Chương 8: Tổ chức lãnh thổ các vùng kinh tế ở Việt Nam

Chia sẻ: Cao Thi Nhu Kieu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

721
lượt xem 207
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nằm trong vùng núi và trung du Bắc Bộ, vùng Đông Bắc có địa hình không cao so với vùng Tây Bắc. Phía Tây có những dãy núi chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, trong đó dãy Phanxipan cao hơn 3000 mét. Phía Đông của vùng có nhiều dãy núi cao hình cánh cung. Vùng Đông Bắc nằm trong miền khí hậu nhiệt đới, là nơi chịu ảnh hưởng mạnh nhất của gió mùa Đông Bắc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương 8: Tổ chức lãnh thổ các vùng kinh tế ở Việt Nam

Ch−¬ng 8 Tæ chøc l∙nh thæ c¸c vïng kinh tÕ ë ViÖt Nam I. Vïng §«ng B¾c B¾c Bé Vïng §«ng B¾c gåm 11 tØnh: Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n, Cao B»ng, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Lµo Cai, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Phó Thä vµ B¾c Giang víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn: 65.326 km2, chiÕm kho¶ng 20% diÖn tÝch c¶ n−íc. Tæng d©n sè cña vïng 9.036,7 ngh×n ng−êi n¨m 2001, chiÕm 11,5% d©n sè c¶ n−íc. 1.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: Vïng §«ng B¾c B¾c Bé, phÝa B¾c gi¸p §«ng Nam Trung Quèc, phÝa T©y gi¸p vïng T©y B¾c, phÝa Nam gi¸p ®ång b»ng B¾c Bé, phÝa §«ng gi¸p biÓn §«ng. VÞ trÝ cña vïng cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong viÖc trao ®æi hµng ho¸, giao l−u bu«n b¸n víi §«ng Nam Trung Quèc qua c¸c cöa khÈu Lµo Cai, cöa khÈu Thanh Thuû (Hµ Giang), cöa khÈu Trïng Kh¸nh (Cao B»ng), cöa khÈu Mãng C¸i (Qu¶ng Ninh); víi c¸c n−íc trong khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng vµ c¸c n−íc trªn thÕ giíi th«ng qua c¸c c¶ng Cöa ¤ng, Hång Gai vµ c¶ng C¸i L©n. Vïng §«ng B¾c cã mét phÇn g¾n liÒn víi vïng träng ®iÓm kinh tÕ phÝa B¾c lµ tam gi¸c kinh tÕ Hµ Néi- H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh. Vïng cßn cã quan hÖ chÆt chÏ víi vïng ®ång b»ng s«ng Hång, nhiÒu trung t©m ®« thÞ lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, g¾n víi c¶ng biÓn H¶i phßng. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña vïng. b) Tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh, khÝ hËu vµ thuû v¨n: N»m trong vïng nói vµ trung du B¾c Bé, vïng §«ng B¾c cã ®Þa h×nh kh«ng cao so víi vïng T©y B¾c. PhÝa T©y cã nh÷ng d·y nói ch¹y theo h−íng T©y B¾c- §«ng Nam, trong ®ã d·y Phanxipan cao h¬n 3000 mÐt. PhÝa §«ng cña vïng cã nhiÒu d·y nói cao h×nh c¸nh cung. Vïng §«ng B¾c n»m trong miÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi, lµ n¬i chÞu ¶nh h−ëng m¹nh nhÊt cña giã mïa §«ng B¾c, cã mïa ®«ng l¹nh nhÊt ë n−íc ta, mïa hÌ nãng Èm, nhiÖt ®é cao. KhÝ hËu vïng nµy thÝch hîp cho thùc vËt nhiÖt ®íi nh− chÌ, thuèc l¸, 111
håi. Tuy nhiªn, thêi tiÕt khu vùc nµy hay nhiÔu ®éng trong n¨m g©y ra nh÷ng khã kh¨n ®¸ng kÓ, nhÊt lµ vµo c¸c thêi kú chuyÓn tiÕp. Nguån n−íc khu vùc nµy kh¸ dåi dµo víi chÊt l−îng tèt. Vïng cã nhiÒu s«ng lín ch¶y qua: s«ng Hång, s«ng Th¸i B×nh, s«ng Kú Cïng, s«ng CÇu... vµ nhiÒu s«ng nhá ven biÓn Qu¶ng Ninh. Tuy nhiªn sù ph©n bè c¸c nguån n−íc kh«ng ®Òu theo mïa vµ theo l·nh thæ, nªn vÒ mïa m−a mét sè vïng ven s«ng hay c¸c thung lòng th−êng bÞ óng lôt, cßn vÒ mïa c¹n, khi mùc n−íc s«ng xuèng thÊp g©y khã kh¨n cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ ®êi sèng sinh ho¹t cña nh©n d©n. * TiÒm n¨ng kho¸ng s¶n: §«ng B¾c lµ vïng giµu tµi nguyªn kho¸ng s¶n vµo bËc nhÊt n−íc ta. Cã nh÷ng kho¸ng s¶n cã ý nghÜa quan träng ®èi víi quèc gia nh−: than, apatÝt, s¾t, ®ång, ch×, kÏm, thiÕc... lµ nh÷ng tµi nguyªn quan träng cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng vµ nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. Than ®¸ ph©n bè chñ yÕu ë tØnh Qu¶ng Ninh víi ba d¶i lín lµ CÈm Ph¶, Hßn Gai, M¹o Khª- U«ng BÝ víi tr÷ l−îng th¨m dß kho¶ng 5,5 tû tÊn (chiÕm kho¶ng 90% tr÷ l−îng than cña c¶ n−íc). Ngoµi ra cßn mét sè má than r¶i r¸c nh− PhÊn MÔ, Lµng CÈm - B¾c Th¸i, cã tr÷ l−îng kho¶ng 80 triÖu tÊn; Nµ D−¬ng - L¹ng S¬n, tr÷ l−îng kho¶ng 100 triÖu tÊn, than Bè H¹ - B¾c Giang. C¸c má than trong vïng cã chÊt l−îng tèt, dÔ khai th¸c, ®· vµ ®ang ®−îc khai th¸c phôc vô nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. C¸c kho¸ng s¶n kim lo¹i rÊt ®a d¹ng, víi tr÷ l−îng võa vµ nhá, chÊt l−îng quÆng tèt víi hµm l−îng kim lo¹i cao. C¸c má s¾t ph©n bè ë c¸c tØnh Lµo Cai, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Hµ Giang, víi tæng tr÷ l−îng lµ 136 triÖu tÊn chiÕm 16,9 % tr÷ l−îng c¶ n−íc. ThiÕc ph©n bè ë TÜnh Tóc- Cao B»ng, S¬n D−¬ng - Tuyªn Quang vµ Nµ D−¬ng, tr÷ l−îng 10 triÖu tÊn. Titan n»m trong quÆng s¾t ë Th¸i Nguyªn, tr÷ l−îng 390 ngh×n tÊn. §ång cã tr÷ l−îng 781 ngh×n tÊn, ph©n bè ë Lµo Cai. Boxit ph©n bè ë L¹ng S¬n víi tr÷ l−îng kh«ng lín nh− vïng T©y Nguyªn nh−ng chÊt l−îng tèt, cho phÐp ®Çu t− c«ng nghiÖp. Mangan ph©n bè ë Cao B»ng víi tr÷ l−îng kho¶ng 1,5 triÖu tÊn. Ch× - kÏm ph©n bè ë B¾c C¹n... C¸c má kho¸ng s¶n ë vïng nµy ®−îc khai th¸c phôc vô cho nhu cÇu trong n−íc, má thiÕc ®−îc khai th¸c cho nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. Vïng cßn cã c¸c lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c nh− pirit, vµng ®¸ quÝ, ®Êt hiÕm, ®¸ granÝt, ®¸ x©y dùng, ®¸ v«i s¶n xuÊt xi m¨ng, n−íc kho¸ng... lµ nh÷ng kho¸ng s¶n cã tiÒm n¨ng vµ lµ thÕ m¹nh cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khai kho¸ng, chÕ biÕn 112
kho¸ng s¶n cña vïng vµ cña c¶ n−íc. Tuy nhiªn nh÷ng má nµy chñ yÕu ®ang ë d¹ng tiÒm n¨ng, mét sè ®−îc khai th¸c víi quy m« nhá mang tÝnh ®Þa ph−¬ng. Kho¸ng s¶n apatit ph©n bè duy nhÊt ë vïng nµy víi tr÷ l−îng lín vµ tËp trung kho¶ng 2,1 tû tÊn, ®ñ ®¸p øng cho nhu cÇu s¶n xuÊt ph©n l©n phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña n−íc ta vµ cã thÓ dµnh mét phÇn cho xuÊt khÈu. * TiÒm n¨ng ®Êt ®ai: §Êt ®ai lµ thÕ m¹nh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp cña vïng. Tæng quÜ ®Êt cã kh¶ n¨ng sö dông cho n«ng, l©m nghiÖp lµ kho¶ng 5 triÖu ha, trong ®ã cho n«ng nghiÖp kho¶ng 1 triÖu ha, cho l©m nghiÖp lµ 4 triÖu ha. Tuy nhiªn hiÖn t¹i chóng ta míi chØ sö dông 2, 4 triÖu ha, chiÕm 48% so víi tiÒm n¨ng. Ph©n lo¹i ®Êt - §Êt ®á ®¸ v«i, ph©n bè theo c¸c c¸nh cung, nhiÒu nhÊt ë c¸c tØnh Hµ Giang, Cao B»ng, L¹ng S¬n, Lµo Cai. Lo¹i ®Êt nµy rÊt thÝch hîp cho c¸c c©y thuèc l¸, ®ç t−¬ng, b«ng, ng«,... - §Êt Feranit ®á vµng, ph©n bè chñ yÕu ë Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, Phó Thä, Yªn B¸i, B¾c Giang. Lo¹i ®Êt nµy rÊt phï hîp víi c©y chÌ, ®iÒu nµy lý gi¶i ®©y chÝnh lµ vïng chÌ lín nhÊt c¶ n−íc, víi s¶n phÈm chÌ næi tiÕng th¬m ngon nh− chÌ Th¸i Nguyªn, chÌ Phó Thä... - §Êt phï sa cæ, ph©n bè chñ yÕu ë Phó Thä, B¾c Giang thÝch hîp ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m nh− l¹c, thuèc l¸, ®Ëu t−¬ng, c©y l−¬ng thùc. - §Êt phï sa, ph©n bè ë c¸c ®ång b»ng ven s«ng, thÝch hîp trång hoa mµu vµ l−¬ng thùc. Ngoµi ra ®Êt ë khu vùc gi¸p biªn giíi Cao B»ng, L¹ng S¬n, khÝ hËu rÊt thuËn lîi trång c¸c c©y thuèc quÝ nh− tam thÊt, d−¬ng qui, ®ç träng, håi, th¶o qu¶... Nh×n chung, tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai cho ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp, c©y ®Æc s¶n ë vïng nµy rÊt lín. DiÖn tÝch ®Êt ®ång cá ë c¸c ®åi thÊp vµ c¸c thung lòng còng t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn ch¨n nu«i c¸c gia sóc cã gi¸ trÞ nh− bß, tr©u, dª... * Tµi nguyªn rõng: HiÖn nay, diÖn tÝch rõng cña vïng cßn rÊt thÊp do viÖc khai th¸c bõa b·i vµ do ¸p lùc cña sù gia t¨ng d©n sè. Rõng nguyªn sinh chØ cßn rÊt Ýt ë vïng nói non hiÓm trë. §é che phñ rõng hiÖn t¹i lµ 17%. Do vËy viÖc trång rõng vµ tu bæ rõng lµ vÊn ®Ò 113
quan träng hµng ®Çu trong ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña vïng nh»m b¶o vÖ tµi nguyªn, c©n b»ng sinh th¸i, cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp giÊy, c«ng nghiÖp khai th¸c má... c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: * VÒ c¬ cÊu d©n téc: Phong Ch©u - Phó Thä ®−îc coi lµ céi nguån cña ng−êi ViÖt. Trong vïng tËp trung nhiÒu téc ng−êi kh¸c nhau. C¬ cÊu d©n téc ®a d¹ng nhÊt trong c¶ n−íc víi kho¶ng 30 d©n téc. Trong ®ã ng−êi Kinh chiÕm ®«ng nhÊt 66,1% tæng d©n sè toµn vïng; ng−êi Tµy chiÕm 12,4%; ng−êi Nïng chiÕm 7,3%; ng−êi Dao chiÕm 4,5%; ng−êi H’M«ng chiÕm 3,8%... * D©n sè vµ mËt ®é d©n sè: Tæng d©n sè cña vïng n¨m 2001 lµ 9,04 triÖu ng−êi, mËt ®é d©n sè trung b×nh lµ 158 ng−êi /km2. TËp trung ®«ng nhÊt ë c¸c tØnh B¾c Giang, Phó Thä, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, Qu¶ng Ninh, nh÷ng n¬i ph©n bè nh÷ng trung t©m kinh tÕ lín cña vïng. Tû lÖ d©n sè thµnh thÞ thÊp kho¶ng 1,7 triÖu ng−êi chiÕm 19% tæng d©n sè toµn vïng n¨m 2001, thÊp h¬n møc trung b×nh cña c¶ n−íc (25%) vµ rÊt kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c tØnh, cao nhÊt ë Qu¶ng Ninh 42,4%. * Tr×nh ®é häc vÊn: Tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n cña d©n c− vµ nguån nh©n lùc ë vïng t−¬ng ®−¬ng víi tr×nh ®é trung b×nh cña c¶ n−íc, cao h¬n vïng T©y b¾c, T©y Nguyªn, §ång b»ng s«ng Cöu Long, nh−ng thÊp h¬n §ång b»ng s«ng Hång. Tæng d©n sè tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së trë lªn ®¹t 53,7% (møc trung b×nh c¶ n−íc 45%). Sè ng−êi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc chiÕm 14,5%. Tuy nhiªn tû lÖ ng−êi kh«ng biÕt ch÷ kh¸ cao chiÕm 11,2 % tæng d©n sè vµ tû lÖ ch−a tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së chiÕm 35.1% chñ yÕu lµ ®ång bµo c¸c d©n téc Ýt ng−êi.. * Lùc l−îng lao ®éng: Tæng sè ng−êi qua ®µo t¹o chuyªn m«n 60 v¹n ng−êi chiÕm 12% tæng sè lao ®éng, t−¬ng ®−¬ng tr×nh ®é trung b×nh cña c¶ n−íc. Trong ®ã cã trªn 8 v¹n ng−êi cã tr×nh ®é tõ cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn. * V¨n ho¸ - lÞch sö: Vïng §«ng B¾c ph¶n ¸nh bÒ dµy lÞch sö cña d©n téc víi c¸c di tÝch v¨n ho¸ - lÞch sö nh− §«ng S¬n, H¹ Long, P¾c Bã, T©n Trµo,... C¸c di tÝch v¨n ho¸ - lÞch sö, c¸c lÔ héi truyÒn thèng, c¸c lµn ®iÖu d©n ca... ®−îc g×n gi÷ b¶o tån. 114
N¬i ®©y c¶nh quan tù nhiªn cßn t¹o thuËn lîi cho vïng ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch næi tiÕng. 1.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng §«ng B¾c Vïng §«ng B¾c ®−îc khai th¸c sím vµ ®Æc biÖt khai th¸c m¹nh mÏ tõ thêi Ph¸p thuéc do môc ®Ých khai th¸c thuéc ®Þa cña t− b¶n Ph¸p. Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ cña vïng ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. N¨m 1997 tæng s¶n phÈm GDP cña vïng ®¹t 7,1% tæng GDP c¶ n−íc. GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi thÊp, n¨m 1997 ®¹t 2052 ngh×n ®ång/ ng−êi b»ng 61,5% møc b×nh qu©n cña c¶ n−íc. C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cã sù chuyÓn dÞch theo h−íng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Tû träng thu nhËp tõ ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong GDP cña vïng t¨ng tõ 20,6% n¨m 1990 lªn 26,3% n¨m 1997; tû träng ngµnh dÞch vô t¨ng tõ 32,9% lªn 33,8%; tû träng ngµnh n«ng - l©m - ng− nghiÖp gi¶m tõ 46,5% xuèng 33,6%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh c«ng nghiÖp: C¬ cÊu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong vïng ®· cã nhiÒu biÕn ®æi. Sè xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp nÆng víi quy m« lín chiÕm tû träng lín nhÊt trong c¶ n−íc nh− khai th¸c n¨ng l−îng, luyÖn kim, c¬ khÝ, ho¸ chÊt... Ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c n¨ng l−îng (than) cung cÊp tíi 98% than ®¸ cho nhu cÇu trong n−íc vµ chiÕm tû träng 26,7 % trong gi¸ trÞ gia t¨ng c«ng nghiÖp cña c¶ n−íc; c«ng nghiÖp ho¸ chÊt chiÕm 78,5%; c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dông chiÕm 13,8%... Trong vïng h×nh thµnh c¸c vïng l·nh thæ tËp trung c«ng nghiÖp chuyªn m«n ho¸ nh−: khu c«ng nghiÖp luyÖn kim ®en Th¸i Nguyªn; khu c«ng nghiÖp khai th¸c than Qu¶ng Ninh; khu c«ng nghiÖp ho¸ chÊt L©m Thao - ViÖt Tr×; khu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ph©n bãn B¾c Giang. NhiÒu khu c«ng nghiÖp trë thµnh h¹t nh©n h×nh thµnh lªn c¸c ®« thÞ vµ gi÷ vai trß trung t©m t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña toµn vïng. Ngoµi ra mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ còng ph¸t triÓn trªn c¬ së khai th¸c nguån n«ng l©m s¶n cña vïng nh− c«ng nghiÖp giÊy (B·i B»ng), c«ng nghiÖp mÝa ®−êng, Ðp dÇu... - Ngµnh n«ng -l©m-ng− nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp 115
C¬ cÇu ngµnh trång trät - ch¨n nu«i trong vïng lµ 71%-29%. Trong ngµnh trång trät, c©y l−¬ng thùc vÉn gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu chiÕm tíi 63,5% gi¸ trÞ gia t¨ng ngµnh trång trät vµ ®Ó phôc vô nhu cÇu trong vïng. Tuy nhiªn ®· h×nh thµnh mét sè vïng chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ nh−: + Vïng chuyªn canh chÌ Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Lµo Cai, Hµ Giang, Tuyªn Quang; + Vïng chuyªn canh thuèc l¸ L¹ng S¬n, Cao B»ng; + Vïng chuyªn canh mÝa huyÖn Cao Léc, Léc B×nh (L¹ng S¬n), V¨n Yªn vµ TrÊn Yªn (Yªn B¸i)...; + Vïng chuyªn canh cµ phª chÌ L¹ng S¬n, khu phô cËn Th¸i Nguyªn (Phó L−¬ng, §¹i Tõ, §ång Hû), Tuyªn Quang, Yªn B¸i, Cao B»ng... + Vïng chuyªn canh c©y ¨n qu¶ B¾c Hµ (Lµo Cai), Ng©n S¬n (Cao B»ng), vïng na Chi L¨ng - L¹ng S¬n, vïng hång L¹ng S¬n, vïng cam quýt b−ëi, hång Lôc Yªn, Yªn B×nh, vïng v¶i thiÒu Lôc Ng¹n (B¾c Giang). + Vïng ch¨n nu«i lîn tËp trung lµ Qu¶ng Ninh, Phó Thä. Vïng ch¨n nu«i tr©u, bß. Nh×n chung ngµnh n«ng nghiÖp cña vïng còng ch−a khai th¸c hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai vµ khÝ hËu võa mang tÝnh nhiÖt ®íi, cËn nhiÖt vµ «n ®íi ®Ó ph¸t triÓn c¸c c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao tho¶ m·n nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. * Ngµnh ng− nghiÖp Tuy n»m trong vïng ng− tr−êng ®¸nh b¾t c¸ cña vÞnh B¾c Bé nh−ng viÖc khai th¸c vµ nu«i trång thuû h¶i s¶n cña vïng cã quy m« nhá, ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn mang tÝnh thñ c«ng vµ chñ yÕu ë ven biÓn thuéc tØnh Qu¶ng Ninh. Tû träng gi¸ trÞ ngµnh thuû h¶i s¶n cña vïng chiÕm 5% tæng gi¸ trÞ toµn ngµnh cña c¶ n−íc. * Ngµnh l©m nghiÖp Trong nh÷ng n¨m qua vïng nµy cã nh÷ng nç lùc nh»m phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, dÇn dÇn kh«i phôc vèn rõng bÞ mÊt do qu¸ tr×nh khai th¸c bõa b·i. Trong vïng ®· h×nh thµnh mét sè n«ng tr−êng cung cÊp nguyªn liÖu gç cho ngµnh s¶n xuÊt giÊy (Hµ Giang, Tuyªn Quang, Lµo Cai, Yªn B¸i...) vµ cung cÊp gç trô má (B¾c Giang, Th¸i Nguyªn, L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh). 116
- Ngµnh dÞch vô: * Ngµnh du lÞch Víi c¸c tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh du lÞch ë c¸c khu vùc: VÞnh H¹ Long (Qu¶ng Ninh), c¸c di tÝch lÞch sö, ®Òn chïa ë Tuyªn Quang, §Òn Hïng - Phó Thä, Qu¶ng Ninh,... c¸c hang ®éng ë L¹ng S¬n, Cao B»ng... C¸c lo¹i h×nh du lÞch ®Þa ph−¬ng mang s¾c th¸i b¶n s¾c d©n téc ch−a ®−îc ph¸t huy. * Ngµnh th−¬ng m¹i: ph¸t triÓn ë khu vùc cöa khÈu biªn giíi. Vïng cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ giao th«ng liªn vïng, liªn tØnh nªn còng g©y trë ng¹i ®¸ng kÓ cho ph¸t triÓn kinh tÕ. b) Bé khung l∙nh thæ cña vïng: - HÖ thèng ®« thÞ: HÖ thèng ®« thÞ gåm 18 thµnh phè, thÞ x· víi tæng diÖn tÝch 1.902.2 km2 vµ d©n sè 1.264.5 ngh×n ng−êi. MËt ®é d©n sè cña vïng lµ 665 ng−êi/ km2. Ngoµi ra cßn m¹ng l−íi thÞ trÊn, trung t©m huyÖn lþ lµ 88 huyÖn víi 104 thÞ trÊn. - Thµnh phè H¹ Long lµ thµnh phè trùc thuéc tØnh Qu¶ng Ninh, lµ trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ cña tØnh, trung t©m du lÞch, nghØ m¸t cã ý nghÜa trong n−íc vµ qu«c tÕ. Ngoµi ra thµnh phè cßn cã vÞ trÝ quan träng vÒ an ninh, quèc phßng vµ lµ ®Çu mèi giao th«ng, th−¬ng m¹i quan träng cña vïng. Ph¹m vi ¶nh h−ëng cña thµnh phè lµ c¸c tØnh Qu¶ng Ninh, B¾c Ninh, L¹ng S¬n. - Thµnh phè Th¸i Nguyªn lµ trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸ cña vïng ViÖt B¾c, cã ý nghÜa quan träng vÒ mÆt quèc phßng vµ lµ ®Çu mèi giao l−u c¸c tØnh phÝa B¾c. Cã ph¹m vi ¶nh h−ëng lµ c¸c tØnh B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, Cao B»ng. - Thµnh phè ViÖt Tr× lµ thµnh phè c«ng nghiÖp cña vïng §«ng B¾c víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt, giÊy, vËt liÖu x©y dùng. §©y lµ trung t©m v¨n ho¸ chÝnh trÞ, khoa häc kü thuËt cã ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ c¸c tØnh phÝa T©y cña vïng §«ng B¾c. Ph¹m vi ¶nh h−ëng lµ c¸c tØnh Phó Thä, Yªn B¸i, Lµo Cai. Ngoµi ra cßn 14 thÞ x· cã ý nghÜa lµ trung t©m v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ cña c¸c tØnh cña vïng. - HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i: + HÖ thèng ®−êng « t«: bao gåm c¸c tuyÕn quèc lé: Quèc lé 2 dµi 316 km ch¹y tõ Hµ Néi - ViÖt Tr× - Phó Thä - Tuyªn Quang - MÌo V¹c, ®i qua c¸c thµnh phè c«ng nghiÖp vµ ®Þa bµn giµu kho¸ng s¶n, l©m s¶n vµ vïng ch¨n nu«i gia sóc lín; 117
Quèc lé 3: Hµ Néi- Th¸i Nguyªn - B¾c C¹n- Cao B»ng - Thuû KhÈu dµi 382 km: nèi liÒn vïng kim lo¹i mµu víi Th¸i nguyªn vµ Hµ Néi; Quèc lé 18 (ngang) B¾c Ninh - U«ng BÝ - §«ng TriÒu - Mãng C¸i: §i qua vïng s¶n xuÊt than ®¸ vµ ®iÖn lùc cña vïng; Quèc lé 4 (ngang) tõ Mòi Ngäc - Mãng C¸i- L¹ng S¬n- Cao B»ng- §ång V¨n: ®i qua vïng c©y ¨n qu¶, vµ nèi liÒn víi cöa khÈu ViÖt Trung...; §−êng 3A(13A) tõ L¹ng S¬n- B¾c S¬n- Th¸i Nguyªn- Tuyªn Quang- Yªn B¸i gÆp ®−êng sè 6 cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ vïng trung du vµ quèc phßng. + HÖ thèng ®−êng s¾t: TuyÕn Hµ Néi - §ång §¨ng dµi 163 km nèi víi ga B»ng T−êng (Trung Quèc). §©y lµ tuyÕn ®−êng s¾t quan träng trong viÖc t¹o ra c¸c mèi liªn hÖ qua mét sè khu vùc kinh tÕ vµ quèc phßng xung yÕu: B¾c Giang- Chi l¨ng- L¹ng S¬n; TuyÕn Hµ Néi - ViÖt Tr× - Yªn b¸i - Lµo Cai; TuyÕn ®−êng s¾t Hµ Néi - Qu¸n TriÒu nèi liÒn Hµ Néi víi nhiÒu côm c«ng nghiÖp c¬ khÝ, luyÖn kim quan träng nh− §«ng Anh, Gß §Çm, U«ng BÝ. + HÖ thèng c¶ng biÓn: C¶ng Cöa «ng, c¶ng Hång Gai, c¶ng C¸i L©n ®ang ®−îc x©y dùng lµ c¶ng chuyªn dông ë B¾c Bé víi chøc n¨ng xuÊt khÈu than ®¸.... 1.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn ë vïng a) Ngµnh c«ng nghiÖp: - H×nh thµnh ngµnh hoÆc c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp mòi nhän dùa trªn c¸c lîi thÕ vÒ nguyªn liÖu vµ vÒ thÞ tr−êng nh− c«ng nghiÖp khai th¸c, tuyÓn quÆng vµ tinh chÕ kho¸ng s¶n than, s¾t, kim lo¹i mµu; c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng; c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n; c«ng nghiÖp luyÖn kim; c«ng nghiÖp chÕ t¹o c¬ khÝ; nhiÖt ®iÖn vµ thuû ®iÖn võa vµ nhá; c«ng nghiÖp ph©n bãn ho¸ chÊt, c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng. - MÆt kh¸c ®èi víi c¸c khu c«ng nghiÖp hiÖn cã cÇn ®−îc c¶i t¹o, më réng n©ng cÊp h¹ tÇng c¬ së, ®Çu t− c«ng nghÖ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng s¶n phÈm. - Duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÒu thñ c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm mü nghÖ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu. b) Ngµnh n«ng-l©m-ng− nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång theo h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸ c¸c c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, c©y thùc phÈm, c©y d−îc liÖu; gi¶m tû träng c©y l−¬ng thùc víi t¨ng c−êng ®Çu t− th©m canh ®¸p øng nhu cÇu t¹i chç 118
- Chó träng ph¸t triÓn ®µn gia sóc lín: tr©u bß lÊy thÞt, s÷a tiªu dïng vµ xuÊt khÈu. * Ngµnh l©m nghiÖp - Ph¸t triÓn l©m nghiÖp theo h−íng x· héi ho¸, thùc hiÖn chøc n¨ng b¶o vÖ rõng ®Çu nguån, trång rõng míi. - §æi míi gièng c©y trång, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr−êng vÒ l©m s¶n. - X©y dùng c¸c vïng nguyªn liÖu giÊy, gç trô má. c) C¸c ngµnh dÞch vô: - Ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c trung t©m th−¬ng m¹i, c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu; ph¸t triÓn th−¬ng nghiÖp vïng cao, vïng s©u, vïng xa, vïng h¶i ®¶o. - Ph¸t triÓn du lÞch biÓn, x©y dùng mét sè khu, côm du lÞch, tuyÕn du lÞch néi vïng, liªn vïng vµ quèc tÕ. - Ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c nh− vËn t¶i qu¸ c¶nh, dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, chuyÓn giao c«ng nghÖ, th«ng tin liªn l¹c. - X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, kinh tÕ x· héi ®Æc biÖt lµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i, c¸c c¬ së y tÕ, tr−êng häc, v¨n ho¸, th«ng tin; X©y dùng hÖ thèng thuû lîi vµ hÖ thèng cung cÊp n−íc cho c¸c thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn, huyÖn lþ, cung cÊp n−íc s¹ch cho n«ng th«n; ph¸t triÓn hÖ thèng b−u chÝnh viÔn th«ng, ph¸t triÓn hÖ thèng cung cÊp ®iÖn. - VÊn ®Ò m«i tr−êng ph¶i ®−îc coi träng song song trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng, ®Æc biÖt ë c¸c khu c«ng nghiÖp lín: ViÖt Tr×, Qu¶ng Ninh, Th¸i Nguyªn. VÒ mÆt l·nh thæ §«ng B¾c ph¸t triÓn theo c¸c tuyÕn vµ c¸c cùc: - ViÖt Tr×: Theo hai tuyÕn s«ng Thao, s«ng Ch¶y vµ s«ng L« trªn c¬ së khai th¸c thiÕc, thuû ®iÖn Th¸c Bµ, chÌ Phó Thä- S¬n D−¬ng, khai th¸c apatit, chÕ biÕn gç, du lÞch T©n Trµo- Sapa. - Th¸i Nguyªn: Víi hai tuyÕn quèc lé 3 vµ liªn tØnh 13 däc theo s«ng CÇu, trªn c¬ së khai th¸c quÆng s¾t, than, thiÕc, ch×, kÏm; ph¸t triÓn c¬ khÝ Gia Sµng, kÝnh §¸p CÇu, chÌ Th¸i Nguyªn, du lÞch hå Nói Cèc, hå Ba BÓ, hang P¸c Bã. 119
- Hßn Gai: Däc tuyÕn 18, ®−êng thuû néi ®Þa H¹ Long, B¸i Tö Long víi c¸c h¶i c¶ng: Cöa «ng, Hßn Gai, C¸i L©n, trªn c¬ së khai th¸c than, c¬ khÝ khai má. C¬ khÝ ®ãng tÇu, g¹ch GiÕng §¸y, ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch, nghØ m¸t träng ®iÓm cña miÒn B¾c: H¹ Long, Mãng C¸i. II .Vïng T©y B¾c Vïng gåm 3 tØnh: Lai Ch©u, S¬n La vµ Hoµ B×nh. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 35637 km2, chiÕm 10,82% diÖn tÝch c¶ n−íc. D©n sè lµ 2312,6 ngh×n ng−êi (n¨m 2001) víi mËt ®é d©n sè 61 ng−êi/km2. 2.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: Vïng T©y B¾c: phÝa B¾c gi¸p Trung Quèc cã cöa khÈu Lai V©n, ®−êng biªn giíi dµi 310 km; PhÝa T©y gi¸p Lµo cã cöa khÈu §iÖn Biªn, S«ng M·, Mai S¬n, ®−êng biªn giíi dµi 560 km; PhÝa §«ng gi¸p vïng §«ng B¾c vµ §ång b»ng s«ng Hång; phÝa Nam gi¸p víi B¾c Trung Bé. Vïng T©y B¾c cã ý nghÜa trong giao l−u kinh tÕ víi c¸c n−íc l¸ng giÒng vµ cã ý nghÜa ®Æc biÖt vÒ quèc phßng. b) §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh §Þa h×nh nói cao hiÓm trë chia c¾t phøc t¹p, nhiÒu ®Ønh nói cao víi d·y Hoµng Liªn S¬n ch¹y theo h−íng T©y B¾c - §«ng Nam tõ biªn giíi ViÖt Trung vÒ ®ång b»ng vµ c¸c d·y nói, cao nguyªn kh¸c. Bëi vËy viÖc më mang x©y dùng vµ giao l−u víi bªn ngoµi cña vïng rÊt h¹n chÕ. N»m gi÷a vïng lµ dßng s«ng §µ víi hai bªn lµ nói cao vµ cao nguyªn t¹o thµnh vïng tù nhiªn ®éc ®¸o thÝch hîp ph¸t triÓn thµnh khu kinh tÕ tiªu biÓu cho vïng nói cao miÒn B¾c ViÖt Nam. * KhÝ hËu KhÝ hËu nhiÖt ®íi chÞu ¶nh h−ëng cña giã mïa. ChÕ ®é giã mïa cã sù t−¬ng ph¶n râ rÖt: Mïa hÌ giã mïa T©y Nam nãng kh«, m−a nhiÒu, mïa ®«ng giã mïa §«ng B¾c l¹nh, kh«, Ýt m−a. ChÕ ®é giã t¹o ra thêi tiÕt cã phÇn kh¾c nghiÖt, g©y nªn kh« nãng, h¹n h¸n, s−¬ng muèi g©y trë ng¹i cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. * Tµi nguyªn n−íc - T©y B¾c lµ ®Çu nguån cña mét vµi hÖ thèng s«ng §µ, s«ng M·, s«ng B«i. Víi 120
®Þa thÕ l−u vùc rÊt cao, lßng s«ng chÝnh vµ c¸c chi l−u rÊt dèc. Cã nhiÒu ghÒnh th¸c ®· t¹o nªn nguån thuû n¨ng lín cho ViÖt Nam. - Nguån suèi nãng ë vïng kh¸ nhiÒu nh− Kim B«i - Hßa B×nh, §iÖn Biªn,... cã kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh. - C¸c suèi kho¸ng ë Lai Ch©u, S¬n La (16 ®iÓm), Hoµ B×nh. * Tµi nguyªn kho¸ng s¶n - Than: tr÷ l−îng kho¶ng 10 triÖu tÊn ®¸p øng nhu cÇu ®Þa ph−¬ng. C¸c má Suèi Bµng, Suèi Hoa, Quúnh Nhai, Hang M¬n - Tµ V¨n. - Niken - §ång - Vµng: ®· ph¸t hiÖn 4 má niken vµ nhiÒu ®iÓm quÆng. §ång ®−îc ph¸t hiÖn ë khu vùc má V¹n Sµi- Suèi Ch¸t víi tæng tr÷ l−îng kho¶ng 980 tÊn vµ dù b¸o ®¹t h¬n 270.000 tÊn. - Vµng sa kho¸ng ph©n bè däc s«ng §µ vµ c¸c triÒn s«ng. Nh×n chung tµi nguyªn kho¸ng s¶n ë vïng cßn nhiÒu ë d¹ng tiÒm n¨ng. * §Êt hiÕm Cã tiÒm n¨ng ®Êt hiÕm lín nhÊt ViÖt Nam. Má ®Êt hiÕm §«ng Pao (Lai Ch©u) tr÷ l−îng kho¶ng 5,5 triÖu tÊn. Nguån ®Êt hiÕm ®−îc khai th¸c sÏ phôc vô cho nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. * Tµi nguyªn ®Êt vµ rõng Cã hai lo¹i ®Êt chÝnh lµ ®á vµng vµ ®Êt båi tô trong c¸c thung lòng vµ ven s«ng. Trong c¬ cÊu sö dông ®Êt, ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 9,92%, ®Êt l©m nghiÖp 13,18%, ®Êt chuyªn dïng 1,75 % vµ ®Êt ch−a sö dông chiÕm tíi 75,13 %. Lo¹i ®Êt ®á vµng ë c¸c s−ên nói cã xu h−íng tho¸i ho¸ nhanh do canh t¸c vµ khai th¸c rõng qu¸ møc. DiÖn tÝch rõng n¨m 2001 lµ 1018,9 ngh×n ha, trong ®ã diÖn tÝch rõng tù nhiªn lµ 927,5 ngh×n ha. Rõng chñ yÕu lµ rõng tre nøa, gç th−êng, cã Ýt gç quÝ hiÕm vµ lµ rõng thø sinh. Tuy nhiªn trong rõng cã nhiÒu lo¹i d−îc liÖu quÝ nh− sa nh©n, tam thÊt (Lai Ch©u). §Æc biÖt rõng T©y B¾c cã nhiÒu c¸nh kiÕn vµ c¸c ®éng vËt quÝ hiÕm voi, bß tãt, nai... c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: - Vïng ®−îc khai th¸c muén nªn mËt ®é d©n c− th−a thít h¬n so víi c¸c vïng trong n−íc, chñ yÕu lµ c¸c d©n téc Ýt ng−êi sinh sèng, bao gåm c¸c d©n téc Th¸i, 121
M−êng, H’M«ng, Dao... cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ tËp qu¸n s¶n xuÊt. - V¨n ho¸ Hoµ B×nh lµ ®Æc tr−ng cña ng−êi M−êng vµ ng−êi ViÖt-M−êng, ®Ó l¹i nhiÒu di chØ cã gi¸ trÞ vÒ lÞch sö vµ kiÔn tróc. - Nh×n chung tr×nh ®é d©n trÝ trong vïng cßn thÊp, tû lÖ mï ch÷ trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm tíi 49,6% (so víi c¶ n−íc lµ 16,5%) trong ®ã ë Lai Ch©u lµ 64,2% vµ S¬n La lµ 63,5% vµ Hoµ B×nh lµ 23,5%... - Lùc l−îng lao ®éng cña vïng kh¸ dåi dµo tuy nhiªn tr×nh ®é lao ®éng thÊp, c¬ cÊu lao ®éng rÊt ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ lao ®éng n«ng nghiÖp, tû lÖ thÊt nghiÖp cao chiÕm tíi 9,3%. Do vËy trong hiÖn t¹i vµ c¶ t−¬ng lai cÇn chó träng ®Çu t− n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ vµ tr×nh ®é cña ng−êi lao ®éng. CÇn kh¬i dËy c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng vµ gi÷ g×n ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vïng nµy. 2.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng - NÒn kinh tÕ ®ang ë ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, t¨ng tr−ëng GDP thÊp vµ kÐo dµi nhiÒu n¨m. Tèc ®é t¨ng d©n sè cao trªn 3%, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi bao gåm c¶ khu thuû ®iÖn Hoµ B×nh rÊt thÊp ®¹t 1616,8 ngh×n ®ång/ng−êi/n¨m b»ng 48,2% møc trung b×nh cña c¶ n−íc. - ë vïng cao, s¶n xuÊt cßn l¹c hËu mang nÆng tÝnh tù cÊp tù tóc, ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n. - C¬ cÊu kinh tÕ mÆc dï ®· cã sù chuyÓn biÕn nh−ng cßn rÊt chËm, chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng- l©m nghiÖp, n¨m 1997 tû träng thu nhËp n«ng l©m nghiÖp chiÕm tíi 56,16%, c«ng nghiÖp chØ chiÕm 13,66% vµ dÞch vô 30,18%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh n«ng- l©m nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp - Ph¸t huy thÕ m¹nh c©y chÌ tuy chÊt l−îng kh«ng cao nh− chÌ vïng §«ng B¾c nh−ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn chÌ ®en xuÊt khÈu v× chÌ lµ c©y cã gi¸ trÞ cña vïng. DiÖn tÝch chÌ chiÕm 10,25% diÖn tÝch chÌ trong c¶ n−íc n¨m1995, ®−îc trång chñ yÕu ë Lai Ch©u, S¬n La, Hoµ B×nh. - C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy nhiÒu nhÊt lµ mÝa. Ngoµi ra cßn cã vïng b«ng T« HiÖu - S¬n La; vïng ®Ëu t−¬ng S¬n La, Lai Ch©u. - C©y l−¬ng thùc: tõng b−íc gi¶m diÖn tÝch lóa ®åi, t¨ng diÖn tÝch lóa n−íc, x©y dùng c¸nh ®ång M−êng Thanh, B¾c Yªn, V¨n ChÊn... vµ ph¸t triÓn ruéng bËc thang. 122
Ngoµi ra c©y ng« lµ thÕ m¹nh cña vïng s¶n xuÊt lÊy l−¬ng thùc vµ thøc ¨n cho ®µn gia sóc lín. - Ch¨n nu«i cña vïng cã thÕ m¹nh ch¨n nu«i bß s÷a (Méc Ch©u) do ®iÒu kiÖn sinh th¸i rÊt thÝch hîp. T©y B¾c lµ vïng ch¨n nu«i bß s÷a lín nhÊt n−íc ta. * Ngµnh l©m nghiÖp Do cã sù ®æi míi vÒ chÝnh s¸ch céng víi sù quan t©m cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, phong trµo trång rõng phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn c¸c m« h×nh v−ên rõng, v−ên ®åi kÕt hîp lÊy gç víi c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶ vµ ch¨n nu«i kh¸ thµnh c«ng, g¾n n«ng nghiÖp víi l©m nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt. - Ngµnh c«ng nghiÖp: Lín nhÊt lµ thuû ®iÖn Hoµ B×nh, cßn l¹i quy m« ngµnh c«ng nghiÖp trong vïng cßn rÊt nhá bÐ. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®¸ng kÓ nhÊt lµ chÕ biÕn s÷a Méc Ch©u, chÕ biÕn chÌ Tam §−êng. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng nh− c¬ khÝ söa ch÷a, ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp m©y tre ®an cßn rÊt nhá bÐ. b) Bé khung l∙nh thæ cña vïng: - HÖ thèng ®« thÞ: HÖ thèng ®« thÞ cña vïng víi thµnh phè §iÖn Biªn, 3 thÞ x· S¬n La, thÞ x· Hoµ B×nh vµ thÞ x· Lai Ch©u. Tæng diÖn tÝch c¸c ®« thÞ lµ 596.7 km2 vµ d©n sè lµ 178.6 ngh×n ng−êi. - Thµnh phè §iÖn Biªn lµ trung t©m cña tØnh Lai Ch©u, vùa lóa lín nhÊt cña vïng T©y B¾c, trung t©m du lÞch quan träng cña c¶ n−íc, cã s©n bay M−êng Thanh vµ cöa khÈu T©y Trang. - ThÞ x· Lai Ch©u lµ trung t©m cña khu vùc phÝa B¾c tØnh Lai Ch©u, cã ý nghÜa kinh tÕ, quèc phßng ®èi víi c¸c huyÖn phÝa B¾c cña tØnh. - ThÞ x· S¬n La lµ cùc t¨ng tr−ëng víi c«ng nghiÖp thuû ®iÖn, du lÞch sinh th¸i nh©n v¨n, lµ ®Çu mèi giao l−u quan träng cña toµn vïng T©y B¾c. - ThÞ x· Hoµ B×nh lµ cöa ngâ giao l−u cña vïng T©y B¾c víi thñ ®« Hµ Néi, ®ång b»ng B¾c Bé vµ vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé. - HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i: - §−êng bé mËt ®é thÊp, ph©n bè kh«ng ®Òu do ®Þa h×nh hiÓm trë. 64 trong tæng 123
sè 526 x· ch−a cã ®−êng « t«, 44 x· ch−a cã ®−êng d©n sinh... do ®ã h¹n chÕ cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng. Quèc lé 6: Hµ Néi-Hoµ B×nh-S¬n La-Lai Ch©u dµi 465 km; quèc lé 37 ch¹y tõ ChÝ Linh (H¶i D−¬ng) ®i S¬n La dµi 422 km. Quèc lé 4D ch¹y däc tuyÕn biªn giíi phÝa B¾c nèi víi Sapa Lµo Cai.; quèc lé 12... - Ngoµi ra cßn cã hÖ thèng ®−êng thuû vµ ®−êng hµng kh«ng nh−ng cßn h¹n chÕ. §−êng thuû theo tuyÕn s«ng §µ. §−êng hµng kh«ng cã hai s©n bay §iÖn Biªn vµ Nµ S¶n quy m« nhá. 2.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn cña vïng a) Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt hiÖn nay cña vïng T©y B¾c lµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, bao gåm: - N©ng cÊp c¸c trôc giao th«ng lµ huyÕt m¹ch quan träng cña vïng nh− c¸c quèc lé 6, 37, 4D, 279, 12 vµ c¸c trôc ®−êng liªn tØnh. §Õn n¨m 2010 phÊn ®Êu 100% x· cã ®−êng « t« vµo trung t©m x·. - Ph¸t triÓn m¹ng b−u chÝnh viÔn th«ng. - X©y dùng l−íi ®iÖn kÕt hîp l−íi ®iÖn quèc gia vµ c¸c thuû ®iÖn võa vµ nhá, cùc nhá theo quy m« hé vµ b¶n, phÊn ®Êu n¨m 2010 kho¶ng 70% sè d©n ®−îc dïng ®iÖn. - Thuû lîi: Kh«i phôc rõng ®Çu nguån b¶o vÖ c¸c nguån n−íc trªn c¸c hå, ®Çm, ao, s«ng, suèi. Söa ch÷a vµ x©y dùng c¸c ®Ëp thuû lîi; ph¸t triÓn hÖ thèng cung cÊp n−íc s¹ch cho nh©n d©n. b) Khai th¸c hiÖu qu¶ thÕ m¹nh n«ng l©m nghiÖp: Trång rõng phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc vµ ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a. KÕt hîp ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp chÌ, cµ phª, ®ç t−¬ng, b«ng... c©y d−îc liÖu, c©y c¸nh kiÕn. c) Ngµnh c«ng nghiÖp: Thóc ®Èy c«ng nghiÖp khai th¸c thuû n¨ng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n. d) Th−¬ng m¹i vµ dÞch vô: Ph¸t triÓn c¸c trung t©m th−¬ng m¹i ë c¸c cöa khÈu, c¸c chî n«ng th«n. Cñng cè th−¬ng nghiÖp quèc doanh vµ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Ph¸t huy tiÒm n¨ng du lÞch s½n cã cña tõng ®Þa ph−¬ng, b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc. 124
e) VÒ tæ chøc l∙nh thæ: C¸c cùc ph¸t triÓn cña vïng lµ: - Cùc Hoµ B×nh víi c¸c tuyÕn Hoµ B×nh - S¬n La, Hoµ B×nh - Xu©n Mai, Hoµ B×nh - Håi Xu©n (Thanh Ho¸) víi c¸c chøc n¨ng chÕ biÕn n«ng l©m s¶n, khai th¸c kho¸ng s¶n, c¬ khÝ söa ch÷a. - Cùc S¬n La víi c¸c tuyÕn S¬n La - Lai Ch©u, S¬n La - Mai Ch©u - Hoµ B×nh vµ S¬n La - V¨n ChÊn víi chøc n¨ng chÕ biÕn s÷a, chÌ, b«ng, l−¬ng thùc vµ c¬ khÝ söa ch÷a. - Cùc §iÖn Biªn víi c¸c tuyÕn §iÖn Biªn - Phong Thæ, §iÖn Biªn - S¬n La víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ chÕ biÕn ®−êng mÝa, l−¬ng thùc, khai th¸c than ®Þa ph−¬ng, ph¸t triÓn du lÞch . III. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång Vïng §ång b»ng s«ng Hång gåm c¸c tØnh, thµnh phè: Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D−¬ng, H−ng Yªn, Hµ T©y, Th¸i B×nh, Nam §Þnh, Hµ Nam, Ninh B×nh, VÜnh Phóc vµ B¾c Ninh. DiÖn tÝch tù nhiªn cña vïng lµ 14.788 km2, chiÕm 4,5% diÖn tÝch c¶ n−íc. D©n sè cña vïng lµ 17.243,3 ngh×n ng−êi n¨m 2001 chiÕm 22% d©n sè c¶ n−íc. 3.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: §ång b»ng s«ng Hång n»m ë vÞ trÝ chuyÓn tiÕp gi÷a trung du, miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y B¾c, lµ nh÷ng vïng cã nhiÒu tµi nguyªn kho¸ng s¶n; phÝa ®«ng gi¸p biÓn §«ng, vïng ®−îc coi lµ cöa ngâ cña vÞnh B¾c Bé. Bëi vËy, vïng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc, trë thµnh mét bé phËn chñ yÕu cña vïng träng ®iÓm kinh tÕ B¾c Bé. b) Tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh, khÝ hËu vµ thuû v¨n - §Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng víi hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng thuû bé vµ c¬ së h¹ tÇng cña vïng. - §Æc tr−ng khÝ hËu cña vïng lµ mïa ®«ng tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau, mïa nµy còng lµ mïa kh«. Mïa xu©n cã tiÕt m−a phïn. §iÒu kiÖn vÒ khÝ hËu cña vïng t¹o thuËn lîi cho viÖc t¨ng vô trong n¨m: vô ®«ng víi c¸c c©y −a l¹nh, vô xu©n, vô hÌ thu vµ vô mïa. 125
- HÖ thèng s«ng ngßi t−¬ng ®èi ph¸t triÓn. Tuy nhiªn vÒ mïa m−a l−u l−îng dßng ch¶y qu¸ lín cã thÓ g©y ra lò lôt, nhÊt lµ ë c¸c vïng cöa s«ng khi n−íc lò vµ triÒu lªn gÆp nhau g©y ra hiÖn t−îng dån ø n−íc trªn s«ng. VÒ mïa kh« (th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau), dßng n−íc trªn s«ng chØ cßn 20-30% l−îng n−íc c¶ n¨m g©y ra hiÖn t−îng thiÕu n−íc. Bëi vËy, ®Ó æn ®Þnh viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt trong n«ng nghiÖp th× ph¶i x©y dùng hÖ thèng thuû n«ng ®¶m b¶o chñ ®éng t−íi tiªu vµ ph¶i x©y dùng hÖ thèng ®ª ®iÒu chèng lò vµ ng¨n mÆn. * Tµi nguyªn ®Êt ®ai §Êt ®ai n«ng nghiÖp lµ nguån tµi nguyªn c¬ b¶n cña vïng do phï sa cña hÖ thèng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh båi ®¾p. HiÖn cã trªn 103 triÖu ha ®Êt ®· ®−îc sö dông, chiÕm 82,48 % diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña vïng vµ chiÕm 5,5% diÖn tÝch ®Êt sö dông cña c¶ n−íc. Nh− vËy møc sö dông ®Êt cña vïng cao nhÊt so víi c¸c vïng trong c¶ n−íc. §Êt ®ai cña vïng rÊt thÝch hîp cho th©m canh lóa n−íc, trång mµu vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy. Vïng cã diÖn tÝch trång c©y l−¬ng thùc ®øng thø 2 trong c¶ n−íc víi diÖn tÝch ®¹t 1246,9 ngh×n ha. Kh¶ n¨ng më réng diÖn tÝch cña ®ång b»ng vÉn cßn kho¶ng 137 ngh×n ha. Qu¸ tr×nh më réng diÖn tÝch g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh chinh phôc biÓn th«ng qua sù båi tô vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p quai ®ª lÊn biÓn theo ph−¬ng thøc: “lóa lÊn cãi, cãi lÊn só vÑt, só vÑt lÊn biÓn”. * Tµi nguyªn biÓn §ång b»ng s«ng Hång cã mét vïng biÓn lín, víi bê biÓn kÐo dµi tõ Thuû Nguyªn - H¶i Phßng ®Õn Kim S¬n- Ninh B×nh. Bê biÓn cã b·i triÒu réng vµ phï sa dµy lµ c¬ së nu«i trång thuû h¶i s¶n, nu«i rong c©u vµ ch¨n vÞt ven bê. Ngoµi ra mét sè b·i biÓn, ®¶o cã thÓ ph¸t triÓn thµnh khu du lÞch nh− b·i biÓn §å S¬n, huyÖn ®¶o C¸t Bµ,... * Tµi nguyªn kho¸ng s¶n §¸ng kÓ nhÊt lµ tµi nguyªn ®Êt sÐt, ®Æc biÖt lµ ®Êt sÐt tr¾ng ë H¶i D−¬ng, phôc vô cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm sµnh sø. Tµi nguyªn ®¸ v«i ë Thuû Nguyªn - H¶i Phßng ®Õn Kim M«n - H¶i D−¬ng, d¶i ®¸ v«i tõ Hµ T©y ®Õn Ninh B×nh chiÕm 25,4% tr÷ l−îng ®¸ v«i c¶ n−íc, phôc vô cho ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng. Tµi nguyªn than n©u ë ®é s©u 200m ®Õn 2000m cã tr÷ l−îng hµng chôc tû tÊn ®øng hµng ®Çu c¶ n−íc, hiÖn ch−a cã ®iÒu kiÖn khai th¸c. Ngoµi ra vïng cßn cã tiÒm n¨ng vÒ khÝ ®èt. Nh×n chung kho¸ng s¶n cña vïng kh«ng nhiÒu chñng lo¹i vµ cã 126
tr÷ l−îng võa vµ nhá nªn viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phô thuéc nhiÒu vµo nguån nguyªn liÖu tõ bªn ngoµi. * Tµi nguyªn sinh vËt Tµi nguyªn sinh vËt trong vïng kh¸ phong phó víi nhiÒu ®éng thùc vËt quÝ hiÕm ®Æc tr−ng cho giíi sinh vËt cña ViÖt Nam. MÆc dï trong vïng cã c¸c khu d©n c− vµ ®« thÞ ph©n bè dÇy ®Æc nh−ng giíi sinh vËt vÉn ®−îc b¶o tån ë c¸c v−ên quèc gia Ba V×, C¸t Bµ, Cóc Ph−¬ng. c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: Tµi nguyªn nh©n v¨n cña vïng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Vïng cã lÞch sö h×nh thµnh sím, lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i cña nÒn v¨n minh lóa n−íc. LÞch sö 4000 n¨m dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña d©n téc ta g¾n liÒn víi vïng ®Êt nµy. §ång b»ng s«ng Hång tiªu biÓu cho truyÒn thèng v¨n ho¸, truyÒn thèng yªu n−íc, truyÒn thèng cÇn cï lao ®éng cña nh©n d©n ViÖt Nam. CÊu tróc lµng x·, c¸ch qu¶n lý x· héi cña c¸c vïng trªn l·nh thæ ViÖt Nam ®Òu b¾t nguån tõ vïng nµy. C− d©n trong vïng chñ yÕu lµ d©n téc Kinh víi nhiÒu kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt vµ c¸c nghÒ truyÒn thèng thñ c«ng mü nghÖ. Tû lÖ d©n téc Ýt ng−êi chØ cã 3,8% trong d©n sè toµn vïng. H×nh thøc quÇn c− theo hai xu h−íng chÝnh lµ kiÓu lµng x· tËp trung thµnh nh÷ng ®iÓm ë c¸c d¶i ®Êt cao xen kÏ trong vïng vµ kiÓu ph©n bæ däc theo hai bê cña hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh vµ s«ng Hång. Tæng d©n sè cña vïng n¨m 2001 lµ 17.243,3 ngh×n ng−êi. MËt ®é d©n sè trong vïng lao nhÊt trong c¶ n−íc, n¨m 2001 ®¹t 1148 ng−êi/ km2, tèc ®é gia t¨ng d©n sè kh¸ cao ë møc gÇn 2% trõ Hµ Néi, Th¸i B×nh, Hµ Nam, Nam §Þnh. Do vËy tiÒm n¨ng vÒ sè l−îng lao ®éng cña vïng rÊt lín. Tr×nh ®é d©n trÝ vµ häc vÊn cña c− d©n trong vïng cao h¬n so víi c¸c vïng kh¸c. Tû lÖ ng−êi mï ch÷ trong ®é tuæi lao ®éng thÊp nhÊt 10,7% so víi møc trung b×nh cña c¶ n−íc lµ 16,5%. Sè lao ®éng cã kü thuËt cao nhÊt 14% tæng sè lao ®éng so víi c¶ n−íc lµ 10%. Sè c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ cao ®¼ng chiÕm 35,5% tæng sè c¸n bé cã tr×nh ®é cao ®¼ng trë lªn cña c¶ n−íc vµ so víi vïng §«ng Nam Bé lµ 20,6%… Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi l©u ®êi ®· h×nh thµnh nªn nhiÒu ®iÓm, côm kinh tÕ - x· héi vµ thÞ trÊn, thÞ x· vµ h×nh thµnh hai trung t©m ph¸t triÓn kinh tÕ vµo lo¹i lín nhÊt cña c¶ n−íc lµ Hµ Néi vµ H¶i Phßng. Hµ Néi lµ trung t©m chÝnh trÞ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ kinh tÕ cña c¶ n−íc; H¶i Phßng lµ thµnh phè c¶ng quan träng nhÊt miÒn B¾c, lµ vÞ trÝ tiÕp nhËn vµ trao ®æi hµng ho¸, nguyªn liÖu cña vïng vµ cña 127
vïng kh¸c. Møc ®é ®« thÞ ho¸ cña §ång b»ng s«ng Hång lµ kh¸ cao. N¨m 2001 d©n sè thµnh thÞ trong vïng ®¹t 3568,5 ngh×n ng−êi, chiÕm 21%d©n sè toµn vïng. Toµn vïng cã 12 thµnh phè, thÞ x· vµ kho¶ng 88 thÞ trÊn. §©y lµ nh÷ng c¬ së quan träng h×nh thµnh bé khung l·nh thæ ph¸t triÓn kinh tÕ toµn vïng. 3.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Vïng §ång b»ng s«ng Hång lµ vïng ph¸t triÓn m¹nh vÒ c«ng nghiÖp, dÞch vô, n«ng l©m ng− nghiÖp. Víi 22% d©n sè c¶ n−íc n¨m 2001 vïng nµy ®· ®ãng gãp 56.310 tû ®ång chiÕm 22% GDP trong ®ã cã tíi 19,4% gi¸ trÞ gia t¨ng n«ng nghiÖp vµ 28,8% gi¸ trÞ gia t¨ng dÞch vô cña c¶ n−íc. C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cã xu h−íng dÞch chuyÓn t¨ng tû träng ngµnh c«ng nghiÖp-x©y dùng, gi¶m tû träng ngµnh n«ng l©m ng− nghiÖp, tû träng ngµnh dÞch vô ®¹t tíi gÇn 50%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh n«ng nghiÖp §ång b»ng s«ng Hång lµ mét trong hai vùa lóa cña ViÖt Nam, nã cã nhiÖm vô hç trî l−¬ng thùc cho c¸c tØnh phÝa B¾c vµ mét phÇn dµnh cho xuÊt khÈu. Thêi kú 1993-1997, 85% s¶n phÈm n«ng nghiÖp phôc vô cho nhu cÇu cña vïng, 5% hç trî c¸c tØnh vµ 10% xuÊt khÈu. DiÖn tÝch ®Êt sö dông trong n«ng nghiÖp chiÕm tíi 57,65% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña toµn vïng. C¬ cÊu ngµnh trång trät- ch¨n nu«i cßn nÆng vÒ trång trät, tû träng ngµnh trång trät trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp lµ 63%. Trong ngµnh trång trät chñ yÕu lµ lóa n−íc, s¶n l−îng lóa chiÕm tíi 89,21% trong s¶n l−îng l−¬ng thùc quy thãc 4,62 triÖu tÊn, cßn l¹i lµ hoa mµu l−¬ng thùc nh− ng«, khoai, s¾n. Ngoµi ra trong vïng cßn ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp kh¸c nh− l¹c, ®Ëu t−¬ng cã thÓ trång xen canh, gèi vô. C©y c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ ®ay chiÕm 55% diÖn tÝch ®ay c¶ n−íc vµ cãi chiÕm 41,28 % diÖn tÝch cãi c¶ n−íc. VÒ ch¨n nu«i, sù ph¸t triÓn ®µn lîn g¾n liÒn víi s¶n xuÊt l−¬ng thùc trong vïng. §Õn n¨m 2001 ®· cã 5921,8 ngh×n con, chiÕm 27,2% ®µn lîn c¶ n−íc; ®µn gia cÇm cã trªn 30 triÖu con chiÕm 20,05% ®µn gia cÇm c¶ n−íc. §µn tr©u cã chiÒu h−íng gi¶m do nhu cÇu vÒ søc kÐo ®−îc thay thÕ bëi m¸y mãc hiÖn ®¹i. §µn bß 483 ngh×n con n¨m 2001 ®¸p øng nhu cÇu thÞt, s÷a. Ch¨n nu«i thuû s¶n còng ®−îc chó träng ph¸t triÓn ®Ó tËn dông lîi thÕ diÖn tÝch mÆt n−íc ®a d¹ng cña vïng vµ phôc vô nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n. - Ngµnh c«ng nghiÖp §ång b»ng s«ng Hång cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµo lo¹i sím nhÊt n−íc ta. 128
Trong vïng tËp trung nhiÒu xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp hµng ®Çu cña c¶ n−íc, nhÊt lµ vÒ c¬ khÝ chÕ t¹o, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ chÕ biÕn thùc phÈm. XÐt vÒ tû träng trong tæng GDP ngµnh c«ng nghiÖp toµn vïng th× c«ng nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc thùc phÈm chiÕm 20,9%, c«ng nghiÖp nhÑ (dÖt, may, da) chiÕm 19,3%; s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng 17,9%; c¬ khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö 15,6%; ho¸ chÊt, ph©n bãn, cao su chiÕm 8,1%; cßn l¹i 18,2% lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. §Õn nay trªn ®Þa bµn vïng ®· h×nh thµnh mét sè khu, côm c«ng nghiÖp cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng nh− c¸c khu c«ng nghiÖp ë H¶i Phßng, Hµ Néi, H¶i D−¬ng, VÜnh Phóc,... Tuy vËy tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña vïng cßn thÊp nhiÒu so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña c¸c vïng §«ng Nam Bé vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long. Tû träng lao ®éng c«ng nghiÖp cña vïng chiÕm 32% tæng lao ®éng c«ng nghiÖp trong toµn quèc nh−ng míi chØ s¶n xuÊt ra h¬n 22% gi¸ trÞ c«ng nghiÖp cña c¶ n−íc. - Ngµnh dÞch vô Lµ trung t©m th−¬ng m¹i lín nhÊt cña c¶ n−íc, §ång b»ng s«ng Hång ®· ®¶m nhËn chøc n¨ng ph©n phèi hµng ho¸ trªn ph¹m vi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ mét phÇn cho c¸c tØnh ven biÓn miÒn Trung. §ång b»ng s«ng Hång lµ mét trung t©m dÞch vô lín cho c¶ n−íc cã tû träng dÞch vô trong GDP cña vïng ®¹t 45% so víi c¶ n−íc lµ 41%. C¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, ng©n hµng, xuÊt nhËp khÈu, du lÞch, th«ngtin, t− vÊn, chuyÓn giao c«ng nghÖ cña §ång b»ng s«ng Hång më réng trªn ph¹m vi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ c¶ n−íc. Trong dÞch vô, th−¬ng m¹i chiÕm vÞ trÝ quan träng. Tuy vËy nã l¹i lµ kh©u yÕu kÐm cña vïng, chØ chiÕm 18% tæng gi¸ trÞ th−¬ng m¹i cña c¶ n−íc. VÒ giao th«ng vËn t¶i, vïng cã nhiÒu ®Çu mèi liªn hÖ víi c¸c tØnh phÝa B¾c, phÝa Nam. Vïng ®−îc coi lµ cöa khÈu quèc tÕ hµng ®Çu cña c¶ n−íc. C¸c hÖ thèng ®−êng bé, ®−êng thuû, ®−êng hµng kh«ng cña vïng t−¬ng ®èi ph¸t triÓn so víi c¶ n−íc. L−u l−îng vËn chuyÓn cña vïng chiÕm tíi 8,7% khèi l−îng hµng ho¸ vËn chuyÓn; 7,5% hµng ho¸ lu©n chuyÓn; 11,2% vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ 11,5% lu©n chuyÓn hµnh kh¸ch cña c¶ n−íc. VÒ dÞch vô b−u ®iÖn vµ kinh doanh tiÒn tÖ (tÝn dông, ng©n hµng, b¶o hiÓm, kho b¹c, xæ sè) ph¸t triÓn næi tréi h¬n h¼n c¸c vïng kh¸c. Hai lÜnh vùc nµy gãp phÇn lµm t¨ng GDP cña ngµnh dÞch vô cña vïng. §ång b»ng s«ng Hång lµ trung t©m t− 129
vÊn, th«ng tin, chuyÓn giao c«ng nghÖ hµng ®Çu, ®ång thêi cßn lµ mét trong hai trung t©m tµi chÝnh - ng©n hµng lín nhÊt cña c¶ n−íc. b) Bé khung l∙nh thæ cña vïng: - HÖ thèng ®« thÞ Víi 4 thµnh phè lín lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D−¬ng, Nam §Þnh vµ 10 thÞ x· tØnh lþ, 88 thÞ trÊn lµ c¸c trung t©m v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ quan träng víi sù giao l−u trao ®æi hµng ho¸, lao ®éng dÔ dµng. Trong vïng h×nh thµnh nªn 3 côm ®« thÞ: côm T©y B¾c víi Hµ Néi, côm phÝa §«ng víi H¶i Phßng vµ côm phÝa Nam víi Nam §Þnh lµ trung t©m. - Thñ ®« Hµ Néi: Lµ thñ ®« cña c¶ n−íc, Hµ Néi trë thµnh trung t©m v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ, khoa häc kü thuËt cña c¶ n−íc. - Thµnh phè H¶i Phßng: Gi÷ vai trß lµ ®Çu mèi giao l−u liªn vïng vµ lµ cöa ngâ giao l−u quèc tÕ cña §ång b»ng s«ng Hång vµ c¸c tØnh phÝa B¾c. Thµnh phè ®−îc ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ vÒ giao th«ng vËn t¶i biÓn. - Thµnh phè Nam §Þnh: Lµ thµnh phè c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Ngoµi ra cßn cã c¸c thµnh phè vµ thÞ x· trùc thuéc c¸c tØnh lµ trung t©m kinh tÕ v¨n ho¸ cña c¸c tØnh, cã ý nghÜa liªn kÕt c¸c tØnh trong toµn vïng vµ liªn kÕt víi vïng kh¸c. - HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i M¹ng l−íi giao th«ng kh¸ dµy kÕt hîp nhiÒu chiÒu trong kh«ng gian l·nh thæ cña vïng. C¸c trôc vµ h−íng ®−êng cã ý nghÜa chiÕn l−îc vÒ kinh tÕ vµ quèc phßng. + HÖ thèng ®−êng s¾t quy tô t¹i Hµ Néi. Tæng chiÒu dµi ®−êng s¾t trong vïng lµ 1.000 km chiÕm 1/3 tæng chiÒu dµi ®−êng s¾t toµn quèc. Bao gåm c¸c h−íng: Hµ Néi - §ång Giao (qua Phñ Lý - Nam §Þnh - Ninh B×nh); tuyÕn Hµ Néi- H¶i Phßng; Hµ Néi - Lµo Cai. + HÖ thèng ®−êng « t« quy tô vÒ trung t©m: TuyÕn ®−êng 5 Hµ Néi - H¶i Phßng; tuyÕn ®−êng 6 Hµ Néi - T©y B¾c; ... C¸c tuyÕn ®−êng c¾t chÐo nhau: ®−êng 10 H¶i Phßng- Th¸i B×nh - Nam §Þnh; ®−êng 17 H¶i D−¬ng - Ninh Giang; ®−êng 39 Th¸i B×nh - H−ng Yªn. HÖ thèng ®−êng « t« t¹o thµnh m¹ng l−íi v« cïng thuËn lîi ®Ó thiÕt lËp c¸c mèi liªn hÖ vïng. + HÖ thèng ®−êng s«ng, ®−êng biÓn kh¸ ph¸t triÓn trong vïng dùa trªn m¹ng l−íi s«ng ngßi dµy ®Æc, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh. HÖ 130