YOMEDIA
CẢNH GIÁC VỚI BỆNH "LẦM PHẠM TRÙ" TRONG HỌC THUẬT
Chia sẻ: Nguyen Nhi
| Ngày:
| Loại File: PDF
| Số trang:5
65
lượt xem
5
download
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
Gần đây, tôi được đọc một số bài viết có tính học thuật trên tạp chí Mỹ thuật. Trong số đó có những bài viết đưa ra chủ đề lớn, mang tính học thuật, kèm theo là những tác phẩm mỹ thuật minh hoạ cho nội dung bài. Xin nêu ra vài trường hợp cụ thể mà tôi đã gặp: Trường hợp thứ nhất, là ông Tiến sĩ, Hoạ sĩ, Nhà thơ, Giảng viên khoa Nghệ thuật một trường đại học thuộc khoa Xã Hội Nhân Văn (xin phép được giấu tên). Làm như người hiếu học, tôi hỏi...
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: CẢNH GIÁC VỚI BỆNH "LẦM PHẠM TRÙ" TRONG HỌC THUẬT
- CẢNH GIÁC VỚI BỆNH
"LẦM PHẠM TRÙ"
TRONG HỌC THUẬT
- Gần đây, tôi được đọc một số bài viết có tính học thuật trên tạp chí Mỹ
thuật. Trong số đó có những bài viết đưa ra chủ đề lớn, mang tính học thuật,
kèm theo là những tác phẩm mỹ thuật minh hoạ cho nội dung bài.
Xin nêu ra vài trường hợp cụ thể mà tôi đã gặp:
Trường hợp thứ nhất, là ông Tiến sĩ, Hoạ sĩ, Nhà thơ, Giảng viên khoa Nghệ
thuật một trường đại học thuộc khoa Xã Hội Nhân Văn (xin phép được giấu
tên). Làm như người hiếu học, tôi hỏi ông Tiến sĩ: “Mỹ học là gì?” ông Tiến
sĩ không ngần ngại rút ngay cây bút bi trên túi áo xé mảnh giấy thiếc bao
thuốc lá viết đưa cho tôi hai chữ “Fine art”’ (tiếng Anh). Tôi ngạc nhiên và
im lặng. Thế ra ông hiểu Mỹ học (Esthétique) là Mỹ thuật rồi? (Beaux arts,
tiếng Pháp). Thực tế hai môn khác nhau. Ông Tiến sĩ đã lầm lẫn một cách
không thể tha thứ. Nên gọi tên bệnh đó là gì nếu không phải là lầm lẫn phạm
trù trong học thuật, hay có lỗ hổng về kiến thức?
Trường hợp thứ hai, gần đây tôi lại được đọc một bài viết mang tựa đề Cảm
xúc Thiền trong sáng tác hội hoạ tác giả là Tiến sĩ Mỹ học Thế Hùng, đăng
trong mục Diễn đàn nghệ sĩ trên TC Mỹ thuật số 210 (6-2010). Cùng với
bài viết tác giả cho đăng ba tác phẩm mỹ thuật nổi tiếng là Mùa xuân vĩnh
cửu (Tượng tròn của Auguste Rodin); Những người kéo thuyền trên sông
Volga (Sơn dầu) của I. Repin; Hoa hướng dương (Sơn dầu) của V. Vangogh.
Ngoài ra tác giả còn dẫn bốn tác phẩm hội hoạ của hoạ sĩ Việt nam là Vườn
xuân Trung Nam Bắc (Sơn mài) của Nguyễn Gia Trí Chơi ô ăn quan (lụa)
của Nguyễn Phan Chánh; Thiếu nữ bên hoa huệ (Sơn dầu) của Tô Ngọc
Vân; Em Thúy (Sơn dầu) của Trần Văn Cẩn (trong bài viết). Cùng với một
- loạt thi phẩm, nhạc phẩm của các thiên tài thế giới...
Về Thiền, tác giả đã giải thích một số đoạn khá đúng: “Thiền là trạng thái tối
cao của ý thức, sau đó là Samadhi - Tối cao của tinh thần giác ngộ. Thiền
cũng là tình huống của trầm tư mặc tưởng của tinh thần, hoàn toàn tinh
khiết, không chút trần tục, hầu như ly khai với thực thể...”
Ai đã nghiên cứu Thiền, đều biết Châu á có ba nền minh triết lớn là Đạo ấn,
Đạo Phật và Thiền. Riêng Phật và Thiền là hai đạo tương hợp, tương đồng
nhất.
Nói tới văn hoá phương Đông, châu á, là nói tới thế giới quan, nhân sinh
quan của triết học Tình - Lý. Ngược lại, với văn hoá phương Tây là nói triết
học Duy Lý. Mà triết học Phật - Thiền là triết học nội tâm Phương Đông.
Sao tác giả bài viết lại đưa những tác phẩm nghệ thuật Phương Tây ra làm
dẫn chứng cho “Cảm xúc Thiền”
Xin nhắc lại ít dòng chuẩn mực về nghệ thuật Thiền cần biết, để lưu ý với
Tiến sĩ, Hoạ sĩ Thế Hùng:
- Đơn bạc đến tối giản đường nét, mầu sắc, hết sức tự do. Không chú trọng
cái đẹp con mắt và cái đẹp mỹ thể bề ngoài.
- Nhận thức hướng nội, không miêu tả và phân tích. Chỉ ám chỉ và tượng
trưng.
- Buông thả hồn nhiên những khoảng trống vô thức, tạo khoảng cách vô
cùng giản dị giữa tâm hồn và sự vật. Trong khi đó nhà Hoạ sĩ - nhà Điêu
khắc châu Âu vẽ tranh hay tạc tượng (nhất là với phương pháp cổ điển và
- tân cổ điển tả thực) giống như những kỹ sư lành nghề đo đạc chính xác. Trái
lại, với hoạ sĩ Thiền là những hành động hồn nhiên, tự do, không kiểm soát.
- Hội hoạ Thiền khai sinh ra tranh một màu mà người Nhật gọi là Sumie
(sumié) trong các tu viện TK XV. Chỉ màu đen trên giấy trắng đã mở ra cái
ý vị của thế giới hư vô, trừu tượng mà thời hiện đại đã không ít hoạ sĩ khai
thác, tái sinh
Hoạ sĩ Thiền hầu hết là các tu sĩ, Thiền tăng. Hội hoạ với Thiền là mặc niệm,
là đạo, là con đường dẫn tới tối thượng, không còn ý nghĩa cắt lìa con người
và vũ trụ, con người và sinh vật, đá và cây, sông và núi... Tất cả chỉ còn là
bản chất. Tranh của hoạ sĩ Thiền - Nhật Bản và Trung Hoa thường là người
đơn chiếc với bóng trăng; hay ngắm nhìn thác nước, mê man trước một vòng
hư không(*)
Đối chiếu với Mùa xuân vĩnh cửu của Rodin, Người kéo thuyền trên sông
Volga của Repin; Hoa hướng dương của Vangogh, dù có nổi tiếng trong lịch
sử mỹ thuật nhân loại mà tác giả bài viết ghép vào “Cảm xúc Thiền”, thì thật
là gượng ép, nếu không nói là “trái khoáy”. Đó gọi là sai lầm hay lầm lẫn
phạm trù trong học thuật?
Kết thúc bài viết, tôi xin kê ra ít tư liệu biến động khó sử về khóm tượng
Mùa xuân vĩnh cửu (thực ra là Chiếc hôn, đá cẩm thạch, được tạc sau hai
năm (1886) so với Mùa xuân vĩnh cửu (1884. đồng), nhưng cũng là biến thể
của nhau, cùng đề tài tình yêu, cùng phong cách bút pháp). Tác phẩm tạc hai
thân thể nam nữ trần truồng, ôm ghì lấy nhau trong chiếc hôn đắm đuối, rạo
rực... Pho tượng là đề tài của nhiều cuộc tranh cãi kéo dài. Năm 1893 nước
Mỹ mượn trưng bày tại Chicago phải đặt ở một phòng riêng. Ai muốn xem
- phải có giấy phép. Năm 1916 nước Anh mượn trưng bày. Vì lý do “Sỗ
sàng”, phải may quần áo lót cho tượng. Năm 1936 tượng lại bày công khai ở
bảo tàng Hoàng Gia Anh. Nhưng có cảnh sát túc trực bên cạnh, sợ các thành
viên trẻ đến vừa sờ mó, vừa nhìn. Năm 1957 London vẫn còn cấm dán áp
phích quảng cáo tượng.(**)
Thiền và Phật đều chủ trương một cuộc sống thanh khiết, đạm bạc, hư vô
không bị chi phối bởi tham, sân, si mới gọi là Vô ngã, mới giải thoát, mới
chứng Ngộ. Với M ùa xuân vĩnh cửu nói về đề tài tình yêu nam nữ, đầy tính
dục thân xác, rất trần tục, sao dám gọi là “cảm xúc Thiền” vốn thanh khiết,
dù hoạ sĩ có sáng tạo trong lúc thăng hoa như tác giả viết...
Cái đẹp của hai nền văn minh Đông - Tây, âu - á sao có thể gộp chung “rọ”
mà gọi là “cảm xúc Thiền” của hội hoạ? Phải chăng tác giả đã lầm lẫn phạm
trù trong học thuật, một bệnh cần phải cảnh giác với chính mình.
(*) Thái Bá Vân. Tiếp xúc với nghệ thuật - Viện nghiên cứu Mỹ thuật Việt
Nam. 1995.
(**) Tư liệu đã dẫn
TRẦN TRÍ
Thêm tài liệu vào bộ sưu tập có sẵn:
Báo xấu
LAVA
ERROR:connection to 10.20.1.98:9315 failed (errno=111, msg=Connection refused)
ERROR:connection to 10.20.1.98:9315 failed (errno=111, msg=Connection refused)
Đang xử lý...
Thêm vào BST
Báo xấu
