Có ai từ Nam sang
TRUYỆN NGẮN CỦA TRƯƠNG THỊ THANH HIỀN
Trần Thái y quỳ dưới điện, người run rẩy tái mét. Bên cạnh là Trần Việt Nhân, con trai
của ngài. Sau lưng là các quan thái y đang phủ phục, tái mét và run rẩy không kém. Trên
điện, vua Minh vừa đau đớn vừa tức giận:
- Tất cả các khanh là một lũ vô dụng. Thử hỏi, bao nhiêu ân sủng Trẫm đã dành cho các
khanh mà rốt cùng tất cả đều bó tay để Vương phi ra đi hay sao, để hoàng tử mất mẹ, để
Trẫm phải cô đơn trên cõi đời sao.
Nói đến hai chữ cô đơn, bất giác vua lại xúc động run rẩy, ông phẩy tay cho tất cả lui ra
rồi lật bật đi vào trong với vương phi.
Ông là vua, có cả tam cung lục viện, lại nói là sẽ cô đơn khi Tống vương phi ra đi. Điều
đó có vẻ như vô lý, nhưng thật ra chỉ có riêng ông hiểu không vô lý tí nào. Không phải
chỉ vì Tống vương phi đẹp, sắc đẹp nào rồi cũng sẽ phôi phai, chẳng phải hậu cung của
ông toàn người đẹp đó sao, mà nàng lại là người có tài, cầm kỳ thi hoạ đều giỏi. Thử hỏi
các phi khác kể cả Hoàng hậu có ai có thể cùng ngắm trăng, cùng ông làm thơ liên cú, ai
có thể đàn giỏi múa hay như nàng, ai có thể ngâm những vần thơ của vị Tiên tửu Lý Bạch
bằng giọng ngâm trong vắt và mượt mà. Huống chi nàng mới sinh cho ông một vị hoàng
tử. Niềm vui chưa trọn vẹn thì nàng lâm bệnh nặng, các quan thái y đều bó tay và nói
rằng nàng chỉ còn cầm cự được vài ngày.
Đó là những điều Trần thái y nói. Ông là quan ngự y đứng đầu Thái y viện nên mọi
người gọi ông là Trần thái y. Ông đang cùng con trai ủ rủ về Y phòng trong Thái y viện.
Trần Việt Nhân là một chàng trai hết sức đam mê y thuật như cha. Trần thái y đã đặt kỳ
vọng lớn vào chàng nên khi mới sinh chàng ra đã đặt tên chàng là Trần Việt Nhân, theo
tên của Tần Việt Nhân là một danh y thời Chiến quốc (1). Chàng cũng không phụ lòng
mong mỏi của cha, mới hơn hai mươi tuổi đã nổi danh trong thiên hạ và cũng đã được
vua vời vào làm cùng cha chàng trong Thái y viện. Chàng lặng lẽ nhìn cha đi tới đi lui và
thở dài thậm thượt trong y phòng. Trần Việt Nhân lẳng lặng đi ra ngoài, nhưng cha
chàng đã gọi giật lại:
- Con đi đâu?
- Con...- Chàng lúng túng
- Lại đến tìm cái gã man di nước Đại Việt đấy nữa à? – Ông nhìn xoáy vào mắt
chàng. Chàng cúi đầu im lặng không đáp. Mỗi khi có vấn đề nào nan giải, dù chỉ là
những bất ổn trong lòng, không hiểu sao có một niềm thôi thúc mãnh liệt nào đó khiến
chàng cứ đến chỗ “gã man di Đại Việt” như cha chàng nói. Dù ông nhà sư phương Nam
đó không làm gì cả, cũng không tài giỏi như thiên hạ đồn đại, nhưng chàng cảm thấy dễ
chịu khi nhìn thấy vẻ thư thái của ông, nghe ông nói vài câu mà câu nào chàng cũng cảm
thấy có những ẩn ý sâu xa. Trần Thái y nói:
- Ta không cấm con đến đó. Con muốn giao du với ai là chuyện của riêng con.
Nhưng ta không cảm thấy có ích lợi gì với gã nhà sư đó. Huống chi nhà vua cũng đã có
chiếu chỉ cho hắn ta về nước. Con xem, ngày trước theo lời đồn đại phương Nam có một
vị thần y có thể chữa bách bệnh bằng cây cỏ phương Nam, vượt qua cả những phương
thuốc phương Bắc, lại còn ngăn chặn cả một đại dịch như có phép thần thông. Nhà vua đã
bằng mọi cách để vua Đại Việt tiến cống hắn về đây. Thế mà hắn có tỏ ra là một vị thần y
gì. Y lý đối đáp ngô nghê, còn thua cả những thầy thuốc mới vào nghề, thậm chí khi bị
cảm mạo hắn cũng không tự mình chữa khỏi, phải nhờ đến con chữa mới khỏi, con quên
rồi sao? Bây giờ sinh mệnh của Vương phi như ngàn cân treo sợi tóc, con không ở đây
với cha tìm cách cứu chữa, lại đi đến đó làm gì.
- Con đi đến đó một chút rồi con về. Lúc này đầu óc con mụ mẫm quá, cha cho con
đi một chút cho thư giãn.
- Cũng được. Nhưng con nhớ về sớm đó.
Nhờ ánh trăng dẫn đường, Trần Việt Nhân đã đến chỗ ở của nhà sư Tuệ Tĩnh. Ông
cũng không ngủ như hai cha con chàng, nhưng với lý do khác, ngày mai ông được trở về
Đại Việt. Đồ đạc ông đã chuẩn bị xong, không có gì nhiều, chỉ là vài ba bộ đồ và những
quyển kinh sách. Ông ngẩn lên khi Trần Việt Nhân bước vào. Chàng ngồi phịch xuống
chiếc giường của ông, vẻ mệt mỏi chán nản. Từ khi ông sang đây, chàng là người hay tới
lui với ông, có tình cảm đặc biệt với ông, và ông cũng vậy, có tình cảm đặc biệt với
chàng. Cái tên Việt Nhân gợi ông nhớ về quê hương của ông, phong thái đỉnh đạc ngời
sáng của chàng làm ông nhớ đến những học trò của mình.
Như mọi khi, ông mang cho chàng một chén trà nóng. Như mọi khi, chàng đón nhận
chén trà nghi ngút khói và đón cả vẻ an nhàn tĩnh tại của ông. Nhưng cũng như mọi khi,
trong lòng chàng vấn vương một câu hỏi lớn, rằng vẻ an nhàn kia là có thật không, sự bất
tài biếng nhác của ông là có thật không? Từ khi ông cùng mười chín nhà sư khác bị vua
Đại Việt tiến cống sang đây, ông luôn làm cho vua Minh thất vọng. Vua Minh mong chờ
gì ở cuộc tiến cống này? Đó là vị thần y Tuệ Tĩnh vang danh cả Đại Việt. Nhà vua muốn
có vị thần y đó cho riêng mình, muốn trường sinh bất tử không phải là chuyện hão huyền.
Nhưng thần y Tuệ Tĩnh thật ra chỉ là một “gã man di Đại Việt” với bệnh cảm xoàng cũng
không chữa khỏi. Vua Minh quá chán chường đã ra chiếu chỉ trả hắn về Đại Việt. Và giờ
đây, khi uống chén trà nóng ông mang đến tận tay chàng, Trần Việt Nhân cảm thấy ánh
mắt ông lấp lánh hơn ngày thường. Cứ như mặt hồ phẳng lặng bị một viên đá ai ném
xuống làm xôn xao dậy sóng. Chàng nhìn xoáy vào ông:
- Con muốn hỏi tiền bối một điều.
- Ta cũng muốn hỏi con một điều.
- Vậy thì tiền bối hỏi trước đi.
- Không, con hãy hỏi trước đi.
- Vì sao hôm nay tiền bối vui vẻ hơn mọi ngày?
- Vì sao ư? – Ông đứng lên đi về phía cửa sổ nhìn ra bầu trời vằng vặc một màu
trăng. Giọng ông nhẹ nhàng như cơn gió thổi từ cửa sổ vào với chàng – Con có thấy trăng
đêm nay rất đẹp không? Ta nghĩ vầng trăng ở Đại Việt lúc này cũng đẹp như thế. Ta lớn
lên ở chùa Hải Triều từ năm lên sáu tuổi. Cha mẹ mất sớm, các nhà sư đã nuôi ta ăn học.
Mấy mươi năm qua, con hãy thử tính xem ta đã bao lần nhìn thấy vầng trăng đẹp như thế
này? Rất nhiều, cả ta cũng không nhớ nổi. Nhưng ta chỉ nhớ một điều là phương Bắc
rộng lớn biết nhường nào, đất của Thiên Triều bao la vô tận, bầu trời của Thiên Triều
cũng bao la vô tận, nhưng từ khi sang đây, ta chưa khi nào được ngắm vầng trăng đẹp
như ở quê nhà. Có phải vầng trăng ở phương Nam khác với vầng trăng phương Bắc
không? Trăng ở đâu cũng như nhau, chỉ có lòng người không như nhau. Người phương
Nam đứng ở đất Bắc không thể thấy vầng trăng đẹp như khi đứng ở phương Nam, vì vậy
chim Việt nhất quyết đậu cành Nam, ngựa Hồ nhất quyết hí về phương Bắc.
Trần Việt Nhân cảm thấy một ý nghĩ loé lên trong đầu chàng. Chàng cảm thấy như
mình giác ngộ như ngày xưa Phật gíac ngộ. Lời tâm sự của người phương Nam kia làm
chàng vỡ lẽ ra nhiều điều, một câu hỏi lớn đã được giải đáp. Chàng đứng bật dậy, bất
thần xúc động và chỉ tay vào người Tuệ Tĩnh:
- Thì ra....thì ra...- Chàng lắp bắp, không thốt được lời nào.
- Thì ra làm sao? - Tuệ Tĩnh quay lại cười lớn- Coi con kìa, sao run rẩy thế?
- Thì ra...- Chàng khó nhọc nói - Tiền bối đã lừa cả Thiên triều. Tuệ Tĩnh tái mặt
chạy lại lấy tay bụm miệng chàng.
- Con đừng nói thế sẽ làm bất lợi cho ta. Trần Việt Nhân, ta biết vì sao con hay lui
tới với ta, vì con là người thông minh đĩnh ngộ, có nhiều nghi vấn ở trong lòng. Đêm nay
ta vui quá không giấu được tâm sự mình với con.
- Từ lâu con đã nghi ngờ, một người có phong cách như tiền bối sao có thể là kẻ bất
tài vô dụng được. Nhưng con không nghĩ ra được, vì cái gì tiền bối lại tự giấu che mình.
Với tài năng của mình, tiền bối có thể có quyền cao chức trọng, vang danh ở phương Bắc
chẳng khác gì phương Nam. Hôm nay con mới rõ, chỉ vì tiền bối là con chim Việt luôn
hướng về đất Việt. Tiền bối muốn nhà vua tin rằng tiền bối chỉ là kẻ bất tài để được trở về
Đại Việt.
- Nếu con phải làm người vong quốc con sẽ hiểu được tâm sự của ta.
- Con hiểu chứ. Và con cũng rất phục lòng kiên trì và ý chí của tiền bối. Con hứa với
tiền bối sẽ không để lộ chuyện này. Ngày mai con sẽ tiễn tiền bối ra đến cổng thành. Về
Phương Nam, mong tiền bối nhớ đến con.
- Ta nhớ đến con chứ. Con là một thầy thuốc giỏi, có hoài bão và có lương tâm. Ta
sẽ về nói với các học trò ta rằng, dù người phương Nam khác người phương Bắc, nhưng
ở đâu cũng có những người thầy thuốc hành sự vì sinh mệnh của người khác.
Nghe ông nhắc đến sinh mệnh, đột nhiên Trần Việt Nhân trở nên ủ rủ. Chàng nhớ đến
sinh mệnh của Tống vương phi đang lay lắt từng giờ từng khắc trong cung. Thấy chàng
buồn, Tuệ Tĩnh hỏi:
- Con sao vậy? Hồi nãy ta muốn hỏi con sao hôm nay con có vẻ mệt mỏi u buồn.
- Ngày mai là ngày vui của tiền bối nhưng chắc cũng là ngày buồn cho cả hoàng
cung này.
- Sao vậy?
- Tống vương phi chắc chắn sẽ qua đời trong nay mai.
- Vương phi bị bệnh gì?
- Bị bệnh sản hậu, là bệnh Kính, một trong những bệnh chết người. Tiền bối cũng
biết, bệnh này cả mười người đều chết cả mười. Vương phi không thể nào sống nổi.
Tuệ Tĩnh trầm ngâm một hồi rồi nói:
- Không phải mười người chết cả mười, mà có thể mười người chỉ chết chín người.
- Tiền bối nói như vậy là sao? Cha vãn bối nói, cả đời cha hành nghề, chưa có ai
sống khi mắc bệnh này cả.
- Còn ta thì khác, trong cuộc đời hành nghề của ta, không phải ai bệnh này cũng chết
cả.
Trần Việt Nhân lắp bắp: