẹ bắt đầu ăn trước rồi con cháu mới được bắt đầu ăn. Khi uống rượu với người lớn tuổi thì phải quay người sang bên, vv… Những quy tắc xử sự này được người Hàn Quốc tuân theo rất nghiêm túc, bởi sự tôn ti trật tự trong gia đình cũng là nền tảng xây dựng nên sự tôn ti trật tự trong xã hội. IV. TÍNH CÁCH CON NGƯỜI HÀN QUỐC TRÊN PHƯƠNG DIỆN XÃ HỘI 1. Tôn ti trật tự trong xã hội Có thể nói, xã hội Hàn Quốc là xã hội có tôn ti trật tự nhất trên thế giới. Điều này được thể hiện rất rõ trong ngôn ngữ và các quy tắc giao tiếp hằng ngày. (21) Xem http://vietbao.vn (22) Xem Facts about Korea (1998) 253
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 Trong tiếng Hàn Quốc, thể kính ngữ hay không kính ngữ được sử dụng rất khắt khe. Thể kính ngữ được dùng với những người lần đầu gặp mặt, những người lớn tuổi hơn hoặc có địa vị xã hội cao hơn bạn. Đó là lí do vì sao trong lần đầu gặp gỡ, người Hàn Quốc không ngần ngại hỏi tuổi của nhau để có thể xưng hô hợp lí. Cách chào hỏi của người Hàn Quốc cũng rất đa dạng, từ cúi đầu, chào gập người hay quỳ lạy, tùy vào từng tình huống và đối tượng mà sử dụng cách chào thể hiện sự trang trọng khác nhau. Người Hàn Quốc có truyền thống tôn trọng người già. Có thể dễ dàng bắt gặp trên xe buýt hay tàu điện ngầm những ghế ngồi đặc biệt dành cho người già. Sẽ được cho là thô lỗ nếu như bạn ngồi vào những chiếc ghế đó, hoặc không nhường ghế cho người già khi đi trên các phương tiện giao thông công cộng. Nhường ghế cho người lớn tuổi đã trở thành một nét văn hóa đẹp, đi sâu vào cách suy nghĩ của con người Hàn Quốc. Trong công ty, doanh nghiệp Hàn Quốc, các mối quan hệ giữa sunbae-hoobae, giám đốc-nhân viên được phân định rất rạch ròi. Tuy nhiên điều này cũng gây nên sự độc đoán cấp bậc trong xã hội Hàn Quốc. Văn hóa doanh nghiệp Hàn Quốc rất chặt chẽ và kỷ luật, đa số đàn ông Hàn Quốc đều trải qua môi trường quân đội nên họ thấm nhuần tư tưởng chấp nhận và phục tùng, trên nói dưới nghe và tuyệt đối chấp hành. Họ sẵn sàng làm theo mệnh lệnh chính thức của cấp trên, e sợ cấp trên và ít khi dám đưa ra chủ kiến của mình nếu trái lại ý kiến cấp trên. 2. Tự tôn dân tộc Phát triển từ tự tôn cá nhân, người Hàn Quốc có lòng tự tôn dân tộc sâu sắc. Điều ấy được thể hiện rõ nét qua lòng yêu nước của người Hàn Quốc. Thanh niên Hàn Quốc có ý thức nghĩa vụ, trách nhiệm cao với Nhà nước. Người Hàn Quốc khi đi đến đâu cũng luôn tích cực quảng bá văn hóa nước mình cho bạn bè thế giới, đặc biệt là qua trào lưu văn hóa Hàn Quốc Hallyu. Nền công nghiệp giải trí phát triển đã góp một phần không nhỏ giúp quảng bá hình ảnh đất nước tới mọi nơi trên thế giới. Họ còn thể hiện tình yêu nước của mình qua tình yêu với các di sản văn hóa, di tích lịch sử. Còn nhớ cách đây 3 năm trước, vào cái ngày mà cổng thành cổ Namdaemun ở thủ đô Seoul bị thiêu cháy, hàng trăm nghìn người dân Seoul đã quỳ trước cổng thành như một nghi thức để tang cho không chỉ một di tích lịch sử quý giá mà còn là linh hồn của thủ đô Seoul, của toàn dân tộc Hàn Quốc. Hay như năm mà cuộc khủng hoảng tài chính ập đến Hàn Quốc như một cơn bão. Để cứu nền kinh tế Hàn Quốc, những người dân thường đã tình nguyện tham gia cuộc vận động hiến vàng yêu nước rất đông đảo. Phụ nữ xếp hàng dài trước các ngân hàng, đem các đồ nữ trang quí hiếm để đổi lấy đồng tiền đang mất giá đến chóng. Số lượng vàng ngân hàng Hàn Quốc thu được rất lớn, đã ảnh hưởng đến giá vàng thế giới. Phụ nữ Hàn Quốc còn tổ chức diễu hành thị uy ở sân bay Seoul phản đối những người đi du lịch tiêu phí ngoại hối trong lúc đất nước đang gặp khó khăn. 254
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 Lòng tự tôn dân tộc còn tạo nên một sức mạnh tinh thần lớn lao. Như chúng ta đã biết, Hàn Quốc nằm trên một bán đảo có phía Bắc giáp với Trung Quốc và Nga, đối diện với Nhật Bản qua một eo biển hẹp. Do vị trí địa lí dễ dàng tiếp cận như vậy nên trong lịch sử, dân tộc Hàn liên tục phải chịu những cuộc xâm lược từ Trung Quốc và Nhật Bản. Tuy nhiên, ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn như vậy, sức sống mãnh liệt, dẻo dai không ngừng để duy trì cuộc sống của bản thân và dân tộc đã trở thành nguồn động lực lớn lao, sức mạnh tinh thần đã giúp con người nơi đây vượt qua mọi khó khăn, xây dựng đất nước phát triển. Người Hàn Quốc luôn gắng sức xây dựng một đất nước giàu mạnh để chứng tỏ dân tộc họ không phải là một dân tộc yếu. Lấy ví dụ câu chuyện trong một lần đấu loại Giải vô địch thế giới những năm 1960, Tổng thống Hàn Quốc tiếp kiến đội bóng chuẩn bị bay sang Nhật thi đấu đã nói: “Nếu thua các cậu đừng có vượt biển Đại Hàn (eo biển Nhật Bản) mà về nữa.” Nói thế có nghĩa là, nếu thua thì các cậu hãy nhảy xuống biển tự vẫn mà tạ tội nhân dân Hàn Quốc. Câu nói ấy đủ cho thấy nhân dân Hàn Quốc coi trọng tự tôn dân tộc hơn tất cả, bằng mọi giá phải đem vinh quang về cho đất nước. Tư tưởng đặc trưng của Hàn Quốc là tư tưởng lấy Hàn Quốc làm chủ thể đã bao hàm thế giới quan và nhân sinh quan của dân tộc Hàn. Tư tưởng này đã chảy trong trong tâm tính và suy nghĩ chung của các thành viên trong cộng đồng dân tộc và càng nảy nở trong giai đoạn nền tảng của quá trình Nho giáo và phật giáo chiếm lĩnh Hàn Quốc. Tuy nhiên, lòng tự tôn dân tộc thái quá còn dẫn đến hậu quả là sự bài trừ văn hóa nước ngoài một cách cực đoan. Có phần nào đó giống người Trung Quốc và Nhật Bản, người Hàn Quốc không tích cực sử dụng tiếng nước ngoài, kể cả những ngôn ngữ thông dụng như tiếng Anh. Một thực tế được nêu ra trong "Is Poor English of Koreans Cultural?" viết bởi Jon Huer là người Hàn Quốc khi tới Mĩ để học tập hoặc sinh sống thì họ sẽ sống theo "cách-Hàn-Quốc" trong phần lớn thời gian. Họ nói chuyện với người Hàn Quốc, ăn các món ăn Hàn, đọc báo và xem phim Hàn Quốc... Kể cả khi học một ngoại ngữ thì nền văn hóa và những giáo huấn của dân tộc Hàn Quốc đã trở thành cái bóng quá lớn, chiếm lĩnh trái tim, trí óc và tâm hồn người Hàn Quốc, giống như việc nói giỏi tiếng Anh là phản bội lại đất nước vậy.(23) Một thực tế nữa có thể dễ dàng nhận thấy đó là người Hàn Quốc chỉ dùng sản phẩm của nước mình dù đi đến bất kì đâu, giống như khi đến Việt Nam thì họ sẽ chỉ dùng điện thoại Samsung, nhà cung cấp mạng S-fone... Hàng hóa của Hàn Quốc được quảng bá rộng rãi ở thị trường nước ngoài nhưng hàng hóa bên ngoài lại rất khó để có thể xâm nhập được vào thị trường Hàn Quốc. 3. Hiếu học, có sự đầu tư lớn cho giáo dục Có thể nói, giáo dục Hàn Quốc được đánh giá cao trên thế giới. Trong bảng xếp hạng của Quacquarelli Symonds gồm 200 trường đại học uy tín nhất trên thế giới thì Hàn Quốc góp mặt với 5 trường đại học. Gần đây thì các trường đại học của Hàn Quốc đang có chiều hướng tăng bậc đáng kể. Hiện nay Hàn Quốc có tất cả 13 đại học trong (23) Xem "Is Poor English of Koreans Cultural?"- Jon Huer http://www.koreatimes.co.kr 255
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 top 500 - đứng thứ 9 trên thế giới. Về tỷ lệ sinh viên/dân số đứng thứ 16. Số đại học vào top đầu đứng thứ 12 cho thấy thứ hạng cao của Hàn Quốc trên toàn thế giới. Mỗi năm nhân dân và Chính phủ Hàn quốc đầu tư một nguồn tài chính cực lớn vào sự nghiệp giáo dục phát triển nguồn nhân lực.Theo thống kê, chi tiêu cho giáo dục của Hàn quốc cao hơn nhiều so với mặt bằng chung của thế giới. Riêng về đầu tư kinh tế cho giáo dục đại học, Hàn Quốc đứng thứ 13 trên thế giới. Mỗi gia đình tại Hàn Quốc luôn ý thức được tầm quan trọng của học vấn, kiến thức nên bằng mọi giá phải cho con cái đỗ đại học. Năm 2008, bất chấp kinh tế lún sâu vào khủng hoảng, mức đầu tư cho giáo dục của các gia đình ở Hàn Quốc đạt mức kỷ lục gần 40 ngàn tỷ won (29,6 tỷ USD). Số liệu trên chứng tỏ các gia đình Hàn Quốc nhận thức rõ tầm quan trọng của giáo dục nên thậm chí còn tăng chi phí cho giáo dục dù các lĩnh vực chi tiêu khác đều phải thắt chặt hơn.(24). Do đó áp lực thi cử tại Hàn Quốc cũng rất nặng nề. Trong xã hội Hàn Quốc xuất hiện hội chứng kosambyeong - hội chứng đi kèm với những học sinh năm cuối của trung học phổ thông khi bước vào kì thi đại học mang tính chất cạnh tranh cao. Dù giáo dục trong nước khá phát triển nhưng theo thống kê tại các trường đại học Mĩ có khoảng 75000 sinh viên Hàn Quốc đang theo học, đông thứ ba chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Điều này thể hiện rõ tinh thần hiếu học, thái độ ham học hỏi và sự đầu tư lớn cho giáo dục của người Hàn Quốc. Từ cá nhân, gia đình cho đến toàn xã hội luôn ý thức được tầm quan trọng của giáo dục trong công cuộc xây dựng đất nước. Tuy nhiên, điều này dẫn đến hệ quả là sự sùng bái học giả quá mức. Với người Hàn Quốc, giáo viên, giảng viên giáo sư đại học là những người đáng kính. Một tập đoàn lớn sẵn sàng trả cho một vị giáo sư đại học vài ngàn đô cho một ngày giảng bài tại công ty, trong khi lương công nhân có thể chỉ là 100 USD ngày. Họ phân biệt đối xử rất rõ ràng, một ví dụ điển hình là ở các trường đại học thì được các cơ quan hữu quan Hàn Quốc, các tập đoàn kinh tế Hàn Quốc hỗ trợ mọi điều kiện cho sinh viên học tập, như cấp học bổng, máy tính, phòng lab, trang thiết bị thường xuyên, trong khi rất nhiều một trung tâm đào tạo tiếng Hàn khác không thuộc các trường đại học, hằng năm đào tạo cả ngàn người biết tiếng Hàn thì xin Cơ quan hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA) một giáo viên người Hàn về dạy cũng không được chấp nhận vì “đây là cơ quan dân sự và không phải trường đại học” và gần như chẳng ai quan tâm, và cũng chẳng bao giờ có học bổng cho những đối tượng này.(25) V. KẾT LUẬN Qua bài báo cáo nghiên cứu khoa học ngắn gọn này, tôi hi vọng mỗi người đều nghiễn ngẫm và tìm ra câu trả lời của riêng mình cho câu hỏi đã được nêu ra trong phần đặt vấn đề trên. Riêng cá nhân tôi rút ra kết luận rằng, động lực giúp Hàn Quốc tạo nên "Kì tích trên sông Hàn" ở phương diện tính cách con người trước hết phải kể đến lòng tự tôn cá (24) Xem http://thongtinhanquoc.com (25) Xem http://www.kanata-koreanschool.com 256
HỘI NGHỊ KHOA HỌC SINH VIÊN KHOA HÀN LẦN THỨ 5 Tháng 3 - 2011 nhân mà cao hơn chính là lòng tự tôn dân tộc của người Hàn Quốc. Sự tự tôn dân tộc như dòng máu chảy trong mỗi con người Hàn Quốc, kéo họ lại gần với nhau hơn và tạo nên sức mạnh đạt để cùng nhau nỗ lực đạt những thành tựu khiến nhiều dân tộc khác phải nể phục. Sau đó phải kể đến là sự siêng năng cần cù, luôn luôn tận tụy, hết mình vì công việc. Cuối cùng nhưng cũng không kém phần quan trọng là tinh thần hiếu học, ham học hỏi của người Hàn Quốc. Nhờ những tính cách tốt đẹp ấy mà con người Hàn Quốc đã xây dựng một đất nước Hàn Quốc không chỉ mạnh về kinh tế mà còn giàu truyền thống, đậm đà bản sắc dân tộc như ngày nay. Bài nghiên cứu này cũng giúp tôi tiến thêm một bước gần hơn với nền văn hóa Hàn Quốc, thêm hiểu biết và yêu mến đất nước, con người nơi đây. Cuối cùng, tính cách con người, nói rộng hơn là tính cách cả một dân tộc, song song cùng những mặt mạnh là những mặt còn yếu kém. Tuy nhiên con người Việt Nam nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng nên nhìn vào những điểm mạnh trong tính cách con người Hàn Quốc để học tập, giúp đất nước Việt Nam phát triển và tạo nên một kì tích đáng khâm phục như người Hàn Quốc đã từng tạo nên. Tài liệu tham khảo: 1. Lê Quang Thiêm, Khái niệm văn hóa văn minh và văn hóa truyền thống Hàn (2005). 2. Hàn Quốc Đất nước Con người, NXB Thế giới 2006. 3. Bàn về tính nóng vội của người Hàn Quốc – PGS.TS Lê Huy Tiêu, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Hà Nội. 4. Một vài đặc điểm về kết cấu ý thức người Hàn Quốc – PSG.TS Lê Huy Tiêu, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Hà Nội. 5. Facts about Korea (1998) 6. Các website: • http://edition.tefl.net/articles/home-and-abroad/korean-cultural-differences/ • http://www.koreatimes.co.kr • http://vietbao.vn • http://www.kanata-koreanschool.com • http://thongtinhanquoc.com 257