CẤU TRÚC QUẦN XÃ CHÂN KHỚP BÉ (MICROARTHROPODA: ORIBATIDA, COLLEMBOLA) Ở ĐẤT LIÊN QUAN ĐẾN ĐẶC ĐIỂM THẢM CÂY TRỒNG Ở VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG, VIỆT NAM

Chia sẻ: Phung Tuyet | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

82
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Động vật chân khớp bé (Microarthropoda) ở đất gồm hai nhóm chính là ve bét (Arachnida: Acari) và bọ nhảy (Insecta: Collembola) và một số rết tơ (Chilopoda: Symphyla), côn trùng đuôi nguyên thủy, hai đuôi và ba đuôi (Insecta: Protura, Diplura, Thysanura). Tuy kích thước cơ thể nhỏ 0,1 - 0,2 đến 2,0 - 3,0 mm,

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CẤU TRÚC QUẦN XÃ CHÂN KHỚP BÉ (MICROARTHROPODA: ORIBATIDA, COLLEMBOLA) Ở ĐẤT LIÊN QUAN ĐẾN ĐẶC ĐIỂM THẢM CÂY TRỒNG Ở VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG, VIỆT NAM

C U TRÚC QU N XÃ CHÂN KH P BÉ (MICROARTHROPODA: ORIBATIDA, COLLEMBOLA) Đ T LIÊN QUAN Đ N Đ C ĐI M TH M CÂY TR NG VÙNG Đ NG B NG SÔNG H NG, VI T NAM Vũ Quang M nh, Lưu Thanh Ng c, Nguy n H i Ti n Summary Soil microarthropod community structures (Microarthropoda: Oribatida, Collembola) in relation to biotope’s type in the Red river plain, Vietnam Soil microarthropod community structures of the Red river plain, have been investigated through 11 places of 5 northern provinces, during the period of 2006-2007. The studied soil samples of 3 (5X5X10)cm , were obtained from 6 biotope’s type: natural forest, human-impacted forest, reforestation land, garden around resident land with mono- and polyannual plants, grassland, and rice field. It is recorded that the soil microarthropod population densities in the Red river plain varying from 2 2 19,330 - 20,550 ex./m to 30,660 - 37,240 ex./m , of which oribatid mites were the dominant group, occupying 40 - 50% of the total. It is found that the microarthropod community structures are very diverse and closely related to the biotope’s type, so that that they can be used as a bioindicator of changes of the plant cover, and of the soil environment. Identified were 32 oribatid species, of which 8 are first recorded from the region, and 4 are new for the Vietnamese fauna: 1. Gymnodamaeus adpressus Aoki et Fujikawa, 1971, 2. Oripoda pinicola Aoki et Ohkubo, 1974; 3. Oxyoppia clavata Aoki, 1983, and 4. Ischeloribates lanceolatus Aoki, 1984. Keywords: Microarthropod community structures, Oribatida, Collembola, biotope, bioindicator. và ký sinh trùng qua môi trư ng t. C u 1. TV N trúc qu n xã Microarthropoda, g m thành ng v t chân kh p bé ph n loài và d ng s ng, m t qu n xã, (Microarthropoda) t g m hai nhóm c i m phân b ...; có liên quan n tính chính là ve bét (Arachnida: Acari) và b ch t khí h u môi trư ng, lo i t, ki u th m nh y (Insecta: Collembola) và m t s r t tơ th c v t và cây tr ng, ch canh tác và (Chilopoda: Symphyla), côn trùng uôi phân bón... Vì th c u trúc này ư c nghiên nguyên th y, hai uôi và ba uôi (Insecta: c u nhi u như m t ch sinh h c Protura, Diplura, Thysanura). Tuy kích (Bioindicator), liên quan n c i m và thư c cơ th nh 0,1 - 0,2 n 2,0 - 3,0 mm, thay i c a môi trư ng t. nhưng v i m t có hàng nghìn con trên 1 Vi t Nam bư c u ã có m t s mét vuông m t t nên Microarthropoda, nghiên c u v m i liên h gi a c u trúc mà áng k là ve giáp (Acari: Oribatida), qu n xã Microarthropoda t v i s thay quy t nh nhi u ho t tính sinh h c quan i t nhiên và nhân tác c a h sinh thái tr ng và góp ph n nâng cao phì nhiêu t. Bài báo gi i thi u k t qu nghiên c u c a môi trư ng t. Chúng là thành ph n c u trúc qu n xã ng v t Microarthropoda áng k t o nên tính a d ng c a ng v t t, liên quan n bi n i th m th c v t c n, là nhóm mang truy n nhi u m m b nh
và cây tr ng vùng ng b ng sông H ng, Acari khác, 5.333 cá th /m2, 25,98%; mi n B c Vi t Nam. nhóm Microarthropoda khác, 3.733 cá th /m2, 8,18%; và cu i cùng là II. V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP Collembola, 3.200 cá th /m2, chi m NGHIÊN C U 15,58%. Riêng l p th m lá ph m t t r ng, trung bình có 6.000 Oribatida/m2; Trong các năm 2006 - 2007, Microarthropoda khác 2.800 cá th /m2; Microarthropoda t ư c thu t 11 i m, c a Acari khác 2.000 cá th /m2. Collembola 5 t nh vùng ng b ng sông H ng: Hà Tây, Hà không xác nh th y trong m u lá r ng, có N i, Thái Bình, Ninh Bình và Nam nh. Các th là do s lư ng m u nghiên c u chưa sinh c nh nghiên c u, tùy theo c i m th m nhi u ho c phương pháp thu chưa phù h p. th c v t và cây tr ng và m c tác ng c a Trong 32 loài Oribatida ã xác nh ư c con ngư i ư c phân thành 6 ki u: (1) R ng t vùng ng b ng sông H ng; sinh c nh t nhiên, (2) R ng nhân tác, (3) t tr ng cây r ng t nhiên có 9 loài, là (1) Rhysotritia g lâu năm, (4) Vư n quanh nhà tr ng xen cây ardua; (2) Epilohmannia cylindrica; lâu năm và ng n ngày, (5) Tr ng c và bãi (3) Eremobelba capitata; (4) Tectocepheus c hoang và (6) Ru ng canh tác lúa c n. cuspidentatus; (5) Oripoda pinicola; M u t (5 × 5 × 10) cm3 thu t l p m t 0 (6) Perxylobates brevisetus; (7) Scheloribates - 10 cm, b ng h p c t kim lo i và ư c fimbriatus; (8) Scheloribates laevigatus; l p l i 3 l n t i m i i m nghiên c u. (9) Pergalumna sp. Riêng sinh c nh r ng, ã thu thêm m u th m lá r ng, ph trên (10 × 10) cm2 m t Trong c u trúc qu n xã Microarthropoda t. M t qu n xã Microarthropoda r ng nhân tác, Oribatida cũng chi m m t ư c tính trên 1 m2 m t t. l n nh t, 9.333 cá th /m2; ti p theo là Microarthropoda khác 6.267 cá th /m2; Tách Microarthropoda và Oribatida Collembola 2.000 cá th /m2 và Acari khác b ng phương pháp ph u l c Berlese- 1.733 cá th /m2; tương ng là 48,28%, Tullgren. Riêng nhóm Oribatida, m t ph n 32,41%, 10,34% và 8,97%. Trong các m u ã ư c phân tích n loài. Phân tích nh th m lá r ng nhân tác, m t các nhóm lo i Oribatida theo h th ng c a Balogh và Balogh (1992), Ghilarov và Krivolutsky Microarthropoda xác nh ư c th p hơn so (1975), Vũ Quang M nh (2007) và các tài v i r ng t nhiên. Nhi u nh t là Acari li u liên quan. khác, 2.400 cá th /m2 tương ng chi m 31,58% t ng s lư ng; ti p n Oribatida 2.000 cá th /m2, 26,32%. Microarthropoda III. K T QU VÀ TH O LU N khác và Collembola u t m t trung 2 1. C u trúc qu n xã Microarthropoda bình v i 1.600 cá th /m , 21,05%. T r ng 6 lo i sinh c nh nghiên c u (B ng 1) nhân tác ã xác nh ư c 7 loài Oribatida: (1) Gymnodamaeus adpressus; (2) Karenella B ng 1 gi i thi u c u trúc qu n xã acuta; (3) Rostrozetes trimorphus; Microarthropoda ve giáp, ve bét khác, b (4) Scheloribates laevigatus; (5) Scheloribates nh y và chân kh p bé khác (Oribatida, pallidulus; (6) Scheloribates praeincisus; Acari khác, Collembola, Microarthropoda (7) Lamellobates palustris. khác), h sinh thái t c a các sinh c nh nghiên c u. Qua b ng ta th y, sinh c nh sinh c nh t tr ng cây g lâu năm r ng t nhiên Oribatida luôn chi m m t xác nh th y m t các nhóm ưu th , v i 8.267 cá th /m2, tương ng Microarthropoda tăng áng k . Oribatida t chi m 40,26% t ng s lư ng. Ti p theo là m t cao nh t, v i 14.400 cá th /m2, ti p
theo là Acari khác v i 6.133 cá th /m2, Oribatida ch t 5.511 cá th /m2 và chi m Collembola v i 5.600 cá th /m2 và th p nh t 14,8%, là m t r t th p so v i các nhóm là Microarthropoda khác v i 4.533 cá Microarthropoda khác cùng sinh c nh th /m2; tương ng chi m 46,96%, 20,00%, nghiên c u. Collembola là nhóm có m t 18,26% và 14,78%. Trong lo i sinh c nh này l n nh t, v i 17.200 cá th /m2 và ng th bư c u cũng ghi nh n có 7 loài Oribatida, hai là Acari khác có 11.644 cá th /m2. Các bao g m: (1) Berlesezetes auxiliaris; phân tích thành ph n loài ã phát hi n ư c (2) Tectocepheus cuspidentatus; (3) Arcoppia 9 loài Oribatida, g m: (1) Epilohmannia arcualis; (4) Perxylobates vermiseta; cylindrica; (2) Oppiela nova, (3) (5) Xylobates capucinus; (6) Rostrozetes Insculptoppia insculpta, (4) Perxylobates foveolatus; (7). Scheloribates pallidulus. brevisetus, (5) Xylobates monodactylus, sinh c nh vư n quanh nhà tr ng xen (6) Rostrozetes punctulifer, (7) Scheloribates cây lâu năm và ng n ngày, xác nh th y s laevigatus, (8) Lamellobates ocularis và sai khác rõ r t v m t c a Oribatida, so (9) Lamellobates palustris. v i các sinh c nh nghiên c u khác. B ng 1. C u trúc qu n xã Microarthropoda các sinh c nh nghiên c u c a vùng ng b ng sông H ng Nhóm chân kh p bé Microarthropoda nghiên c u Microarthropoda Sinh c nh nghiên c u Oribatida Acari khác Collembola T ng khác 1. R ng t S lư ng cá th 62 40 24 28 154 nhiên T l % 40,26 25,98 15,58 18,18 100 2 M t đ (cá th /m ) 8.267 5.333 3.200 3.733 20.533 2. R ng nhân S lư ng cá th 70 13 15 47 145 tác T l % 48,28 8,97 10,34 32,41 100 2 M t đ (cá th /m ) 9.333 1.733 2.000 6.267 19.333 3. Đ t tr ng S lư ng cá th 108 46 42 34 230 cây g lâu năm T l % 46,96 20,00 18,26 14,78 100 2 M t đ (cá th /m ) 14.400 6.133 5.600 4.533 30.666 4. Vư n quanh S lư ng cá th 124 262 387 65 838 nhà T l % 14,80 31,26 46,18 7,76 100 2 M t đ (cá th /m ) 5.511 11.644 17.200 2.889 37.244 5. Tr ng c và S lư ng cá th 615 242 236 182 1.275 bãi c hoang T l % 48,24 18,98 18,51 14,27 100 2 M t đ (cá th /m ) 16.400 6.453 6.293 4.853 33.999 6. Ru ng canh S lư ng cá th 144 33 108 9 294 tác lúa c n T l % 48,98 11,22 36,74 3,06 100 M t đ (cá th /m2) 9.600 2.200 7.200 600 19.600 Nhóm Oribatida có m t cá th tl n lư ng Microarthropoda. Acari khác và nh t sinh c nh tr ng c và bãi c hoang, so Collembola có m t x p x nhau, tương v i 5 sinh c nh nghiên c u còn l i; t ng là 6.453 và 6.293 cá th /m2. 16.400 cá th /m2, chi m 48,24% t ng s Microarthropoda khác có m t th p nh t,
v i 4.853 cá th /m2. Thành ph n loài như vư n quanh nhà tr ng cây lâu năm và Oribatida phát hi n ư c sinh c nh tr ng ng n ngày, tr ng c và bãi c hoang và t c và bãi c hoang là khá l n so v i các sinh tr ng cây g lâu năm có m t qu n xã c nh nghiên c u khác, v i 15 loài: cao, tương ng g p 37.244, 33.999 và (1) Javacarus kuehnelti, (2) Lohmannia 30.666 cá th /m2 b m t t. nhóm sinh javana, (3) Epilohmannia cylindrica, c nh r ng t nhiên, r ng nhân tác và sinh (4) Aokiella florens, (5) Oxyoppia clavata, c nh ru ng canh tác lúa c n, qu n xã ng (6) Multioppia tamdao, (7) Perxylobates v t Microarthropoda t th p hơn, tương brevisetus, (8) Ischeloribates lanceolatus, ng g p 20.553, 19.600 và 19.333 cá (9) Scheloribates fimbriatus, th /m2. V i m t r t l n, trong kho ng (10) Scheloribates laevigatus, (11) Scheloribates 19.333 - 37.244 cá th /m2, qu n xã ng v t t Microarthropoda ch c ch n óng vai trò pallidulus, (12) Scheloribates praeincisus, quan tr ng trong các ho t tính sinh h c c a (13) Lamellobates ocularis, (14) Lamellobates môi trư ng t. palustris và (15) Galumna flabellifera orientalis. Trong c u trúc m t c a qu n xã Microarthropoda t, thì Oribatida là Phân tích c u trúc qu n xã nhóm ưu th , chi m n 40 - 50% t ng s Microarthropoda sinh c nh ru ng canh lư ng, 5/6 nhóm sinh c nh nghiên c u. tác lúa c n cho th y, Oribatida có m t Chúng chi m t l là 48,98%, 48,28%, l n nh t, v i 9.600 cá th /m2; ti p theo là 48,24%, 46,96% và 40,26% t ng s lư ng Collembola v i 7.200 cá th /m2; Acari khác Microarthropoda, tương ng các sinh v i 2.200 cá th /m2; và th p nh t là c nh ru ng lúa c n, r ng nhân tác, tr ng c Microarthropoda khác, ch g p 600 cá và bãi c hoang, t tr ng cây g lâu năm th /m2. Các nhóm trên chi m t l tương và sinh c nh r ng t nhiên. M t qu n xã ng trong c u trúc nhóm Microarthropoda Oribatida t cao nh t sinh c nh tr ng c là 48,98%, 36,74%, 11,22% và 3,061%. a và bãi c hoang và sinh c nh t tr ng cây d ng thành ph n loài Oribatida sinh c nh lâu năm, tương ng g p16.400 và 14.400 cá ru ng lúa c n là r t th p, ch phát hi n ư c th /m2; t m c trung bình các sinh c nh 2 loài: (1) Epilohmannia cylindrica, ru ng lúa c n v i 9.600 cá th /m2, r ng (2) Scheloribates laevigatus. M t trong nhân tác v i 9.333 cá th /m2 và r ng t nh ng nguyên nhân ch phát hi n ư c r t nhiên v i 8.267 cá th /m2; và th p nh t ít loài Oribatida, nhi u kh năng là do sinh c nh vư n quanh nhà, v i 5.511 cá sinh c nh nghiên c u v n là ru ng lúa, th /m2, chi m 14,8% t ng s lư ng. nên thư ng b ng p nư c. Mà ph n l n M t qu n xã Collembola chi m cao các i di n Oribatida u là nhóm nh t ch 1/6 sinh c nh nghiên c u, là Microarthropoda ưa c n. vư n quanh nhà, v i 17.200 cá th /m2, t 46,18% t ng s lư ng Microarthropoda. 2. Bi n i c a c u trúc qu n xã M t này gi m d n theo th t các sinh Microarthropoda t liên quan n c c nh, t ru ng canh tác lúa c n, tr ng c và i m th m th c v t và cây tr ng (B ng 1) bãi c hoang, t tr ng cây lâu năm, r ng t nhiên; và th p nh t ghi nh n sinh c nh Phân tích t B ng 1 cho th y, nhìn r ng nhân tác, v i 2.000 cá th /m2, chi m chung qu n xã ng v t t 10,34% t ng s lư ng. Các nhóm Acari Microarthropoda mhóm sinh c nh ch u khác t m t cao nh t sinh c nh vư n nh hư ng canh tác t m c trung bình,
quanh nhà là 11.644 cá th /m2. M t Balogh et Mahunka, 1979; (24) Ischeloribates gi m d n t sinh c nh bãi c hoang, t lanceolatus Aoki, 1984; (25) Scheloribates tr ng cây lâu năm, r ng t nhiên, ru ng lúa fimbriatus Thor, 1930; (26) Scheloribates c n; và th p nh t sinh c nh r ng nhân tác, laevigatus (C. L. Koch, 1836); v i 1.733 cá th /m2. Nhóm Microarthropoda (27) Scheloribates pallidulus C. L. Koch, 1840; khác t m t cao nh t v i 6.267 cá (28) Scheloribates praeincisus Berlese, 1916; th /m2, sinh c nh r ng nhân tác; r i gi m (29) Lamellobates ocularis Jeleva et Vu, 1987; d n theo th t tr ng c hoang, t tr ng cây (30) Lamellobates palustris Hammer, 1958; lâu năm, r ng t nhiên; và th p nh t sinh (31) Galumna flabellifera orientalis Aoki, 1965; c nh ru ng lúa c n, v i 600 cá th /m2. (32) Pergalumna sp. Trong các loài Oribatida xác nh ư c, có 8 loài m i cho khu h 3. Bi n i thành ph n loài Oribatida t ng v t c a vùng ng b ng sông H ng: liên quan n c i m th m th c v t và cây tr ng G. adpressus; T. cuspidentatus; O. pinicola; O. clavata; I. insculpta; R. foveolatus; K t qu phân tích ã xác nh ư c 32 R. trimorphus; I. lanceolatus; và c bi t có loài Oribatida, trong ó có 1 loài chưa nh 4 loài m i cho khu h ng v t Vi t Nam: ư c tên (sp.) và nhi u loài phát hi n ư c (1) G. adpressus Aoki et Fujikawa, 1971; sinh c nh vùng phân b m i, c a vùng (2) O. pinicola Aoki et Ohkubo, 1974; nghiên c u. Các loài phát hi n ư c g m: (3) O. clavata Aoki, 1983 và (4) I. lanceolatus (1) Rhysotritia ardua C. L. Koch, 1841; Aoki, 1984. (2) Javacarus kuehnelti Balogh, 1961; Thành ph n loài Oribatida xác nh (3) Lohmannia javana Balogh, 1961; ư c phong phú nh t sinh c nh bãi c (4) Epilohmannia cylindrica Berlese, 1904; hoang, v i 15 loài. S lư ng loài (5) Gymnodamaeus adpressus Aoki et Oribatida gi m d n t sinh c nh r ng t Fujikawa, 1971; (6) Berlesezetes auxiliaris nhiên và vư n quanh nhà, u có 9 loài; Grandjean, 1936; (7) Eremobelba capitata n r ng nhân tác và t tr ng cây g lâu Berlese, 1912; (8) Aokiella florens Balogh năm, v i 7 loài; và th p nh t ru ng lúa et Mahunka, 1967; (9) Tectocepheus c n, v i 2 loài. cuspidentatus Knulle, 1954; (10) Oripoda pinicola Aoki et Ohkubo, 1974; (11) Oppiela IV. K T LU N nova Oudemans, 1902; (12) Oxyoppia clavata Aoki, 1983; (13) Karenella acuta Qu n xã Microarthropoda h sinh Csiszar, 1961; (14) Arcoppia arcualis thái t vùng ng b ng sông H ng có Berlese, 1913; (15) Insculptoppia insculpta m t trung bình 19.330 - 20.550 cá Paoli, 1908; (16) Multioppia tamdao th /m2 n 30.660 - 37.240 cá th /m2; Mahunka, 1988; (17) Perxylobates trong ó Oribatida chi m ưu th , v i 40 - brevisetus Mahunka, 1988; (18) Perxylobates 50% t ng s lư ng. Xác nh ư c 32 loài vermiseta Balogh et Mahunka, 1968; Oribatida, có 8 loài m i cho khu h ng (19) Xylobates capucinus Berlese, 1908; v t vùng ng b ng sông H ng; và c (20) Xylobates monodactylus Haller, 1884; bi t 4 loài m i cho khu h ng v t Vi t (21) Rostrozetes foveolatus Sellnick, 1925; Nam: (1) Gymnodamaeus adpressus Aoki (22) Rostrozetes punctulifer Balogh et et Fujikawa, 1971; (2) Oripoda pinicola Mahunka, 1979; (23) Rostrozetes trimorphus Aoki et Ohkubo, 1974; (3) Oxyoppia clavata Aoki, 1983 và (40 Ischeloribates
lanceolatus Aoki, 1984. C u trúc qu n xã bioindicator of the Forest Successions in Microarthropoda t r t a d ng và thay Vietnam. The 20th Annual International i theo c i m th m th c v t và cây Conference on Soil, Sediments and tr ng, nên nó có th ư c kh o sát như Water, Oct. 18-21, 2004, University of m t ch tiêu sinh h c ánh giá s bi n i Massachusetts Amherst, USA. c a môi trư ng t. 9 Vũ Quang M nh, guy n Xuân Lâm, 2004. C u trúc qu n xã ng v t chân TÀI LI U THAM KH O kh p bé (Microarthropoda) các ai cao khí h u Vư n Qu c gia Tam o.- 1 Franklin E. et al., 2005. Relative effects T p chí Nông nghi p và phát tri n nông of biotic factors on the compositions of thôn, N.3 (39): 409-410. soil invertebrates communities in Amazonian savanna. - Applied Soil 10 Vu Quang Manh, guyen Tri Tien, Ecology, 29(3): 259-273. 2000. Microarthropod community structures (Oribatida and Collembola) 2 Jeleva M., Vu Quang Manh, 1987. New in Tam Dao National Park, Vietnam.- J. Oribatids (Oribatida, Acari) from the Biosciences, Vol. 25 (4): 379-386. northern part of Vietnam.- Act. Zool. Bulgarica., 33: 10-18. 11 Vu Quang Manh, Jeleva M., Tsonev I., 1987. Oribatid Mites (Oribatida, Acari) 3 Krivolutsky D., 1978. Oribatid Mites as of the plain of the Red river in Vietnam. Bioindicator of Soil conditions.-“Soil - in Soil Fauna and Soil Fertility, B. R. Zoology”, T. 5, Nauka, M., 70-134 (in Striganova (Ed.), Moscow, Nauka, 601- Russ.). 604 (in Russ.). 4 oti M. et al., 2003. Diversity of soil 12 Yanoviak S. et al., 2004. Arthropod oribatid mites (Acari, Oribatei) from assemblages in vegetative vs. humic High Katanga (Congo).- Biological portions of epiphyte mats ina Conservation, 12: 767-785. neotropical cloud forest.- Pedobiologia, 5 Schinner F. et al. (Ed.), 1995. Methods 48: 51-58. in Soil Biology, Springer, Berlin, 311- 382. gư i ph n bi n: guy n Văn V n 6 Sjursea et al., 2005: Effects of long- term soil warming and fertilization on microarthropod abundances in three sub-arctic ecosystems.- Applied Soil ecology, 30(3): 148-161. 7 Tsonev I., Vu Quang Manh, 1987. Influence of some main natural and human factors on the formation of the Oribatid communities in the northern part of Vietnam.- Recent Achievements of the Bulgarian Zoology. BAS press. Sofia, 192-196. 8 Vu Quang Manh, 2004. Biodiversity of Soil Animal Community - A
T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam 7