Cơ chế khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia phát triển bền vững thủy lợi nội đồng Đồng bằng sông Cửu Long - bài học kinh nghiệm từ tỉnh An Giang

KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> CƠ CHẾ KHUYẾN KHÍCH CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ THAM GIA<br /> PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG THỦY LỢI NỘI ĐỒNG ĐỒNG BẰNG SÔNG<br /> CỬU LONG - BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ TỈNH AN GIANG<br /> PG S.TS Đoàn Doãn Tuấn<br /> Trung tâm Tư vấn PIM<br /> Đỗ Vũ H ùng<br /> Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn An Giang<br /> <br /> Tóm tắt: Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có diện tích canh tác nông nghiệp chiếm khoảng<br /> 25% của cả nước, nhưng đóng góp 54% sản lượng lúa và xấp xỉ 60% sản lượng thủy sản. Để có<br /> được nguồn lợi này phụ thuộc một phần vào hệ thống công trình thủy lợi nội đồng. Tuy nhiên,<br /> hiện nay các công trình thủy lợi nội đồng còn rất manh m ún với hàng vạn cống, bọng, máy bơm<br /> dầu. Nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất và đời sống xã hội vùng ĐBSCL, nhiều văn bản pháp lý<br /> của trung ương và địa phương đã được ban hành, nhấn mạnh việc đầu tư thay thế trạm bơm<br /> dầu, xây dựng hệ thống thủy lợi nội đồng để phục vụ cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp theo chủ<br /> trương tăng cường xã hội hóa về đầu tư và quản lý khai thác hệ thống thủy lợi nội đồng. Với số<br /> liệu điều tra năm 2011-2012, bài báo này phân tích thực trạng đầu tư của nhà nước, tư nhân,<br /> nông dân vào xây dựng, quản lý khai thác (QLKT) hệ thống thủy lợi nội đồng tại tỉnh An Giang,<br /> m ột tỉnh sản xuất nông nghiệp trọng điểm vùng ĐBSCL, trên cơ sở đó đưa ra một số khuyến nghị<br /> về cơ chế khuyến khích sự tham gia của các thành phần kinh tế vào phát triển bền vững công<br /> trình thủy lợi nội đồng vùng ĐBSCL.<br /> Từ khóa: Đồng bằng sông Cửu Long, xã hội hóa, đầu tư, bơm dầu, bơm điện, hệ thống thủy lợi<br /> nội đồng, cơ chế khuyến khích sự tham gia, các thành phần kinh tế, phát triển bền vững<br /> Summary: Mekong River Delta, Vietnam, with total agricultural land being approximately 25%<br /> of the country land, contributes to 54% of the country rice and 60% of fishery productions. The<br /> agricultural production, however, largely depends on rather poor on-farm irrigation system s<br /> with tens of thousands of fuel pumps. To m eet production and socio-economic developm ent of the<br /> region, there have been issued many local and central government’s legal documents, stressing<br /> the im portant of electrification of pumps, on-farm irrigation system improvement for agricultural<br /> m echanization and encouraging public private partnership in investm ent and management of the<br /> on-farm irrigation system s.<br /> Using data surveyed in 2011-2012, on a program of replacem ent of fuel pum ps by electrical<br /> pumps system s in An Giang, a major agricultural production province of the Mekong delta, this<br /> paper analyses the participation of the government, farm ers and private entities in investment,<br /> operation and management of on-farm irrigation systems and recomm ends on policy<br /> encouraging the sustainable participation of all stakeholders in the developemt of on-farm<br /> irrigation system in the Mekong river delta.<br /> Key words: Mekong River Delta, public private partnership, investment, fuel pum ps, electrical<br /> pumps, on-farm irrigation system s, participation of all stakeholders, sustainable development<br /> *<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ 50.000 kênh cấp III và nội đồng, 80 cống rộng<br /> trên 5 m , trên 800 cống rộng 2-4 m và hàng<br /> ĐBSCL có diện tích 40.548,2 km², dân số gần<br /> vạn cống, bọng nhỏ, trên 1.000 trạm bơm điện<br /> 17.213.400 người, có 12 tỉnh và 1 thành phố<br /> trực thuộc Trung ương. lớn và vừa cũng như hàng vạn m áy bơm nhỏ<br /> để chủ động tưới, tiêu cho 70-80% diện tích<br /> ĐBSCL hiện có trên 15.000 km kênh trục và nội đồng. Tuy nhiên, quy hoạch thuỷ lợi nội<br /> kênh cấp I, gần 27.000 km kênh cấp II, khoảng đồng còn rất m anh m ún và không đồng đều.<br /> Hệ thống công trình thuỷ lợi nội đồng hiện còn<br /> Người phản biện: PGS.TS Nguyễn Trung Dũng rất đơn giản, chủ yếu là kênh mương kết hợp<br /> Ngày nhận bài: 22/4/2013 - Ngày thông qua phản biện: tưới tiêu, chưa đáp ứng được nhu cầu chuyển<br /> 18/6/2013 - Ngày duyệt đăng: 25/9/2013<br /> <br /> TẠP C HÍ KHOA H ỌC VÀ C ÔNG NGH Ệ THỦ Y LỢI SỐ 18 - 2013 1<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> dịch cơ cấu mùa vụ, cây trồng và vật nuôi. lượng và chủng loại. Khai thác được nguồn lợi<br /> Nước lấy từ kênh cấp II, III, kênh nội đồng… này nhờ vào hệ thống công trình thủy lợi phục<br /> vào ruộng bằng các trạm bơm (xăng, dầu hoặc vụ dân sinh, phát triển sản xuất nông nghiệp,<br /> điện) và qua các cống bọng nhưng chi phí bơm thủy sản nói riêng và phát triển kinh tế - xã hội<br /> cao, phụ thuộc vào thị trường do giá nhiên liệu nói chung. Toàn tỉnh có hơn 5.130 công trình<br /> luôn biến động, qui mô công trình nhỏ lẻ nên thủy lợi, phục vụ kiểm soát lũ và tưới - tiêu<br /> phải xây dựng nhiều hệ thống cống bọng dưới cho hơn 267.000 ha đất sản xuất nông nghiệp<br /> đê, ảnh hưởng đến việc gia cố, bảo vệ hệ thống (lúa, màu) và hơn 4.000 ha đất nuôi trồng thủy<br /> đê bao kiểm soát lũ. sản, ngoài ra còn cấp nước sinh hoạt cho hơn<br /> 1,6 triệu dân ở vùng nông thôn.<br /> Nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất và đời sống<br /> xã hội vùng ĐBSCL, nhiều văn bản pháp lý a) Hệ thống tổ chức quản lý nhà nước về công<br /> của Trung ương và địa phương được ban hành, trình thủy lợi<br /> nhấn mạnh việc đầu tư thay thế trạm bơm dầu, Ở cấp tỉnh, sở Nông nghiệp & PTNT và Chi<br /> xây dựng hệ thống thủy lợi nội đồng phục vụ<br /> cục thủy lợi & PCLB được giao nhiệm vụ<br /> cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp với chủ<br /> quản lý nhà nước về công tác thủy lợi phục vụ<br /> trương tăng cường xã hội hóa về đầu tư và<br /> sản xuất, dân sinh kinh tế và thực hiện nhiệm<br /> quản lý khai thác hệ thống thủy lợi nội đồng. vụ tham m ưu cho UBND tỉnh về công tác<br /> Bài báo phân tích thực trạng đầu tư của nhà phòng chống và giảm nhẹ thiên tai.<br /> nước, tư nhân, nông dân vào xây dựng, QL KT<br /> Tại cấp huyện, các trạm thủy lợi được thành<br /> hệ thống thủy lợi nội đồng tại tỉnh An Giang,<br /> lập, trực thuộc phòng Kinh tế hoặc Nông<br /> m ột tỉnh sản xuất nông nghiệp trọng điểm<br /> nghiệp huyện, theo Quyết định 1111/QĐ-<br /> vùng ĐBSCL, trên cơ sở đó đưa ra một số UBND ngày 29/06/2011 của tỉnh An Giang.<br /> khuyến nghị về cơ chế khuyến khích sự tham<br /> Đó là đơn vị sự nghiệp thực hiện chế độ tự chủ<br /> gia của các thành phần kinh tế vào đầu tư, xây<br /> theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP ngày 25 tháng<br /> dựng quản lý khai thác bền vững công trình<br /> 4 năm 2006 của Chính phủ, có tư cách pháp<br /> thủy lợi nội đồng vùng ĐBSCL. nhân, con dấu riêng và được m ở tài khoản theo<br /> II. HIỆN TRẠNG XÂY DỰNG VÀ QUẢN LÝ quy định của pháp luật. Trạm thủy lợi huyện<br /> KHAI THÁC HỆ THỐNG THỦY LỢI NHỎ có nhiệm vụ trọng tâm là quản lý vốn/phân bổ<br /> TẠI AN GIANG cấp bù thủy lợi theo NĐ 115, định hướng phát<br /> triển thủy lợi, duy tu sửa chữa hàng năm và hỗ<br /> 2.1 Q uản lý khai thác công trình thủy lợi<br /> trợ trong việc xã hội hóa công tác quản lý khai<br /> Tỉnh An Giang có diện tích tự nhiên 353.000 thác công trình thủy lợi.<br /> ha. Trong đó diện tích nông nghiệp chiếm<br /> 261.000 ha và diện tích nuôi trồng thủy sản b) Hệ thống tổ chức quản lý khai thác công<br /> trình thủy lợi<br /> 2.030 ha. Tổng diện tích gieo trồng cả năm là<br /> 1<br /> 661.629 ha . Trong đó, tổng diện tích trồng lúa Từ năm 2009 An Giang thực hiện chuyển đổi<br /> là 605.235 ha (chiếm 91,5%); Diện tích lúa Trung tâm QLKT CTTL thành Công ty TNHH<br /> Đông xuân: 235.482 ha; Hè Thu: 232.987 ha; MTV khai thác thủy lợi trực thuộc UBND tỉnh<br /> Vụ Thu Đông: 131.368 ha; Vụ mùa: 5.398 ha. và thành lập Ban Quản lý hệ thống Bắc Vàm<br /> Diện tích cây m àu các loại là 55.657 ha. Sản Nao, quản lý vận hành khai thác vùng Bắc<br /> lượng lúa cả năm đạt khoảng 3,8 triệu tấn và Vàm Nao 31.000 ha. Vùng Bắc Vàm Nao<br /> sản lượng hoa màu cả năm trên 900.000 tấn. được chia làm 23 tiểu vùng và được thành lập<br /> Trên địa bàn tỉnh có sông Tiền và sông Hậu 23 ban quản lý tiểu vùng để quản lý vận hành<br /> khai thác hệ thống công trình thủy lợi như:<br /> chảy qua, hàng năm m ang đến cho tỉnh An<br /> Các tuyến đê tiểu vùng (ngoại trừ các tuyến đê<br /> Giang một lượng lớn phù sa bồi đắp cho đồng<br /> ruộng và nguồn thủy sản dồi dào cả về sản tiểu vùng có kết hợp giao thông là đường xã),<br /> các cống dưới đê tiểu vùng, các kênh nội vùng.<br /> 1<br /> Số liệu năm 2011 Các tổ chức quản lý công trình thủy lợi ở địa<br /> <br /> 2 TẠP CH Í KH OA H ỌC VÀ C ÔN G N GHỆ TH Ủ Y LỢI SỐ 18 - 2013<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> phương chủ yếu là các hợp tác xã nông nghiệp, sách khuyến khích và ưu đãi đầu tư xây dựng<br /> tổ liên kết sản xuất, tư nhân... tham gia đầu tư, hệ thống trạm bơm điện trên địa bàn tỉnh An<br /> quản lý khai thác công trình. Giang với các nội dung chủ yếu sau:<br /> Hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) là tổ chức - Đối tượng áp dụng: DN, HTX, các đơn vị sự<br /> kinh tế tự chủ do cá nhân, hộ gia đình tự nguyện nghiệp, tổ hợp tác thành lập theo NĐ 151.<br /> cùng góp vốn, góp sức lập ra. HTXNN có tư - Xác lập quyền khai thác đối với nhà đầu tư từ<br /> cách pháp nhân, được mở tài khoản tại ngân<br /> 7 đến 12 năm. Hết thời hạn khai thác, UBND<br /> hàng để hoạt động theo Luật Hợp tác xã. Về huyện quyết định giá và xác lập quyền sở hữu<br /> nhân sự thường từ 7-9 người, gồm 3 người của hệ thống trạm bơm cho Hợp tác xã hoặc tổ hợp<br /> ban chủ nhiệm ; 1 người kiểm soát; 3-5 người kế tác.<br /> toán, thủ quỹ, tín dụng, thu thủy lợi phí ...<br /> - Kết thúc quyền khai thác trước thời hạn: a)<br /> Các dịch vụ về nông nghiệp gồm có bơm tưới Nhà đầu tư vi phạm thỏa thuận với UBND<br /> tiêu, nạo vét kênh mương, vận chuyển sản huyện hoặc hộ dân sử dụng dịch vụ; b) Trên<br /> phẩm, tín dụng nội bộ, cửa hàng vật tư nông 80% số hộ dân sử dụng dịch vụ tưới tiêu thống<br /> nghiệp, sản xuất lúa giống và kéo hàng. Về nhất nhận lại quyền khai thác trực tíêp với<br /> dịch vụ thuỷ lợi, HTXNN quản lý toàn bộ các hình thức tổ hợp tác và nhà đầu tư đã khai thác<br /> công trình thuỷ lợi nhỏ như kênh cấp 3 nội xã, ít nhất 2/3 thời gian quyền khai thác.<br /> kênh nội đồng, các cống ngầm có quy m ô nhỏ,<br /> các tuyến đê bao kiểm soát lũ của các tiểu - Nghĩa vụ nhà đầu tư: thu phí dịch vụ tưới<br /> vùng, các đập tạm ở đầu kênh và các trạm bơm tiêu từ các hộ thuộc dự án, nộp trả vốn vay và<br /> điện do nguồn vốn của các HTXNN đầu tư. lãi suất ngân hàng. Mức thu theo thỏa thuận<br /> giữa UBND huyện, nhà đầu tư trạm bơm điện<br /> Nguồn thu chủ yếu là từ dịch vụ tưới, tiêu và và các hộ dân nhưng không thấp hơn số tiền<br /> nạo vét kênh mương chiếm hơn 96% tổng thu. tỉnh cam kết hỗ trợ công ty điện lực 2 trả nợ và<br /> Kinh phí tu bổ, nâng cấp công trình chiếm tỷ lãi vay ngân hàng hàng năm<br /> lệ lớn 80-90% tổng chi phí. Kinh phí cho hoạt<br /> động thường xuyên chiếm tỷ lệ 10-20% tổng - Ưu đãi đầu tư: Tạo điều kiện cho vay vốn với<br /> kinh phí hoạt động QLKTCTTL của HTX. Lãi m ức hỗ trợ lãi suất 50% của lãi xuất tín dụng<br /> cổ tức của xã viên nhiều nơi đạt 40-70%/năm. đầu tư của nhà nước do Bộ Tài Chính quy<br /> định. Miễn thuế thu nhập DN, đất đai, thuế<br /> 2.2 Cơ chế khuyến khích và thực trạng đầu tư nhập khẩu, tín dụng, chuyển lỗ và trừ vào thu<br /> cho phát triển và Q LKT thủy lợi nội đồng nhập chịu thuế những năm sau.<br /> a) Cơ chế khuyến khích các bên tham gia đầu b) Thực trạng đầu tư của nông dân - tư<br /> tư nhân - nhà nước trong phát triển thủy lợi<br /> Nhận thấy vai trò và khả năng của tư nhân nội đồng<br /> trong tham gia đầu tư xây dựng và QLKT hệ Tổng kinh phí đầu tư phát triển hệ thống các<br /> thống thủy lợi nội đồng, cung cấp dịch vụ tưới trạm bơm điện, kênh mương nội đồng và bờ<br /> tiêu, chính quyền tỉnh An Giang đã sớm có bao giai đoạn 2008-2012 ước đạt 1151 tỷ<br /> những chủ trương, cơ chế khuyến khích tư đồng. Trong đó các tổ chức cung cấp dịch vụ<br /> nhân tham gia vào phát triển thủy lợi. Đặc biệt tưới tiêu (chủ đường nước) đầu tư vào trạm<br /> đối với chương trình chuyển đổi trạm bơm dầu bơm và kênh mương nội đồng 249 tỷ đồng<br /> sang trạm bơm điện. Song song với Quyết (21,6%), nhà nước hỗ trợ nông dân xây dựng<br /> định 1024/QĐ-UBND phê duyệt đề án Phát đê bao 162 tỷ đồng (14,1%), nông dân đóng<br /> triển trạm bơm điện, UBND tỉnh An Giang góp xây dựng đê bao 520 tỷ đồng (45,2%), có<br /> ban hành Quyết định số 17/2008/QĐ-UBND nghĩa vụ thanh toán kinh phí xây dựng hệ<br /> ngày 21/5/2008 sau đó được thay thế bằng thống điện hạ thế 185 tỷ đồng và lãi suất 35 tỷ<br /> Quyết định số 12/2009/QĐ-UBND ngày đồng (19,1%) (Bảng 1).<br /> 14/04/2009 về việc ban hành Quy định Chính<br /> Bảng 1. Tỷ trọng đầu tư của các bên trong đầu tư phát triển thủy lợi nội đồng tại An Giang<br /> <br /> TẠP C HÍ KHOA H ỌC VÀ C ÔNG NGH Ệ THỦ Y LỢI SỐ 18 - 2013 3<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Bên đầu tư Hạng mục Diễn toán Kinh phí (tỷ đ) %<br /> <br /> Tư nhân. TB&kênh nội đồng 249 tỷ đ (a) 249 21,6<br /> Nông dân Đường dây và bình hạ thế 185 tỷ đ + 35 tỷ lãi xuất (a) 220 19,1<br /> Đê bao 520 tỷ đ (b) 520 45,2<br /> Nhà nước Hỗ trợ đê bao 162 tỷ đ (b) 162 14,1<br /> Tổng vốn đầu tư 1151 100<br /> Nguồn: (a) Sở NN&PTNT An Giang, 2012 (b) Số liệu điều tra đánh giá thực địa 2012<br /> Trong quá trình thực hiện đầu tư nông dân tích năm (cho 3 vụ. Tại Huyện Châu Thành, HTX<br /> cực đóng góp tiền, công sức xây dựng đê bao. NN& dịch vụ An Châu thu 1.1 tr. đ/ha vụ cho<br /> Phần điện hạ thế được thống nhất hạch toán tưới và 2 tr. đ/ha vụ cho tiêu, tổng cộng 4.2 tr.<br /> vào phí dịch vụ tưới tiêu, với mức thu được đ/ha năm . Tại Huyện An Phú, DN Thủ-Tuyển<br /> thỏa thuận giữa UBND huỵện, nhà đầu tư và đầu tư xây dựng trạm bơm tiêu, vùng Bắc Cỏ<br /> nông dân, để bên cung cấp dịch vụ (chủ đầu tư Lau, thu 2 tr. đ/ha vụ, các tổ chức dịch vụ khác<br /> trạm bơm ) trả cho ngành điện. tưới, thu 1,5-2 tr. đ/ha vụ. Tại xã Vĩnh Hội<br /> c) Thực trạng về việc cung cấp dịch vụ và khả Đông, tổ đường nước chữ O cung cấp và thu<br /> dịch vụ bơm tiêu năm 2011 là 2.86 tr. đ, năm<br /> năng chi trả của người sản xuất<br /> 2012 thu 1.2 tr. đ, dân tự bơm tưới. Tại huyện<br /> i. Giá dịch vụ tưới tiêu nội đồng Tịnh Biên, HTX An Nông II thu vụ Đông xuân<br /> Kết quả điều tra đánh giá cho thấy thủy lợi phí 1,6 tr. đ/ha vụ, vụ Hè thu 1,5 tr.đ/ha vụ, vụ<br /> bình quân nông dân sản xuất lúa phải trả cho Thu đông 2 tr. đ/ha vụ (Bảng 2)<br /> bên cung cấp dịch vụ tưới tiêu là 3-5 tr. đ/ha<br /> Bảng 2. Giá dịch vụ tưới tiêu<br /> Huyện Tổ chức dịch vụ Giá dịch vụ (tr. đ/ha vụ)<br /> Đông xuân Hè thu Thu đông (vụ 3)<br /> Châu HTX NN&dịch vụ An Châu<br /> Thành Tổ chức khác 1,1 1,1 2<br /> An Phú DN Tuyển Thủ2<br /> Tổ chức khác 1,5-2 1,5-2 2<br /> Tổ đường nước chữ O dân tự bơm tưới dân tự bơm tưới 2,86 (năm 2011)<br /> 1,2 (năm 2012)<br /> Tịnh Biên HTXNN An Nông II 1,6 1,5 2<br /> Nguồn: Số liệu điều tra đánh giá thực địa 2012<br /> Phân tích hiệu quả kinh tế đầu tư, với thời gian dường như chưa bao gồm thành phần này.<br /> khấu hao trạm bơm là 10 năm, hệ thống đê bao<br /> ii. Khả năng chi trả của người sản xuất<br /> 20 năm, cho thấy ngoài phần thủy lợi phí hiện<br /> tại phải đóng cho chủ đầu tư trạm bơm người Kết quả đánh giá tại các địa phương trong cả<br /> dân sẽ còn phải trả thêm khoảng 1.5 tr. đ/ha nước, về trả thủy lợi phí nội đồng, cho thấy<br /> năm (phần khấu hao) cho xây dựng công trình. sự chi trả thủy lợi phí nội đồng tỷ lệ thuận với<br /> 31<br /> thu nhập của hộ nông dân từ sản xuất lúa<br /> Trong cơ cấu giá thủy lợi phí của các tổ chức<br /> (Hình 1).<br /> cung cấp dịch vụ tưới, tiêu được đìều tra đánh<br /> giá, ngoài giá dịch vụ của doanh nghiệp Tuyển<br /> Thủ, tự bỏ kinh phí xây dựng hệ thống bơm<br /> bao gồm đường điện, đã bao gồm khấu hao cơ<br /> bản, giá dịch vụ của các chủ đầu tư còn lại 2<br /> Trong giá thủy lợi phí đã bao gồm phần điện<br /> 3<br /> Lợi nhuận, bao gồm cả lao động gia đình<br /> <br /> 4 TẠP CH Í KH OA H ỌC VÀ C ÔN G N GHỆ TH Ủ Y LỢI SỐ 18 - 2013<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> <br /> Tương quan giữa thu nhập và chi trả<br /> dịch v ụ thủy lợi nội đồng của hộ<br /> 0.0006x<br /> (1000 VND/hh) y = 8092.6e<br /> R2 = 0.7042<br /> Thu nhập hộ (1000<br /> <br /> <br /> <br /> 80000<br /> 60000<br /> /hộ)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 40000<br /> 20000<br /> 0<br /> 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500<br /> Chi trả (1000 đ/hộ)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Thu nhập-chi trả TLP/thu nhập<br /> <br /> 60000 y = 450634x - 648.52<br /> thu nhập (1000 đ/hộ)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2<br /> 50000 R = 0.6567<br /> 40000<br /> 30000<br /> 20000<br /> 10000<br /> 0<br /> 0 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07 0.08 0.09<br /> chi tra/thu nhập<br /> <br /> <br /> Hình 1. Tương quan giữa khả năng chi trả dịch vụ thủy lợi nội đồng và thu nhập, từ sản xuất lúa, hộ gia đình<br /> <br /> <br /> Đối với các vùng ở An Giang, với qui mô hộ đến nay, còn nhiều địa phương chưa thu được<br /> gia đình khoảng 1 ha/hộ, năng suất cả năm ba tiền để trả bên điện phần trung thế (trụ, dây và<br /> vụ bình quân 15-20 tấn/ha, giá lúa khoảng m áy biến áp…). Trong khi đó, điều tra cho<br /> 5.500 đ/kg cho tổng thu 80-100 tr. đ/năm. Với thấy nhiều tổ chức cung cấp dịch vụ tưới tiêu<br /> m ức lợi nhuận từ trông lúa khoảng 50% cho có m ức chi trả cổ tức khoảng 40-70%/năm .<br /> thu nhập 40-50 tr. đ/năm thì nông dân bằng Cần có chính sách thích hợp để khuyến khích<br /> lòng đóng góp cho thủy lợi phí khoảng 2,5-4 sự đóng góp cao hơn từ doanh nghiệp, tư nhân<br /> tr. đ/năm (khoảng 8-10% của thu nhập). Như cũng như đảm bảo lợi ích cho người dân. Nếu<br /> vậy m ức đóng góp hiện nay của nông dân đã các chủ đầu tư trạm bơm điện không hạ mức<br /> chạm trần trên của khả năng chi trả. Thực tế lợi nhuận của m ình để chi trả cho phần điện hạ<br /> chương trình phát triển trạm bơm điện ở An thế, thì nhà nước cần phải hỗ trợ nông dân<br /> Giang cũng cho thấy việc phải đóng góp quá phần điện trung thế.<br /> cao cho đầu tư hệ thống trạm bơm điện đã làm<br /> III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ<br /> giảm sự đồng thuận ban đầu của nông dân nên<br /> đã giảm sự đồng tình đóng góp đầu tư. Cho Nhờ có định hướng đúng, từ năm 2008 đến<br /> <br /> TẠP C HÍ KHOA H ỌC VÀ C ÔNG NGH Ệ THỦ Y LỢI SỐ 18 - 2013 5<br />  KHOA HỌC CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 2012, trong toàn tỉnh An Giang đã có 936 hệ phân tích thu nhập, khả năng chi trả của người<br /> thống trạm bơm điện được nông dân, tư nhân sản xuất lúa, chính quyền tỉnh cần có quy định<br /> và nhà nước hợp tác đầu tư, đang được khai về m ức lợi nhuận đối với tổ chức cung cấp<br /> thác phục vụ tưới tiêu cho 137000 ha đất sản dịch vụ thủy lợi. Trên cơ sở đó chỉ đạo các<br /> xuất nông nghiệp (tăng khoảng 93.000 ha so huyện ra m ức trần thủy lợi phí, đảm bảo nộp<br /> với năm 2007) với tổng kinh phí đầu tư qui đổi khấu hao, quản lý khai thác và lợi nhuận cho<br /> về năm 2012 ước khoảng 1.151 tỷ đồng. Tỷ lệ nhà cung cấp dịch vụ.<br /> đóng góp của tư nhân, nông dân và nhà nước,<br /> Sự tham gia đầu tư, quản lý khai thác công<br /> vào phát triển thủy lợi nội đồng, lần lượt là<br /> trình thủy lợi của tư nhân cần được thực hiện<br /> 21.6:64.3:14.1 (Bảng 1). Tuy nhiên, việc đầu<br /> thông qua hợp đồng tham gia đầu tư và quản<br /> tư xây dựng hệ thống trạm bơm điện theo giải lý khai thác được ký giữa nhà nước (UBND<br /> pháp: Hệ thống điện do bên điện lực vay<br /> huyện) và doanh nghiệp/tư nhân đầu tư, giao<br /> thương m ại để đầu tư; nông dân đóng góp trả<br /> doanh nghiệp/tư nhân tham gia đầu tư, quản lý<br /> vốn gốc và lãi vay; chủ khai thác đầu tư phần khai thác công trình trong khoảng thời gian<br /> trạm bơm và khai thác làm dịch vụ bơm tưới<br /> nhất định, khoảng 10-20 năm, ký lại hợp đồng<br /> tiêu, còn nhiều bất cập. Ngoài việc nông dân<br /> nếu có nhu cầu, đồng thời có điều khoản cho<br /> phải đóng góp trả gốc và lãi để đầu tư hệ thống<br /> việc kết thúc quyền khai thác trước thời hạn<br /> trung thế điện (phần vốn gốc phải trả 4 năm là đảm bảo lợi ích của nhà đầu tư và người sử<br /> 185 tỷ đồng và lãi xuất 35 tỷ đồng), nông dân<br /> dụng dịch vụ.<br /> còn phải trả chi phí bơm tưới tiêu. Vì vậy giá<br /> thành sản xuất lúa không giảm tối đa. Việc này Để giảm giá thành sản xuất cho nông dân cần<br /> làm giảm sự đồng thuận ban đầu của nông dân đầu tư phát triển m ô hình hệ thống thủy lợi nội<br /> nên đã giảm sự đồng tình đóng góp đầu tư. đồng chủ động tưới tiêu, với mô hình trạm<br /> Cần có chính sách tăng cường sự tham gia đầu bơm tưới tiêu kết hợp, phục vụ cơ giới hóa sản<br /> tư đóng góp của tư nhân, doanh nghiệp, giảm xuất và phát triển canh tác tập trung.<br /> bớt gánh nặng cho nhà nước, tăng thu nhập Mô hình tổ chức cung cấp dịch vụ tưới tiêu rất<br /> cho nông dân nhằm khuyến khích nông dân đa dạng, gồm tổ chức dùng nước, HTX dịch<br /> tham gia đóng góp lâu dài cho đầu tư xây dựng vụ thủy lợi/nông nghiệp, doanh nghiệp, tư<br /> và quản lý vận hành công trình. Về phía nhà nhân. Cần có nghiên cứu tổng kết và đề ra giải<br /> nước, cần tạo điều kiện để gia hạn thời gian trả pháp nhân rộng các mô hình, phù hợp các điều<br /> nợ4 bằng thời gian khấu hao của công trình, hạ kiện của từng vùng, với cách tiếp cận dưới lên<br /> m ức lãi suất để giảm bớt sự đóng góp của và trên xuống và phương pháp cùng học cùng<br /> nông dân, đặc biệt trong những năm đầu xây làm, có sự tham gia của các bên liên quan để<br /> dựng trạm bơm. đạt được sự đồng thuận tạo nguồn lực cho địa<br /> Để đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư cũng phương.<br /> như cho người nông dân, đảm bảo sự quan tâm 4<br /> “ …vì việc gia hạn thời gian trả nợ, do Tổng Công ty<br /> đầu tư xây dựng và quản lý khai thác bền vững Điện Lực Miền Nam quyết định qua hợp đồng vay với<br /> hệ thống thủy lợi nội đồng, dựa vào kết quả Ngân hàng thương mại…”<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. W ebsite Hội đập lớn 2012. Quy hoạch thủy lợi ĐBSCL trong điều kiện biến đổi khí hậu và nước<br /> biển dâng<br /> [2]. Sở Nông nghiệp&PTNT An Giang. 2012. Báo cáo Tổng kết công tác thực hiện Đề án Phát triển hệ<br /> thống trạm bơm điện giai đoạn 2008-2012<br /> [3]. Trung tâm PIM. 2012. Báo cáo đánh giá tình hình thực hiện PIM và đề suất một số giải pháp thúc<br /> đẩy phát triển PIM ở Việt Nam.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6 TẠP CH Í KH OA H ỌC VÀ C ÔN G N GHỆ TH Ủ Y LỢI SỐ 18 - 2013<br />