Chiến lược phòng chống hành vi tự tử - Một trong những nguyên nhân chủ yếu của các trường hợp ngộ độc nặng (Strategies For Suicide Prevention - Suicide – One Of Main Causes Of Severe Intoxication)

Chia sẻ: Sunshine_3 Sunshine_3 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hμnh vi tự tử lμ một bi kịch của gia đình vμ của chính từng cá thể, nó gây ra những những tổn thất nặng nề cho ng−ời thân vμ cộng đồng xung quanh. Trên phạm vi toμn cầu, tỷ lệ tự tử vẫn đang tiếp tục tăng trong hơn 45 năm gần đây vμ số ng−ời chết do tự tử cũng tăng lên. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã thống kê tỷ lệ vμ số ng−ời chết trong năm 2000 do tự tử ở những n−ớc có tham gia vμo hệ thống giám sát tự tử trên toμn cầu...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chiến lược phòng chống hành vi tự tử - Một trong những nguyên nhân chủ yếu của các trường hợp ngộ độc nặng (Strategies For Suicide Prevention - Suicide – One Of Main Causes Of Severe Intoxication)

TCNCYH 19 (3) - 2002 ChiÕn l−îc phßng chèng hµnh vi tù tö Tù tö mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña c¸c tr−êng hîp ngé ®éc nÆng Strategies for suicide prevention Suicide – one of main causes of severe intoxication NguyÔn V¨n T−êng, TrÇn ThÞ Thanh H−¬ng I. Mét sè ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc Trªn ph¹m vi toµn cÇu, tû lÖ tù tö vÉn ®ang cña tù tö tiÕp tôc t¨ng trong h¬n 45 n¨m gÇn ®©y vµ sè ng−êi chÕt do tù tö còng t¨ng lªn. Hµnh vi tù tö lµ mét bi kÞch cña gia ®×nh vµ cña chÝnh tõng c¸ thÓ, nã g©y ra nh÷ng nh÷ng Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (WHO) ®· thèng kª tû tæn thÊt nÆng nÒ cho ng−êi th©n vµ céng ®ång lÖ vµ sè ng−êi chÕt trong n¨m 2000 do tù tö ë xung quanh. nh÷ng n−íc cã tham gia vµo hÖ thèng gi¸m s¸t tù tö trªn toµn cÇu. Sè liÖu ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng d−íi ®©y: B¶ng 1: Nh÷ng quèc gia ®øng hµng ®Çu vÒ sè ng−êi chÕt do tù tö trong n¨m 2000 Quèc gia Sè ng−êi do tù tö Tû lÖ /100.000 XÕp thø h¹ng theo tû lÖ d©n chÕt /100.000 d©n Trung Quèc 190,000 16,1 24 Ên §é 87,000 9,7 45 Nga 52,500 37,6 3 Mü 31,000 11,9 38 NhËt 20,000 16,8 23 §øc 12,500 15,8 25 Ph¸p 11,600 20,7 14 Ukraina 11,000 22,6 11 Brasil 5,400 3,5 71 Sri Lanka 5,400 31,0 7 Dùa trªn sè liÖu cña c¸c n−íc trong hÖ thèng tæ chøc gi¸m s¸t tù tö, Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi ®· thiÕt lËp ®−îc b¶n ®å vÒ tû lÖ tù tö trªn thÕ giíi.
TCNCYH 19 (3) - 2002 B¶n ®å 1: Tû lÖ tù tö trªn 100.000 d©n (®Õn th¸ng 3/2002) Tû lÖ tù tö theo giíi ë c¸c thêi ®iÓm 1950 – 1995 vµ dù b¸o n¨m 2020 ®−îc tr×nh bµy trong biÓu ®å d−íi ®©y: BiÓu ®å 2: Tû lÖ tù tö theo b¸o c¸o cña c¸c n−íc, sè liÖu (1950-1995) vµ dù kiÕn (2020) Sè ng−êi chÕt do tù tö theo sè liÖu b¸o c¸o n¨m 1995 lµ 900.000 ng−êi, dù b¸o n¨m 2020 lµ 1,53 triÖu ng−êi. Tû lÖ tù tö cña nam giíi gÊp 3 lÇn n÷ giíi.
TCNCYH 19 (3) - 2002 Ph©n bè tû lÖ tù tö theo tuæi vµ giíi (trªn 100.000 d©n) cña n¨m 1995 ®−îc WHO ®−a ra nh− sau: BiÓu ®å 3: Ph©n bè tû lÖ tù tö theo nhãm tuæi vµ giíi Cã sù thay ®æi tû lÖ tù tö theo løa tuæi ë thêi ®iÓm 1950 so víi thêi ®iÓm 1998. Sè liÖu cho thÊy tû lÖ tù tö ë løa tuæi trÎ 5 – 44 tuæi t¨ng. BiÓu ®å 4: Thay ®æi tû lÖ tù tö theo nhãm tuæi gi÷a n¨m 1950 vµ 1998
TCNCYH 19 (3) - 2002 II. C¸c yÕu tè nguy c¬ dÉn ®Õn tù hung d÷ còng cã liªn quan víi tù tö. C¸c biÓu hiÖn lo ©u, hèt ho¶ng, thiÕu tù tin, cã nhiÒu sù tö vµ c¸c yÕu tè b¶o vÖ chèng viÖc ¸m ¶nh Ðp buéc ®Òu cã liªn quan ®Õn tù tö. l¹i hµnh vi tù tö * C¸c bÖnh cã tæn th−¬ng thùc thÓ: 1. C¸c yÕu tè nguy c¬ Nguy c¬ tù tö t¨ng lªn trong c¸c ®èi t−îng C¸c yÕu tè nguy c¬ dÉn ®Õn tù tö rÊt kh¸c m¾c bÖnh m¹n tÝnh, c¸c bÖnh cã tiªn l−îng xÊu nhau, thay ®æi tõ ch©u lôc nµy ®Õn ch©u lôc hoÆc c¸c tæn th−¬ng g©y tµn tËt. kh¸c, tõ nø¬c nµy ®Õn n−íc kh¸c. Nã tuú thuéc Thuéc nhãm yÕu tè nguy c¬ nµy chóng ta cã vµo ®Æc ®iÓm v¨n ho¸, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña thÓ kÓ ra rÊt nhiÒu nh− c¸c rèi lo¹n thÇn kinh, mçi n−íc. bÖnh ung th−… Ph¸t hiÖn vµ kiÓm so¸t c¸c yÕu tè nguy c¬ lµ * C¸c yÕu tè vÒ x∙ héi vµ m«i tr−êng mét b−íc quan träng trong phßng chèng tù tö. Tù tö lµ mét hµnh vi mang tÝnh c¸ nh©n C¸c nghiªn cøu ®· ph©n tÝch vµ tæng kÕt nh−ng nã x¶y ra trong mét bèi c¶nh x· héi ®· thµnh 4 nhãm yÕu tè nguy c¬ dÉn ®Õn hµnh vi tù cã s½n vµ bÞ chi phèi nh− vÊn ®Ò vÒ nh©n khÈu, tö bao gåm: giíi, tuæi, t×nh tr¹ng h«n nh©n, nghÒ nghiÖp, n¬i C¸c rèi lo¹n vµ tæn th−¬ng t©m thÇn ë, di c−, c«ng b»ng trong cuéc sèng, sù s½n cã C¸c rèi lo¹n vÒ nh©n c¸ch c¸c ph−¬ng tiÖn tù tö, cã tiÒn sö do¹ tù tö… C¸c bÖnh g©y tæn th−¬ng thùc thÓ 2. C¸c yÕu tè b¶o vÖ C¸c yÕu tè v¨n ho¸, x· héi vµ m«i tr−êng Bªn c¹nh c¸c yÕu tè nguy c¬ dÉn ®Õn tù tö * Mèi liªn quan gi÷a tù tö vµ c¸c rèi lo¹n th× cßn cã c¸c yÕu tè ®−îc gäi lµ c¸c yÕu tè b¶o vÒ t©m thÇn: vÖ. C¸c yÕu tè nµy sÏ gãp phÇn quan träng vµo ë c¸c n−íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn cã viÖc chèng l¹i hµnh vi tù tö tíi 80-100% c¸c ca tö vong do tù tö ®Òu cã c¸c C¸c yÕu tè b¶o vÖ bao gåm: mÉu gia ®×nh, rèi lo¹n vÒ t©m thÇn. C¸c rèi lo¹n nµy cã thÓ nhËn thøc vµ nh©n c¸ch, c¸c yÕu tè vÒ v¨n ho¸ ph¸t hiÖn ®−îc nÕu bÖnh nh©n ®−îc kh¸m x· héi, c¸c yÕu tè vÒ m«i tr−êng nh− chÕ ®é chuyªn khoa vÒ t©m thÇn. dinh d−ìng, luyÖn tËp, kh«ng hót thuèc… Mét sè rèi lo¹n t©m thÇn chñ yÕu th−êng gÆp M« h×nh vÒ c¸c yÕu tè nguy c¬ vµ c¸c yÕu tè vÉn ®−îc ph¸t hiÖn ®Ó ng¨n chÆn hµnh vi tù tö, b¶o vÖ trong qu¸ tr×nh dÉn ®Õn hµnh vi tù tö ®· gåm:trÇm c¶m, nghiÖn r−îu, t©m thÇn ph©n liÖt ®−îc Danuta Wasserman m« t¶ nh− sau: * C¸c rèi lo¹n vÒ nh©n c¸ch: C¸c rèi lo¹n vÒ nh©n c¸ch cã liªn quan ®Õn tù tö, th−êng ë ranh giíi gi÷a b×nh th−êng vµ bÊt th−êng. Mét sè tÝnh c¸ch c¸ch bèc ®ång vµ
TCNCYH 19 (3) - 2002 III. C¸c yÕu tè nguy ¬ Xu Stress h−íng di truyÒn Cã vÊn B¹o lùc NghÌo C¸c L¹m BÖnh hoÆc do ®Ò trong hoÆc do ®èi, thÊt bÖnh dông m¹n stress c¸c mèi khñng nghiÖp, t©m r−îu, tÝnh ho¶ng Tæn quan hÖ stress do Ly dÞ, li th©n, C¸c vÊn Khñng ho¶ng do Sù t¸i ph¸t, thÇn ma tuý t©m lý th−¬ng x· héi khñng ho¶ng trong ®Ò vÒ c¸c sù kiÖn ®Æc trÇm träng tíi lßng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ biÖt trong cuéc cña bÖnh tËt tù kiªu sèng Tù Hµnh vi Nãi vÒ ý ®Þnh tù tö cã thÓ Nãi vÒ ý Do ®−îc quan cøu s¸t sèng Hµnh vi kh«ng quan Mong NhiÌu khi ý ®Þnh tù chÕt s¸t ý nghÜ tù 1. KiÓu nhËn thøc vµ tÝnh c¸ch 3. C¸c yÕu tè v¨n ho¸,x· hét * ý thøc ®−îc gi¸ trÞ b¶n th©n 2. Quan hÖ trong 4. C¸c yªu tè m«i * ThÝch nghi víi c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ * Tù tin vµo b¶n th©n vµ lu«n cÇu gia ®×nh vµ truyÒn thèng tr−êng tiÕn * Cã mèi quan hÖ tèt víi * Cã mèi quan hÖ tèt víi b¹n bÌ, * ChÕ ®é ¨n uèng hîp lý * T×m kiÕm sù gióp ®ì khi gÆp khã nh÷ng ng−êi trong gia ®ång nghiÖp, hµng xãm * ChÕ ®é ngñ thÝch hîp kh¨n ®×nh * NhËn sù hç trî cña mäi ng−êi * LuyÖn tËp thÓ dôc thÓ * T×m kiÕm lêi khuyªn khi cã * NhËn ®−îc sù hç trî tõ * Lùa chän b¹n bÌ thÝch hîp thao quyÕt ®Þnh quan träng gia ®×nh * Tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi * Kh«ng hót thuèc * Häc hái kinh nghiÖm cña ng−êi * Giµnh sù quan t©m cho * ý thøc ®−îc môc ®Ých cuéc sèng kh¸c cha mÑ cña b¶n th©n * Cã kh¶ n¨ng giao tiÕp C¸c yÕu tè b¶o vÖ M« h×nh vÒ c¸c yÕu tè nguy c¬ vµ b¶o vÖ trong qu¸ tr×nh dÉn ®Õn hµnh vi tù tö cña Danuta Wasserrma
TCNCYH 19 (3) - 2002 IV. C¸c ph−¬ng thøc tù tö Tæ chøc y tÕ thÕ giíi khuyÕn c¸o c¸c quèc gia tham gia trong mét ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu C¸c nghiªn cøu cho thÊy ®èi t−îng cã thÓ sö can thiÖp ®a quèc gia vÒ hµnh vi tù tö (SUPRE- dông nhiÒu ph−¬ng thøc tù tö. ViÖc nghiªn cøu MISS). ph©n tÝch c¸c ph−¬ng thøc tù tö còng sÏ gióp cho chóng ta cã nh÷ng gi¶i ph¸p can thiÖp dù Néi dung cña ch−¬ng tr×nh gåm: phßng tù tö tèt h¬n. Cã thÓ thèng kª c¸c Nghiªn cøu can thiÖp: ®¸nh gi¸ c¸c ph−¬ng ph−¬ng tiÖn chÝnh ®−îc sö dông ®Ó tù tö lµ: ph¸p ®iÒu trÞ a) Thuèc vµ ho¸ chÊt ®éc (thuèc ngñ, thuèc §iÒu tra céng ®ång: nhËn biÕt c¸c ý t−ëng trõ s©u, thuèc diÖt chuét…) vµ hµnh vi tù s¸t ë møc céng ®ång b) C¸c lo¹i h¬i, khÝ ®éc (gas sö dông trong YÕu tæ bÈm sinh vÒ sinh häc (gen): nhËn ra sinh ho¹t) c¸c yÕu tè sinh häc,®Æc biÖt lµ ph©n tÝch DNA c) C¸c dông cô cã thÓ g©y th−¬ng tÝch vµ Nh÷ng can thiÖp cã hiÖu qu¶ cho viÖc g©y chÕt ng−êi (dao, sóng, d©y treo, c¸c vËt phßng chèng hµnh vi tù s¸t s¾c…) §iÒu trÞ t©m thÇn (vÝ dô: trÇm c¶m, l¹m d) C¸c ph−¬ng thøc tù tö kh¸c dông r−îu, t©m thÇn ph©n liÖt) Trong sè 4 nhãm nªu trªn , nhãm a) vµ b) lµ KiÓm so¸t ®éc chÊt (vÝ dô: thuèc trõ s©u, 2 nhãm cã thÓ g©y ngé ®éc nÆng hoÆc rÊt nÆng, thuèc diÖt cá, thuèc y tÕ) thËm chÝ cã thÓ g©y tö vong rÊt nhanh chãng. KiÓm so¸t gas (gas dïng cho xe h¬i, gas Hai nhãm nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i cã kiÕn sinh ho¹t) thøc vÒ chèng ®éc, cã ph¸c ®å ®iÒu trÞ ®óng vµ KiÓm so¸t sóng tÝch cùc cho mçi nhãm ngé ®éc míi cã thÓ cøu B¸o c¸o qua c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng tho¸t ®−îc ®èi t−îng. cã thÓ. Sö dông thuèc vµ ho¸ chÊt ®éc ®Ó tù tö lµ C¸c ho¹t ®éng cña ch−¬ng tr×nh ph−¬ng thøc phæ biÕn nhÊt ®èi víi c¸c ®èi t−îng tù tö ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ sö dông Gi¸m s¸t tû lÖ tö vong do tù s¸t thuèc ngñ, thuèc trõ s©u vµ thuèc diÖt chuét. Hç trî kü thuËt cho c¸c quèc gia NÕu chóng ta phßng chèng tù tö ®¹t hiÖu qu¶ C¸c héi th¶o quèc gia vµ trong khu vùc tèt th× sÏ h¹n chÕ ®−îc rÊt nhiÒu c¸c tr−êng hîp §Ò ra c¸c h−íng dÉn chung ngé ®éc do thuèc, ho¸ chÊt ®éc vµ h¬i khÝ ®éc. T¨ng ý thøc vµ sù nhËn biÕt c¸c yÕu tè nguy §©y còng chÝnh lµ mèi liªn quan chÆt chÏ gi÷a c¬ chiÕn l−îc phßng chèng hµnh vi tù tö vµ chiÕn l−îc phßng chèng ®éc. Nghiªn cøu can thiÖp ®a quèc gia (SUPRE- MISS) V. ChiÕn l−îc phßng chèng hµnh §©y còng lµ c¸c ho¹t ®éng ®ang ®−îc thùc vi tù tö hiÖn ë nh÷ng quèc gia tham gia vµo hÖ thèng Môc tiªu lµ lµm gi¶m tû lÖ m¾c vµ tû lÖ tö gi¸m s¸t tù tö. vong do hµnh vi tù tö, liªn kÕt c¸c quèc gia vµ C¸c ho¹t ®éng quèc gia cho phßng chèng céng ®ång cïng hµnh ®éng v× cuéc sèng h¹nh hµnh vi tù s¸t phóc cña con ng−êi. T¨ng sù nhËn thøc vÒ hµnh vi tù s¸t §Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu cña chiÕn l−îc phßng chèng hµnh vi tù tö chóng ta cÇn thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p can thiÖp cã hiÖu qu¶ mµ
TCNCYH 19 (3) - 2002 Hç trî vµ ®iÒu trÞ quÈn thÓ cã nguy c¬ (tuæi c¸ch gióp hä v−ît qua nh÷ng rèi lo¹n nµy ®Ó vÞ thµnh niªn, ng−êi giµ, nh÷ng bÖnh nh©n trÇm trë vÒ cuéc sèng b×nh th−êng, t¹o dùng mét c¶m). cuéc sèng gia ®×nh vµ mét céng ®ång lµnh Gi¶m ý nghÜa cã gi¸ trÞ cña viÖc tù s¸t m¹nh, h¹nh phóc. Hç trî cho viÖc gi¸m s¸t hµnh vi tù s¸t (c¸c Trong qu¸ tr×nh héi nhËp toµn cÇu tham gia nhãm tù gióp ®ì) vµo hÖ thèng gi¸m s¸t hµnh vi tù tö cña Tæ chøc y tÕ thÕ giíi lµ cÇn thiÕt. ViÖc nµy ®ßi hái §µo t¹o nh©n viªn ch¨m sãc søc khoÎ ban sù tham gia cña nhiÒu chuyªn ngµnh nh− chèng ®Çu (c¸c nh©n viªn x· héi vµ ch¨m sãc y tÕ, ®éc, håi søc cÊp cøu, t©m thÇn vµ c¸c ngµnh c¶nh s¸t...) khoa häc y häc kh¸c, ®ång thêi nã còng ®ßi hái Mét sè nguån tµi liÖu gióp cho viÖc phßng sù tham gia cña c¸c céng ®ång d©n cña toµn x· chèng hµnh vi tù s¸t héi. Tµi liÖu cho b¸c sü ®a khoa Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu cho nh÷ng ng−êi lµm nghÒ truyÒn 1. Danuta Wasserman (2001), Suicide – An th«ng unnecessary death, Martin Dunitz. 7, 20. Tµi liÖu cho gi¸o viªn vµ c¸c nh©n viªn ë 2. WHO (2000), Fact and Figure, 1-10. tr−êng häc 3. WHO (2000), Preventing suicide: a Tµi liÖu cho nh©n viªn ch¨m sãc søc khoÎ resource for teachers and other school staff. ban ®Çu 4. WHO (2000), Preventing suicide: a Tµi liÖu cho nh©n viªn trong c¸c nhµ tï resource for prison officers. Lµm thÕ nµo ®Ó b¾t ®Çu thiÕt lËp nhãm 5. WHO (2000), Preventing suicide: how to nh÷ng ng−êi sèng sãt. start a survivous group. VI. KÕt luËn 6. WHO (2000), Preventing suicide: a ChiÕn l−îc phßng chèng hµnh vi tù tö cã resource for general physicians. mèi liªn quan chÆt chÏ víi viÖc phßng chèng WHO (2000), Preventing suicide: a ngé ®éc, ®ång thêi nã còng liªn quan ®Õn lÜnh resource for media professionals. vùc søc khoÎ t©m thÇn. Phßng chèng hµnh vi tù tö cã hiÖu qu¶ chÝnh lµ ®· ch¨m sãc cho nh÷ng ®èi t−îng cã nh÷ng rèi lo¹n vÒ t©m thÇn, rèi lo¹n vÒ nh©n