Các loài bọ xít bắt mồi thuộc giống Empicoris Wolff, 1811 (Heteroptera: Reduviidae: Emesinae) mới thu thập được ở Việt Nam

26(3): 5-9 T¹p chÝ Sinh häc 9-2004<br /> <br /> <br /> <br /> C¸c loµi bä xÝt b¾t måi thuéc gièng Empicoris Wolff, 1811<br /> (Heteroptera: Reduviidae: Emesinae) míi thu thËp ®−îc<br /> ë ViÖt Nam<br /> <br /> Tr−¬ng Xu©n Lam<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> C¸c loµi bä xÝt thuéc gièng Empicoris Wolff, Putshkov P. V. (1985); Putshkov P. & Ribes J.<br /> 1811 (Heteroptera: Reduviidae: Emesinae) lµ c¸c (1992); Patrick E. R. (2000).<br /> loµi b¾t måi rÊt cã ý nghÜa. Thøc ¨n chñ yÕu cña<br /> c¸c loµi bä xÝt thuéc gièng nµy lµ trøng cña II. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> nhiÒu loµi s©u h¹i thuéc bé C¸nh vÈy<br /> Lepidoptera vµ mét sè loµi rÖp thuéc bé C¸nh Ph©n tÝch 68 c¸ thÓ thuéc gièng Empicoris<br /> gièng Homoptera trªn nhiÒu lo¹i c©y trång ®· thu ®−îc t¹i c¸c ®iÓm nghiªn cøu, chóng t«i<br /> n«ng, l©m nghiÖp. ®· x©y dùng ®−îc khãa ph©n lo¹i vµ m« t¶ chi<br /> Trªn thÕ giíi, Maldonado and Capriles tiÕt 3 loµi thuéc gièng nµy.<br /> (1990) [6] ®· lªn danh s¸ch 75 loµi thuéc gièng Gièng Empicoris Wolff, 1811<br /> Empicoris. Tªn ®ång nghÜa: Ploiariodes Buch. &<br /> ë ViÖt Nam, cho ®Õn nay, ch−a cã mét White, 1881. A. M. N. H. (5) Vii, pp.58;<br /> c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo vÒ c¸c loµi thuéc Champ. Biol. Centr. Am., 1898. Rhynch. ii, pp.<br /> gièng Empicoris. §Ó gãp phÇn nhËn biÕt vµ lîi 163.<br /> dông c¸c loµi bä xÝt b¾t måi trong viÖc ®Êu Ploiariola Reut., 1888. Act. Soc. Sc. Fenn.<br /> tranh phßng chèng s©u h¹i trªn c¸c c©y trång XV, p. 711<br /> n«ng, l©m nghiÖp, còng nh− lµm c¬ së ®Ó viÕt<br /> ®éng vËt chÝ cho hä Reduviidae ë ViÖt Nam, Ploiaria Scop. Del. et Faun., 1787. Insubr.<br /> trong bµi b¸o nµy, lÇn ®Çu tiªn, chóng t«i tiÕn i, pp. 60; Reut., 1898. Act. Soc. Sc. Fenn. XV,<br /> hµnh m« t¶ vµ cung cÊp khãa ®Þnh lo¹i cña 3 pp.713; Champ., 1898. Biol. Centr. Am.<br /> loµi bä xÝt b¾t måi thuéc gièng Empicoris míi Rhynch. ii, pp. 163.<br /> thu thËp ®−îc ë ViÖt Nam. Ploiaria Amy. & Serv., 1843. Hem. pp. 396;<br /> Fieber, 1861. Hem. pp. 41;<br /> I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Loµi chuÈn: Empicoris errabunda (Say<br /> 1832)<br /> MÉu vËt cña c¸c loµi thuéc gièng Empicoris<br /> ®−îc thu thËp theo c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra Ph©n bè: LB Nga, Trung Quèc, NhËt B¶n,<br /> c«n trïng th«ng th−êng t¹i Hµ Néi (V−ên qu¶ B¾c Mü, T©y Ban Nha, Ên §é, ViÖt Nam.<br /> du lÞch sinh th¸i Tõ Liªm), Hµ T©y (VQG Ba §Æc ®iÓm: C¬ thÓ rÊt nhá, thu«n víi r©u<br /> V×), Hoµ B×nh (Pµ Cß), Ninh B×nh (VQG Cóc ®Çu, ch©n rÊt dµi; kÝch th−íc c¬ thÓ trung b×nh<br /> Ph−¬ng), VÜnh Phóc (Mª Linh, VQG Tam §¶o) tõ 5-8 mm. §Çu ph¸t triÓn cã h×nh d¹ng gÇn<br /> vµ H¶i Phßng (VQG C¸t Bµ). MÉu vËt ®−îc lªn h×nh cÇu, kh«ng cã m¾t ®¬n; r©u ®Çu rÊt dµi cã<br /> tiªu b¶n, tiÕn hµnh x©y dùng kho¸ ®Þnh lo¹i vµ ®èt thø 1 vµ ®èt thø 2 dµi gÇn b»ng nhau; vßi Ýt<br /> m« t¶ dùa theo c¸c tµi liÖu cña Putshkov V. G, khi dµi h¬n ®Çu. M¶nh mai (scutellum) cã 2 gai,<br /> <br /> <br /> C«ng tr×nh ®−îc hç trî vÒ kinh phÝ cña Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu c¬ b¶n vµ ®Ò tµi c¬ së cña ViÖn ST & TNSV.<br /> <br /> 5<br /> mét ë gèc vµ mét ë ®Ønh, ë phÝa d−íi m¶nh mai M¶nh l−ng ngùc tr−íc Ýt khi bÞ th¾t bëi mét eo<br /> cã gai hoÆc mÊu låi ra tíi ®èt ngùc gi÷a. PhÇn s©u vµ kh«ng cã cuèng. Ch©n rÊt dµi vµ m¶nh,<br /> c¸nh mµng cña c¸nh tr−íc réng, gãc ë ®Ønh ®èt chËu cña ch©n th−êng ph¸t triÓn vµ dµi.<br /> m¶nh ®Öm (corium) cña c¸nh tr−íc dµi vµ nhän, Gièng nµy ë ViÖt Nam ®−îc ghi nhËn lÇn<br /> phÇn cøng cña c¸nh tr−íc th−êng cã 1 « kÝn. ®Çu vµ míi chØ ph¸t hiÖn ®−îc 3 loµi.<br /> <br /> Khãa ®Þnh lo¹i c¸c loµi thuéc gièng Empicoris Wollf, 1811 ®· biÕt ë ViÖt Nam<br /> <br /> 1(4). Ch©n cã nh÷ng khoang nhá mµu n©u sÉm. §èt ®ïi ch©n tr−íc kh«ng cã gai vµ l«ng cøng.<br /> 2(3). PhÇn mµng c¸nh tr−íc cã nhiÒu « mµu ®en. §èt ngùc kh«ng cã gai. PhÇn sau cña m¶nh l−ng<br /> ngùc tr−íc cã 1 v¹ch tr¾ng ng¾n kh«ng kÐo dµi tíi phÝa sau. §èt ®ïi ch©n tr−íc cã 2 hµng gai<br /> nhá ............................................................................................ E. armatus (Champion, 1898)<br /> 3(2). PhÇn mµng c¸nh tr−íc cã nhiÒu « mµu n©u. §èt ngùc cã 1 gai. PhÇn sau cña m¶nh l−ng ngùc<br /> tr−íc cã 1 v¹ch tr¾ng kÐo dµi tíi phÝa sau. §èt ®ïi ch©n tr−íc cã 1 hµng gai nhá<br /> ............................................................................................... E. vagabundus (Linnaeus, 1758)<br /> 4(1). Ch©n kh«ng cã nh÷ng khoang nhá mµu ®en. §èt ®ïi ch©n tr−íc cã gai vµ cã 3 khãm l«ng<br /> cøng dµi ................................................................................................................ Empicoris sp.<br /> <br /> 1. Empicoris armatus (Champion, 1898) Cß), 10. VI. 1999; 2♀, Ninh B×nh (VQG Cóc<br /> Ploiarides armatus Champion, 1898. Biol. Ph−¬ng), 6.V. 2000; 3♀+1♂, Hµ Néi (Tõ<br /> Centr. Am. Rhynch. ii, pp. 163. Liªm), 30.V.2002; 27.VI. 2002; 1♀+1♂, Hµ<br /> Tªn ®ång nghÜa: Ploiariola polita Distant, T©y (Ba V×, Khoang Xanh), 25.VI. 2001, 2.VII.<br /> 1909. A.M.N.H. (8) iii, p. 502. 2001; 23♀+4♂, VÜnh Phóc (Mª Linh), 2. VII.<br /> 2001, 22. VIII. 2001, 13. IX. 2001, 11. X. 2001,<br /> M« t¶: C¬ thÓ dµi trung b×nh 7-8 mm; §Çu 27. X. 2001, 16. XI. 2001, 5. XII. 2001;<br /> mµu n©u x¸m, cã l«ng t¬; r©u ®Çu rÊt dµi cã 2♀+1♂, VÜnh Phóc (Tam §¶o), 22. VIII. 2002,<br /> khoang ®en, tr¾ng. M¶nh l−ng ngùc tr−íc chia 24. VII. 2002.<br /> thµnh 2 phÇn réng võa ph¶i; thuú sau cã gê<br /> kh«ng s¾c c¹nh; phÇn tr−íc cña m¶nh l−ng ngùc Ph©n bè: Hµ Néi (Tõ Liªm), Hµ T©y (VQG<br /> tr−íc cã mµu x¸m tr¾ng víi mét sè khoang mµu Ba V×, Khoang Xanh), Hoµ B×nh (Pµ Cß), Ninh<br /> ®en; phÇn sau cña m¶nh l−ng ngùc tr−íc mµu B×nh (VQG Cóc Ph−¬ng), VÜnh Phóc (Mª Linh,<br /> vµng x¸m, bªn mÐp gèc cã 1 v¹ch ng¾n mµu VQG Tam §¶o). Ên §é, Trung Quèc, NhËt B¶n,<br /> tr¾ng kh«ng kÐo dµi tíi viÒn sau cña m¶nh l−ng B¾c Mü.<br /> ngùc tr−íc (h×nh 1c). Vßi mËp cã khoang mµu 2. E. vagabundus (Linnaeus, 1758)<br /> n©u ®en; ®èt thø 1 cña vßi cã chiÒu dµi ng¾n Cimex vagabundus Linnaeus, 1758, Sys. Nat.,<br /> h¬n 2 ®èt khi hîp l¹i; ®èt thø 2 mËp vµ ng¾n 10th ed., pp. 75.<br /> nhÊt (h×nh 1c). PhÇn mµng cña c¸nh tr−íc cã<br /> nhiÒu « mµu n©u ®en; m¶nh ®Öm (corium) cã 1 Tªn ®ång nghÜa: E. pilosus (Fieber, 1861).<br /> v©n t¸ch biÖt; phÇn r×a cña phÇn mµng c¸nh Ann. Soc. Entomol. Fr. (N.S.), 1999, 35(1): 31-70.<br /> tr−íc cã 1 « nhá h×nh ®Üa (h×nh 1a,b). Ch©n M« t¶: C¬ thÓ dµi trung b×nh 7-7,5 mm, mµu<br /> tr−íc mµu x¸m, ®èt chËu, ®èt ®ïi, ®èt èng cã<br /> n©u ®en. R©u ®Çu rÊt dµi, cã khoang ®en. Vßi cã<br /> khoang mµu x¸m n©u, ®èt ®ïi ch©n tr−íc cã 2<br /> khoang n©u nh¹t vµ n©u ®en ë ®èt thø 3, ®èt thø<br /> hµng gai nhá (h×nh 1d); ch©n gi÷a vµ ch©n sau<br /> 2 cña vßi cã chiÒu dµi gÇn b»ng ®èt thø 3 (h×nh<br /> rÊt m¶nh, dµi vµ cã c¸c khoang nhá mµu n©u.<br /> 2c). M¶nh l−ng ngùc tr−íc chia thµnh 2 phÇn<br /> M¶nh mai (scutellum) cã 2 gai ë gèc vµ ®Ønh<br /> réng võa ph¶i; thuú sau cã gê kh«ng s¾c c¹nh;<br /> (h×nh 1c). PhÇn d−íi bông cã nhiÒu l«ng m¨ng.<br /> phÇn tr−íc cña m¶nh l−ng ngùc tr−íc cã mµu<br /> MÉu nghiªn cøu: 2♀+1♂, Hoµ B×nh (Pµ s¸ng, phÇn sau cã mµu x¸m nh¹t vµ hai bªn r×a<br /> <br /> 6<br />  1 mm<br /> <br /> <br /> c<br /> d<br /> <br /> <br /> b<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 1. Empicoris armatus (Champion, 1898)<br /> a a: Toµn th©n ♀ b: C¸nh bªn ph¶i<br /> c: Ngùc nh×n nghiªng d: Ch©n tr−íc<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1 mm<br /> c c d<br /> <br /> <br /> b<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 2. Empicoris vagabundus (Linna. 1758)<br /> a: Toµn th©n ♀ b: C¸nh bªn ph¶i<br /> a c: Ngùc nh×n nghiªng d: Ch©n tr−íc<br /> <br /> cã mµu n©u; chiÒu dµi phÇn sau gÇn gÊp ®«i sau m¶nh l−ng ngùc tr−íc cã 1 v¹ch dµi tr¾ng<br /> chiÒu dµi cña phÇn tr−íc; bªn r×a gèc cña phÇn kÐo dµi tíi viÒn sau cña m¶nh l−ng ngùc tr−íc<br /> 7<br /> (h×nh 2c). PhÇn mµng cña c¸nh tr−íc cã nhiÒu « 3. Empicoris sp.<br /> mµu n©u ®en vµ bªn r×a kh«ng cã nh÷ng « nhá;<br /> M« t¶: §Çu h×nh « van, cã mµu n©u s¸ng, cã<br /> m¶nh ®Öm (corium) cã 2 v©n t¸ch biÖt (h×nh<br /> ngÊn s©u chia phÇn tr−íc m¾t cã chiÒu dµi h¬n<br /> 2a,b). Ch©n tr−íc mµu x¸m nh¹t, ®èt chËu, ®èt<br /> phÇn sau m¾t; m¾t réng cã mµu hång ®á, ®−êng<br /> ®ïi, ®èt èng cã khoang mµu x¸m n©u, ®èt ®ïi<br /> kÝnh m¾t gÇn b»ng chiÒu dµi phÇn tr−íc m¾t;<br /> ch©n tr−íc cã gai (h×nh 2d); ch©n gi÷a vµ ch©n<br /> r©u ®Çu m¶nh, dµi vµ kh«ng cã nh÷ng khoang<br /> sau rÊt m¶nh, dµi vµ cã c¸c khoang nhá mµu<br /> mµu n©u nh¹t, ®èt thø 1 vµ thø 2 cña r©u ®Çu<br /> n©u nh¹t; M¶nh mai (scutellum) cã 2 gai ë ®Ønh<br /> dµi gÇn b»ng nhau, ®èt thø 3 vµ thø 4 ng¾n nhÊt;<br /> vµ ë gèc, ®èt ngùc cã 1 gai; PhÇn d−íi bông cã<br /> vßi mËp vµ cã chiÒu dµi v−ît qu¸ ®èt ngùc thø<br /> l«ng m¨ng.<br /> 1, ®èt thø 1 cña vßi cã mµu n©u x¸m, ®èt thø 2<br /> MÉu nghiªn cøu: 1♀+1♂, Hoµ B×nh (Pµ vµ thø 3 mµu s¸ng, ®èt thø 2 mËp nhÊt vµ dµi<br /> Cß), 10. VI. 1999; 1♀, Ninh B×nh (VQG Cóc h¬n ®èt thø 3, ®èt thø 3 nhá nhÊt (h×nh 3c).<br /> Ph−¬ng), 6. V. 2000; 2♀+1♂, Hµ T©y (Ba V×, M¶nh l−ng ngùc tr−íc cã mµu n©u s¸ng, phÇn<br /> Khoang Xanh), 25. VI. 2001, 2. VII. 2001; sau cña m¶nh l−ng ngùc tr−íc dµi gÇn gÊp ®«i<br /> 8♀+2♂, VÜnh Phóc (Mª Linh), 2. VII. 2001, phÇn tr−íc; thuú sau cña m¶nh l−ng ngùc tr−íc<br /> 22. VIII. 2001, 13. IX. 2001, 11. X. 2001, 27. cã gê trßn kh«ng s¾c c¹nh, phÇn sau cña m¶nh<br /> X. 2001, 16. XI. 2001, 5. XII. 2001; 4♀+1♂, l−ng ngùc tr−íc kh«ng cã v¹ch tr¾ng kÐo dµi<br /> VÜnh Phóc (Tam §¶o), 22. VIII. 2002, 24. VII. nh−ng cã phÇn r×a réng vµ h¬i lâm vµo (h×nh<br /> 2002. 3c). Ch©n m¶nh mµu n©u s¸ng, ®èt chuyÓn ch©n<br /> tr−íc kh«ng cã gai, ®èt ®ïi cã gai nhá vµ cã 3<br /> Ph©n bè: Hoµ B×nh (Pµ Cß), Ninh B×nh khãm l«ng cøng dµi (h×nh 3d), ®èt ®ïi ch©n sau<br /> (VQG Cóc Ph−¬ng), Hµ T©y (Ba V×, Khoang dµi h¬n chiÒu dµi cña th©n, scutellum vµ ®èt<br /> Xanh), VÜnh Phóc (Mª Linh, VQG Tam §¶o). ngùc cã gai. C¸nh cã nh÷ng khoang mµu n©u<br /> Ên §é, Trung Quèc, NhËt B¶n, T©y Ban Nha, x¸m ë phÇn mµng c¸nh tr−íc vµ v−ît qu¸ ®èt<br /> Anh, BØ. bông cuèi, m¶nh ®Öm (corium) cã 1 « h×nh tam<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1 mm<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> b c d<br /> H×nh 3. Empicoris sp.<br /> a: Toµn th©n ♀ b: C¸nh bªn ph¶i<br /> a c: Ngùc nh×n nghiªng d: Ch©n tr−íc<br /> <br /> 8<br /> gi¸c t¸ch biÖt (h×nh 3b). Bông thon dµi, nhá vµ Tµi LiÖu Tham Kh¶o<br /> cã nh÷ng chÊm nhá mµu sÉm, phÇn d−íi bông<br /> cã l«ng m¨ng. 1. Champion G. C., 1879-1901: Biologia<br /> Centrali Americana. Insecta Rhynchota.<br /> KÝch th−íc (con ♀): ChiÒu dµi c¬ thÓ trung Hemiptera-Heteroptera, Vol. 2 XVI,22 pls.<br /> b×nh 6-7 mm; kÝch th−íc lín nhÊt cña phÇn ®Çu: London: 158-166.<br /> 0,7 mm, phÇn ngùc: 1,6 mm vµ phÇn bông: 4,3 2. Distant W. L.,1909: The fauna of British<br /> mm; chiÒu dµi cña phÇn tr−íc ®Çu: 0,4 mm, India including Ceylon and Burma.<br /> phÇn sau ®Çu: 0,3 mm; chiÒu dµi phÇn tr−íc cña Rhynchota (Heteroptera): 117-181.<br /> m¶nh l−ng ngùc tr−íc: 0,35 mm, phÇn sau: 0,55 3. Ishikawa T., 2001: Journal of Science of<br /> mm; chiÒu dµi c¸nh: 4,5 mm; tû lÖ chiÒu dµi Japan, 6: 127-132.<br /> ch©n sau ®èt ®ïi:®èt èng = 4,4:6,2; tû lÖ chiÒu<br /> 4. Lattin J. D. and K. Wetherill, 2001: Pan-<br /> dµi cña c¸c ®èt r©u ®Çu I:II:III:IV = 7,6:8,2:<br /> Pac. Entomol., 77: 275-276.<br /> 2,3:1,4; tû lÖ c¸c ®èt vßi I:II:III = 0,5:0,32:0,26;<br /> chiÒu dµi cña m¶nh ®Öm (scutellum): 0,06 mm. 5. Linnaeus C., 1785: Systema natural, 10th<br /> ed.: 74-76<br /> Loµi nµy gÇn gièng víi 2 loµi E. armatus vµ<br /> 6. Maldonado and Capriles, 1990: Edition of<br /> E. vagabundus nh−ng ®Çu vµ m¶nh l−ng ngùc the Caribbean Journal of Science: 28-30.<br /> tr−íc cã mµu s¸ng h¬n; ch©n vµ r©u ®Çu kh«ng<br /> 7. Patrick E. R., 2000: Journal of Science<br /> cã vßng mµu n©u ®en; phÇn sau cña m¶nh l−ng<br /> University of Zululand: 121-143.<br /> ngùc tr−íc kh«ng cã ®−êng v¹ch tr¾ng. Loµi<br /> nµy thu ®−îc trªn c©y kim giao t¹i VQG C¸t Bµ. 8. Putshkov V. G. , Putshkov P. V., 1985:<br /> V× ch−a ®ñ tµi liÖu nªn chóng t«i ®· m« t¶ vµ ®Ó Bull. Soc. Ent. Fr.: 10-112.<br /> tªn loµi Empicoris sp. 9. Putshkov P. and Ribes J., 1992: Bull. Soc.<br /> Ent. Fr., 97(3): 247-256.<br /> MÉu nghiªn cøu: 4♀ H¶i Phßng (VQG C¸t<br /> Bµ), 16.VII.2003. 10. Putshkov P., Ribes J. and Moulet P.,<br /> 1999: Ann. Soc. Entomol. Fr.(N.S.), 35(1):<br /> Ph©n bè: H¶i Phßng (VQG C¸t Bµ). 31-70.<br /> N¬i l−u gi÷ mÉu: Phßng sinh th¸i c«n trïng, 11. Sean Bierle et al., 2002: Florida<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt. Entomologist, 79(6): 41-48.<br /> <br /> <br /> The species of the genus Empicoris wollf, 1811 (Heteroptera:<br /> Reduviidae: Emesinae) newly collected in VietNam<br /> <br /> Truong Xuan Lam<br /> <br /> Summary<br /> <br /> The present paper describes 3 species of the genus Empicoris Wollf, 1811 (Reduviidae: Emesinae)<br /> collected for the first time in Vietnam: Empicoris armatus (Champion, 1898) (fig. 1), Empicoris vagabundus<br /> (Linnaeus, 1758) (fig. 2) and Empicoris sp. (fig. 3). A brief account is given for each species and a synoptic<br /> key to there species is appended.<br /> The following is the diagnosis of Empicoris sp.. Measurements: ♀, body length: 6-7 mm; maximum of<br /> abdomen 4.3 mm. Head length: 0.7 mm; anteocular part: 0.4 mm; length of postocular part: 0.3 mm.<br /> Maximum of thorax: 1.6 mm; length of anterior lobe pronotum: 0.35 mm and length of posterior lobe of<br /> pronotum: 0.55 mm. Length of hemelytrol: 4.5 mm. Length of antennal joints I:II:III: IV = 7.6:8.2:2.3:1.4;<br /> Length of rostral segments I:II:III = 0.5:0.32:0.26. Length of scutellum: 0.06 mm.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 10-9-2003<br /> 9<br />