CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀTHỰC TẾ ĐỂ XÂY DỰNG HỆ THỐNG CHỈ TIÊU THÔNG KÊ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Chia sẻ: Pham Ngoc Linhdan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

224
lượt xem 76
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khái niệm “phát triển bền vững” xuất hiện trong phong trào bảo vệ môi trường từ những năm đầu của thập niên 70 của thế kỷ 20. Năm 1987, trong Báo cáo “Tương lai chung của chúng ta” của Hội đồng Thế giới về Môi trường và Phát triển (WCED) của Liên hợp quốc, “phát triển bền vững” được định nghĩa “là sự phát triển đáp ứng được những yêu cầu của hiện tại, nhưng không gây trở ngại cho việc đáp ứng nhu cầu của các thế hệ mai sau”. Hội nghị Thượng đỉnh Trái đất về Môi trường...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀTHỰC TẾ ĐỂ XÂY DỰNG HỆ THỐNG CHỈ TIÊU THÔNG KÊ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

CƠ S LÝ LU N VÀTH C T XÂY D NG H TH NG CH TIÊU THÔNG KÊ PHÁT TRI N B N V NG VI T NAM HI N NAY 7
CƠ S LÝ LU N VÀTH C T XÂY D NG H TH NG CH TIÊU THÔNG KÊ PHÁT TRI N B N V NG VI T NAM HI N NAY PGS.TS.Nguy n Sinh Cúc 1.Cơ s lý lu n và kinh nghi m qu c t Khái ni m “phát tri n b n v ng” xu t hi n trong phong trào b o v môi trư ng t nh ng năm u c a th p niên 70 c a th k 20. Năm 1987, trong Báo cáo “Tương lai chung c a chúng ta” i ng Th gi i v Môi trư ng và Phát tri n (WCED) c a Liên h p qu c, “phát tri n b n c aH ư c nh nghĩa “là s phát tri n áp ng ư c nh ng yêu c u c a hi n t i, nhưng không gây v ng” tr ng i cho vi c áp ng nhu c u c a các th h mai sau”. H i ngh Thư ng nh Trái t v Môi trư ng và phát tri n t ch c Rio de Janeiro (Braxin) năm 1992 và H i ngh Thư ng nh Th gi i v Phát tri n b n v ng t ch c Johannesburg (C ng hoà Nam Phi) năm 2002 ã xác nh “phát tri n b n v ng” là quá trình phát tri n có s k t h p ch t ch , h p lý và hài hoà gi a 3 m t c a s phát tri n, g m: phát tri n kinh t (nh t là tăng trư ng kinh t ), phát tri n xã h i (nh t là th c hi n ti n b , công b ng xã h i; xoá ói gi m nghèo và gi i quy t vi c làm) và b o v môi trư ng (nh t là x lý, kh c ph c ô nhi m, ph c h i và c i thi n ch t lư ng môi trư ng; phòng ch ng cháy và ch t phá r ng; khai thác h p lý và s ánh giá s phát tri n b n v ng là s tăng trư ng d ng ti t ki m tài nguyên thiên nhiên). Tiêu chí kinh t n nh; th c hi n t t ti n b và công b ng xã h i; khai thác h p lý, s d ng ti t ki m tài nguyên thiên nhiên, b o v và nâng cao ư c ch t lư ng môi trư ng s ng. Phát tri n b n v ng là nhu c u c p bách và xu th t t y u trong ti n trình phát tri n c a xã h i loài ngư i, vì v y ã ư c các qu c gia trên th gi i ng thu n xây d ng thành Chương trình ngh s cho t ng th i kỳ phát tri n c a l ch s . T i H i ngh Thư ng nh Trái t v Môi trư ng và phát tri n ư c t ch c năm 1992 Rio de Janeiro (Braxin), 179 nư c tham gia H i ngh ã thông qua Tuyên b Rio de Janeiro v môi trư ng và phát tri n bao g m 27 nguyên t c cơ b n và Chương trình ngh s 21 (Agenda 21) v các gi i pháp phát tri n b n v ng chung cho toàn th gi i trong th k 21. H i ngh khuy n ngh t ng nư c căn c vào i u ki n và c i m c th xây d ng Chương trình ngh s 21 c p qu c gia, c p ngành và a phương. Mư i năm sau, t i H i ngh Thư ng nh Th gi i v Phát tri n b n v ng t ch c năm 2002 Johannesburg (C ng hoà Nam Phi), 166 nư c tham gia H i ngh ã thông qua B n Tuyên b Johannesburg và B n K ho ch th c hi n v phát tri n b n v ng. H i ngh ã kh ng nh l i các nguyên t c ã ra trư c ây và ti p t c cam k t th c hi n y Chương trình ngh s 21 v phát tri n b n v ng. T sau H i ngh Thư ng nh Trái t v Môi trư ng và phát tri n ư c t ch c t i Rio de Janeiro (Braxin) năm 1992 n nay ã có 113 nư c trên th gi i xây d ng và th c hi n Chương trình ngh s 21 v phát tri n b n v ng c p qu c gia và 6.416 Chương trình ngh s 21 c p a phương, ng th i t i các nư c này u ã thành l p các cơ quan c l p tri n khai th c hi n chương trình này. Các nư c trong khu v c như Trung Qu c, Thái Lan, Singapore, Malaysia... u ã xây d ng và th c hi n Chương trình ngh s 21 v phát tri n b n v ng. V Phát tri n b n v ng, n nay th c t Vi t Nam chưa có h th ng ch tiêu phát tri n b n v ng có cơ s pháp lý. Trong Quy t nh s 43/ 2010/Q -TTg c a Th tư ng Chính ph ban hành H th ng ch tiêu th ng kê Qu c gia chưa có h th ng ch tiêu th ng kê môi trư ng. Theo B K ho ch và u tư, hi n nay vi c ánh giá phát tri n b n v ng còn chung chung, chưa có các ch tiêu c th nên c n xây d ng B ch tiêu này có căn c khoa h c và có tính kh thi cao. 8
V ch tiêu th ng kê. Hi n nay ã có trên 120 qu c gia áp d ng h th ng ch tiêu th ng kê Phát tri n b n v ng do Liên h p qu c ban hành các m c khác nhau. ã có mư i hai t ch c và phương án ánh giá nh tính và nh lư ng phát tri n b n v ng ó là: B 58 tiêu chí c a U ban phát tri n b n v ng (CSD) c a Liên h p qu c, b 46 tiêu chí c a Nhóm tư v n v tiêu chí phát tri n b n v ng (CGSDI), Phương án ch s th nh vư ng g m 88 tiêu chí c a T ch c b o t n thiên nhiên th gi i (IUCN), Phương án Ch s B n v ng Môi trư ng c a Di n àn Kinh t th gi i cũng bao g m 68 tiêu chí, 65 tiêu chí c a Nhóm B i c nh toàn c u, D u chân sinh thái, Nhóm Tiêu chí Ti n b ích th c (GPI), Nhóm hành ng liên cơ quan Hoa Kì v các tiêu chí phát tri n b n v ng (IWGSDI), H th ng tiêu chí c a Costa Rica v PTBV. U ban PTBV c a LHQ (CSD) ư c ra i năm 1992 do s ng h c a H i ng Kinh t và Xã h i thu c Liên h p qu c và là k t qu tr c ti p c a H i ngh Liên h p qu c v môi trư ng và phát tri n. M t y u t quan tr ng trong ho t ng c a U ban này là t p trung vào vi c xây d ng và th nghi m m t b g m 58 tiêu chí (lúc u là 134) B tiêu chí này ã bao quát các khía c nh xã h i, môi trư ng, kinh t và th ch c a phát tri n b n v ng. M c dù ý nh ban u là xây d ng m t b tiêu chí chung c p qu c gia, sau ó s xu t b n như m t b s li u toàn di n theo t ng th i kỳ, nhưng hi n nay CSD v n th n tr ng nh n m nh r ng B tiêu chí ó ch ư c s d ng cho các qu c gia trên cơ s t nguy n, phù h p v i các i u ki n riêng c a m i nư c và s không liên quan t i b t c m t i u ki n nào v tài chính, k thu t và thương m i. ây là b ch th ư c nhi u qu c gia, trong ó có Vi t Nam l a ch n xây d ng b tiêu chí ánh giá phát tri n b n v ng cho qu c gia mình. 2. Cơ s th c t Trong quá trình th c hi n ư ng l i i m i và h i nh p kinh t th gi i, ng và Nhà nư c Vi t Nam luôn luôn kiên trì và nh t quán trong lãnh o ch o và th c hi n quan i m phát tri n b n v ng phù h p v i t ng giai o n phát tri n c a t nư c. Trong nh ng năm g n ây, ng và Nhà nư c v nhi u Ch th , ngh quy t, c a y nhanh quá trình phát tri n b n v ng ã ư c ban hành và tri n khai v i nhi u ch trương chính sách ng b . Ngay t nh ng năm 1991,Chính ph Vi t Nam ã c các oàn c p cao tham gia các H i ngh nói trên và cam k t th c hi n phát tri n b n v ng; ã ban hành và tích c c th c hi n “K ho ch qu c gia v Môi trư ng và Phát tri n b n v ng giai o n 1991-2000” (Quy t nh s 187-CT ngày 12 tháng 6 năm 1991), t o ti n cho quá trình phát tri n b n v ng Vi t Nam. Quan i m phát tri n b n v ng ã ư c kh ng nh trong Ch th s 36-CT/TW ngày 25 tháng 6 năm 1998 c a B Chính tr v tăng cư ng công tác b o v môi trư ng, phát tri n b n v ng trong th i kỳ công nghi p hoá, hi n i hoá t nư c, trong ó nh n m nh: “B o v môi trư ng là m t n i dung cơ b n không th tách r i trong ư ng l i, ch trương và k ho ch phát tri n kinh t - xã h i c a t t c các c p, các ngành, là cơ s quan tr ng b o m phát tri n b n v ng, th c hi n th ng l i s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá t nư c”. Quan i m phát tri n b n v ng ã ư c tái kh ng nh trong các văn ki n c a i h i i bi u toàn qu c l n th IX c a ng C ng s n Vi t Nam và trong Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i 2001-2010 là: “Phát tri n nhanh, hi u qu và b n v ng, tăng trư ng kinh t i ôi v i th c hi n ti n b , công b ng xã h i và b o v môi trư ng” và “Phát tri n kinh t - xã h i g n ch t v i b o v và c i thi n môi trư ng, b o m s hài hoà gi a môi trư ng nhân t o v i môi trư ng thiên nhiên, gi gìn a d ng sinh h c”. Văn ki n i h i X và XI c a ng ti p t c kh ng nh quan i m phát tri n b n v ng g n v i h i nh p kinh t th gi i trong k ho ch 5 năm 2006 - 2010 và Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i giai o n 2011 - 2020. Phát tri n b n v ng ã tr thành ư ng l i, quan i m c a ng và chính sách c a Nhà nư c. th c hi n m c tiêu phát tri n b n v ng, nhi u ch th , ngh quy t khác c a ng, nhi u văn b n quy ph m pháp lu t c a Nhà nư c ã ư c ban hành và tri n khai th c hi n; nhi u chương trình, tài nghiên c u v lĩnh v c này ã ư c ti n hành và thu ư c nh ng k t qu bư c u; nhi u n i 9
dung cơ b n v phát tri n b n v ng ã i vào cu c s ng và d n d n tr thành xu th t t y u trong s phát tri n c a t nư c. Th c hi n Chi n lư c Phát tri n kinh t - xã h i 10 năm 2011 - 2020 theo Ngh quy t i H i XI c a ng, trong ó nh n m nh m c tiêu t ng quát là “Phát tri n kinh t nhanh, b n v ng, theo hư ng nâng cao ch t lư ng, hi u qu , b o m phúc l i xã h i và an sinh xã h i, nâng cao i s ng v t ch t tinh th n c a nhân dân, b o v môi trư ng sinh thái...” Chính ph ã ch o các B ngành nghiên c u xây d ng Chi n lư c Phát tri n b n v ng c a Vi t Nam giai o n 2011 - 2020 v i m c tiêu rõ ràng và nhi u n i dung quan tr ng bao g m kinh t , xã h i và môi trư ng. Ngày 12/4/2012 Th tư ng Chính ph Nguy n T n Dũng ã quy t nh phê duy t Chi n lư c Phát tri n b n v ng Vi t Nam giai o n 2011 - 2020. Q 432/Q -TTg. M c tiêu c th c a Chi n lư c này là b o m n nh kinh t vĩ mô, c bi t là các cân i l n; gi v ng an ninh lương th c, an ninh năng lư ng, an ninh tài chính. Chuy n i mô hình tăng trư ng sang phát tri n hài hòa gi a chi u r ng và chi u sâu; t ng bư c th c hi n tăng trư ng xanh, phát tri n kinh t các bon th p. S d ng ti t ki m, hi u qu m i ngu n l c... Theo ó, các ch tiêu giám sát và ánh giá phát tri n b n v ng Vi t Nam giai o n 2011 - 2020 g m: Ch s phát tri n con ngư i (HDI), ch s b n v ng môi trư ng (ESI), hi u qu s d ng v n u tư (ICOR), t l nghèo, t l lao ng ang làm vi c trong n n kinh t ã qua ào t o, s ngư i ch t do tai n n giao thông trên 100.000 dân, t l s xã ư c công nh n t tiêu chí nông thôn m i, t l che ph r ng,... Các nh hư ng ưu tiên nh m phát tri n b n v ng trong giai o n 2011 - 2020 v kinh t ó là duy trì tăng trư ng kinh t b n v ng, t ng bư c th c hi n tăng trư ng xanh, phát tri n năng lư ng s ch, năng lư ng tái t o. Chuy n i mô hình tăng trư ng ch y u theo chi u r ng sang k t h p hài hòa gi a chi u r ng và chi u sâu trên cơ s khai thác, s d ng hi u qu tài nguyên thiên nhiên và các thành t u khoa h c và tăng năng su t lao ng và nâng cao s c c nh tranh c a các s n ph m hàng công ngh tiên ti n hóa và d ch v , nâng cao hi u qu c a n n kinh t nói chung và hi u qu c a v n u tư nói riêng. V xã h i, y m nh công tác gi m nghèo theo hư ng b n v ng, c th , ưu tiên ngu n l c gi m nghèo và nâng cao i u ki n s ng cho ng bào nh ng vùng khó khăn nh t. H tr , t o i u ki n cho ngư i nghèo, h nghèo có nhà , có tư li u và phương ti n s n xu t; phát tri n kinh t thông qua chuy n d ch cơ c u kinh t , cơ c u cây tr ng, v t nuôi có giá tr kinh t cao; phát tri n s n xu t hàng hóa; tr giúp vi c h c ch , h c ngh . V tài nguyên môi trư ng, ch ng thoái hóa, s d ng hi u qu và b n v ng tài nguyên t; b o v môi trư ng nư c và s d ng b n v ng tài nguyên nư c; khai thác h p lý và s d ng ti t ki m, b n v ng tài nguyên khoáng s n; b o v môi trư ng bi n, ven bi n, h i o và phát tri n tài nguyên bi n; b o v và phát tri n r ng;... Phát tri n văn hóa hài hòa v i phát tri n kinh t , xây d ng và phát tri n gia ình Vi t Nam và t o s hòa nh p xã h i b n v ng. Trong quá trình tri n khai, th c hi n, nh hư ng chi n lư c phát tri n b n v ng Vi t Nam s thư ng xuyên ư c xem xét b sung và i u ch nh cho phù h p v i t ng giai o n phát tri n, c p nh t nh ng ki n th c và nh n th c m i nh m hoàn thi n hơn n a v con ư ng phát tri n b n v ng Vi t Nam. Trên cơ s h th ng k ho ch hóa hi n hành, nh hư ng chi n lư c phát tri n b n v ng Vi t Nam, chính ph s t p trung vào nh ng ho t ng ưu tiên ư c ch n l a và tri n khai th c hi n trong 10 năm trư c m t 2011-2020. ph n ánh quá trình và k t qu Chương trình PTBV, Q 432 trên ây c a Th tư ng ã nh n m nh yêu c u: Xây d ng h th ng h ch toán kinh t môi trư ng. Nghiên c u ưa thêm môi trư ng và các khía c nh xã h i vào khuôn kh h ch toán tài kho n qu c gia (SNA). H th ng h ch 10
toán kinh t , xã h i và môi trư ng h p nh t s bao g m ít nh t m t h th ng h ch toán ph v tài nguyên thiên nhiên. ó chính là h th ng ch tiêu th ng kê ph n ánh Phát tri n b n v ng Vi t Nam. V n d ng kinh nghi m qu c t vào Vi t Nam nh ng ch tiêu nào là v n khó vì ch chính tr , th ch qu n lý kinh t , xã h i c a Vi t Nam có nh ng nét c thù nên xây d ng h th ng ch tiêu phát tri n b n v ng ph i căn c vào tình hình th c t c a t nư c trong t ng th i kỳ phát tri n và h i nh p kinh t th gi i. Trong giai o n 2011 - 2020, vi c xây d ng h th ng ch tiêu phát tri n b n v ng c a Vi t Nam là r t c n thi t và có ý nghĩa nhi u m t. Tuy nhiên, cho n nay, trong h th ng ch tiêu th ng kê Qu c gia ban hành theo Q 43/2010/Q -TTg, chưa có h th ng các ch tiêu phát tri n b n v ng theo úng nghĩa. Các ch tiêu th ng kê b o v môi trư ng trong h th ng ch tiêu th ng kê Qu c gia cũng chưa ng b , thi u tính kh thi và chưa th ng nh t v i các ch tiêu th ng kê môi trư ng c a B Tài nguyên và Môi trư ng ang áp d ng. Các ch tiêu th ng kê (19 ch tiêu) phát tri n b n v ng do B K ho ch và u tư, d th o v n trong quá trình nghiên c u, th nghi m, chưa có cơ s pháp lý th c hi n. Vì v y, xây d ng h th ng ch tiêu ánh giá phát tri n b n v ng Vi t Nam trong giai o n hi n nay là r t c n thi t và c p bách, là m t trong nh ng n i dung quan tr ng c a các tài nghiên c u khoa h c th ng kê: cơ s ây là v n m i và khó nên trong bài vi t trên ây, tác gi ch g i m m t s v n lý lu n và th c t có th tham kh o trong quá trình nghiên c u xây d ng và ng d ng h th ng ch tiêu ánh giá phát tri n b n v ng Vi t Nam hi n nay. H th ng này c n ư c các V ch c năng c a T ng c c Th ng kê, nh t là Vi n Khoa h c th ng kê ph i h p v i các B ngành liên quan như B K ho ch và u tư, B Tài nguyên và Môi trư ng, B Lao ng Thương binh và xã h i, B Nông nghi p và PTNT nghiên c u b sung vào H th ng ch tiêu th ng kê Qu c gia ban hành theo Q s 43/2010 Q -TTg ngày 02/6/2010 c a Th tư ng Chính ph ./. Tài li u tham kh o 1. Văn ki n i H i IX,X,và XI c a ng. NXB Chính tr QG. 2. Chi n lư c Phát tri n b n v ng Vi t Nam giai o n 2011 - 2020. Q 432/Q -TTg. 3. D th o Chương trình hành ng c a Chính ph th c hi n nh hư ng chi n lư c phát tri n b n v ng (Chương trình ngh s 21). 4. Phát tri n nông nghi p, nông dân và nông thôn Vi t Nam. http://www.mofa.gov.vn/vi/tt_baochi/nr041126171753/ns080923104051 5. Phát tri n b n v ng và b o v môi trư ng khai thác khoáng s n. Võ Kim Chi gi ng viên, trư ng HKHXH &NV 6. H th ng ánh giá phát tri n b n v ng các khu công nghi p Vi t Nam. Lê Th Gi i- ih c à N ng. 7. Hành trình vì s phát tri n b n v ng 1972-1992-2002. NXB Chính tr qu c gia. Hà N i 2002. 8. "Phát tri n b n v ng là gì? M c tiêu, Ch s , Giá tr và Th c ti n." - Robert W. Kates, Thomas M. Parris, và Anthony A. Leiserowitz – Bùi Thuỳ Linh lư c d ch 11