BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
◆
ĐÀO DUY HÀ
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC
CẠNH TRANH CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP
CHẾ BIẾN SỮA VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH KINH TẾ PHÁT TRIỂN
HÀ NỘI - 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
◆
ĐÀO DUY HÀ
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC
CẠNH TRANH CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP
CHẾ BIẾN SỮA VIỆT NAM
Chuyên ngành: KINH TẾ PHÁT TRIỂN
Mã số: 9310105
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. BÙI ĐỨC TUÂN
HÀ NỘI - 2024
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam
kết bằng danh dự cá nhân rằng luận án này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu
cầu về sự trung thực trong học thuật.
Hà Nội, ngày tháng năm 2024
Nghiên cứu sinh
Đào Duy Hà
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i
MỤC LỤC ...................................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................. v
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................... vii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... viii
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CẤP NGÀNH 8
1.1. Tổng quan lịch sử phát triển của các lý thuyết cạnh tranh ............................ 8
1.2. Tổng quan các nghiên cứu về năng lc cạnh tranh cấp ngành .................... 12
1.3. Tổng quan nghiên cứu về năng lc cạnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng đến
năng lc cạnh tranh của ngành công nghip chế biến sa ................................... 17
1.3.1. Các nghiên cứu nước ngoài .......................................................................... 17
1.3.2. Các nghiên cứu trong nước ........................................................................... 24
1.4. Đánh giá tổng quan nghiên cứu và khoảng trống nghiên cứu ...................... 27
Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................... 28
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ CÁC
YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CẤP NGÀNH ........ 29
2.1. Cạnh tranh, năng lc cạnh tranh và các cấp độ năng lc cạnh tranh ......... 29
2.1.1. Khái niệm về cạnh tranh ............................................................................... 29
2.1.2. Khái niệm về năng lực cạnh tranh ................................................................ 29
2.1.3. Các cấp độ năng lực cạnh tranh .................................................................... 33
2.1.4. Năng lực cạnh tranh, lợi thế cạnh tranh, lợi thế so sánh và năng suất ......... 36
2.2. Đặc điểm và nội hàm năng lc cạnh tranh của ngành công nghip chế
biến sa ..................................................................................................................... 38
2.2.1. Đặc điểm ngành công nghiệp chế biến sữa .................................................. 38
2.2.2. Nội hàm năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp chế biến sữa ............ 44
2.3. Các tiêu chí và chỉ tiêu đánh giá năng lc cạnh tranh của ngành ................ 45
2.3.1. Các chỉ tiêu kinh tế ....................................................................................... 46
2.3.2. Các chỉ tiêu liên quan đến thương mại ......................................................... 46
iii
2.3.3. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất kinh doanh.................................... 49
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lc cạnh tranh của ngành ......................... 50
2.4.1. Điều kiện nhân tố sản xuất ........................................................................... 51
2.4.2. Điều kiện cầu ................................................................................................ 52
2.4.3. Các ngành công nghiệp hỗ trợ và liên quan ................................................. 53
2.4.4. Chiến lược, cấu trúc và sự cạnh tranh .......................................................... 54
2.4.5. Yếu tố chính phủ .......................................................................................... 55
2.4.6. Yếu tố cơ hội ................................................................................................ 55
Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................... 56
CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH
HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ
BIẾN SỮA VIỆT NAM ............................................................................................... 57
3.1. Bối cảnh nghiên cứu .......................................................................................... 57
3.1.1. Tình hình thị trường sữa toàn cầu ................................................................ 57
3.1.2. Tình hình thị trường sữa Việt Nam .............................................................. 63
3.2. Phân tích năng lc cạnh tranh của ngành công nghip chế biến sa Vit Nam 73
3.2.1. Phương pháp đo lường năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp chế
biến sữa ................................................................................................................... 73
3.2.2. Kết quả nghiên cứu năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp chế biến sữa
Việt Nam ................................................................................................................. 81
3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lc cạnh tranh của ngành công
nghip chế biến sa Vit Nam ................................................................................. 94
3.3.1. Phương pháp ước lượng các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của
ngành công nghiệp chế biến sữa Việt Nam ............................................................ 94
3.3.2. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh ngành công nghiệp
chế biến sữa Việt Nam .......................................................................................... 101
3.3.3. Kết quả ước lượng các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của ngành
công nghiệp chế biến sữa Việt Nam ..................................................................... 107
3.4. Thảo luận các kết quả nghiên cứu ................................................................. 114
3.4.1. Thảo luận kết quả nghiên cứu về lý thuyết................................................. 114
3.4.2. Thảo luận kết quả nghiên cứu về thực tiễn ................................................. 115
Tiểu kết chương 3 ................................................................................................... 122