Chúng ta kế thừa di sản nào?

Chóng ta kÕ thõa di s¶n nµo?<br /> <br /> (*)<br /> V¨n T¹o . Chóng ta kÕ thõa di s¶n nµo?<br /> Trong khoa häc vµ c«ng nghÖ, ph¸p luËt vµ<br /> (**)<br /> h−¬ng −íc, n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp .<br /> H.: Lý luËn chÝnh trÞ, 2007, 273 tr.<br /> <br /> TuÊn §«ng<br /> l−îc thuËt<br /> <br /> LÞch sö dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña d©n téc cho thÊy, viÖc kÕ<br /> thõa vµ ph¸t huy nh÷ng di s¶n truyÒn thèng cã vai trß v«<br /> cïng quan träng trong viÖc gãp phÇn ®−a ®Êt n−íc ph¸t triÓn.<br /> VÊn ®Ò lµ ë chç, ë nh÷ng thêi ®iÓm lÞch sö kh¸c nhau, gi¸ trÞ<br /> cña di s¶n còng cã thÓ ®−îc nh×n nhËn kh¸c nhau. ViÖc x¸c<br /> ®Þnh ®©u lµ di s¶n cÇn ph¶i ph¸t huy, ®©u lµ di s¶n cÇn ph¶i<br /> c©n nh¾c, h¹n chÕ hoÆc lo¹i bá... lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p,<br /> mang ý nghÜa cÊp thiÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc ngµy<br /> nay. Cuèn s¸ch cña GS. V¨n T¹o - Chóng ta kÕ thõa di<br /> s¶n nµo? Trong khoa häc vµ c«ng nghÖ, ph¸p luËt vµ<br /> h−¬ng −íc, n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp, ®· gãp phÇn lý<br /> gi¶i vÒ ®iÒu nµy. D−íi ®©y lµ néi dung chÝnh cña s¸ch.<br /> <br /> <br /> PhÇn thø nhÊt: T×m hiÓu khoa häc x©y dùng, kiÕn<br /> Di s¶n khoa häc vµ c«ng nghÖ tróc, giao th«ng vËn t¶i thuû vµ c«ng<br /> nghÖ trang trÝ néi thÊt, t¸c gi¶ kh¼ng<br /> T¸c gi¶ kh«ng ®ång t×nh víi quan<br /> ®Þnh, kiÕn tróc ViÖt Nam chÞu ¶nh<br /> niÖm cho r»ng, nÒn v¨n minh, v¨n hiÕn<br /> h−ëng cña kiÕn tróc Ên §é, Trung Hoa,<br /> ViÖt Nam biÓu hiÖn chñ yÕu ë khoa häc<br /> T©y ¢u...,(∗ )nh−ng nÐt ®Æc s¾c ViÖt<br /> nh©n v¨n, cßn khoa häc c«ng nghÖ lµ<br /> Nam(∗∗)- mét ngµnh kiÕn tróc vµ x©y<br /> kh«ng cã g× ®¸ng kÓ.<br /> dùng ph¸t triÓn trªn nÒn t− duy, lèi sèng<br /> T¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh, khoa häc vµ ViÖt Nam - vÉn kh«ng mÊt ®i ë bÊt cø<br /> c«ng nghÖ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi mét kh«ng gian, thêi gian nµo. Nh÷ng<br /> nhiÒu ngµnh c«ng nghÖ nh− luyÖn kim; c«ng tr×nh kiÕn tróc ®éc ®¸o, vËt liÖu<br /> khoa häc trÞ thuû-thuû lîi; c«ng nghÖ lý- s¸ng t¹o chÝnh lµ minh chøng râ nhÊt<br /> ho¸ sinh... Thµnh tùu cña c¸c ngµnh nµy cho luËn ®iÓm nµy (Chïa Keo - Th¸i<br /> ®−îc minh chøng trong c¸c di chØ kh¶o cæ<br /> V¹n Th¾ng (Phó Thä), Cæ Loa, (Hµ Néi),<br /> Gß ChiÒn VËy (Hµ T©y)...; trong c¸c kinh<br /> (∗)<br /> GS. Sö häc, nguyªn ViÖn tr−ëng ViÖn Sö<br /> häc, ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam.<br /> nghiÖm s¶n xuÊt cña nh©n d©n; trong ca (∗∗)<br /> C«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®−îc tÆng Gi¶i<br /> dao, tôc ng÷; trong c¸c th− tÞch cæ… th−ëng Nhµ n−íc n¨m 2000.<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2007<br /> <br /> B×nh, Nhµ thê Ph¸t DiÖm - Ninh B×nh, Nam, víi nh©n sinh quan lu«n l¹c quan,<br /> Toµ Kh©m sai Gi¸m môc (Kon Tum)… yªu ®êi, víi t− duy triÕt häc cæ ®¹i mµ<br /> trong ®ã c¸i ch©n, c¸i thiÖn, c¸i mü, c¸i<br /> Trong lÜnh vùc trang trÝ néi thÊt vµ hïng ®· thÓ hiÖn thµnh c¸c truyÒn<br /> tiÖn nghi gia ®×nh, thµnh tùu cña lÜnh thuyÕt, thÇn tho¹i, cæ tÝch mµ bªn trong<br /> vùc nµy ®−îc thÓ hiÖn ë gèm sø. T¸c gi¶<br /> chøa ®ùng nhiÒu Èn sè vÒ khoa häc vµ<br /> cho biÕt, ngay tõ thêi cæ ®¹i vµ trung thÕ c«ng nghÖ. (TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh -<br /> kû, gèm sø ViÖt Nam, víi nhiÒu lo¹i men Thñy Tinh ®· nãi lªn khoa häc trÞ thñy<br /> l¹, ®éc ®¸o ®· ®−îc ng−êi NhËt B¶n, Ai<br /> sím ra ®êi; TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng<br /> CËp, T©y Ban Nha, Anh, Ph¸p... biÕt ®Õn ph¶n ¸nh sù v−¬n lªn cña d©n téc vÒ<br /> vµ bu«n b¸n. NghÒ kim hoµn, ®ãng dinh d−ìng, vÒ sinh lý, t©m lý, còng nh−<br /> thuyÒn, giµy da còng cã nhiÒu thµnh tùu vÒ chÕ t¸c vµ sö dông vò khÝ b»ng s¾t;...).<br /> ®éc ®¸o. §Æc biÖt lµ c«ng nghÖ ®ãng Tõ thÕ kû X ®Õn thÕ kû XIV, tÝn ng−ìng<br /> thuyÒn, ®©y lµ c«ng nghÖ tinh x¶o, ®éc d©n gian dÇn dÇn hßa quyÖn víi PhËt<br /> ®¸o cña ViÖt Nam. T¸c gi¶ minh chøng gi¸o vµ PhËt gi¸o dÇn dÇn trë thµnh<br /> b»ng sö liÖu m« t¶ vÒ c¸c lo¹i thuyÒn 2 Quèc gi¸o (tr.40) l¹i t¸c ®éng m¹nh tíi<br /> tÇng, cã lo¹i dµi tíi 30m, réng ®Õn 4m, cã khoa häc vµ c«ng nghÖ. NÐt ®Æc thï lµ ë<br /> träng t¶i ®Õn 70 tÊn.<br /> ViÖt Nam PhËt gi¸o, L·o gi¸o, Khæng<br /> VÒ truyÒn gi¸o cïng vµo ViÖt Nam tõ nh÷ng thÕ kû<br /> thèng khoa ®Çu C«ng nguyªn nh−ng l¹i kh«ng bµi<br /> häc c¬ b¶n, xÝch lÉn nhau, mµ hßa quyÖn víi nhau,<br /> do nh÷ng ®ã lµ hiÖn t−îng “Tam gi¸o ®ång<br /> h¹n chÕ vÒ nguyªn”. Tuy PhËt gi¸o thÞnh hµnh,<br /> mÆt lÞch sö nh−ng nã cïng víi tÝn ng−ìng d©n gian<br /> nªn nhiÒu vµ Khæng gi¸o, L·o gi¸o t¸c ®éng vµo ®êi<br /> truyÒn thèng sèng, trong ®ã cã khoa häc vµ c«ng nghÖ.<br /> vÒ khoa häc Thêi kú nµy chóng ta ®· cã mét nhµ n−íc<br /> c¬ b¶n cña ®éc lËp tù chñ (Khóc, Ng«, §inh, TiÒn<br /> ViÖt Nam Lª, Lý, TrÇn), nªn nh÷ng t− duy triÕt häc<br /> míi chØ dõng kÓ trªn ®· ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng th«ng<br /> l¹i ë tr×nh ®é qua c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ<br /> s¬ cÊp, thµnh tùu ®¸ng kÓ còng chØ ë mét n−íc, nh−: viÖc cµy tÞch ®iÒn cña nhµ<br /> sè lÜnh vùc nh− c¬ häc (øng dông thuû vua; viÖc ch¨m lo thuû lîi, b¶o vÖ m«i<br /> khÝ ®éng häc, trao ®æi nhiÖt chÊt vµo s¶n sinh; më réng khai má, ph¸t triÓn ngµnh<br /> xuÊt n«ng nghiÖp), to¸n häc (trang trÝ gèm sø… Râ h¬n c¶ lµ c¸c lÜnh vùc kiÕn<br /> hoa v¨n trªn mÆt trèng ®ång,...). To¸n tróc, héi ho¹, ®iªu kh¾c (kinh ®« Hoa L−,<br /> häc còng cã lÞch sö l©u ®êi víi c¸c khoa chïa, t−îng thêi Lý...).<br /> thi chän nh©n tµi to¸n häc tõ thêi phong Trong y häc víi c¸c danh y næi tiÕng<br /> kiÕn. LÞch sö ViÖt Nam còng c«ng nhËn vÒ y ®øc, häc thuËt nh− nhµ s− Khæng<br /> vµ t«n vinh c¸c nhµ to¸n häc nh− L−¬ng Minh Kh«ng, c¸c danh y TuÖ TÜnh, H¶i<br /> ThÕ Vinh, Vò H÷u, kiÕn tróc s− NguyÔn Th−îng L·n ¤ng Lª H÷u Tr¸c…<br /> An, Hå Nguyªn Trõng… TruyÒn thèng<br /> Sang thÕ kû XV, Khæng gi¸o thay thÕ<br /> ®ã ®ang ®−îc c¸c thÕ hÖ h«m nay ph¸t<br /> PhËt gi¸o trë thµnh quèc gi¸o cña ViÖt<br /> huy, ®−a lªn mét tÇm cao míi.<br /> Nam (tr.44), c¬ chÕ quan liªu cã hiÖu lùc<br /> VÒ t− duy triÕt häc, t«n gi¸o vµ tÝn ®−îc chó ý x©y dùng, do ®ã to¸n häc, ®o<br /> ng−ìng, t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh, ng−êi ViÖt l−êng, tiÒn tÖ vµ kü nghÖ c¬ khÝ ®−îc chó<br /> Chóng ta kÕ thõa… 5<br /> <br /> ý ph¸t triÓn vµ ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh v÷ng b−íc tiÕn lªn.<br /> tùu nhÊt ®Þnh; viÖc ®µo t¹o ®éi ngò trÝ<br /> PhÇn thø hai:<br /> thøc còng ®−îc ch¨m lo. Tuy nhiªn, mÆt<br /> Di s¶n ph¸p luËt vµ h−¬ng −íc<br /> tiªu cùc còng biÓu hiÖn kh¸ ®Ëm ë t−<br /> t−ëng, t©m lý: ®ã lµ sù û l¹i vµo thiªn I. LuËt n−íc<br /> nhiªn, thÝch an nhµn, sèng khæ h¹nh.<br /> 1. Giai ®o¹n tr−íc khi cã luËt ph¸p<br /> Nh÷ng hiÖn t−îng nµy ¶nh h−ëng tiªu<br /> thµnh v¨n, theo c¶ truyÒn thuyÕt vµ th−<br /> cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ<br /> c«ng nghÖ, biÓu hiÖn ë sù ®éc quyÒn tÞch cæ th× ViÖt Nam ®· cã ph¸p luËt tõ<br /> trong tiªu dïng sinh ho¹t cña vua chóa; thêi cæ ®¹i. LuËt n−íc thµnh v¨n chÝnh<br /> ®−êng lèi kinh tÕ tù cÊp tù tóc; chÝnh thøc ra ®êi tõ bé H×nh th− thêi Lý (thÕ<br /> s¸ch bÕ quan to¶ c¶ng, träng n«ng øc kû XI). NÐt ®¸ng chó ý trong x©y dùng<br /> th−¬ng… Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n luËt ph¸p cña ViÖt Nam lµ sù kÕ thõa<br /> chÕ nµy, theo t¸c gi¶ cuèn s¸ch, lµ do nh÷ng yÕu tè tÝch cùc cña luËt ph¸p d©n<br /> chÞu ¶nh h−ëng tõ tÝn ng−ìng d©n gian téc, kÓ c¶ lÖ lµng lÉn luËt n−íc.<br /> ®Õn Nho-PhËt-L·o.<br /> H¬n 10 thÕ kû d−íi thêi B¾c thuéc,<br /> VÒ néi dung giao l−u quèc tÕ, c¬ chÕ ng−êi ph−¬ng B¾c ®· ¸p dông luËt H¸n<br /> thÞ tr−êng vµ yªu cÇu ®æi míi trong ®Ó trãi buéc nh©n d©n ta vµ h¹n chÕ<br /> chÝnh s¸ch khoa häc - c«ng nghÖ, t¸c gi¶ quyÒn hµnh cña c¸c L¹c hÇu, L¹c t−íng.<br /> kh¼ng ®Þnh, ViÖt Nam ®· tõng lµ kh¸ch Nh−ng nh©n d©n ta ®· biÕt lÊy “lÖ lµng”<br /> hµng cña nhiÒu th−¬ng nh©n ¸-¢u suèt chèng l¹i “luËt n−íc”. §Õn ®Çu thêi kú<br /> tõ ®Çu C«ng nguyªn cho ®Õn tr−íc khi ®éc lËp, tù chñ, dï ch−a cã luËt thµnh<br /> thùc d©n Ph¸p x©m l−îc. §iÒu nµy ®−îc v¨n, nh−ng kû c−¬ng vµ nh÷ng h×nh<br /> minh chøng b»ng c¸c hiÖn vËt cæ cßn ph¸p ®Ó r¨n ®e sù ph¶n lo¹n, chia c¾t<br /> ®−îc l−u gi÷ t¹i nhiÒu b¶o tµng, phßng ®Êt n−íc ®· ®−îc ®−a ra.<br /> tr−ng bµy trªn thÕ giíi; hoÆc c¸c di vËt<br /> nh− tiÒn b»ng b¹c, mÒ ®ay t×m thÊy 2. LuËt ph¸p thµnh v¨n vµ di s¶n<br /> trong mét sè di chØ kh¶o cæ cña ViÖt Nam cña nã<br /> (ãc Eo; di tÝch vÒ nhµ ë, hiÖu bu«n cña a. LuËt ph¸p thêi Lý, TrÇn: N¨m<br /> th−¬ng nh©n Hoa kiÒu, NhËt B¶n t¹i Héi 1042, Lý Th¸i T«ng ban s¸ch H×nh th−,<br /> An...). ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña bé luËt thµnh<br /> v¨n ®Çu tiªn trong lÞch sö ph¸p luËt n−íc<br /> T¸c gi¶ cßn dµy c«ng lËp mét ho¹ ®å<br /> ta. Qua ph©n tÝch sö liÖu liªn quan ®Õn<br /> gi¶n l−îc vÒ nÒn ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam<br /> Bé luËt nµy, t¸c gi¶ nhËn ®Þnh: NÐt næi<br /> trong lÞch sö ®−îc ghi l¹i trong nhiÒu<br /> bËt cña H×nh th− lµ tinh thÇn nh©n ®¹o<br /> s¸ch, th− tÞch cæ, t−¬ng øng víi c¸c giai<br /> trong trÞ n−íc, h−íng ®Õn b¶o vÖ quyÒn<br /> ®o¹n ph¸t triÓn cña khoa häc - c«ng<br /> sèng cña con ng−êi. Cïng víi nã, di s¶n<br /> nghÖ. Sau khi ph©n tÝch nh÷ng thµnh<br /> tÝch cùc cña h×nh luËt ®Çu tiªn ®· biÕt<br /> tùu vµ h¹n chÕ cña ®êi sèng x· héi vµ vai<br /> tËp trung vµo viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn<br /> trß cña khoa häc - c«ng nghÖ trong thêi<br /> søc s¶n xuÊt cña d©n téc; triÒu ®×nh còng<br /> ®¹i míi, t¸c gi¶ kÕt luËn: ViÖc nhËn thøc<br /> ®· biÕt vËn dông luËt vµo ®Êu tranh cho<br /> ®−îc c¸i m¹nh, c¸i yÕu cña nh÷ng di s¶n<br /> ®éc lËp, tù chñ vµ toµn vÑn l·nh thæ, do<br /> khoa häc vµ c«ng nghÖ mµ cha «ng ®Ó l¹i<br /> ®ã ®· ®−a ®Êt n−íc ph¸t triÓn mét thêi<br /> sÏ gióp cho khoa häc - c«ng nghÖ ViÖt<br /> gian dµi trong th¸i b×nh, thÞnh trÞ.<br /> Nam, vèn cã truyÒn thèng quý b¸u, sÏ<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2007<br /> <br /> §Õn nhµ TrÇn, ph¸p luËt tõng b−íc luËt n−íc<br /> ®−îc ®æi míi. Gèc nh©n ¸i cña ph¸p luËt<br /> T¸c gi¶ chØ ra r»ng: trong x· héi<br /> vÉn cßn, nh−ng tinh thÇn ph¸p trÞ ngµy<br /> truyÒn thèng ViÖt Nam, nh©n d©n ta<br /> cµng ®−îc ®Ò cao. N¨m 1230 TrÇn Th¸i<br /> th−êng coi lÖ lµng còng quan träng nh−<br /> T«ng ®· cho biªn so¹n Quèc triÒu h×nh<br /> phÐp n−íc; ph−¬ng thøc x©y dùng kho¸n<br /> luËt. §Õn n¨m 1341, TrÇn Dô T«ng sai<br /> −íc lµng x· còng t−¬ng tù nh− x©y dùng<br /> Tr−¬ng H¸n Siªu vµ NguyÔn Trung<br /> luËt n−íc. ViÖc xÐt xö theo lÖ lµng còng<br /> Ng¹n biªn ®Þnh bé Hoµng triÒu ®¹i ®iÓn<br /> kh«ng kÐm g× luËt n−íc, thËm chÝ khi<br /> vµ kh¶o so¹n bé H×nh th− ®Ó ban hµnh.<br /> hµnh ph¸p l¹i cã phÇn chÆt chÏ h¬n. T¸c<br /> Nh÷ng bé luËt nµy nay ®Òu ®· bÞ thÊt<br /> gi¶ còng kh¼ng ®Þnh, di s¶n cña luËt lÖ<br /> truyÒn.<br /> lµng x· còng cÇn ®−îc kÕ thõa nh− di<br /> Nh− vËy, triÒu Lý, TrÇn, víi 400 s¶n ph¸p luËt, v× nã ph¶n ¸nh mét c¸ch<br /> n¨m tån t¹i, ®· ®Ó l¹i cho d©n téc mét di sinh ®éng mèi quan hÖ thèng nhÊt cã<br /> s¶n ph¸p luËt kh¸ ®iÓn h×nh: nh©n ®øc m©u thuÉn gi÷a “n−íc vµ lµng”.<br /> vÉn lµ gèc cña ®¹o trÞ n−íc, nh−ng tinh<br /> thÇn ph¸p trÞ vÉn ngµy cµng ®−îc ®Ò cao. 2. VÒ h×nh thøc tån t¹i vµ di s¶n lÞch<br /> sö cña lÖ lµng<br /> Nã ph¶n ¸nh t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh<br /> tÕ-x· héi ngµy cµng m¹nh, m©u thuÉn LuËt lÖ trong lµng x· tån t¹i d−íi<br /> trong x· héi ngµy cµng phøc t¹p. nhiÒu h×nh thøc, tõ truyÒn khÈu ®Õn<br /> b. LuËt ph¸p tõ thêi Lª s¬ ®Õn thêi thµnh v¨n, víi nhiÒu lo¹i tªn gäi kh¸c<br /> T©y S¬n nhau (phæ biÕn nhÊt lµ h−¬ng −íc hay<br /> kho¸n −íc lµng x·). Di s¶n cña nã ®Ó l¹i<br /> KÕ thõa tinh thÇn ph¸p luËt tÝch cùc ®Õn nay cã c¶ mÆt tÝch cùc (ph¶n ¸nh<br /> cña c¸c triÒu ®¹i tr−íc, nhµ Lª ®· ®−a tÝnh céng ®ång vµ d©n chñ lµng x·) vµ<br /> ph¸p luËt n−íc nhµ lªn mét ®Ønh cao míi tiªu cùc (ph¶n ¸nh mèi quan hÖ giai cÊp<br /> víi Bé luËt Hång §øc. Bé luËt nµy ®−îc trong x· héi cã ¸p bøc, bãc lét vµ tÝnh tr×<br /> xÕp ngang hµng nh÷ng bé luËt cæ ®iÓn cã trÖ, b¶o thñ, l¹c hËu cña n«ng th«n trung<br /> gi¸ trÞ ë ph−¬ng §«ng, ®−îc nhiÒu nhµ cæ). Nh×n chung, theo t¸c gi¶, nh÷ng di<br /> luËt häc ph−¬ng T©y ca ngîi. Nh÷ng néi s¶n tÝch cùc lÉn tiªu cùc kÓ trªn ®· gãp<br /> dung tÝch cùc cña Bé luËt nµy lµ: nªu cao phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc b¶o tån vµ ph¸t<br /> ph¸p trÞ, cñng cè vµ ph¸t triÓn x· héi cßn triÓn nÒn v¨n minh, v¨n hiÕn ViÖt Nam<br /> ®ang ®i lªn, ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, b¶o mµ ngµy nay cÇn ®−îc kÕ thõa vµ ph¸t<br /> vÖ quyÒn con ng−êi. triÓn.<br /> Nhµ T©y S¬n lªn n¾m quyÒn, thêi<br /> 3. Suy nghÜ vÒ sù kÕ thõa vµ ph¸t<br /> gian qu¸ ng¾n ngñi, ch−a ®ñ th× giê ®Ó<br /> huy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc, kh¾c phôc<br /> san ®Þnh ph¸p luËt. Sang thêi NguyÔn,<br /> nh÷ng yÕu tè tiªu cùc cña di s¶n luËt lÖ<br /> Hoµng ViÖt luËt lÖ ®−îc ban hµnh.<br /> lµng x·<br /> Nh÷ng ®iÓm tÝch cùc cña LuËt Hång §øc<br /> Ýt ®−îc kÕ thõa, viÖc sao chÐp bé luËt nhµ Theo t¸c gi¶, c¸i kh¸c biÖt cña luËt lÖ<br /> Thanh lµ c¬ b¶n. lµng x· víi luËt n−íc chÝnh lµ sù cô thÓ<br /> ho¸, chi tiÕt ho¸, ®Þa ph−¬ng ho¸ c¸i mµ<br /> II. Di s¶n luËt lÖ lµng x·<br /> luËt n−íc kh«ng v−¬n tíi ®−îc. ViÖc kÕ<br /> 1. VÒ mèi quan hÖ gi÷a lÖ lµng vµ thõa c¸c di s¶n tÝch cùc, lo¹i bá c¸c di<br /> Chóng ta kÕ thõa… 7<br /> <br /> s¶n tiªu cùc cña luËt lÖ lµng x·, cïng víi tr¹ng ch«n sèng n« lÖ gia ®×nh; chÕ ®é<br /> ®ã lµ viÖc kÕ thõa di s¶n luËt ph¸p cña lÊy vî lÏ, nµng hÇu. VÒ mÆt di s¶n lÞch<br /> nh©n lo¹i, tõng b−íc n©ng ph¸p luËt ViÖt sö, theo t¸c gi¶, cÇn lµm râ sù tån t¹i cña<br /> Nam lªn ngang tÇm thêi ®¹i lµ nh÷ng tµn d− nµy ®Ó cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n<br /> viÖc lµm cÇn thiÕt, cÊp b¸ch. nh»m tiªu diÖt tËn gèc h×nh thøc bãc lét<br /> tµn b¹o nµy.<br /> PhÇn thø ba:<br /> Di s¶n lÞch sö trong n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp III. Di s¶n cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt<br /> phong kiÕn<br /> I. Tµn d− c«ng x· thÞ téc<br /> Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn ®Ó<br /> T¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh, tµn d− c«ng x·<br /> l¹i di s¶n trùc tiÕp cho ®Õn thêi kú ViÖt<br /> thÞ téc vÉn tån t¹i ®©u ®ã trong n«ng<br /> Nam qu¸ ®é lªn CNXH.<br /> th«n ViÖt Nam, biÓu hiÖn ë quan hÖ së<br /> h÷u c«ng céng vÒ ruéng ®Êt, g¾n liÒn víi VÒ ®Æc tr−ng cña ph−¬ng thøc s¶n<br /> nã lµ quan hÖ cèng n¹p. §iÒu nµy ®−îc xuÊt nµy, t¸c gi¶ nhÊn m¹nh hai ®iÓm:<br /> thÓ hiÖn ë chÕ ®é nhµ dµi T©y Nguyªn; së h÷u ruéng ®Êt chñ yÕu thuéc vÒ giai<br /> chÕ ®é lang ®¹o, ph×a t¹o ë miÒn nói phÝa cÊp ®Þa chñ phong kiÕn, ®øng ®Çu lµ<br /> B¾c; quan hÖ thÞ téc, th©n téc vµ ®¼ng vua; ph−¬ng thøc bãc lét chñ yÕu lµ ®Þa<br /> cÊp… Nh×n chung trong c¸c di s¶n vµ t« phong kiÕn. Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt nµy<br /> tµn d− c«ng x· thÞ téc cßn tån t¹i ®Õn nay tån t¹i, ph¸t triÓn trong lÞch sö ViÖt<br /> th× tµn d− thÞ téc, th©n téc ë n«ng th«n Nam, b¾t ®Çu tõ thÕ kû XI; liªn tôc ®−îc<br /> miÒn xu«i hiÖn cßn t−¬ng ®èi nÆng nÒ, duy tr×, ph¸t triÓn trong c¸c thÕ kû sau,<br /> g©y kh«ng Ýt t¸c h¹i. ®· bÞ triÖt tiªu trong c¶i c¸ch ruéng ®Êt.<br /> Nh−ng nh×n chung, tµn d− cña ph−¬ng<br /> II. Di s¶n cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt<br /> thøc nµy ®Õn nay cßn tån t¹i yÕu ít d−íi<br /> ch©u ¸ vµ tµn d− n« lÖ gia ®×nh nh÷ng d¹ng míi cÇn ®−îc kh¾c phôc.<br /> - VÒ di s¶n cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt IV. Di s¶n kinh tÕ t− b¶n n«ng th«n<br /> ch©u ¸, sau khi chÕ ®é céng s¶n nguyªn<br /> thuû tan r·, tæ tiªn ta ®· b−íc sang h×nh - Thµnh phÇn kinh tÕ phó n«ng ra<br /> ®êi ë ViÖt Nam cuèi thÕ kû XIX, ph¸t<br /> th¸i ph−¬ng thøc s¶n xuÊt ch©u ¸ (theo<br /> triÓn m¹nh ë thÕ kû XX víi c¸c ®Æc tr−ng<br /> ý kiÕn cña nhiÒu häc gi¶ th× b¾t ®Çu tõ<br /> chñ yÕu: hä lµ chñ së h÷u ruéng ®Êt, tù<br /> thêi Hïng V−¬ng). Di s¶n nµy ®−îc thÓ<br /> lao ®éng vµ cã thuª m−ín mét phÇn<br /> hiÖn tr−íc hÕt ë chÕ ®é së h÷u ®Êt ®ai<br /> nh©n c«ng trªn phÇn ruéng cña m×nh.<br /> thiÕt lËp trªn c¸c c«ng x· n«ng th«n; ë<br /> quan hÖ giai cÊp; ë bé m¸y thèng trÞ lµ - Sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, h×nh<br /> Nhµ n−íc. thøc bãc lét ®Þa t« gi¶m dÇn, phó n«ng<br /> còng theo ®ã gi¶m dÇn.<br /> - Tµn d− n« lÖ gia ®×nh ë ViÖt Nam<br /> kh«ng tån t¹i nh− di s¶n cña mét ph−¬ng - Thêi kú thùc d©n ë miÒn Nam, ®−îc<br /> thøc s¶n xuÊt (kh«ng cã chÕ ®é n« lÖ ®iÓn chÝnh quyÒn thùc d©n khuyÕn khÝch<br /> h×nh) mµ chØ lµ nh÷ng tµn d−. Nh−ng (nh»m x©y dùng n«ng th«n miÒn Nam<br /> th©n phËn n« tú l¹i sím xuÊt hiÖn, hä thµnh ph¸o ®µi chèng céng), tÇng líp<br /> lµm viÖc hÇu h¹ trong c¸c gia ®×nh quyÒn phó n«ng xuÊt hiÖn ®«ng ®¶o h¬n. Hä<br /> quý lµ chÝnh. ë ViÖt Nam, ®Õn cuèi thÕ kh«ng chØ thuª m−ín nh©n c«ng mµ cßn<br /> kû XIX, ®Çu thÕ kû XX vÉn cßn t×nh kiªm kinh doanh c«ng th−¬ng nghiÖp.<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2007<br /> <br /> VÒ di s¶n kinh tÕ t− b¶n n«ng th«n, lµ t©m lý b×nh qu©n chñ nghÜa, cµo b»ng<br /> theo t¸c gi¶, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, trong ph©n phèi ruéng ®Êt; ®ång thêi cÇn<br /> thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ cÇu nèi gi÷a kh¾c phôc tÝnh tr× trÖ, lµm ¨n tñn mñn,<br /> n«ng d©n víi thÞ tr−êng, hä cã n¨ng lùc manh món cña kinh tÕ tiÓu n«ng.<br /> qu¶n lý. Tuy nhiªn cÇn c¾t c¸i ®u«i<br /> VI. Mét vµi kiÕn nghÞ vÒ b−íc ®i lªn<br /> phong kiÕn, h−íng hä ®Õn sù ph¸t triÓn<br /> CNXH cña ViÖt Nam hiÖn nay<br /> cña kinh tÕ t− b¶n n«ng th«n theo ®Þnh<br /> h−íng x· héi chñ nghÜa. Tõ gãc ®é sö häc nghiªn cøu di s¶n<br /> lÞch sö, t¸c gi¶ ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ<br /> V. Di s¶n kinh tÕ tiÓu n«ng<br /> nh− sau:<br /> - Trong lÞch sö, thµnh phÇn kinh tÕ - CÇn coi träng viÖc kh¾c phôc c¸c di<br /> nµy cã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi, tr¶i s¶n tiªu cùc cña lÞch sö ®Ó l¹i (xo¸ bá tµn<br /> qua nhiÒu biÕn ®éng. Nã b¾t ®Çu tõ khi d− c«ng x· thÞ téc, ph−¬ng thøc s¶n xuÊt<br /> gi¶i thÓ c«ng x· thÞ téc, chuyÓn dÇn sang ch©u ¸; kh¾c phôc chñ nghÜa b×nh qu©n,<br /> c«ng x· n«ng th«n. Ban ®Çu chØ cã mét sè<br /> thñ tiªu quan hÖ bãc lét theo lèi cèng<br /> Ýt ng−êi së h÷u lín vÒ ruéng ®Êt. Mèc<br /> n¹p, ®Þa t« phong kiÕn, thñ tiªu di s¶n<br /> quan träng ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña<br /> chÕ ®é n« lÖ gia ®×nh…).<br /> chÕ ®é t− h÷u ruéng ®Êt lµ n¨m 1254,<br /> nhµ TrÇn ®· b¸n ruéng c«ng cho d©n lµm - X©y dùng n«ng th«n míi trong ®iÒu<br /> ruéng t−. Thêi Lª, chÕ ®é së h÷u t− nh©n kiÖn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu<br /> vÒ ruéng ®Êt ®−îc b¶o vÖ, Nhµ n−íc h×nh thøc së h÷u, kÕ thõa di s¶n tÝch<br /> kh«ng ®¸nh thuÕ ruéng t−. ViÖc mua b¸n cùc, kh¾c phôc c¸c di s¶n tiªu cùc (t¨ng<br /> ruéng ®Êt c«ng lµng x· vµ ruéng h−¬ng c−êng kinh tÕ trung n«ng theo ®Þnh<br /> ho¶ bÞ cÊm. Tíi thÕ kû XIX, lµng tiÓu h−íng XHCN, ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña<br /> n«ng xuÊt hiÖn ngµy cµng phæ biÕn. Thêi kinh tÕ t− b¶n n«ng th«n, ph¸t triÓn c¸c<br /> kú 9 n¨m kh¸ng chiÕn, nhê chÝnh s¸ch xÝ nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp, t¨ng<br /> ruéng ®Êt ®óng ®¾n ë vïng tù do, kinh tÕ c−êng dÞch vô trong n«ng nghiÖp…).<br /> tiÓu n«ng cã kh¸ lªn chót Ýt. B»ng lèi t− duy l«gÝc, kh¸ch quan<br /> ë miÒn Nam, kinh tÕ tiÓu n«ng cã trªn c¬ së nh÷ng cø liÖu lÞch sö x¸c thùc,<br /> kh¸c biÖt so víi miÒn B¾c. B×nh qu©n phong phó, t¸c gi¶ ®· chØ râ nh÷ng di<br /> chiÕm h÷u ruéng ®Êt theo ®Çu ng−êi ë s¶n nµo lµ tÝch cùc cÇn ph¶i ph¸t huy; di<br /> ®©y cao h¬n miÒn B¾c; trung n«ng sö s¶n nµo lµ tiªu cùc cÇn ph¶i lo¹i bá vµ ®Ò<br /> dông nhiÒu n¨ng l−îng c¬ khÝ vµo s¶n xuÊt c¸c gi¶i ph¸p thiÕt thùc ®Ó thùc<br /> xuÊt. Sau gi¶i phãng, trung n«ng ngµy hiÖn c¸c môc tiªu trªn. C«ng tr×nh nµy<br /> cµng chiÕm vÞ trÝ trung t©m ë n«ng th«n. kh«ng chØ cã gi¸ trÞ vÒ mÆt lÞch sö, khoa<br /> häc mµ cßn c¶ vÒ mÆt thùc tiÔn, khi ®Êt<br /> - KÕ thõa di s¶n kinh tÕ tiÓu n«ng n−íc ta ®ang trong thêi kú ®Èy m¹nh<br /> chÝnh lµ kÕ thõa tinh thÇn lao ®éng cÇn CNH, H§H, viÖc kÕ thõa, ph¸t huy c¸c<br /> cï, siªng n¨ng, kinh nghiÖm th©m canh gi¸ trÞ lÞch sö do cha «ng ®Ó l¹i lµ ®éng<br /> t¨ng vô. §©y lµ nh÷ng tiÒm n¨ng rÊt lín lùc quan träng, gãp phÇn kh«ng nhá vµo<br /> cÇn ph¸t huy ë thµnh phÇn kinh tÕ nµy. sù nghiÖp ®æi míi toµn diÖn vµ x©y dùng<br /> Tuy vËy, còng kh«ng nªn coi nhÑ nh÷ng ®Êt n−íc hiÖn nay.<br /> di s¶n tiªu cùc cña kinh tÕ tiÓu n«ng, ®ã<br />