Chìa khóa giúp làm tốt phần đọc hiểu văn bản trong đề thi Ngữ văn THPT Quốc gia

CHÌA KHÓA GIÚP LÀM TỐT PHẦN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TRONG<br /> ĐỀ THI NGỮ VĂN THPT QUỐC GIA<br /> Bắt đầu từ năm 2014, đề thi môn Ngữ văn có sự thay đổi mạnh mẽ với cả hai phần: đọc hiểu và<br /> làm văn. Phần đọc hiểu văn bản là điểm mới nhất của đề thi môn Ngữ văn. Đề thi THPT quốc gia môn<br /> Văn 2016 theo thông tin chính thức của Bộ giáo dục là sẽ tương tự giống cấu trúc đề thi năm 2015. Do<br /> vậy chúng ta cùng phân tích kỹ cấu trúc đề thi 2015 và dựa theo thông tin lưu ý thêm về cấu trúc đề thi<br /> 2016 nói chung của Bộ sẽ nắm được phương pháp làm bài đúng yêu cầu, đạt hiệu quả cao.<br /> I. Những điều cần lưu ý về cấu trúc đề thi đại học môn Ngữ văn từ năm 2010 – 2015:<br /> Đề thi đại học từ năm 2010 đến 2015 chủ yếu tập trung ở lớp 12. Tuy nhiên, nói một cách chính<br /> xác, nội dung lớp 10, lớp 11 vẫn thường xuyên xuất hiện trong đề thi đại học, vì thế không nên lơ là<br /> kiến thức cũ.<br /> Từ năm 2014, đề thi đại học môn Ngữ văn năm nay có sự thay đổi lớn nhất về cấu trúc và nội<br /> dung. Đề thi không còn phần tự chọn. Câu 1 (2 điểm) chuyển từ câu hỏi tái hiện kiến thức văn học<br /> trong chương trình học thành câu đọc – hiểu một đoạn ngữ liệu. Năm 2014, ngữ liệu không có trong<br /> chương trình học chính khoá, cả hai ngữ liệu trong đề khối C và khối D đều được lấy từ phần Đọc<br /> thêm trong SGK Ngữ văn 12. Đến năm 2015, ngữ liệu đọc hiểu là những văn bản hoàn toàn mới mẻ,<br /> không có trong SGK nữa. Phần này gồm 2 văn bản, một văn bản thơ và một văn bản văn xuôi, mỗi<br /> văn bản sẽ có 4 ý hỏi, nâng tổng điểm của cả phần này lên 3 điểm, các ý được chia nhỏ đến 0,25 điểm.<br /> Phần nghị luận xã hội và nghị luận văn học vẫn được giữ nguyên trong cấu trúc đề thi các năm<br /> 2014 và 2015. Phần nghị luận xã hội vẫn chiếm 3 điểm còn nghị luận văn học năm 2015 chỉ còn 4<br /> điểm thay vì 5 điểm như các năm trước.<br /> Năm 2014, chúng ta vẫn có 2 kì thi riêng – thi tốt nghiệp và thi đại học, do đó, đề Văn vẫn có sự<br /> phân chia theo khối C và D. Tuy nhiên trong mỗi đề, không còn phân biệt chương trình chuẩn và nâng<br /> cao ở câu 3 nữa mà chỉ có một câu hỏi duy nhất, chung cho tất cả thí sinh. Năm 2015, chỉ còn một kì<br /> thi duy nhất vừa để xét tốt nghiệp vừa xét tuyển ĐH, CĐ nên chỉ còn một đề thi duy nhất và không có<br /> sự phân biệt giữa các khối thi. Sau đây là tổng hợp về cấu trúc đề thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn<br /> sắp tới:<br /> <br /> Câu hỏi<br /> <br /> Đọc - hiểu<br /> <br /> Mức độ<br /> yêu cầu<br /> <br /> Phân tích, đánh giá<br /> <br /> Bao gồm<br /> Phần đọc – hiểu trước hết đòi hỏi học sinh phải nắm vững các kiến thức về phần Tiếng Việt trong chương<br /> các ý hỏi<br /> trình Ngữ văn THCS và THPT (về các biện pháp tu từ, các phương thức biểu đạt, phong cách chức năng<br /> từ dễ đến<br /> ngôn ngữ, các kiểu câu và liên kết câu, liên kết đoạn văn trong văn bản, các thao tác lập luận,…).<br /> khó.<br /> Các ý hỏi phân hóa học sinh thường ở dạng trình bày cảm nhận của bản thân về thái độ của tác giả văn bản<br /> hay suy nghĩ về vấn đề được đặt ra trong văn bản.<br /> Từ năm 2010 - 2015, Nghị luận xã hội là câu hỏi chiếm 3 điểm trong đề thi đại học môn Ngữ văn.<br /> Nghị luận xã hội thường ra theo 3 dạng:<br /> - Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.<br /> - Nghị luận về một hiện tượng xã hội.<br /> - Nghị luận về một vấn đề trong tác phẩm văn học.<br /> Các vấn đề cần nghị luận thường được đưa ra bởi một câu nói, nhận định, nhận xét...<br /> <br /> Trung<br /> Nghị luận xã bình,<br /> Tương<br /> hội<br /> đối khó<br /> <br /> Dạng bài Nghị luận xã hội thường yêu cầu học sinh ở 3 mức độ tư duy:<br /> - Mức độ thông hiểu: Giải thích được ý kiến, nhận định.<br /> - Mức độ vận dụng: Bàn luận, đánh giá ý kiến (đưa ra quan điểm cá nhân với vấn đề cần nghị luận và bảo<br /> vệ, dẫn chứng được quan điểm đó).<br /> - Mức độ vận dụng cao: Rút ra bài học từ vấn đề cần nghị luận.<br /> Gợi ý dàn ý bài văn nghị luận xã hội<br /> Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn vấn đề cần bàn luận.<br /> Thân bài:<br /> - Trả lời câu hỏi “là gì”: Giải thích khái niệm (nếu có). Phần này có thể giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng...<br /> tùy theo từng vấn đề.<br /> - Trả lời câu hỏi “như thế nào”: Nêu biểu hiện của vấn đề trong cuộc sống, trong văn chương<br /> <br /> - Trả lời câu hỏi “vì sao”: Lí giải nguyên nhân vấn đề, hiện tượng hay phẩm chất...<br /> - Bàn luận về vấn đề, đánh giá phẩm chất, hiện tượng...; đặt ra một số câu hỏi lật ngược lại vấn đề, nhìn<br /> vấn đề sâu hơn ở nhiều góc độ... Ví dụ: hiện tượng/ phẩm chất/ ý kiến ấy có luôn đúng/sai/tốt/xấu?<br /> - Rút ra bài học về nhận thức và hành động cho bản thân. Phần này cần viết chân thành, trung thực, tránh<br /> khuôn sáo, cứng nhắc.<br /> Kết bài: Tóm lại vấn đề cần bàn luận.<br /> Nghị luận văn học là câu hỏi chiếm nhiều điểm nhất trong đề thi đại học. Đây cũng là nội dung kiến thức<br /> yêu cầu cao nhất, nhằm kiểm tra khả năng phân tích, tổng hợp và tư duy khoa học, khả năng diễn đạt và<br /> cảm thụ văn học của học sinh.<br /> Nghị luận văn học thường được ra dưới dạng bài phân tích, bình luận, cảm nhận về một tác phẩm văn<br /> học, nhân vật trong tác phẩm, tình huống truyện, đoạn thơ...<br /> <br /> Nghị luận<br /> văn học<br /> <br /> Nghị luận văn học yêu cầu học sinh tư duy ở cả 4 mức độ nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao.<br /> Trong đó:<br /> Đánh giá - Mức độ nhận biết: Trình bày sơ lược về tác phẩm, tác giả.<br /> học sinh - Mức độ thông hiểu, vận dụng: Phân tích nội dung, diễn biến của tình huống truyện, ý nghĩa của tình<br /> ở nhiều huống hoặc phân tích đoạn thơ hoặc phân tích nhân vật...<br /> mức độ - Mức độ vận dụng cao: Rút ra bài học nhận thức và hành động hoặc đánh giá chung về vấn đề cần nghị<br /> từ dễ đến luận.<br /> khó.<br /> Khi làm bài nghị luận văn học, trước tiên, học sinh nên hình thành một dàn ý, xác định hướng triển khai<br /> các luận điểm, luận cứ trong bài; dàn ý ấy có thể thay đổi trong quá trình làm bài, nhưng việc xác định và<br /> thay đổi ấy cũng sẽ giúp các em có một bài làm mạch lạc, tránh lan man. cần tránh việc biến phân tích thơ<br /> thành diễn xuôi và phân tích văn xuôi thành kể chuyện, các em cần lưu ý các yếu tố hình thức trong thơ để<br /> tìm ra nội dung cảm xúc gửi gắm trong từng yếu tố như vần, thanh, nhịp điệu, các biện pháp tu từ, các từ<br /> ngữ, hình ảnh...; còn trong văn xuôi tự sự, cần phân tích ý nghĩa các chi tiết, từ nhân vật với ngoại hình, cử<br /> chỉ, hành động, lời đối thoại, độc thoại đến các chi tiết liên quan đến nghệ thuật trần thuật, điểm nhìn,<br /> nghệ thuật xây dựng tình huống... Tuyệt đối tránh ngôn ngữ kể, ví dụ như: một hôm, giữa lúc ấy, sau đó<br /> thì…<br /> <br /> Ngoài những phân tích cấu trúc đề thi đại học các năm, các em cần nắm bắt định hướng Bộ giáo<br /> dục khi ra đề. Dựa vào những yêu cầu trên, các em có cách phân tích và làm bài hiệu quả.<br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> Học sinh cần trình bày rõ ràng rạch mạch và đủ ý và cần mở rộng gắn với thực tiễn cuộc sống:<br /> Với thang điểm 10, bài làm được chấm đến 0,25, lúc đó thang điểm được chia thành nhỏ. Do<br /> đó học sinh lưu ý cần trình bày rõ rành đủ ý lối văn mạch lạc và cần sáng tạo.<br /> Đề thi Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí đã được ra theo hướng mở để khắc phục tình trạng bắt học sinh<br /> học thuộc lòng, đồng thời huy động kiến thức tổng hợp, liên môn và vốn sống của học sinh vào<br /> việc làm bài (chẳng hạn, trong đề thi Ngữ văn có kiến thức về Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công<br /> dân...) vì vậy thường xuyên độc thêm sách báo kiến thức bên ngoài, đặc biệt những vấn đề<br /> đang diễn ra trong cuộc sống hàng ngày. Do đây là câu hỏi khá tự do, không có bài học sẵn<br /> trong sách, đòi hỏi tính chủ động rất cao ở học sinh, nên tiếp xúc với câu hỏi thuộc dạng này,<br /> học sinh phải rất linh hoạt và chủ động, phải thể hiện được những chính kiến của mình trước<br /> một vấn đề (chẳng hạn: niềm tin, sự trung thực, vẻ đẹp tâm hồn, thái độ sống…) câu hỏi nêu ra,<br /> phải có sự sáng tạo.<br /> Trong đề thi các năm luôn có một câu Nghị luận xã hội (3 điểm). Để giải quyết tốt các bài văn<br /> Nghị luận xã hội, ngoài kiến thức được học trong nhà trường, học sinh còn phải tăng cường<br /> kiến thức bên ngoài, trên sách báo, trong cuộc sống, đặc biệt những vấn đề đang diễn ra trong<br /> cuộc sống hàng ngày. Do đây là câu hỏi khá tự do, không có bài học sẵn trong sách, đòi hỏi<br /> tính chủ động rất cao ở học sinh, nên tiếp xúc với câu hỏi thuộc dạng này, học sinh phải rất linh<br /> hoạt và chủ động, phải thể hiện được những chính kiến của mình trước một vấn đề (chẳng hạn:<br /> niềm tin, sự trung thực, vẻ đẹp tâm hồn, thái độ sống…) câu hỏi nêu ra, phải có sự sáng tạo.<br /> <br /> II. Tham khảo đề thi của các năm trước<br /> Để nắm được cấu trúc đề thi đại học môn Ngữ văn từ năm 2010 - 2015, học sinh tham khảo phân bổ đề thi 6 năm qua bảng sau:<br /> PHÂN BỐ TRONG ĐỀ THI MÔN NGỮ VĂN TỪ NĂM 2010 – 2014<br /> Năm<br /> Câu hỏi<br /> 2010<br /> 2011<br /> 2012<br /> 2013<br /> 2014<br /> Trong truyện<br /> Trong phần mở đầu Trong tác phẩmAi đã ngắn Hai đứa trẻ<br /> Tái hiện kiến<br /> bản Tuyên ngôn đặt tên cho dòng<br /> của Thạch Lam, ấn<br /> thức văn<br /> Sự đa dạng mà<br /> học(bao gồm<br /> độc lập, Chủ tịch song?, Hoàng Phủ tượng của nhân vật<br /> thống nhất<br /> kiến thức về tác<br /> Hồ Chí Minh đã<br /> Ngọc Tường đã ví vẻ Liên về Hà Nội có<br /> của phong cách<br /> giả, tác phẩm,<br /> trích dẫn những<br /> đẹp dòng sông này những nét nổi bật<br /> nghệ thuật Hồ<br /> giai đoạn văn<br /> bảng tuyên ngôn<br /> với hình ảnh 2 người nào? Hình ảnh Hà<br /> Chí Minh<br /> học, chi tiết<br /> nào? Việc trích dẫn phụ nữ. Ý nghĩa của nội có ý nghĩa gì<br /> văn học...)<br /> đó có ý nghĩa gì? những hình ảnh ấy. đối với tâm hồn<br /> Liên?<br /> <br /> Đọc - hiểu(đối<br /> với năm 2014<br /> & 2015)<br /> <br /> Nghị luận xã<br /> hội<br /> <br /> 2015<br /> <br /> - Hát về một hòn<br /> đảo (Trần Đăng<br /> - Đất nước (Nguyễn<br /> Khoa)<br /> Đình Thi)<br /> - Nguồn gốc sâu<br /> xa của hiểm họa<br /> (Sách Bài tập Ngữ<br /> văn 12 – Tập một)<br /> Như một thứ a-xit Biết tự hào về bản Kẻ cơ hội thì nôn<br /> Nhà nghiên cứu<br /> Kẻ mạnh không phải Việc rèn luyện kĩ<br /> vô hình, thói vô thân là cần thiết<br /> nóng tạo ra thành<br /> Trần Đình Hượu có là kẻ giẫm lên vai kẻ năng sống cũng<br /> cần thiết như việc<br /> trách nhiệm ở mỗi nhưng biết xấu hổ tích, người chân<br /> nêu một nhận xét khác để thỏa mãn<br /> cá nhân có thể ăn còn quan trọng<br /> chính thì kiên nhẫn về lối sống của<br /> lòng ích kì. Kẻ mạnh tích lũy kiến thức.<br /> mòn cả một xã<br /> hơn.<br /> lập nên thành tựu.<br /> người Việt Nam<br /> chính là kẻ giúp đỡ<br /> hội.<br /> truyền<br /> kẻ khác trên đôi vai Bày tỏ suy nghĩ<br /> Hãy viết một bài<br /> Hãy viết một bài văn thống: Không ca<br /> mình.<br /> của anh/chị về<br /> - Đò Lèn (Nguyễn<br /> Duy)<br /> <br />