Chủ quyền của Việt Nam ở Trường Sa trong các thế kỷ XVII, XVIII, XIX

CHÙ QUYÈN CÙA VIÈT NAM Ò TRlTÒNG SA<br /> TRONG CÀC THÈ KY XVII, XVIII, XIX<br /> <br /> Nguyin Quang Ngpc'<br /> <br /> <br /> 1. Cùng vói Hoàng Sa, Trudng Sa là ngu truòng truyèn thóng cùa cu dàn<br /> Sa Huynh, Chàmpa<br /> /./. Ljch su Viét Nam dugc md diu bang sy ra ddi cùa ba vuomg qudc ed dai<br /> diu tién là là nude Vàn Lang - Àu Lac d mièn BIC, nude Làm Àp - Chàmpa d mièn<br /> Trung va nude Phù Nam d mièn Nam. Càc vuong qudc này cùng ed chung mdl dai<br /> Bién Ddng, dèu ty nhàn nguèn gèc bién va trong thyc té, bién dà giù vai trd hél sue<br /> quan trgng trong ddi séng kinh té, chinh tri, xà hgi, thàm chi quyét djnh sy hung<br /> thinh bay suy tàn cùa moi vuomg qudc.<br /> Trèn nèn tàng cùa vàn hda Sa Huynh thugc vào Sa ky thdi dai de Sll, vàn hda<br /> Chàm va vuomg quéc Chàmpa hình thành va phàt trién. Chù nhàn cùa vuomg quéc<br /> Chàmpa là ngudi Chàm, vón ed nguèn gèc tu ngudi Sa Huynh, ndi tiéng Malayo-<br /> Polynesien. Ngudi Sa Huynh - Chàmpa là cu dàn bàn dja cùa dai dal ven bièn mién<br /> Trung Vigt Nam dà chgn con dudng tién ra bién, khai thàc ngu trudng Hoàng Sa,<br /> Trudng Sa làm con dudng song cùa cgng ddng.<br /> Tu nàm 1993 dén nàm 1999, Vi?n Khào ce hgc thugc Vign Hàn làm Kboa hgc<br /> xa hgi Vi?t Nam dà hai lln khai quàt trèn càc dào Trudng Sa Ldn, Nam Yét, Sinh<br /> Tón, San Ca va nhièu lln dièu tra, thàm sài sàu dào khàc thugc quin dào Trudng<br /> Sa, da phàt hi?n dugc nhièu di tich, di vài thugc thdi dai Sit sdm (lucmg duomg vói<br /> vàn hda Sa Huynh mudn - Chàmpa sdm d ven bién mièn Trung Vigt Nam). Trèn<br /> càc dào này, Khào ce hgc cdn tim dugc càc mành gém su ed nièn dai lù thè ky<br /> XIII-XIV dén thè ky XVII-XVIII, là nhùng mành boa vàn chim dudi men, nhùng<br /> mành trdn bài bdi màu sd-cd-la cho dén nhùng mành ve boa lam mudn. Day là<br /> chùng tich bién nhién ve càc boat ddng qua lai, làm àn va cu trù cùa cà cu dàn tién<br /> su Viét Nam QÙng nhu cùa ngudi Vi?l Nam trong nhièu thè ky lièn lyc cho dén<br /> ngày nay d Trudng Sa.<br /> 1.2. Thu tjch ce Trung Quéc ggi khu vyc vjnh BIC Bd gin vdi nhà nude Vàn<br /> Lang - Àu Lac là bién Giao Chi (Giao Chi duomg x FA >f ); tiép nei bién Giao Chi<br /> <br /> • GS.TS, Vién Vi?! Nam hgc va Kboa hpc phàt trién, Dai hpc Quòc già Ha Nói.<br /> <br /> 424<br />  CHIJ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ò TRUÒNG SA...<br /> <br /> <br /> ve phia Nam là bièn Chàmpa (^ià. ;^Chièm Thành duang). Vùng bién Chàmpa<br /> truyèn thóng tuong duang vdi khu vyc bién dào lù bd bién Trung Bd va Nam Trung<br /> Bd Viét Nam kèo ra giùa Bièn Dòng là vùng ngudi Chàm va vucmg qudc Chàmpa<br /> da thyc su làm chù lù nhièu ddi.<br /> 1.3. Nhièu bàn dò hàng hai phuomg Tày dành dàu d khu vyc phia nam quIn<br /> dào Pracel (Paracels) tuong duang vdi quàn dào Trudng Sa là Baxos de Chapar (bài<br /> dà ngàm Chàmpa) va Puh Capaa (dào cùa Chàmpa), trong dd tièu biéu nhàl là càc<br /> bàn dò cùa nhà Dia ly hgc Uà Lan G. Mercator ( 1569) ve quIn dào Hoàng Sa giòng<br /> nhu hình mot con dao dai dugc ghi chù bang hai nhóm lù "Baixos de Chapar" (Bài<br /> ngàm Chàmpa) d phia trèn va "Pulo Capaa" (dào cùa Chàmpa) d phia dudi...<br /> Dàc biél bàn dd Chàu À cùa Johann Matthias Hase (ve nàm 1730, xull bàn lai<br /> Nuremberg, Due nàm 1744) ve quàn dào Hoàng Sa phàn biél rll rd vdi càc dào ven<br /> bd nhu I.Campelo (Cu Lao Chàm), I.Ubi (Hdn Khoai), I.Condor (Cdn Dào), I.Gabie<br /> (Cu Lao Xanh)... nhung khdng ghi là Pracel bay Paracels ma lai ghi là I.Ciampa<br /> (dugc biéu là dào cùa Chàmpa bay dào thugc Chàmpa). Loai bàn de này Ihùa nhàn<br /> mdi quan he hùu co cùa vùng giùa Bièn Ddng vdi vùng duyèn bài dèi di^n vón<br /> thugc vuomg qudc Chàmpa (nèn ed nhièu bàn dò dà dành diu toàn bd khu vyc<br /> duyèn bài mién Trung Viét Nam là Costa da Pracel bay Costa de Pracel (Bd bién<br /> Hoàng Sa) trong mòi luomg quan vdi quàn dào Pracel (Paracels) d ngoài khai'.<br /> Nhu thè, luy khdng lìm Ihày vàn bàn tuyén bd chù quyèn, nhung trong thyc té,<br /> ngudi Chàm va vuomg qudc Chàmpa vdi nhùng boat ddng muu sinh va cugc sdng<br /> gin bd màu thjl trèn càc vùng bièn dào lù càc dào ven bd cho dén càc quIn dào giùa<br /> Bièn Ddng va nam Bièn Ddng dà dugc thùa nhàn nhu là chù nhàn chàn chinh va<br /> duy nhàl cùa càc vùng bièn dào này.<br /> <br /> 2. Dgi Hoàng Sa va nhihig boat dgng chù quyèn d Truòng Sa<br /> 2.1. Nàm 1471, vua Le Thành Tdng (1460-1497) td chùc mdt cugc tàn cdng<br /> quy md ldn dành bai vucmg Iriéu Vijaya cùa Chàmpa va md rdng dudng bd bién<br /> dèn nùi Dà Bia (Khành Hda). Nàm 1490, dng cho boàn thành bàn dd toàn qudc<br /> <br /> Den thè ky XVIII va dàu thè ky XIX, tuy dà co su phàn tàch chinh xàc pham vi va vj tri<br /> uung tàm cùa quàn dào Hoàng Sa à khoàng 15° dén 17° vT Bàc; 111° dèn 113° kinh Dòng<br /> (GutzIafT, 1848) hay tu 15°46' dén i7°6- vT Bàc va 11 r i 2 ' dén 112''42' kinh Dòng (J.White,<br /> 1823), nhung nguòi ducmg thdi van mò tà ve tòng thè nò bao gòm mot phàn phia Bàc cùa<br /> quàn dào Trudng Sa: "Quàn dào Paracels dà tu xua va chàc chàn là cho dén tàn rat gàn day<br /> dà tùng làm cho càc nhà hàng hai kinh hai, dugc miéu tà nhu là mot dai lièn tue nhùng hòn<br /> dào thàp, bài dà ngam san ho, bài càt, trai dai lù 12° dén 17° vT Bàc theo huóng Bàc-Dòng<br /> Bàc va Nam-Tày Nam, hgp thành mot hình dang tuòng tugng giòng nhu mot bàn chàn<br /> nguòi..." (A voyage to Coehinchina, p 95-96).<br /> <br /> 425<br /> VIÉT NAM HQC - KY YÉU HQl THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU<br /> <br /> ggi là bd Hèng Due bàn de (;it ;f.t ^ S ) tich hgp ili cà càc vùng dal lièn va bién<br /> dào vào lành thè Dai Viét, khdng chi kbàng djnh sy tiép ndi truyèn thdng, ma cdn<br /> thè bién y chi vuom ra khai chiém toàn bd vùng bièn dào cùa vuong qudc Chàmpa<br /> trudc day.<br /> 2.2. Vào diu thè ky XVII, chùa Nguyèn Phùc Nguyén (1613-1635) phàt trién<br /> thuang càng Hgi An, dly manh giao thuang qudc tè, md rdng lành ihd xuòng<br /> dén mièn Dòng Nam Bò, dal ra dòi Hoàng Sa # YY F^ khai thàc va quàn ly khu<br /> vyc giùa Bién Dòng. Dòi Hoàng Sa ben canh chùc nàng tran giù quàn dào Hoàng<br /> Sa là chù yéu, van co nhiém vy mó ròng boat dòng xuòng khu vyc quàn dào Trudng<br /> Sa, tién theo xu hudng md rdng lành thd, lành bài xudng phia Nam cùa quòc già<br /> Dai Viét.<br /> Càc sàch Toàn tàp An Nam lo cùa De Bà Gòng Dao (1686), Phù Bién top lue<br /> cùa Le Quy Dòn (1776); Dgi Viét su k}> tue bièn (1676-1789) cùa Quéc su vién thdi<br /> Le Trjnb, Dgi Nam thue lue tién bién cùa Qudc su quàn Iriéu Nguyèn... dèu chép<br /> dén ddi Hoàng Sa va boat ddng cùa ddi Hoàng Sa trèn mdl ngu trudng rdng ldn d<br /> giùa Bién Ddng dugc ggi chung là Bài Cài Vàng gdm "nhièu cu lao, càc nùi linh<br /> tinh hom 130 nggn, càch nbau bing bién, lù hdn này sang hdn kia boàc di mdl ngày,<br /> boàc vài canh Ibi dén. Trèn nùi ed che ed sudi nude nggl. Trong dào ed bài cài vàng<br /> dai ude hom 30 dàm, bIng phàng, rdng ldn, nude trong sudi day". Hoà ihugng<br /> Trung Quéc Thich Dai San trong sàch Hai ngagi ky su dugc boàn thành vào nhùng<br /> nàm cuéi thè ky XVII cùng cho biél Van Ly Trudng Sa là "bài càt rdng dén tram<br /> d$m, chiéu dai thàm thim ching biél bao nhièu ma ké" va md là boat dgng cùa dgi<br /> Hoàng Sa trèn vùng bién rll rdng ldn này'. Nàm 1701, càc giào sT ngudi Phàp trèn<br /> tlu Amphilrile cùng trèn ca sd xàc nhàn boat ddng cùa ddi Hoàng Sa ma khing<br /> djnh Paracel (vùng bién dào rdng ldn hom quàn dào Hoàng Sa bièn nay) "là mot<br /> quIn dào thugc ve vuomg quéc An Nam. Dd là mdl bài dà ngàm khùng khièp ed dèn<br /> hàng tram dàm, rll nhièu lln dà xày ra càc nan dàm tàu d dd. Nd trai dgc theo bd<br /> bién xù Dàng Trong"".<br /> Nhu vày, càc tu liéu thè ky XVII, XVIII cùa cà Viét Nam, Trung Qudc va<br /> phuomg Tày dèu chép thóng nhll ve sy bièn dién cùa ddi Hoàng Sa vào thdi ky dàu<br /> cùa càc chùa Nguyèn trèn vùng Bài Càt Vàng (hay Hoàng Sa, Dai Trudng Sa, Van<br /> Ly Trudng Sa), lly quàn dào Hoàng Sa làm trung làm, nhung pham vi boat ddng<br /> trong thyc té md rdng xuóng phia Nam tuang duang vdi càc cum dào d phia bac va<br /> trung làm cùa quàn dào Trucmg Sa bièn nay.<br /> <br /> <br /> 1. Thich Dai San, Hai ngogi ky .su, Vién Dai hoc Hué, Ir. 125.<br /> 2. Jean.Yves Clayes, .Journal de Voyage aux Paracels (Indochine No 45, 1941, tr.7).<br /> <br /> 426<br /> ^ CHÙ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ó TRUÒNG SA...<br /> <br /> <br /> 2..\ Sàch /'//;/ Bién igp lue ci o bièt khu vyc phia nam cùa Dai Trudng Sa (tue<br /> phii nam quàn dào Hoàng Sa) la xù Bàc Hai, Ihuòc pham vi boat dòng cùa dòi<br /> Iloaig Sa trudc day: "Phu (,)uang Ngài a ngoài cùa bièn xà An VTnh huyèn Binh<br /> Sai ed nùi ggi là Cu Lao Ré : phia ngoài nùa lai ed dào Dai Lrudng Sa, trudc kia<br /> ed ihièi. hai vài va nhùng hoà vài cùa tàu, làp dòi Hoàng Sa de lly, di 3 ngày 3 dèm<br /> Ibi ndi dèn. là chò gàn xù Bàc Mài"'.<br /> 2.4. 1 ù dàu thè ky XVI11 trong thu tjch va bàn dò co Viét Nam dà bude diu ed<br /> sy )hàn bièt hai quàn dào Trucmg Sa vdi Hoàng Sa. Sàch Dgi Nam thirc lue tién<br /> biél cho bièt sau khi Mac Cùu dàng dlt Uà Tién cho chùa Nguyèn Phùc Chu va<br /> duo: chùa Nguyén Phùc Chu cho làm Tdng binh Irln Ha Tién, "mùa ha thàng 4<br /> |nàn 1711], Tdng binh tran Uà Tién là Mac Cùu dén cùa khuyél la an. Chùa bau<br /> ihumg. Sai do bài càt Trutmg Sa (-^ vy -i^ ^^ Trudng Sa hai chù) ngin dai rdng<br /> hepbao nhièu"'.<br /> Tu khi Ha Tién trd thành lành thè cyc Nam cùa Dàng Trong, lù Ha Tién Ihuyèn<br /> ve tinh dd Dàng Trong pbài qua cùa vjnh Thài Lan rèi ngugc lèn phia Bàc. Vùng<br /> biél dào mdi dugc già nhàp vào lành bài Dàng Trong dugc ngudi vùng dlt cyc<br /> Nan ggi chung là Bién BIC (Jb ^è BIC Hai). "Trudng Sa bài chù" hay "BIC Hai"<br /> dèulà cac lèn ggi khàc nbau cùa quàn dào Trudng Sa.<br /> <br /> 3. Bòi Bàc Hai va nhiém vu tran giù càc vùng bién dào phia nam Bien Dòng<br /> du-d su-kiém quàn cùa dgi Hoàng Sa<br /> S.l. Thè ky XVII va nùa diu thè ky XVIII là thdi ky ngudi Viét nhanh chdng<br /> hoài thành cdng cugc Nam tién. DÓng thdi vdi qua Irình khai chiém toàn bd vùng<br /> Nan Bd là sy md rdng lành bài xuéng khu vyc phia nam Bién Ddng va vjnh Thài Lan.<br /> Quàtrinh khIng djnh chù quyèn cùa Dàng Trong d trèn dlt Nam Bd cùng dèng thdi<br /> là qià irinh xàc làp va bào ve chù quyèn cùa chùa Nguyén d càc vùng bién dào này.<br /> Nàm 1698 dinh Tran Bièn dugc thành làp ed nhiém vy khdng chi cai quàn toàn<br /> bò Ihu vyc huyén Phirdc Long d phia ddng sdng Sài dòn, bao gèm càc linh Dèng<br /> Nai Binh Duomg, Binh Phudc, Bà Ria - Vùng Tàu hién nay ma ili cà càc dào, quIn<br /> dàod ven bd va ngoài khai linh lù bd bién de ra. Nàm 1702, theo sàch Dgi Nam<br /> thm lue tién bièn ed 8 chièc Ihuyèn cùa ngudi Anh do Nhll ban Td Thich Già Thi<br /> <br /> 1. Lt Qu> Dòn, Toàn tàp (Phù Bién tgp lue). T.l, Bàn dich Nxb KHXH, Ha Nói, 1977, tr. 116.<br /> 2. Qiòc s-r quàn trièu Nguyèn: Dgi Nam lime lue, T.l, Nxb Giào due. Ha Nói, 2002, tr. 126.<br /> Ciào su Tran Kinh Hòa cùa Dai Loan trong còng trình nghién cùu Khào eiru lai lich .su quàn<br /> da) Tà Sa vd quàn dào Nam Su (tiéng Nhàt) cùng giài thich rò va khàng djnh day là lan dàu<br /> liei djiì danh Truòng Sa xuàt hién gàn \ai lich su thuc thi chù quyèn cùa chùa Nguyèn. Tuy<br /> nhèn tJ lièu khóng cho bièt kèt qua do ve. khào sàt cu the.<br /> <br /> 427<br /> VIÉT NAM HQC - KY YÉU HÒI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU<br /> <br /> <br /> chi huy cùng khoàng hom 200 linh dành chiém Cdn Dào, àm muu chiém ddng làu<br /> dai. Chùa Nguyèn Phùc Chu (1692-1725) giao cho Trucmg Phùc Phan tò chùc dành<br /> duéi quàn Anh va thàng 10 nàm 1703, Truang Phùc Phan da boàn thành xuàt sàc<br /> nhiém vy'. Day là Irang su ve vang md diu cho truyèn thdng bào vg chù quyèn bién<br /> dào cùa Nam Bd.<br /> 3.2. Sy phàt trién nhanh ve phia nam cùa cà lành thè lan lành bài va yéu càu<br /> mdi cùa cdng cugc bào ve chù quyèn bién dào khién cho ddi Hoàng Sa khdng thè<br /> bao quàt toàn bd càc vùng bién dào d giùa va nam Bién Ddng. Chùa Nguyèn Phùc Chu<br /> vi thè dà quyét djnh làp Ihém ddi BIC Hai dàc Iràch quàn ly, khai thàc va bào ve càc<br /> vùng bién dào vùa mdi dugc lich hgp vào lành bài cùa Dai Viét. Hoat ddng cùa ddi<br /> BIC Hai dugc duy tri suol thdi càc chùa Nguyèn tiép theo va vuomg Iriéu Tày Som.<br /> Le Quy Ddn cho biél: "Hg Nguyèn lai dal ddi BIC Hai, khdng djnh bao nhièu<br /> sull, hoac ngudi Ihdn Tu Chinh d Binh Thuàn, boàc ngudi xà Cành Duang, ai linh<br /> nguyén di Ibi cip gily sai di, mién cho lièn suu cùng càc tién tuàn dd, cho di ihuyèn<br /> càu nhd ra càc xù BIC Hai, cu lao Cdn Ldn va càc dào d Ha Tién, lìm lugm vài cùa<br /> làu va càc thù dèi mèi, hai ba, bào ngu, bài sàm, cùng sai Cai ddi Hoàng Sa kiém<br /> quàn"l Dia bàn hoat ddng cùa ddi BIC Hai tuong duomg vdi khu vyc quIn dào<br /> Trudng Sa va khu vyc bién dào phia nam, cyc nam, tuy boat ddng dgc làp, nhung<br /> ve nguyén tic ddi BIC Hai van chju su quàn ly cùa ddi Hoàng Sa.<br /> 3.3. Ben canh ddi BIC Hai, vln theo ghi chép cùa Le Quy Ddn, d càc dja<br /> phuang, chùa Nguyén cdn làp ra nhièu dgi khàc de phèi hgp khai thàc, quàn ly bien<br /> dào: "Phù Quy Nhan Ibi càc cùa bién Tàn Quan, Thdi Phù, Nude Nggl, Nude Man<br /> dèu ed dào nhièu yèn sào, làp ddi Thanh Chàu de lly. Ngoài bién phù Binh Thuàn<br /> Ibi ed nùi ggi là Cdn Ldn, rgng mly dàm, cùng nhièu yèn sào. Ò ngoài nùa ed nùi<br /> ggi là Cu Lao Khoai, trudc ed nhièu bài vài va hda vàt cùa tàu, làp ddi Hai Mdn de<br /> lly"-'. Dàc bièt, d khu vyc dào Cdn Ldn sau chién Ihing quàn Anh nàm 1703, chùa<br /> Nguyén Phùc Chu cho tè chùc lai lyc lugng bào ve dào chat che ban, nhung ve<br /> càn bàn vln theo phuang Ihùc tè chùc nùa quàn sy, nùa dàn sy. Theo Trjnb Hoài Due<br /> trong sàch Già Dinh thành thóng chi ibi "Dàn d dào ly kél lai làm binh sì, ggi là<br /> Tiép Nhll, Tiép Nhj, Tiép Ba ddi, tryc thugc dao Cln Gid, ed dù khi gidi de giù<br /> gin dlt ly phdng quàn cudp hung dù Dò Bà, khdng cln kèu ggi che khàc dèn giùp.<br /> Dàn linh d day Ihuòmg lly yèn sào, dèi mòi, vich, qué buomg, màm, èc lai lugng, rdi<br /> theo mùa ma dàng ndp; cdn lai ibi dành bài bài san nhu cà Idm de sinh song ,4<br /> <br /> 1. Quéc su quàn trièu Nguyèn: Dgi Nam thuc lue (Tién bién), T.l, sdd, tr. 1 1 5.<br /> 2. Le Quy Dòn: Toàn tàp (Phù Bién tgp lue). T.l, sdd, tr. 120.<br /> 3. Le Quy Dòn: Toàn tgp (Phù Bién tgp lue), T.l, sdd, tr. 1 16.<br /> 4. Trjnh Hoài Due: Già Dinh thành thóng chi, Nxb Tong hgp Dong Nai, 2006, tr. 50.<br /> <br /> 428<br />  CHÙ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ò TRUÒNG SA...<br /> <br /> <br /> 3.4. l'heo sàch Dgi Nam thuc lue (Chinh bièn) ibi ngay sau khi thành làp Vmmg<br /> Irièi Nguyèn, vua Già Long cho lai làp càc dòi Hoàng Sa, Bàc Hai. Hoat dòng cùa<br /> dòi Bàc Mài vàn chù yéu là khu vyc quàn dào Lrudng Sa. Nam 1805, dng cho càc<br /> dòi Hoàng Sa, Bàc Hai thugc vào quàn Trudng Dà va linh chll quàn su cùa càc ddi<br /> llomg Sa, Bàc Hai dugc de cao ban'.<br /> <br /> 4. Thay thè chùc nàng cùa càc dgi Hoàng Sa, Bàc Hai, dgi Thùy quàn thuc thi<br /> chi quyén trén toàn tuyén bién dào, trong dò ed T r u d n g Sa<br /> 4.1. Dudi thdi vua Già Long (1802-1819), chùc nàng quàn sy cùa càc ddi<br /> Homg Sa, Bàc Hai tiép lyc dugc nàng cao, mài khàc tùng bude dà ed sy thàm nhàp<br /> cùa ddi Thùy quàn vào trong nói bò cùa dòi Hoàng Sa. B I C Hai. Vào thàng 3 nàm<br /> 1815, theo sàch Dgi Nam thuc lue, vua Già Long "sai Thùy quàn va dòi LIoàng Sa<br /> cud Ihuyèn ra Hoàng Sa de thàm dò dudng bién"". Day là sy phèi hgp giùa ddi<br /> Homg Sa, Bàc Hai va ddi Thùy quàn trong mdl nhiém vy chung d Hoàng Sa,<br /> Trùmg Sa. Vàn khé hàn dogn mgt phàn dat àphuang An VTnh de ngày 12 thàng 3<br /> nàn Già Long thù 15 (1816) dà cung cip thdng lin cy thè de biéu rò hom ve sy kién<br /> này "Nay bàn xà thùa lénh quy làp dòi Hoàng Sa idi Kinh dd nhàn td sai de thi<br /> hàm cdng vy, càn dùng dèn le va xin cho Thùy quàn quy vào ddi Hoàng Sa cùng<br /> candén sy quyèn gdp cho binh linh trong xà...".<br /> Trong ljch su chù quyèn cùa Viét Nam d Hoàng Sa va Trudng Sa, nàm 1816<br /> là ram ed y nghTa hél sue dàc bigt^ Day là thdi diém ma vua Già Long dà thi hành<br /> <br /> 1. Qiòc su quàn trièu Nguyèn: Dgi Nam thuc lue, T.l, sdd, tr. 634. GS Tran Kinh Hòa trong<br /> Kiào cùru Igi lich .su quàn dào Tày Sa va quàn dào Nam Sa (tiéng Nhàt) ciing cho ràng trong<br /> v;n bàn sàch Dgi Nam thuc lue dà chép nhàm "Hoàng Sa" thành "Sa Hoàng". Dòi Truòng<br /> a theo Tran Kinh Hòa "cùng giòng nhu càc dgi thuyén làm nhiém vu dgc biét trén hién".<br /> 2. Qióc su quàn trièu Nguyèn: Dai Nam thuc lue, T.l, sdd, tr. 922.<br /> 3. Niièu tàc già phuang Tày dà dành già rat cao boat dòng chù quyén cùa vua Già Long ò<br /> H)àng Sa, Trudng Sa trong nàm 1816. Giàm muc Jean Louis Taberd cho ràng: "Vào nàm<br /> 1 ; 16, nhà vua [vua Già Long] dà tói long trong càm là cà cùa mình va dà chinh thuc giù chù<br /> qiyèn ò càc bài dà này, ma chàc là sé khòng co mgt ai sé tìm càch tranh giành vói òng ta".<br /> N. A Dubois de Jancigny nàm 1850, viét sàch nói rò: "Chùng tói chi muòn nhàn xét ràng dà<br /> ti 34 nàm nay [tue là tu 1816 dén 1850], quàn dào Paracels (ma nhirng nguòi An Nam goi<br /> kCàl Vàng), thàt là mot chòn me cung chàng cbjt nhùng hòn dào nhò, dà ngàm va bài càt<br /> iHt su dà làm nhùng nguòi di bién kinh bài va chi co thè ké dèn trong so nhùng dja diém<br /> hiang vu càn coi nhàt cùa dja càu, quàn dào dò dà bj càc nguòi xù Dàng Trong chiém giù.<br /> Ciùng tòi khóng rò ho co dàt mot ca so nào khóng (co thè vói muc dich là bào ve còng vièc<br /> d;nh cà), nhung chàc chàn ràng nhà vua Già Long dà chù tàm dinh thèm doà hoa dóc nhàt<br /> VI nhì dò vào chièc vucmg mién cùa òng, bòi vi òng dà xét thày càn thiét phài di lai vièc<br /> d^h thàn chiém giù lày quàn dào dò, va chinh vi thè ma nàm 1816 òng dà long trong kéo là<br /> cf xù Dàng Trong lèn mành dàt dò".<br /> <br /> 429<br /> VIÉT NAM HOC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU<br /> <br /> <br /> càc bién phàp rll quyét lièi de khIng djnh va bào ve chù quyén cùa Vuong trièu<br /> Nguyèn d Hoàng Sa va Trudng Sa, cho nèn dng khdng thè khdng dua lue lugng<br /> Thùy quàn hùng manh cùa mình tryc tiép quàn ly va bào ve chù quyèn d càc quàn<br /> dào giùa Bién Ddng. Dén day chùc nàng bào ve bién dào bài dàu dugc chuyén lù<br /> ddi Hoàng Sa, Bàc Hai sang ddi Thùy quàn.<br /> 4.2. Tiép nei va phàt huy truyèn Ihéng va kinh nghiém khai thàc va bào ve<br /> bién dào lù thdi càc chùa Nguyén va lù thdi vua Già Long, Mình Ménh ( 1820-<br /> 1840) dà dly boat dòng chù quyèn cùa Viét Nam ò Hoàng Sa va Trudng Sa lèn dinh<br /> cao nhll so vdi ili cà càc ùièu dai quàn chù Viét Nam. Òng cho trién khai hàng loal<br /> càc hình thuc va bién phàp nhu vàng thàm, kiém tra, kiém soàl, khai thàc hda vài va<br /> bài san, tè chùc thu thué va cùu hg làu bj nan, khào sài do ve bàn dd, dung miéu<br /> thd, làp bia chù quyèn, dyng bài gè de luu diu ghi nhd, Irèng cày de cho ngudi qua<br /> lai de nhàn biél... Lyc lugng chù yéu dng dua ra LIoàng Sa, Trudng Sa là ddi Thùy<br /> quàn. Tu liéu Chàu bàn ndi ve viéc tè chùc khào sàt do ve bàn dò d Hoàng Sa va<br /> Trudng Sa là mdl minh chùng:<br /> "Ngày 21 thàng 6 nàm Minh Ménh thù 19 (1838)<br /> Bd Cdng tlu: Nay tiép nhàn càc vién Do Màu Thudng, Thj ve Le Irgng Bà<br /> thugc ly cùa Bd thin [di thyc hién cdng vu d Hoàng Sa] dà trd ve. Bd thàn dà bdi<br /> qua, càc vién dd trình bay lln này [doàn khào sài] dà di dugc 25 dào thugc 3 vùng,<br /> (trong dd ed 12 hdn dào [doàn] dén kiém tra lai cdn 13 hdn dào chua tùng dèn).<br /> Theo vién din dudng Vù Vàn Hùng Ibi toàn bg xù Hoàng Sa ed 4 vùng, lln này<br /> khào dugc 3 vùng, cdn 1 vùng d phia Nam, nqi này càch noi kia khà xa, gid nam<br /> Ihèi manh, vige khdi hành dén dd khdng tién, phài dgi gid thuàn Ibi mudn, xin<br /> dgi dén sang nàm [cu Ihuyèn] dén dd. Lai xem xét 4 bàn dò mang ve (ed ba bue ve<br /> rièng tùng vùng, mdl bue ve chung), cùng mot bàn nhàt ky cùng chua dugc tu<br /> sua boàn chinh, xin cho Bd thIn kiém tra ky va sue cho hg chinh sua boàn thién de<br /> dàng trình.<br /> Lai theo nhùng ngudi này tudng trình thi trong chuyén di này hg dà thu dugc mgt<br /> sùng dai bàc bgc dèng, càc loai dà san bd dd, càc loai chim, rùa bién. Nay dà mang ve.<br /> [Chùng Ihin] dàm xin làm td làu trình dai thè.<br /> ThIn Thang Huy Thàn vàng ménh soan Ihào.<br /> ThIn Ha Duy Phièn, ihin Ly Vàn Phùc vàng ménh dgc duyèt"'.<br /> <br /> <br /> 1. Ùy ban Bièn gioì quòc già, Bò Ngoai giao, Tuyin tgp càc chàu bàn trièu Nguyén ve thuc thi<br /> chù quven cùa Viét Nam trèn hai quan dào Hoàng Sa va Trudng Sa. Nxb Tri thuc. Ha Nói,<br /> 2013, tr. 175.<br /> <br /> 430<br />  CHÙ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ò TRUÒNG SA...<br /> <br /> <br /> Vàn ban cho bièt doàn di khào sàt xù Hoàng Sa, nhung thyc tè khào sàt Ibi xù<br /> Homg Sa bao gòm 4 vùng ròng ldn. trong dò vùng càch xa ve phia nam, rat khó di,<br /> kbòig nàm trong quàn dào Hoàng Sa (theo quan nièm hién nay). ma chic chin<br /> thu)C vùng phia bàc quàn dào Truòng Sa.<br /> Kèt qua cùa boat dòng do ve bàn de bel sue còng phu này dà dugc phàn ành<br /> troig Dgi Nam nhàt thóng toàn do dugc boàn chinh vào khoàng nàm 1838 dudi<br /> thd vua Minh Ménh. Bàn dd bude diu dugc ve theo phong càch ve bàn dò hién dai.<br /> Nglièn ciru bàn sao Dgi Nam nhàt thèng toàn de' co thè nhàn thiy hình thè Dai<br /> Nan gàn giòng nhu nude Viét Nam hién nay. Khu vyc ngoài khai Bién Ddng. hai<br /> quài dào Hoàng Sa va Trudng Sa dugc ve chung thành mot cym binh ludi dao kéo<br /> dai gdm khoàng ba chyc dào ldn. trong dd Hoàng Sa gém gin hai chye dào d phia<br /> bàcdugc ndi lièn vdi Van Ly Trudng Sa (lue Trucmg Sa) khoàng trén mdl chyc dào<br /> d pila nam.<br /> 4.3. Dù su dyng lyc lugng Thùy quàn là chinh, nhà Nguyèn van huy ddng càc<br /> lue lugng dàn binh, binh dinh, bièn binh, ve giàm thành... (chù yéu d khu vyc qué<br /> huOTg càc ddi Hoàng Sa, BIC Hai) làm nhiém vy phyc vy va he trg cho thùy quàn<br /> Irorg càc cdng vige dan ducmg, khào sàt do ve bàn de, d m mèc, trèng cày, xày<br /> dyrg dén miéu... Vi thè, màc dù càc dgi Hoàng Sa, BIC Hai khdng cdn nùa, nhung<br /> ngùri dàn dia phuang van lin ring hg dang boat ddng dudi danh nghTa cùa càc ddi<br /> Homg Sa, Bàc Hai xua va trong thyc té hg dà de lai rit nhièu dàu In d Trudng Sa.<br /> - Td bang do quan Bd chinh, Àn sài tinh Quàng Ngài cip cho Dàng Vàn Xièm<br /> va Puomg Vàn Djnh ghi rò: "Theo td tu cùa bg Binh nhàn dugc thàng trudc ed doan<br /> trini bay: Vàng theo sic lénh [cùa nhà vua], bd dà tu [cho tinh] chuin bj dièu dòng<br /> truci: 3 chièc thuyén ldn, cho tu sua chàc chàn dgi lai kinh, Phài vién va Bièn binh<br /> thù} quàn dén trudc de biép ddng nhanh chdng di khào sàt càc xù Hoàng Sa. Hày<br /> luài ménh.<br /> [Kinh vàng theo, linh thàn] làm le càu khan, [sau dd] dièu ddng, thué 3 chièc<br /> thuyén nhanh, nhe d linh cùng càc vài kién theo thuyén, mdi loai dèu cho tu bd [càn<br /> lhài|. Lai phài Vù Vàn Hùng. ngudi dugc cu di nàm trudc va chgn thèm dàn phu<br /> miei bièn am biéu dudng bién sung làm thùy thù phyc vy trèn thuyén trudc sau,<br /> mdi thuyén 8 ngudi, còng 24 nguòi, [dén] mùa tu ha tuàn thàng 3 thuàn giò. Ibi<br /> nhaih chóng cho thuyén ra khai...<br /> Nay càc viéc lo liéu xong xuòi, Phài vién dà di thuyén dèn. Nay càn cu vào<br /> càc y le tuyén lya cùa Vù Vàn Hùng [là] phù hgp, [tinh thàn] thuc hién càp bang<br /> choiihùng thùy dàn thao dudng bièn là bgn Dàng Vàn Xièm dàm duomg cdng viéc<br /> <br /> 1. B.n .sao vào nàm Thành Thài thir nhàt (1907).<br /> <br /> 431<br /> VlET NAM HQC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THU TU<br /> <br /> <br /> lai Ihuyèn, [bgn Dàng Vàn Xièm] hày di trèn mot chièc Ihuyèn, dàn theo càc thùy<br /> thù trong doàn theo Phài vién, Bièn binh va Vù Vàn Hùng dèn Hoàng Sa thuc hién<br /> cdng vy.<br /> Chuyén di này ed tlm quan trgng dàc biél, càc ngudi phài ddc long thuc hién<br /> còng vi^c cho thyc sy Ihòa dàng. Néu sao nhàng, so xuàt tal bj trgng tói.<br /> T I I cà sé ngudi bao nhièu dèu lièi ké dudi day. Càc ngudi lai thuyén là bgn<br /> Dàng Vàn Xièm, ngudi phudng An Hai huyén Binh Som, Duomg Vàn Djnh, ngucri<br /> Ihdn Hoa Diém dugc cip bang trèn day chiéu theo thi hành.<br /> Ngày 15 thàng 4 nàm Minh Ménh thù 15 ( 1834)" '.<br /> Cuéi vàn bàn ed lièi ké danh sàch 11 thùy thù, gèm 2 ngudi phudng An Hai, I<br /> ngudi phudng An VTnh, 2 ngudi Le Thùy Ddng, 1 ngudi Ip Bàn An, 1 ngudi ihdn<br /> Thach Oc, xà An Thach, huyén Mg Càch... Nhu vày, cùng vdi Vù Vàn Hùng, Dàng<br /> Vàn Xièm chuyén di này ed 5 ngudi thugc càc phudng cùa dào Ly San va hg<br /> boat ddng trén càc xù Hoàng Sa lue dd (lue là bao gèm cà quàn dào Trudng Sa<br /> hi?n nay).<br /> - Tu liéu Hoàng già Chàm thè ky XVIII, XIX cho biél: "... Pici Kob [làng<br /> Kok, huyén dào Phù Quy, tinh Binh Thuàn] trình tlu vdi quan phù ve viéc cu 3<br /> chièc thuyén dén Trudng Sa va Hoàng Sa ho trg viéc d m càc mdc gidi theo chi du.<br /> Vige này làng Kob dà làp hgp dàn dinh va ngu phù, nhung bay gid bién dòng<br /> khòng thè ra dugc, nén làng xin quan phù cho dàn dugc dén thàng 10 sé khdi<br /> hành"l Làng Kok là mot làng nim trong vùng qué buomg cùa dgi BIC Hai xua nén<br /> co thè hình dung day nhu là hình bòng con lai cùa dòi BIC Hai va nhu vày, dòi Bàc<br /> Hai dà làp hgp dugc nhùng ngudi dàn Chàm thao nghè di bién, khai thàc bièn va<br /> bào ve chù quyèn cùa Dai Viét d Trudng Sa lù rll sdm. Tuy nhién, bàn làu trình<br /> này ed ndi dung phù hgp vdi td tlu cùa bd Cdng ngày 28 thàng 12 nàm Ihièu Tri<br /> thù 7 (1847) ve viéc chinh nhà vua cho dinh càc chuyén ra LIoàng Sa, Trudng Sa vi<br /> cdng viéc bgn bè hay vi bào gid va viéc nhà vua hàng nàm thudng cu ngudi ra<br /> dièu tra tinh hình, d m mèc chù quyèn d Hoàng Sa, Trudng Sa nén boàn toàn ed<br /> thè lin boat ddng chù quyèn này cùa cu dàn làng Kok dién ra dudi thdi Thiéu Tri<br /> (1841-1847)'.<br /> <br /> 1. Tuyén tàp càc chàu ban triiu Nguyin ve thuc thi chu quyen cua Viét Nam trén hai quàn dào<br /> Hoàng Sa va Truàng .Sa. sdd, tr. 99.<br /> 2. TS Thòng Thanh Khành (Trung tàm UNESCO nghién cùu va bào lòn vàn hóa Cham) khai<br /> thàc trong kho tu liéu Hoàng già Chàmpa cung càp.<br /> 3. Tham khào Tuvén tàp càc chàu ban triiu Nguyén ve thuc thi chù quyén cùa Viét Nam trén<br /> hai quan dao Hoàng Sa va Truàng .Sa, sdd, tr. 191 va 199.<br /> <br /> 432<br />  CHÙ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ò TRUÒNG SA..<br /> <br /> <br /> - Ty Due lèn ngòi trong bòi cành vò cùng khòn khó cùa dal nude va vucmg<br /> trièi. Cugc chién tranh xàm lugc cùa thuc dàn Phàp va càc thè lyc tu bàn phucmg Tày<br /> dà lèn rat gàn. Nàm 1858 lièn quàn Phàp - Tày Ban Nha né sùng lln còng Dà Nàng<br /> módàu cugc chién tranh xàm lugc. Dàu nàm 1862 quàn Phàp chiém 3 linh mièn<br /> Dóig va dèn giùa nàm 1867 chiém nc^t 3 tinh mièn Tày Nam Ky.<br /> Nói bò trièu dinh Ty Due trudc cugc chién tranh xàm lugc cùa thyc dàn Phàp<br /> lai yc dyc, chia rè, phàn ra thành càc phài chù chién, chù hda. Nhà vua va trièu dinh<br /> dù là ed gang bèi sue nhung vàn khdng thè bào toàn dugc kinh dd va càc vùng trgng<br /> yéi trong nói dja, vi thè ma bau nhu trièu dinh Ty Due khdng cdn khà nàng cu càc ddi<br /> Thiy quàn, Bièn binh, Ve giàm thành hay dàn binh, binh dinh di gin giù chù quyèn dlt<br /> nucc d vùng bièn dào xa xdi. Trong kho chàu bàn nhà Nguyén dugc luu Irù lai Trung<br /> tàn Luu trù Qudc già 1, ed mdl bàn de nàm Tu Due thù 22 ( 1869) cho biét: Bd Hg tlu<br /> Cd 40 thucmg nhàn trèn Ihuyèn lù Phùc Kién (1 rung Quéc) di Ha Chàu (Singapore) bj<br /> ma: can d Van Ly Trudng Sa (lue quàn dào Trudng Sa) va dà dugc cùu giùp. Vua Ty<br /> Dù: chàu phè viéc này bd Binh dà tàu trudc rèi. Trong bèi cành lyc linh Nam Ky dà<br /> roi/ào lay thyc dàn Phàp, ma lù nhà vua cho dén bd Binh, bd Ho dèu thè hién sy quan<br /> tàn day dù, càc lyc lugng cùu bò cùu nan cùa nhà nude van boàn thành su ménh chù<br /> nhàl d vùng bièn dào xa xdi này Ihì khcing cdn ed ly do gì de hoài nghi hay phù nhàn<br /> ehi quyèn day dù, làu ddi va dich thyc cùa Viét Nam d day.<br /> Tai qué huomg ddi LIoàng Sa, dàn gian blu nhu khdng phàn biét mgt càch cu<br /> thépham vi hoal dòng cùa hg è Hoàng Sa hay d Trudng Sa. Dù là ngudi phyc vy<br /> troig ddi Hcìàng Sa hay dgi Thùy quàn. Ibi hg van ly cho mình là "linh Trudng Sa"<br /> va loal ddng tàp trung d Trudng Sa'. Ngudi dàn dào Ly Som cho dén nay vln cdn<br /> luugiù dugc le bdi rat ndi tiéng là hgi thè linh Truàng Sa va bài vàn khao thè linh<br /> Trùrng Sa (^^ ^^ ^ -h i'}" X. Khao thè linh Trudng Sa vàn) ed nién d^i thdi Ty Due<br /> cué thè ky XIXl<br /> <br /> 1. O dao dja phucmg: "Chiéu chiéu ra ngóng hién khai/ Ngóng ai nhu ngóng dai ngudi<br /> luàng Sa/ Chiéu chiéu ra ngóng bién xa/ Ngóng ai di linh Truàng Sa chua ve"; "Truàng<br /> Si trai bién ménh móng/Nguòi di thi co, nguòi khóng thày ve"...<br /> 2. Eli vàn khao thè linh Truàng Sa (bao gòm cà Hoàng Sa) soan nùa Hàn, nùa Nòm, thuòc loai<br /> ciièu hòn, giài oan, nhung co phàn ành càch chèo, càch dành giàc bién, càch dành thùy quài<br /> eia binh sT. Gàn day theo TS Nguyèn Dàng Vù (Quàng Ngài) thi trèn dào Ly San va trén dja<br /> bn tinh Quàng Ngài con co 4 bài vàn té tuong tu. Trong qua trinh tò chùc hòi le, nguòi dàn<br /> da phuang luòn nhàc dén nhùng "hlmg binh Tnràng Sa di tuàn trèn bién", "hùng binh<br /> luàng Sa dành ed", "hùng hình Truàng Sa dm luài". "hùng binh Truàng Sa giù kho",<br /> "tùng binh Truàng Sa giù trai", "hùng binh Truàng Sa nàu àn". Nhu vày, viéc khao le thè<br /> liih Truàng Sa khóng chi dugc to chùc ò dào Ly San, ma con dugc tò chùc trong nói dja va<br /> d Irò thành mot le bòi truyèn thóng, làu dai, co quy mò ròng lón bao gòm nhièu làng xà d<br /> e. dào Ly San va vùng duyèn hai Quàng Ngài vói càc hinh thùe tò chùc va nói dung phong phù.<br /> <br /> 433<br /> VIÉT NAM HOC - KY YÉU HQI THAO QUOC TE LAN THU TU<br /> <br /> Trèn day là nhùng co sd quan trgng nhàt de ngày 7 thàng 9 nàm 1951 lai dién<br /> dàn Hgi nghj San Francisco, Thù tudng Chinh phù Qudc già Viét Nam Tran Vàn<br /> Hùu long trgng tuyén bè: "Va cùng vi càn phài thành thàt Igi dyng tal cà mgi co bòi<br /> de dap ili nhùng mlm móng càc tranh chip sau này, chùng Idi xàc nhàn chù quyèn<br /> dà co lù làu ddi cùa Viét Nam trèn quIn dào Trudng Sa va Hoàng Sa" . Dièu quan<br /> trgng là khdng ed doàn dai biéu nào trong Hgi nghj td y hoài nghi hay phàn ddi mot<br /> càch tryc dién tuyén bd chinh thùe va danh thép này cùa Trudng Phài doàn Quòc<br /> già Viét Nam.<br /> Trong dièu kién vò cùng khó khan nguy bièm, trén mot khòng gian qua ròng<br /> ldn ma nhièu khi chua djnh vj dugc mgt càch cy thè, chinh xàc, vdi trinh dd chuyén<br /> mdn ky thuàl cdn don sa d thè ky XIX trd ve trudc, chic chàn chùa Nguyén va càc<br /> vua nhà Nguyèn khdng thè quàn ly dugc hét tlt cà càc dào ndi, dào chim, bài ngàm,<br /> bài can cùa toàn bd quIn dào Trudng Sa (theo nhu quan niém hién nay). Vi thè,<br /> chùng Idi cho ring khi xem xét chù quyén cùa Viét Nam d quIn dào Trudng Sa thè<br /> ky XVII, XVIII, XIX, khdng thè khdng dàt trong mèi quan he mài thiét vdi Hoàng<br /> Sa va vdi càc dào Ly Som, Phù Quy, Cdn Ldn... trong dd Hoàng Sa, Ly Som, Phù<br /> Quy, Cdn Ldn... là ca sd ban diu va bàn dap cho càc ddi Hoàng Sa, BIC Hai vuom<br /> ra khai chiém va thyc thi chù quyèn d nhùng dào nei quan ùgng nhll thugc quIn dào<br /> Trudng Sa.<br /> Nhu vày, chù quyèn cùa Viét Nam d Trudng Sa trong hai thè ky lién tyc (tinh<br /> tu cuéi thè ky XVII cho dén cuòi thè ky XIX) là thàt sy, hién nhién, trong dièu kién<br /> khai chiém hda binh, Irgn ven va khdng gap phài sy tranh chip hay tranh bién cùa<br /> bit cu mgt qudc già nào.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Tap chi France - Asia, sé 66-67, thàng 11-12 nàm 1951, tr. 505.<br /> <br /> 434<br />