Cuộc chiến tranh thế giới thứ hai

Chia sẻ: Nguyen Lap | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

219
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuộc chiến tranh thế giới thứ hai là cuộc chiến tranh thế giới thảm khốc bắt đầu từ năm 1939 và chấm dứt vào năm 1945 giữa các lực lượng Đồng Minh và phe Trục theo chủ nghĩa phát xít. Hầu hết mọi lục địa trên thế giới đều bị ảnh hưởng của cuộc chiến này, ngoại trừ châu Nam Cực và Nam Mỹ. Cho đến hiện nay, nó là cuộc chiến rộng lớn và tai hại nhấttrong lịch sử nhân loại. Để hiểu rõ hơn mời các bạn cùng tham khảo tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cuộc chiến tranh thế giới thứ hai

Chiến tranh thế giới thứ hai Chiến tranh thế giới thứ hai (cũng được nhắc đến với trong khi các nước kia trở thành các nước chủ nghĩa tên gọi Chiến tranh thế giới thứ hai, Chiến tranh thế cộng sản phụ thuộc Liên Xô. Tây Âu liên kết đồng minh giới thứ hai, hay Đại iến thế giới lần thứ hai,…) là trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, trong khi cuộc chiến tranh thế giới thảm khốc bắt đầu từ năm các nước Đông Âu liên kết đồng minh theo Hiệp ước 1939 và chấm dứt vào năm 1945 giữa các lực lượng Warszawa. Các liên minh này đóng vai trò quan trọng Đồng Minh và phe Trục theo chủ nghĩa phát xít. Hầu trong Chiến tranh Lạnh sau này. Tại châu Á, sự chiếm hết mọi lục địa trên thế giới đều bị ảnh hưởng của cuộc đóng Nhật Bản của quân đội Hoa Kỳ đã Tây hóa nước chiến này, ngoại trừ châu Nam Cực và Nam Mỹ. Cho này, trong khi Trung ốc bị chia ra thành hai nước: đến hiện nay, nó là cuộc chiến rộng lớn và tai hại nhất nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và nước Trung trong lịch sử nhân loại.[1] Hoa Dân quốc tại Đài Loan. Các nguyên nhân cuộc chiến được nêu ra thì có nhiều và là một đề tài đang được tranh cãi, trong đó có Hòa ước Versailles, đại khủng hoảng, chủ nghĩa dân tộc cực 1 Hoàn cảnh và nguyên nhân đoan, chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa quân phiệt. Cũng chưa có sự thống nhất trong việc tính ngày bắt đầu cuộc Lý do dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ hai khác nhau chiến: một số người cho rằng đó là khi Đức xâm lược Ba trong mỗi nơi giao chiến. Tại châu Âu, lý do nằm xung Lan vào ngày 1 tháng 9 năm 1939, một số người khác quanh hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất: Đức tính ngày Nhật Bản xâm lược Trung ốc vào ngày 7 muốn tránh phải tuân theo các điều kiện trong Hòa ước tháng 7 năm 1937, còn một số khác thì tính vào một Versailles, chủ nghĩa phát xít ngày càng phổ biến và các ngày còn sớm hơn nữa: ngày Nhật xâm lăng Mãn Châu lãnh tụ chủ nghĩa này có tham vọng cao, trong khi tình vào năm 1931. Cũng một số người khác cho rằng hai hình không ổn định tại Trung Âu và Đông Âu sau khi cuộc thế chiến thực ra chỉ là một và được chia ra bởi Đế quốc Áo-Hung tan rã làm chiến tranh dễ xảy ra. một cuộc ngừng bắn.[2] Tại ái Bình Dương, ý định biến thành cường quốc Các chiến sự đã xảy ra tại Đại Tây Dương, châu Âu, Bắc số một của Nhật Bản và sự thắng thế của một số tướng Phi, Trung Đông, Địa Trung Hải, ái Bình Dương và lãnh quân phiệt đã khiến nước này có ý đồ chiếm Trung phần lớn của Đông Á và Đông Nam Á. Cuộc chiến kết ốc và các thuộc địa lân cận (của Anh, Pháp) để thoả thúc tại châu Âu khi Đức đầu hàng vào ngày 8 tháng mãn nhu cầu tài nguyên mà đảo quốc nhỏ bé này không 5, 1945 (theo giờ Berlin, còn theo giờ Moskva là ngày thể tự đáp ứng được, cuối cùng đã cuốn Nhật Bản vào 9 tháng 5) nhưng vẫn còn tiếp diễn tại châu Á cho đến chiến tranh. khi Nhật đầu hàng vào ngày 2 tháng 9 năm 1945. Chiến tranh thế giới thứ hai là một cuộc chiến tranh 1.1 Tình hình châu Âu toàn diện, kể cả dân thường không ở mặt trận cũng bị đánh bom hàng loạt. Khoảng 70 triệu người đã bị chết 1.1.1 Sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít do cuộc chiến này (thống kê vẫn tiếp tục nghiên cứu), kể cả các hành động tàn sát diệt chủng của Đức ốc Vào thập niên 1920 và 1930, chế độ phát xít giành được xã (Holocaust). 60% người chết là thường dân, chết vì quyền lực tại Ý và Đức trong khi các đảng phát xít bệnh dịch, nạn đói, nạn diệt chủng và bom đạn. iệt khác cũng có nhiều thế lực trong chính trường Trung hại nặng nhất là Liên Xô với 23 tới 27 triệu người chết, Âu. Riêng tại Đức, đảng Đức quốc xã và thủ lĩnh Adolf trong khi theo phần trăm dân số thì là Ba Lan với 16% Hitler đang có hoài bão tạo ra một chính quyền kiểu (5,6 triệu người chết so với 34,8 triệu người trước chiến mẫu. Họ đã khơi dậy và khai thác niềm tự hào dân tranh[3] ). tộc của người Đức, cũng như các nền tảng trụ cột của Vũ khí nguyên tử, máy bay phản lực, ra-đa v…v… là chủ nghĩa phát xít như sự tôn trọng quân đội và tuân một số phát minh trong cuộc chiến. thủ chính quyền. Các sự kiện này khiến Đức trở thành một nước hùng mạnh với quân đội mạnh được xây Sau cuộc chiến, châu Âu bị chia ra làm hai phái: một dựng trên nền tảng tư tưởng chiến lược, một nền công phía chịu ảnh hưởng phương Tây do Hoa Kỳ đứng đầu, nghiệp phát triển nhanh trong môi trường khuyến còn phía kia chịu ảnh hưởng của Liên Xô. Các nước phụ khích thương mại và sự ủng hộ của dân chúng trong thuộc Hoa Kỳ nằm trong kế hoạch khống chế chính trị việc giành lại đất đai đã bị mất sau Chiến tranh thế giới thông qua viện trợ kinh tế mang tên Kế hoạch Marshall thứ nhất và danh dự quốc gia. Tại Ý, Benito Mussolini 1
2 1 HOÀN CẢNH VÀ NGUYÊN NHÂN cũng dùng thuật hùng biện như Hitler, nhưng ít thành Stanley Baldwin tóm tắt vấn đề vào tháng 7/1936 như công hơn. sau: “Nếu chiến sự có diễn ra ở châu Âu, thì tôi mong ủ lĩnh Đức quốc xã, Adolf Hitler, đã trình bày tham được chứng kiến cảnh [6] tụi Bolshevik (Liên Xô) và Đức vọng của mình ngay từ năm 1924, trong cuốn tự truyện ốc xã nện nhau” . Mein Kampf, cụ thể như sau: 1.1.2 Quan hệ giữa các nước châu Âu • Nước Đức sẽ trở thành “bá chủ của thế giới”. Trước hết, phải tính sổ với nước Pháp, “kẻ thù truyền Trong các năm 1936-1937, Liên Xô đã giúp đỡ những kiếp của dân Đức”. Sau khi đã tiêu diệt được Pháp, người Cộng hòa Tây Ban Nha chống lại chế độ phát Đức phải bành trướng về hướng Đông – chủ yếu là xít Tây Ban Nha của Franco được Adolf Hitler bảo trợ, chiếm đất của Nga để giành lấy "không gian sinh nhưng Liên Xô lại không được Anh, Pháp ủng hộ tích tồn" (tức là mở rộng lãnh thổ và tài nguyên), nước cực. Ngược lại, từ tháng 11 năm 1937, Anh-Pháp đã mở Đức sẽ không còn bị bó hẹp trong lãnh thổ bé nhỏ nhiều cuộc hội đàm với các thủ lĩnh Đức ốc xã tại hiện tại mà sẽ trở thành một đại quốc có lãnh thổ Obersanzberg. Họ cho rằng chế độ của Hitler đã trở rộng bao la. thành thành trì chống chủ nghĩa Bolshevik và đã đến lúc có thể tiến hành cuộc "thập tự chinh" mới về phương • Về tính chất của nhà nước ốc xã tương lai, Đông (tức Liên Xô). Ngày 1 tháng 3 năm 1938, nước Hitler nói rõ rằng sẽ không có cái trò “dân chủ Đức quốc xã thôn tính Áo mà không cần nổ một phát ngu xuẩn” và rằng Đế quốc thứ Ba sẽ được đặt súng. Trong khi Bộ trưởng dân ủy ngoại giao Liên Xô được một thể chế độc tài. tuyên bố lên án cuộc xâm lược này[7] thì thủ tướng Anh • Hitler xem mọi đời sống như là sự tranh đấu Neville Chamberlain lại nói: “Chúng ta phải tránh bị trường kỳ và thế giới như là khu rừng, trong đó mắc lừa. Và chúng ta cũng không để cho các nước nhỏ chủng tộc nào mạnh hơn sẽ sống sót và thống có ảo tưởng về sự giúp đỡ của Hội [8] ốc Liên có thể dành trị. Đây là điều cốt lõi của tư tưởng ốc xã về cho họ để chống lại sự xâm lược”. tính ưu việt của chủng tộc Aryan (người Đức). Và nếu chủng tộc Aryan muốn vượt lên trên thì phải chà đạp những chủng tộc khác, đặc biệt là những chủng tộc mà Hiler xem là cỏ rác – đó là Do ái và Slav (người Nga). Sau khi Hitler lên nắm chính quyền, ông ta đặt ưu tiên vào việc tái tạo quân đội. Đức bỏ tiền ra để nghiên cứu các vũ khí nguy hiểm hơn và xây dựng các công nghiệp quân sự. Trong khi đó, các nhà tài phiệt Anh, Mỹ và phương Tây đã cung cấp tài chính cho Hitler vào những năm 1930 để ông ta có thể chi trả cho các hoạt động chính trị cũng như giúp Đức gây dựng nền công nghiệp quân sự (vấn đề mối quan hệ tài chính của Đức ốc Lễ ký Hiệp ước Munich năm 1938 giữa Anh, Pháp và Đức. xã với các tập đoàn tư bản Mỹ được che giấu triệt để Adolf Hitler đứng giữa, Thủ tướng Anh Neville Chamberlain đã được nhà kinh tế học người Anh nổi tiếng Anthony đứng ngoài cùng bên trái Suon làm rõ trong cuốn sách “Phố Wall và sự nổi lên của Hitler” [4] ). Các tài liệu mới giải mật từ kho lưu trữ Sau khi Áo bị sát nhập với Đức, Hitler đòi hỏi vùng Hoa Kỳ cho thấy ượng nghị sĩ Presco Bush (cha của Sudentenland từ Tiệp Khắc. áng 8 năm 1938, quân Tổng thống Mỹ thứ 41 và ông nội của Tổng thống Mỹ đội Đức tập trung 30 sư đoàn quanh biên giới Tiệp thứ 43) là một trong những nhà tài phiệt Mỹ đã tham gia Khắc, sắn sàng tấn công nước này. giao dịch với các kiến trúc sư tài chính của chủ nghĩa Đến lúc này, tham vọng của Hitler đã lộ rõ, Liên Xô đề phát xít[5] . nghị với Anh - Pháp việc gạt bỏ những mâu thuẫn giữa Vào năm 1936, Hitler tái chiếm đóng Rhineland, Anh- hai phía và thành lập một liên minh nhằm ngăn chặn Pháp bỏ qua vấn đề này. Giới chức Anh, Pháp, Mỹ Hitler nhưng bị 2 nước này từ chối. Ngược lại, Anh - không chỉ bỏ qua sự trỗi dậy của Đức ốc xã, mà còn Pháp lại nhận lời mời của Ngoại trưởng Đức Ribbentrop tích cực đổ tiền vào nền kinh tế Đức, tạo điều kiện cho và tham gia ký Hiệp ước Munich trong ngày 29, 30 bộ máy chiến tranh của phát xít Đức phát triển. Hãng tháng 9 năm 1938 giữa tứ cường Anh, Đức, Pháp, Ý. sản xuất vũ khí danh tiếng của Anh Vickers-Armstrong Kết quả của hội nghị này là một hiệp ước không xâm đã cung cấp vũ khí hạng nặng cho Đức, trong khi các lược lẫn nhau được ký giữa bốn nước này (Hiệp ước công ty Mỹ như Pra & Whitney, Douglas, Bendix Munich) ngày 30 tháng 9 mà không hề đếm xỉa đến Aviation… cung cấp cho Đức các bằng sáng chế, bí mật Hiệp ước tương trợ giữa Anh và Pháp với chính phủ quân sự và các động cơ máy bay tối tân. ủ tướng Anh Tiệp Khắc. Chính phủ Pháp cũng hùa với Đức và Anh
1.1 Tình hình châu Âu 3 để loại Liên Xô (nước ủng hộ Tiệp Khắc) ra khỏi hội kháng chiến Đức đã liên tục cảnh báo người Anh về ý đồ nghị Munich. của Hitler muốn xâm lược Tiệp Khắc vào tháng 9/1938… Bằng Hiệp định Munich, Anh và Pháp đã thừa nhận Tuy nhiên, để đáp lại, chính phủ Anh khi đó đã thực hiện việc Đức ốc xã thôn tính nước Áo là việc đã rồi. mọi bước đi[6]ngoại giao có thể để… phá hoại phe đối lập Anh-Pháp cũng sẽ làm ngơ cho Hitler đánh chiếm xứ với Hitler.” Bohemia và Moravia, chiếm phía tây Tiệp Khắc; đặt Ba áng 4 năm 1939, trong một nỗ lực cuối cùng để cứu Lan và cả Liên Xô trước nguy cơ xâm lược của nước Đức vãn nền an ninh tập thể của châu Âu, Liên Xô mở lại ốc xã[9] Sau khi ký Hiệp định Munich, ủ tướng các cuộc thương lượng với Anh và Pháp nhằm tìm kiếm Anh là Chamberlain trước khi bay về Anh đã tuyên bố một hiệp định tương trợ thật sự với các nước Tây Âu với Hitler rằng “Bây giờ thì ông có đủ máy bay để tấn và Đông Âu. Mặc dù người Nga thực lòng muốn ký công Liên Xô. Điều đó sẽ khiến cho Liên Xô không thể một hiệp ước phòng thủ chung càng sớm càng tốt với đưa máy bay sang Tiệp Khắc được.” Anh và Pháp nhưng họ đã vấp phải sự lạnh nhạt của [10] Liền sau Hiệp ước Munich, 2 hiệp ước khác được Anh- các chính phủ này , hiệp định tương trợ mà Liên Xô Pháp ký với Đức: muốn xây dựng với các nước Tây Âu đã không thể được thực hiện. • Ngày 6 tháng 12 năm 1938 Pháp tuyên bố xóa Sau Hiệp ước Munich, những nước liên minh với Anh- bỏ Hiệp ước tương trợ Pháp-Liên Xô để ký với Pháp còn lại ở Tây Âu không còn tin vào lời hứa hẹn Đức bản tuyên bố thừa nhận hiệu lực hoàn toàn trên giấy tờ của 2 nước này. Họ tìm cách thỏa hiệp với của Hiệp định Munich 1938. Bộ trưởng ngoại giao Đức ốc xã. Ngày 7 tháng 6 năm 1939, hiệp ước không Pháp là Georges Bonnet khi tới thăm Ribbentrop xâm lược lẫn nhau cũng được Đức ốc xã tiếp tục ký vào năm 1938 đã nói “Nước Pháp rất quan tâm với ba nước Baltic (Estonia, Latvia, Litva) và Đan Mạch, cho các giải pháp về người Do thái”, nước Pháp những nước có biên giới nằm khá gần Liên Xô. Điều này chỉ mong làm sao trục xuất hàng chục ngàn người càng khiến Liên Xô trở nên lo ngại hơn. Do ái đã tới Pháp. Việc Anh, Pháp từ chối lập liên minh với Liên Xô và ký với Đức hiệp ước không xâm phạm lẫn nhau, đồng • Ngày 15 tháng 3 năm 1939, hiệp ước Düsseldorf thời bỏ mặc đồng minh Tiệp Khắc cho Đức tiêu diệt, được ký kết giữa Anh và Đức ốc xã về việc phân tất cả khiến Liên Xô thấy rằng phương Tây không hề chia quyền lực kinh tế trong khu vực châu Âu cho thực tâm trong việc ngăn chặn Hitler, mà thực ra họ hai cường quốc Anh và Đức, trong đó Anh công đang tìm cách hướng cỗ máy chiến tranh Đức nhắm nhận Đức có quyền khống chế kinh tế khu vực vào Liên Xô[11] . Đông Âu. Vào ngày 22 tháng 5, Ý và Đức ký Hiệp ước ép, chính thức hoá liên minh quân sự giữa hai nước. Về sau, hiệp Như vậy, hai nước Anh và Pháp không muốn tham ước được mở rộng thêm Đế quốc Nhật Bản, làm thành chiến, cũng không muốn lập liên minh với Liên Xô cho bộ ba Đức-Ý-Nhật, 3 cường quốc lớn nhất của phe Trục nên đã vứt bỏ liên minh quân sự với Cộng hoà Tiệp trong thế chiến thứ 2. Khắc và ký Hiệp ước München vào ngày 29 tháng 9, buộc Tiệp Khắc phải cắt cho Đức một phần lãnh thổ Lập trường của các cường quốc phương Tây đưa Liên để thỏa mãn yêu cầu của Đức. Nhưng không dừng lại ở Xô đứng trước 2 sự lựa chọn: hoặc sẽ bị cô lập và phải đó, đến ngày 16 tháng 3 năm 1939, Đức đã chiếm đóng một mình chống đỡ với các cuộc tấn công của phát xít toàn bộ Tiệp Khắc. Liên Xô ra tuyên bố phản đối Đức, Đức; hoặc phải đàm phán với Đức để ký một hiệp ước nhưng Anh-Pháp vẫn bỏ qua việc này. ấy tình hình không xâm lược nhằm tranh thủ thời gian củng cố quân thuận lợi, cả Ba Lan và Hungari cũng hùa theo Đức, đội. Tình hình cho thấy sự lựa chọn thứ hai là không đưa quân chiếm một phần lãnh thổ Tiệp Khắc. Ý theo thể tránh khỏi. Vào ngày 23 tháng 8, Đức và Liên Xô ký gương Đức, đã tiến hành xâm lược Ethiopia năm 1935 Hiệp ước Molotov-Ribbentrop, một thoả thuận không và sát nhập Albania vào ngày 12 tháng 4 năm 1939[10] . xâm lược trong đó có một điều khoản bí mật chia sẻ vùng ảnh hưởng tại Đông Âu giữa hai nước này. oả Các tài liệu lưu trữ của Anh được công bố vào năm thuận này làm các nước Tây phương ngạc nhiên, nếu 2013 cho thấy nước Anh không chỉ bỏ mặc Tiệp Khắc nhớ rằng hai nước này đã ủng hộ hai phía khác nhau cho Hitler xâm chiếm mà còn tình nguyện trao gần 9 trong Nội chiến Tây Ban Nha vừa mới kết thúc. Tuy triệu USD tiền vàng vốn thuộc về Tiệp Khắc cho Đức nhiên với Liên Xô, hành động này không có gì khó hiểu ốc xã. Các thỏi vàng của Tiệp Khắc đã được gửi ngay vì Anh-Pháp đã từ chối lập liên minh chống Đức, mà cho Hitler vào tháng 3/1939 khi quân Đức chiếm Praha. họ thì không muốn một mình đối đầu với Đức tại thời Điều khó tin hơn nữa là chính phủ Anh thực sự đã điểm đó. ngăn chặn và làm phá sản một âm mưu đảo chính của một nhóm sĩ quan cao cấp của quân đội Đức nhằm vào Ngày nay, truyền thông phương Tây tập trung khai Adolf Hitler vào năm 1938, khi Hitler ra lệnh tấn công thác Hiệp ước Xô-Đức để kết tội Liên Xô đã bắt tay Tiệp Khắc. Tác giả Anh Michael McMenamin cho biết: với Hitler, tạo nguyên nhân gây ra ế chiến thứ 2. “Về mặt lịch sử, không có nghi ngờ gì về việc phong trào Nhưng thực tế lịch sử cho thấy hầu hết các cường quốc
4 2 DIỄN BIẾN lớn của châu Âu đều đã ký các hiệp ước tương tự với Đức ốc xã trước khi Liên Xô làm vậy. Giáo sư Carley nhận xét rằng đây là nỗ lực tuyên truyền của phương Tây nhằm biện minh cho các lỗi lầm nghiêm trọng vào những năm 1930, khi họ không chặn đứng sự trỗi dậy của nước Đức ốc xã và thiết lập một liên minh chống Hitler vào thập niên 1930 theo đề nghị của Liên Xô[6] . 1.2 Tình hình châu Á Viên sĩ quan Nhật thuyết trình về chiến lược Tân Thái Bình Dương cho binh sĩ. Nhật đã chiếm đóng hầu hết các khu vực thành thị và công nghiệp tại Trung ốc trước khi Chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu (sau sự kiện cầu Lư Câu 1937). Tuy thế, Trung ốc không có hai tài nguyên quan trọng trong việc phát triển và bảo đảm an ninh của Nhật: đó là dầu mỏ và cao su. Có hai quan điểm trong các tướng lãnh Nhật về cách đạt được các tài nguyên này: một là đánh vào phía bắc, tức là vào lãnh thổ Liên Xô và chiếm lấy một phần lớn của Siberi và hai là đánh xuống phía Xe tăng Liên Xô dàn đội hình tấn công quân Nhật trong chiến nam vào các thuộc địa của Âu Châu tại Đông Nam Á. dịch Khalkhyn Gol Sau Chiến tranh biên giới Xô-Nhật với việc Nhật Bản bị Liên Xô đánh bại 2 lần liên tiếp, Nhật đã cho rằng cách Tại châu Á, Nhật Bản đã có mặt tại Trung ốc khi đánh vào phía bắc không thể giành được chiến thắng. chiến tranh bắt đầu. Các khu vực bị Nhật chiếm đóng Sau thất bại trong trận Khalkhin Gol, Nhật Bản và Liên trong quốc gia suy yếu này ngày càng nhiều trong Xô đã ký một hiệp ước trung lập vào ngày 13 tháng 4 những năm cuối thập niên 1930. Chiến tranh Trung- năm 1939. Nhiều sử gia Liên Xô cho rằng việc thất bại Nhật (1937-1945) đã bùng nổ sau khi Nhật lấy cớ sự trong chiến dịch Khalkhin Gol đã khiến Nhật từ bỏ kế kiện Lư Câu Kiều để đưa quân tấn công Trung ốc. hoạch xâm lược Liên Xô, dù sau này Đức ốc xã đã Với ưu thế vượt trội về không quân và hải quân cũng đề nghị Nhật cùng hợp sức tấn công Liên Xô vào năm như tinh thần kỷ luật cao của binh sĩ, Nhật Bản nhanh 1941[a][b][c] . chóng chiếm đóng hầu hết miền đông bắc Trung ốc. Không thể tiến lên phía bắc, giờ đây tham vọng của Lúc này, hai phía ốc dân đảng và Cộng sản đảng Nhật được hướng xuống phía nam, vào các thuộc địa chấp nhận ngừng chiến để tập trung vào việc đánh đuổi của Anh, Pháp, Hà Lan tại khu vực Đông Nam Á. Chiếm Nhật Bản ra khỏi Trung ốc. Cuộc chiến còn có sự được vùng này, Nhật Bản sẽ có được hai tài nguyên tham gia của Không quân Liên Xô để hỗ trợ cho quân quan trọng là dầu mỏ và cao su, cho phép họ đủ sức Trung ốc lúc này còn rất yếu về không quân so với tranh đoạt vị trí bá chủ ở ái Bình Dương với Anh và Nhật. Hoa Kỳ. Lúc đầu, Trung ốc giành được một số thắng lợi, nhưng sau này đà thắng quay sang phía Nhật và họ đã chiếm luôn cả miền Đông Nam Trung ốc. Trong 2 Diễn biến cuộc tấn công của Nhật có nhiều sự kiện khi dân thường bị tàn sát tàn nhẫn, trong đó có sự kiện ảm sát Nam 2.1 Chiến trường châu Âu Kinh, đã khiến dư luận quốc tế ra áp lực đòi hỏi Nhật rời khỏi Trung ốc, tuy nhiên Nhật Bản phớt lờ những sức ép này. Hoa Kỳ, nước đang nắm giữ nhiều đảo ở ái Bình Dương và Phillipine, đã bày tỏ sự lo ngại đối với các hoạt động của Nhật, và bắt đầu dùng các biện 2.1.1 Chiến trường châu Âu 1939-1940 pháp trừng phạt như không cho hàng hóa được tàu chở đến Nhật, nhất là dầu mỏ.
2.1 Chiến trường châu Âu 5 khoảng 110 sư đoàn của Anh và Pháp ở phương Tây đã hoàn toàn không có bất cứ hoạt động gì khi đối mặt với 23 sư đoàn Đức” [12] Nhưng rốt cục Anh và Pháp đã không có bất kỳ hành động quân sự lớn nào mà chỉ muốn ngồi chờ Đức tấn công Liên Xô như họ đã dự tính (xem Cuộc chiến cuội). Ngay sau đó, để củng cố biên giới phía Tây chuẩn bị cho chiến tranh với Đức, Liên Xô bắt đầu tiến quân vào các nước cộng hòa gần biển Baltic. Tại 3 nước Baltic, quân đội Liên Xô được chào đón và không gặp kháng cự đáng kể (do tại các nước này, tộc người Nga chiếm một số lượng đáng kể so với các dân tộc khác), Máy bay tiêm kích Bf 110 của Không quân Đức vượt biên giới nhưng Phần Lan thì phản kháng quyết liệt, dẫn đến Ba Lan Chiến tranh Liên Xô-Phần Lan vào ngày 30 tháng 11 cho đến tháng 3 năm 1940. Cũng vào lúc này, Đức và các nước Đồng Minh Tây phương đang trải qua một Vào ngày 1 tháng 9, chỉ một tuần sau khi Hiệp ước sự yên tĩnh buồn cười, với việc hai phía tuyên chiến Molotov-Ribbentrop được ký kết, Đức xâm lược Ba Lan, với nhau nhưng không bên nào chịu ra tay trước. Sự khiến Anh và Pháp phải tuyên chiến với Đức để làm yên tĩnh này kết thúc khi cả hai bên đều tính giành các tròn bổn phận theo hiệp ước với Ba Lan, tuy nhiên thực nước Scandinavia còn lại và các khu mỏ quặng sắt quý tế 2 nước này đã không có hành động gì trợ giúp cho giá ở ụy Điển. Vào tháng 4, hai phía ngẫu nhiên bắt Ba Lan (Anh, Pháp hy vọng sau khi Đức chiếm xong đầu tiến quân cùng lúc vào các nước Bắc Âu. Kết quả Ba Lan thì sẽ ngừng lại hoặc quay sang tấn công Liên là Đức chiếm đóng được Đan Mạch trong khi một cuộc Xô). Vào ngày 17 tháng 9, lực lượng Liên Xô tiến vào Ba xung đột xảy ra tại Na Uy (xung đột đầu tiên giữa Đồng Lan từ miền đông khi biên giới đã bỏ trống do Ba Lan Minh và Trục) kết thúc với việc Anh chiếm được Na Uy. chuyển quân sang phía tây chống Đức, với mục đích Cuộc xung đột tại Na Uy cho thấy lực lượng hai phía là bảo vệ kiều dân gốc Nga và thu hồi lại những vùng đất cân bằng, diễn biến nghiêng về phía Đức khi nước này đã bị Ba Lan chiếm của họ trong Chiến tranh Nga-Ba khởi sự một cuộc tấn công vào Pháp vào ngày 10 tháng Lan (1919-1921). Sự xâm nhập từ 2 nước mạnh khiến 5, bắt buộc các lực lượng Anh và Pháp đang ở Na Uy chính phủ Ba Lan phải chạy khỏi đất nước, một phần phải rút lui. quân đội Ba Lan rút theo và tổ chức lại ở Pháp. Đến ngày 6 tháng 10, lực lượng quân đội Ba Lan còn lại hoàn toàn đầu hàng. Lãnh thổ Ba Lan do Đức kiểm soát nằm dưới quản lý của 1 viên Toàn quyền Đức trong khi các vùng phía đông (từng thuộc Nga nhưng bị Ba Lan chiếm trong Chiến tranh Nga-Ba Lan (1919-1921)) được hoàn trả cho Liên Xô (những vùng này ngày nay thuộc về Ucraina và Belarus). Sự sụp đổ nhanh chóng của Ba Lan có lý do khách quan là sự vượt trội về công nghệ quân sự của Đức, còn lý do chủ quan là vì họ quá tin vào lời hứa của Anh-Pháp sẽ nhanh chóng tiếp viện cho Ba Lan, nhưng thực tế viện trợ đã không đến. ực tế Ba Lan đã bị đồng minh của họ bỏ rơi, vì khi Đức tấn công Ba Lan, quân Anh- Pháp có tới 110 sư đoàn đang áp sát biên giới Đức so với Quân Đức diễu hành chiến thắng tại Khải Hoàn Môn, Paris ngày chỉ 23 sư đoàn của Đức, nếu Anh-Pháp tấn công thì sẽ 14 tháng 6. nhanh chóng buộc Đức phải rút quân về nước. Tư lệnh kỵ binh Đức ốc xã Siegfried Westphal từng nói, nếu Cuộc tấn công vào Pháp và các nước Hà Lan, Bỉ và quân Pháp tấn công trong tháng 9 năm 1939 vào chiến Luxembourg diễn ra rất nhanh chóng và Đức giành tuyến Đức thì họ “chỉ có thể cầm cự được một hoặc hai thắng lợi vang dội. Người Đức đã huy động vào mặt tuần”. Riêng ở đồng bằng Saar tháng 9 năm 1939, binh trận này 3.350.000 quân, nhiều hơn bất kỳ mặt trận nào lực Pháp có 40 sư đoàn so với 22 của Đức, phía Đức khác cho tới thời điểm đó. Phía Anh-Pháp có 3,3 triệu không có xe tăng và chỉ có chưa đầy 100 khẩu pháo quân, lực lượng 2 bên khá tương đương. Tuy nhiên, các các cỡ, quá yếu ớt khi so sánh với trang bị của Pháp (1 chỉ huy Anh-Pháp vẫn duy trì lối tư duy về chiến tranh sư đoàn thiết giáp, ba sư đoàn cơ giới, 78 trung đoàn chiến hào của thế chiến thứ nhất, do vậy họ tập trung pháo binh và 40 tiểu đoàn xe tăng). Tướng Đức Alfred lực lượng về phòng tuyến Maginot với dự định dựa vào Jodl từng nói: “Chúng tôi (Đức) đã không sụp đổ trong hệ thống công sự để chặn đứng quân Đức tại đây. ực năm 1939 chỉ do một thực tế là trong chiến dịch Ba Lan, tế cho thấy đây là một sai lầm chiến lược rất tai hại
6 2 DIỄN BIẾN của Anh-Pháp. ân Đức với học thuyết chiến tranh thư cầu viện tổng thống Hoa Kỳ Franklin Roosevelt xin chớp nhoáng đã sử dụng lực lượng thiết giáp đi vòng 50 chiếc khu trục hạm phế thải của Mỹ. Hoa Kỳ cho cho qua phòng tuyến Maginot, thọc sâu vào hậu phương Anh mượn (trên thực tế là bán) 50 chiếc chiến tàu cũ của Pháp và bao vây luôn khối quân Anh-Pháp đang kỹ này với điều kiện Anh phải cho Hoa Kỳ thuê trong tập trung ở phòng tuyến này. 99 năm các căn cứ tại Newfoundland, Bermuda và West Với chiến lược khôn khéo cộng với những sai lầm Indies. Giao kèo bán tàu này rất có lợi cho Mỹ. của Anh-Pháp, quân Đức nhanh chóng đánh bại đối Tổng thống Hoa Kỳ tuyên bố sẽ giúp Anh và Liên Xô phương. Trong vòng một tháng, chính phủ Pháp tuyên về trang bị nhưng nước Mỹ sẽ không tham chiến, ngay bố đầu hàng, trong khi lực lượng Anh phải lên tàu chạy cả các cố vấn chính phủ còn cho rằng Anh sẽ thua Đức khỏi nước Pháp. Ý, với ý định thâu chiếm lãnh thổ, và tốt nhất là chỉ nên bán vũ khí cho Anh chứ không tuyên chiến với Pháp (nay đã tê liệt). Chỉ trong hơn nên tham chiến. Đạo luật lend-lease (cho vay - cho 1 tháng, quân Đức đã tiêu diệt hoặc bắt làm tù binh 2,2 thuê) thông qua tháng 11/1941 cho phép Tổng thống triệu quân Anh và Pháp, 34 vạn quân khác phải lên tàu Roosevelt “chuyển giao, cho mượn, cho thuê" mọi tài bỏ chạy khỏi Pháp về Anh, trong khi Đức chỉ thiệt hại sản cần thiết cho chiến tranh, từ thực phẩm, vũ khí tới 156 ngàn người. Đến cuối tháng 6, Pháp đã đầu hàng các dịch vụ khác cho các nước đang tham chiến nếu theo Hiệp định Compiègne lần thứ hai, bị lực lượng Đức thấy có lợi cho an ninh của Hoa Kỳ, tất nhiên là đi kèm chiếm đóng hầu hết phần lớn các lãnh thổ, phần còn với những đòi hỏi của Mỹ về những khoản lợi kinh tế - lại do chính quyền bù nhìn Vichy điều hành. Sau khi chính trị. áng 6/1941, khi Đức tấn công Liên Xô, Phó chiến thắng, Đức cũng chiếm được rất nhiều nhà máy Tổng thống Mỹ Harry S. Truman còn tuyên bố rằng: và đội ngũ công nhân lành nghề của Pháp, tiếm lực chiến tranh của Đức tăng rất nhiều, Hitler cảm thấy đủ Nếu chúng ta thấy Đức chiến thắng tự tin là sẽ buộc Anh phải ký hòa ước, sau đó Đức sẽ thì chúng ta phải giúp người Nga, quay sang thanh toán đối thủ lớn nhất là Liên Xô. và nếu Nga chiến thắng thì chúng ta phải giúp người Đức, và theo cách đó cứ để họ giết nhau càng 2.1.2 Chiến tranh giữa Đức và Anh nhiều càng tốt, mặc dù tôi không muốn nhìn thấy Hitler chiến thắng trong bất kỳ hoàn cảnh nào.[13] Sau khi Pháp sụp đổ, chỉ còn Anh chống lại Đức. Lục quân Đức rất mạnh nhưng bị ngăn cách với nước Anh 2.1.3 Chiến trường Địa Trung Hải bởi eo biển nên không thể tấn công được. Để đảm bảo Đức không thể vượt biển tấn công, Anh thi hành mọi chính sách có thể, thậm chí cả việc xâm chiếm những nước trung lập hoặc tấn công cựu đồng minh. Ngày 10/5/1940, Anh xâm chiếm Iceland và chiếm nước này để tránh việc Đức được đặt căn cứ quân sự tại đây. Để tránh việc hạm đội mạnh của Pháp được Hitler trưng dụng để tấn công Anh, ngày 3 tháng 7 năm 1940, Không quân và hải ân Anh đã dội bom vào hạm đội Pháp (vốn là đồng minh của họ chỉ 2 tháng trước đó) neo đậu tại cảng Mers-el-Kebir ở Algérie, đánh chìm nhiều tàu và khiến hàng ngàn thủy thủ Pháp thương vong. Đức khởi đầu một cuộc tấn công hai nhánh vào Anh. Nhánh thứ nhất là những cuộc hải chiến trên Đại Tây Dương giữa các tàu ngầm, nay có thể sử dụng các cảng tại Pháp, và Hải quân Hoàng gia Anh. Các tàu ngầm được Đức dùng để tiêu diệt các đoàn tàu vận tải đưa hàng hóa theo đường biển. Nhánh thứ hai là một cuộc không chiến trên bầu trời Anh khi Đức dùng Không quân của họ để tiêu diệt Không quân Hoàng gia Anh, với ý định sử dụng ưu thế không gian để đổ bộ. Đến năm 1941, khi Anh vẫn còn đứng vững, và vì một số Quân Anh ở mặt trận Bắc Phi (được dàn dựng lại để chụp ảnh) nỗi lo âu khác nổi lên, Đức bỏ dở chiến dịch và rút lực lượng Không quân ra khỏi nước Anh. Ngày 27/9/1940, Đức, Italia và Nhật đã kí hiệp ước đồng Cho đến lúc này, thái độ của Mỹ vẫn là đứng ngoài cuộc minh quân sự và chính trị ở Berlin. Hiệp ước này trước và không muốn can dự vào chiến tranh. Nước Anh viết hết nhằm chống Liên Xô, nhưng còn chống cả Anh, Mĩ.
2.1 Chiến trường châu Âu 7 Hiệp ước đề ra không úp mở việc phân chia thế giới: Đức, Italia ở châu Âu; Nhật ở Viễn Đông. Đức cũng đã lợi dụng những mâu thuẫn giữa các nước Balkan để lôi kéo các nước này làm chư hầu của mình. Ở Hội nghị Viên tháng 8/1940, Đức và Italia đã yêu cầu Romania là cắt vùng Transivalnia giao cho Hungaria và hứa với Rumani sẽ đền bù bằng đất đai chiếm của Liên Xô. Đức lại giúp lực lượng thân Đức ở Rumani làm chính biến, đưa những phần tử chống Liên Xô lên nắm chính quyền, do tướng Antonesscu cầm đầu. Với sự thỏa thuận của Antonesscu, ngày 7/10/1940, quân đội Đức kéo vào Rumani. Sau đó, lần lượt Hunggari, Rumani và Slovakia đều tuyên bố tham gia Hiệp ước Béclin (11/1940). áng 3/1941, chính phủ Bulgaria cũng tham gia hiệp ước Béclin và để cho quân đội Đức kéo vào nước mình. Trong khi Đức đang tập trung lực lượng đánh Anh, Ý mở cuộc tấn công Hy Lạp vào ngày 28 tháng 10 năm 1940. Cuộc tấn công này hoàn toàn thất bại: Hy Lạp chẳng những đánh lui Ý trở lại Albania, mà còn tham chiến theo phía Đồng Minh (trước đó Hy Lạp trung lập), cho phép Anh đổ bộ tại nước này để viện trợ và phòng thủ. Tướng Erwin Rommel và Quân đoàn Phi Châu ở Bắc Phi Trong khi Ý đang đương đầu với Hy Lạp, nước Nam Tư láng giềng bị một cuộc đảo chính vào ngày 27 tháng 3 năm 1941. Người Nam Tư trục xuất chính quyền thân Đức đã ký Hiệp ước Ba Bên chỉ ba ngày trước, đồng thời kí hiệp ước thân thiện và không xâm phạm với Liên Xô ngày 5/4/1941. Trước tình hình đó. Hítle phải ra lệnh hoãn việc thực hiện kế hoạch Barbarossa xâm chiếm Liên Xô và quyết định đè bẹp Nam Tư và Hi Lạp trước. Kế hoạch được đặt ra và Đức mở cuộc tấn công cả hai nước Nam Tư và Hy Lạp vào ngày 6 tháng 4. Không quân Đức dội bom xuống thủ đô Nam Tư và 56 sư đoàn Đức cùng chư hầu tràn vào Nam Tư. Chính phủ Nam Tư bỏ chạy sang Ai Cập. Cùng ngày đó, quân Đức cũng mở cuộc tấn công vào Hi Lạp. ân đội Hi Lạp phải đầu hang, quân đội Anh cũng bị đánh bật và phải chạy ra biển sau trận đánh tại Crete. Một xe tăng Matilda của Anh với lá cờ lấy được của Ý tại Bắc Như vậy, sau 1 năm, Đức có thêm 5 nước chư hầu ở Phi khu vực Balkan và Địa Trung Hải mà gần như không cần phải nổ súng, lực lượng phe Đức được tăng cường thêm gần 1 triệu quân từ các nước này. Không chỉ vậy, này đều thất bại sau khi lực lượng Anh đẩy Ý ra khỏi Đức còn có thêm nhiều mỏ tài nguyên tại các nước này cả hai khu vực và chiếm được nhiều thuộc địa Ý, trong (đặc biệt là những mỏ dầu ở Romania). Hitler cho rằng đó có Đông Phi thuộc Ý và Libya. các điều kiện để tấn công Liên Xô đã chín muồi. Với sự thất bại của Ý, và thấy phe Trục có nguy cơ bị đẩy khỏi toàn bộ Phi Châu, Đức gửi ân đoàn Phi 2.1.4 Chiến dịch Bắc Phi châu dưới sự chỉ huy của Erwin Rommel đến Libya để tăng viện cho đồng minh của mình vào tháng 2 năm 1941. Đơn vị này, cùng với quân Ý, đã đánh một trận đánh ác liệt ven bờ biển Cyrenaica với lực lượng Anh Vào tháng 8 năm 1940, với lực lượng lớn của Pháp tại vào năm 1941 và 1942. Lúc đầu Đức chú trọng đến mặt Bắc Phi chính thức trung lập trong cuộc chiến, Ý mở trận Bắc Phi vì muốn chiếm kênh đào Suez và cắt đứt một cuộc tấn công vào thuộc địa Somalia của Anh tại những đường giao thông chính của Anh với các thuộc Đông Phi. Đến tháng 9 quân Ý vào đến Ai Cập (cũng địa. ân Đức đuổi quân Anh đến biên giới Ai Cập, đang dưới sự kiểm soát của Anh). Cả hai cuộc xâm lược quân Anh bị thua liên tiếp. Nhưng tình hình đã thay
8 2 DIỄN BIẾN đổi sau thất bại của quân Đức trước Mátxcơva. Mặt trận thỏa thuận không xâm lược với Liên Xô và tiến hành Xô - Đức thu hút tất cả lực lượng của Đức và buộc Đức chiến dịch Barbarossa, một kế hoạch tấn công khổng cắt giảm lực lượng cho các mặt trận khác. ân Đức lồ nhất trong lịch sử. ân đội phát xít Đức và chư ở Bắc Phi bị thiếu đạn dược, nhiên liệu nên không thể hầu huy động 190 sư đoàn (trong đó gồm 152 sư đoàn tấn công tiếp được nữa. Đức, 38 sư đoàn các nước chư hầu (gồm Ý, Romania, Cùng với trận chiến này, Hải quân Hoàng gia Anh và Bulgaria, Hungary, Phần Lan, Slovakia, Croatia, Vichy Regia Maria của Ý cũng đánh nhau để giành tuyến Pháp) với tổng quân số trên 4 triệu người (3.300.000 đường tiếp tế trên Địa Trung Hải, điển hình là trận đấu quân Đức và 750.000 quân các nước chư hầu), tập trung dọc theo hơn 2.900 km biên giới (1800 dặm) từ bờ biển tại căn cứ quan trọng tại Malta. Baltic phía Bắc đến bờ biển Đen phía nam[14] . Một số Vào đầu năm 1942, việc Anh thắng lợi trong cuộc đánh lượng khổng lồ phương tiện chiến tranh được triển khai bại lực lượng hải quân Ý ở Regia Maria khiến phía Đồng gồm khoảng 5.000 xe tăng và pháo tự hành, 3.400 xe Minh thêm quân nhu và vật chất. Việc này cho phép các thiết giáp, 600.000 xe cơ giới các loại, 47.000 pháo và lực lượng Anh đẩy mạnh sau trận El Alamein thứ hai, súng cối, 4.940 máy bay các loại và khoảng 300 tàu quân đoàn thứ 8 của Anh ở Bắc Phi gồm 7 sư đoàn bộ chiến (trong đó có 105 tàu khu trục, 86 tàu ngầm các binh, 3 sư đoàn thiết giáp và 7 lữ đoàn chiến xa đã mở loại), với mục tiêu chiếm Moskva trước cuối năm. Chiến cuộc tiến công. ân Đức chỉ có 4 sư đoàn bộ binh và tranh Xô-Đức bắt đầu. 11 sư đoàn Ý nên không thể chống đỡ nổi, quân Anh chiếm gần hết toàn bộ Libya và đuổi quân Trục vào Để thực hiện kế hoạch Barbarossa, nước Đức đã huy Tunisia. Vào tháng 11 năm 1942, tình trạng càng tệ hơn động 3/4 quân đội Đức cùng với quân đội nhiều nước cho quân Trục khi Hoa Kỳ thực hiện Chiến dịch Bó đồng minh với Đức tại châu Âu, chỉ để lại 1/4 quân số Đuốc, đổ bộ vào Maroc, bao vây các lực lượng phe Trục. và phương tiện tại Tây Âu và Bắc Phi[14] . Trong khi đó, Ngày 8/11/1942, Franco (đứng đầu chính phủ phát xít Hồng quân Liên Xô có 141 sư đoàn với 3,2 triệu quân Tây Ban Nha) đã báo trước cho Đức biết về cuộc đổ bộ đóng ở các khu vực phía Tây chống lại quân Đức. So này, nhưng Đức không làm gì được bởi vì lúc ấy tất cả với Hồng quân, quân Đức chiếm ưu thế cả về quân số dự trữ của Đức đã được ném vào trận Stalingrad với lẫn kinh nghiệm tác chiến. Liên Xô. Khác với những cuộc chiến trước, kế hoạch xâm lược Cho đến tháng 5 năm 1943, toàn bộ các lực lượng phe của Đức bao gồm cả việc tiêu diệt thường dân Nga tại các địa phương chiếm đóng. Chỉ thị ngày 12/5/1941 của Trục tại Bắc Phi đã bị đánh bại sau Chiến dịch Tunisia. Bộ chỉ huy tối cao Đức yêu cầu sĩ quan, binh lính Đức Trong lúc đó, tại Trung Đông, lực lượng Đồng Minh “Hãy nhớ và thực hiện: - Không có thần kinh, trái tim tấn công vào Syria và Liban, hai khu vực đang dưới sự và sự thương xót - anh được chế tạo từ sắt, thép Đức… kiểm soát của Pháp, cũng như Iraq, nơi chính quyền có Hãy tiêu diệt trong mình mọi sự thương xót và đau khổ thiện cảm với Đức. Việc này giúp lực lượng Đồng Minh hãy giết bất kì người Nga nào và không được dừng lại, củng cố quyền lực trong khu vực này. dù trước mặt anh là ông già hay phụ nữ, con gái hay con trai. Chúng ta phải bắt thế giới đầu hàng… anh là người Đức, và là người Đức phải tiêu diệt mọi sự sống cản trở 2.1.5 Mặt trận phía đông con đường của anh”. Đức tấn công Liên Xô Sau 5 năm, Đức đã thôn tính xong 11 nước châu Âu với diện tích gần 2 triệu km2, dân số 142 triệu người, phát xít Đức đã chiếm được những vị trí có ý nghĩa chiến lược hết sức quan trọng về kinh tế, quân sự và lực lượng trở nên rất hùng mạnh. Hầu như toàn bộ Tây Âu và Trung Âu (trừ ụy Sĩ, ụy Điển, Bồ Đào Nha và Anh) đã thuộc về Đức mà không vấp phải trở ngại hoặc tổn thất gì đáng kể. Tiếm lực công nghiệp quân sự của Đức cũng tăng thêm nhiều lần nhờ trưng dụng các mỏ tài nguyên, nhà máy công nghiệp, hàng chục triệu nhân công… tại các nước bị Đức chiếm Hồng quân Liên Xô tiến ra mặt trận, Moscow 23/6/1941. Bảng đóng. Trong bối cảnh thuận lợi này, Đức ốc xã quyết bên trái ghi dòng chữ: “Chính nghĩa thuộc về chúng ta. Kẻ thủ định tiến đánh Liên Xô với mục tiêu nhằm tiêu diệt Nhà sẽ bị tiêu diệt. Chiến thắng sẽ thuộc về chúng ta” nước Xô Viết, kẻ thù số l của phe Trục, đồng thời giành lấy những lãnh thổ và tài nguyên bao la của Liên Xô. Chiến dịch Barbarossa được dự định sẽ đánh bại triệt Cuộc tấn công kịch liệt nhất trong cuộc chiến tranh này để Liên Xô chỉ trong 2-3 tháng. Trong những ngày đầu xảy ra vào tháng 6 năm 1941, khi Đức bất ngờ cắt đứt của cuộc xâm lược, với ưu thế áp đảo của quân Đức,
2.1 Chiến trường châu Âu 9 nhiều người cho rằng Liên Xô sẽ thất bại còn sớm hơn thế. Khi xe tăng và quân Đức tiến sâu lãnh thổ của Liên Xô trong một cuộc tấn công gồm ba mũi đột kích, hầu hết các nhà phân tích nước ngoài bắt đầu dự đoán rằng Liên Xô sẽ thất bại chỉ sau vài tuần hoặc thậm chí vài ngày[15] Vào ngày 03/07/1941, 11 ngày sau khi Đức xâm lược Liên Xô, Ivan M. Maisky, Đại Sứ Liên Xô tại Anh, đã gặp Bộ trưởng Ngoại giao Anh Anthony Eden để thảo luận tình hình quân sự và hai nước chính thức hợp tác chống lại kẻ thù chung. Maisky khẳng định rằng tấn công Liên Xô là sai lầm lớn nhất của Hitler, và rằng “Nước Nga vĩ đại sẽ không thể bị đánh bại” [16] Trong giai đoạn đầu, các lực lượng Đức tiến lên nhanh chóng do lợi thế từ yếu tố bất ngờ, ưu thế về quân số Một nhóm Quân đội Đức Quốc xã hạ vũ khí đầu hàng Quân đội và trang bị, kinh nghiệm dày dạn của binh sĩ Đức, cộng Liên Xô tại khu vực Moskva ngày 20 tháng 12 năm 1941 với những yếu kém và sai lầm trong điều binh của các chỉ huy Liên Xô, quân Đức đã bắt giữ được hoặc tiêu diệt khoảng 3 triệu binh sĩ Xô Viết. ân Đức tiến ân: binh lính Liên Xô được huấn luyện kỹ năng tác được một khoảng cách khá xa, nhưng cuối cùng vẫn chiến mùa đông (trượt tuyết, ngụy trang, giữ ấm cơ không hoàn thành được mục tiêu. Không giống như ở thể…) tốt hơn hẳn so với lính Đức. Khi thời cơ thích Pháp, Hồng quân dù bị bao vây nhưng vẫn chiến đấu, hợp đã đến, cuộc phản công của Liên Xô với những lực tử thủ với quyết tâm rất cao để kìm chân đối phương lượng dự bị tinh nhuệ được tiến hành và đã đánh bật khiến lực lượng Đức bị tổn thất hơn 1 triệu quân sau 5 Đức ngay tại ngoại ô Moskva. Hơn nửa triệu quân Đức tháng chiến đấu. Đối với Đức, thắng lợi đã không còn đã bị tổn thất trong chiến dịch tấn công thất bại vào dễ dàng như dự đoán ban đầu của họ. Một sĩ quan Đức Moscow. viết trong nhật ký: “Chúng tôi không còn cảm giác phiêu Lần đầu tiên sau 6 năm chiến tranh, các đơn vị chủ lực lưu khi tiến vào một quốc gia bại trận như hồi ở Pháp, của Đức ốc xã phải chịu thất bại nặng. Hitler cách thay vào đó chúng tôi gặp phải sự kháng cự, kháng cự chức Tổng tư lệnh lục quân, tư lệnh Tập đoàn quân không ngừng nghỉ bất kể chuyện ấy có vô vọng đến đâu trung tâm, Tư lệnh tập đoàn quân xe tăng 2 và hàng chăng nữa”. chục tướng lĩnh khác. Chiến lược "đánh nhanh thắng nhanh” của Đức đã thất bại. Bước ngoặt tại Moscow và Stalingrad áng 10/1941, Bộ chỉ huy Đức tập trung mọi sức lực để mở cuộc tấn công vào hướng Mátxcơva với hi vọng chiếm được thủ đô Mátxcơva để kết liễu Liên Xô. Với mật danh là “Bão táp”, Hítle đã huy động 80 sư đoàn, trong đó có 23 sư đoàn xe tăng và cơ giới (khoảng hơn 1,8 triệu quân) và gần 1000 máy bay vào trận đánh Mátxcơva. Trong nhật lệnh ngày 2/10/1941, ngày mở đầu cuộc tấn công Mátxcơva, Hitler quyết định ngày 7/11/1941 sẽ chiếm xong Mátxcơva và duyệt binh chiến thắng tại Hồng trường, ông ta tin rằng ban lãnh đạo Liên Xô sẽ phải bỏ chạy khỏi ủ đô như chính phủ Ba Lan, Pháp, Nam Tư… đã làm. Tuy nhiên, Hội đồng quốc phòng Liên Xô do Đại Nguyên soái Iosif Stalin đứng đầu vẫn ở lại Mátxcơva, trực tiếp lãnh đạo việc bảo vệ thủ đô. Tù binh Đức, Ý, Rumani và Hungary bị bắt trong trận Stalingrad Trong đợt tấn công ác liệt và đẫm máu tháng 10, quân Đức tiến được từ 230 km, nhưng lực lượng bị tổn thất Tuy bị nhiều thất bại vào cuối năm 1941, nhưng Đức nghiêm trọng, kế hoạch thôn tính Mátxcơva trong giữa tái tấn công vào năm 1942. Lần này Đức tấn công vào tháng 10 bị đổ vỡ. Ngày 15/11/1941, bộ chỉ huy quân phía Nam nhằm chiếm vùng sản xuất dầu mỏ chiến Đức lại mở đợt tấn công thứ hai vào Mátxcơva, nhưng lược của Liên Xô, bởi nếu không có dầu thì nền công tất cả các mũi đột phá đều lần lượt bị bẻ gẫy. nghiệp quân sự của Liên Xô sẽ bị tê liệt. Chiến dịch Blau Đến tháng 12, quân Đức đã bị tiêu hao quá nhiều trong được Đức phát động với 102 sư đoàn gồm hơn 2 triệu chiến đấu. Khi mùa đông đến, ưu thế về kinh nghiệm quân, gần 2.600 xe tăng và pháo tự hành, được biên chế tác chiến của Đức đã mất và chuyển sang phía Hồng vào 6 tập đoàn quân Đức, 2 tập đoàn quân Romania, 1
10 2 DIỄN BIẾN tập đoàn quân Ý và 1 tập đoàn quân Hungary. Đức, Liên Xô huy động lực lượng tới 2,6 triệu quân, hơn Sau 3 tháng tiến công liên tục, quân Đức tiến đến sát 51.200 pháo và súng cối, 2.500 xe tăng và gần 3.000 máy dãy núi Kavkaz, nhưng cũng như năm 1941, quân đội bay của 5 phương diện quân. Sau 4 tháng tiến công, đến Liên Xô tử thủ tại Stalingrad khiến quân Đức thiệt hại cuối tháng 12 năm 1943, Hồng quân đã giành thắng lợi, nặng nề và không thể tiến tiếp được nữa. giải phóng hoàn toàn nửa phía đông lãnh thổ Ukraina. Đây là lần đầu tiên một chiến dịch tổng tấn công chiến Khi quân Đức đã kiệt sức, Liên Xô lại tung ra đòn phản lược rất lớn vào mùa hè của Hồng quân Xô Viết đã công với những đơn vị dự bị mạnh. Chiến dịch Sao thắng lợi, nó cho thấy trình độ tác chiến mùa hè của iên Vương của Liên Xô đã huy động 3 phương diện Liên Xô đã đạt mức tương đương so với quân Đức. quân với tổng binh lực lên tới 1,1 triệu quân, 1.463 xe tăng và pháo tự hành và 1.350 máy bay; đối diện là lực Đầu năm 1944, các lực lượng vũ trang Xô viết đã vượt lượng Đức và chư hầu với hơn 1 triệu quân, 675 xe tăng quân Đức 1,3 lần về quân số, 1,7 lần về máy bay (quân và pháo tự hành, 1.216 máy bay. Chỉ sau 3 đến 4 ngày Đức và quân các nước chư hầu có ở mặt trận Xô - Đức tiến công, các lực lượng Xô viết đã chọc thủng chiến gần 5 triệu quân, 54.500 pháo và cối, 54.000 xe tăng và tuyến Đức, hợp vây hoàn toàn 22 sư đoàn đối phương, hơn 3.000 máy bay). Chất lượng vũ khí, đặc biệt quan một bộ phận của tập đoàn quân xe tăng số 4 và toàn trọng là tinh thần chiến đấu của quân đội, nghệ thuật bộ tập đoàn quân số 6 Đức. Tổng cộng khoảng 33 vạn chỉ huy chiến dịch, chiến thuật và chiến lược của các quân Đức đã rơi vào vòng vây siết chặt và bị tiêu diệt cấp chỉ huy Liên Xô ngày càng cao. Tỉnh hình này cho tại Stalingrad. Các bộ phận còn lại của quân Đức vội vã phép Bộ Tổng tư lệnh tối cao Liên Xô có thể triển khai tháo lui khỏi miền nam Liên Xô để tránh bị bao vây, cuộc tổng tấn công đồng loạt trên khắp các mặt trận từ mục tiêu của Đức là đánh chiếm vùng sản xuất dầu mỏ Leningrad đến tận Crimea, mở đầu từ ngày 24/12/1943. chiến lược của Liên Xô đã phá sản. Trận Stalingrad được coi là bước ngoặt trong thế chiến thứ 2. Binh lực phe Đức bị tiêu diệt trong trận này tới hơn 1 triệu lính, nhiều hơn bất cứ chiến dịch nào khác trong thế chiến 2. Sau trận Stalingrad, binh lực của Đức trở nên suy yếu nghiêm trọng và buộc phải chuyển từ thế tấn công sang thế phòng ngự, còn Liên Xô chuyển sang thế chủ động phản công. Trong 4 tháng 20 ngày, dù gặp những điều kiện khó khăn của mùa đông, quân đội Xô viết đã tiến sâu về phía tây khoảng 600 km trên một chiến tuyến dài gần 2.000 km, đánh đuổi quân Đức ra khỏi những vùng có tầm quan trọng lớn về kinh tế và chiến lược. Thiếu tá, chính trị viên Alexey Gordeyevich Eremenko, tiểu đoàn Liên Xô phản công Trong mùa hè năm 1943, tại trận trưởng thuộc Trung đoàn 220, Sư đoàn bộ binh 4 dẫn đầu Vòng cung Kursk, Đức đã tung ra những đơn vị thiết đội hình xung phong của Hồng quân tại Voroshilovgrad ngày giáp lớn hòng xoay chuyển tình thế, Kursk trở thành 12/6/1942. Eremenko đã hy sinh chỉ vài phút sau khi bức ảnh “trận đấu xe tăng lớn nhất” trong lịch sử thế giới, giữa được chụp. Bức ảnh này được coi là biểu tượng cho chủ nghĩa gần 3.000 xe tăng - pháo tự hành của Đức và khoảng anh hùng cách mạng của Hồng quân Liên Xô trong cuộc chiến 5.000 xe về phía Liên Xô. Tại đây, Liên Xô tiếp tục tiêu tranh chống phát xít Đức diệt nhiều đơn vị tinh nhuệ của Đức, nhất là các đơn vị thiết giáp, khiến mục tiêu xoay chuyển tình thế của Đức bị tiêu tan. • Ở mặt trận phía bắc, tháng 1 và 2/1944, Hồng quân Từ đó cho đến khi hết chiến tranh, quân Liên Xô giữ phản công ở Leningrad và tiến tới sát biên giới thế chủ động và phát động tấn công liên tục trên khắp Estonia. Tiếp theo, mùa hè năm 1944, Hồng quân các mặt trận, trong khi Đức bị đẩy vào thế bị động đối tiến vào giải phóng các nước vùng Ban Tích, đánh phó. đuổi quân Phần Lan ra khỏi biên giới và buộc Phần Lan phải kí hiệp định đình chiến với Liên Xô ngày Cuối tháng 8 năm 1943, ngay sau trận Kursk, Hồng 19/9/1944. quân triển khai chiến dịch tấn công chiến lược tại cánh nam chiến trường Xô – Đức nhằm giải phóng Ukraina, • Ở mặt trận Ucraina, trong năm 1944, Hồng quân đó là trận đánh sông Dnepr. ân Đức phòng thủ tại đã mở 10 chiến dịch tấn công có tính chất tiêu diệt. khu vực này có 62 sư đoàn, trong đó 14 sư đoàn xe tăng Cuộc chiến đấu ở đây diễn ra hết sức ác liệt vì phần và cơ giới, gồm khoảng hơn 1,2 triệu quân, 13.000 pháo lớn lực lượng quân Đức tập trung ở vùng này (96 và súng cối, 2.100 xe tăng và pháo tự hành, 2.100 máy sư đoàn với 70% tổng số các sư đoàn xe tăng và bay. Để chọc thủng tuyến phòng thủ sông Dnepr của các sư đoàn cơ giới của Đức ở mặt trận Liên Xô).
2.1 Chiến trường châu Âu 11 Kết quả, Hồng quân đã đánh tan 66 sư đoàn Đức Đức (gồm 730.000 quân, 7.000 đại bác và súng cối, và giải phóng hoàn toàn Ucraina. 1.200 xe tăng và pháo tự hành). Cụm tập đoàn quân Bắc đã bị đánh bại và bị dồn về phía biển. • Ở mặt trận Crimea, từ tháng 3 đến tháng 5/1944, quân đội Xô viết giải phóng Odessa và Crimea. Đến cuối năm 1944, Liên Xô đã giải phóng hoàn toàn • Ở mặt trận trung tâm, chiến dịch Bagration mở lãnh thổ Xô Viết. Hồng quân đã mở đường vào bắc Na ngày 23/6/1944. Liên Xô huy động 4 phương diện Uy, Hungary, Áo, khu vực Balkan và Tiệp Khắc, loại quân với tổng binh lực 2,4 triệu quân, 36.000 pháo khỏi vòng chiến các đồng minh của Đức ốc xã là và súng cối, 5.000 xe tăng và pháo tự hành, 5.000 Phần Lan, Hungary, România và Bulgaria. Khối đồng máy bay. Lực lượng phòng thủ của Đức tại đây minh phát xít của Đức sụp đổ, Liên Xô mở rộng đường là Cụm Tập đoàn quân Trung tâm với 34 sư đoàn tiến vào Đông Âu. với 1 triệu quân, 1.330 xe tăng và pháo tự hành, 10.090 pháo và súng cối, hơn 1.000 máy bay. Sau 2 tháng tiến công, Hồng quân Liên Xô đã đánh tan Cụm Tập đoàn quân Trung tâm của Đức, tiêu diệt hơn 30 sư đoàn Đức, Belarus được hoàn toàn giải phóng. Cụm Tập đoàn quân Bắc của Đức với gần 300.000 quân cũng bị dồn vào mũi đất Courland và bị cô lập hoàn toàn. Chiến dịch Bagration đã "đập nát mặt trận trung tâm” của quân Đức, kết cục của chiến tranh gần như đã được định đoạt sau chiến dịch này. Đến cuối năm 1944, Liên Xô đã giành lại được hầu hết số lãnh thổ bị Đức chiếm đóng và liên tục đẩy lùi lực lượng ngày càng suy yếu của Đức về phía tây. Sau chiến Người lính Hồng quân Meliton Kantaria cắm cờ Xô Viết trên tòa dịch Bagration, ân đội Xô Viết phát động liên tiếp nhà Quốc hội Đức, đánh dấu chiến thắng của Liên Xô trong thế các đòn tấn công chiến lược để giải phóng những phần chiến thứ hai đất còn lại đang bị Đức chiếm đóng: Từ ngày 12 tháng 1 đến 3 tháng 2 năm 1945, Hồng • Chiến dịch Lvov–Sandomierz từ 13 tháng 7 đến 29 quân tổ chức chiến dịch Wisla-Oder. Hai phương diện tháng 8 năm 1944, phương diện quân Ukraina 1 quân Xô viết (có 2,2 triệu quân, 33.500 nghìn đại bác với lực lượng 2 tập đoàn quân xe tăng, 7 tập đoàn và súng cối; 7.000 xe tăng và pháo tự hành; 5.000 máy quân bộ binh (tổng cộng 1.200.000 lính, 1.979 xe bay) đã đánh tan các lực lượng Đức trên hướng phòng tăng, 11.265 khẩu pháo) đã đánh tan cụm tập đoàn thủ Warszawa – Berlin (có 450.000 quân, 5.000 đại bác quân Bắc Ukraina của Đức (có 900.000 quân, 800 và súng cối, 1.220 xe tăng và pháo tự hành, 630 máy xe tăng, 6.300 đại bác và súng cối). bay), giải phóng gần hết Ba Lan và đặt sự tồn tại của Đức ốc xã chỉ còn tính từng tuần. • Chiến dịch Iaşi-Chişinău từ 20 đến 29 tháng 8 năm Để phòng thủ Berlin, Đức bố trí 48 sư đoàn bộ binh, 6 sư 1944: Chỉ trong 9 ngày, hai phương diện quân Xô đoàn xe tăng và 9 sư đoàn cơ giới cùng rất nhiều các đơn Viết (có tổng cộng 1.341.000 lính, 1.874 xe tăng vị độc lập khác tổng cộng 1 triệu quân; 10.400 đại bác và và pháo tự hành) đã tiêu diệt cụm tập đoàn quân súng cối; 1.500 xe tăng và pháo tự hành; 3.300 máy bay Nam Ukraina của liên quân Đức – Romania (có chiến đấu. Ngày 16/4/1945, 3 phương diện quân Xô viết 47 sư đoàn, 5 lữ đoàn với tổng cộng 500.000 lính (gồm huy động 2,5 triệu quân, 41.600 súng cối và đại Đức, 405.000 quân Romania, 400 xe tăng và pháo bác, 3.255 dàn pháo phản lực Kachiusa, 6.250 xe tăng và tự hành). Trong 9 ngày, Hồng quân đã tiêu diệt pháo tự hành, 7.500 máy bay) đã phát động chiến dịch 25 vạn quân địch và bắt gần 30 vạn tù binh, giải Berlin tấn công và trung tâm của Đức ốc xã. Sau 2 phóng hoàn toàn Moldavia, quân đội Xô Viết ào tuần chiến đấu, Liên Xô đã chiếm được trụ sở quốc hội ạt kéo vào Romania làm tan rã 350.000 quân còn Đức vào ngày 30/4/1945, Hiler tự sát trong hầm ngầm. lại của nước này, đã loại bỏ Romania ra khỏi khối Đến ngày 9/5/1945, các lực lượng Đức ốc xã còn lại Trục. chính thức đầu hàng. • Chiến dịch Baltic từ 14 tháng 9 đến 24 tháng 11, Mặt trận Xô-Đức là mặt trận có quy mô lớn nhất trong 1944: Là chiến dịch giải phóng phần đất cuối cùng thế chiến thứ 2. Đức đã tung ra 70% binh lực với các sư của Liên Xô. Trong chiến dịch này, các bộ phận đoàn mạnh và tinh nhuệ nhất, cùng với khoảng 81% số của 4 phương diện quân Xô viết (gồm 900.000 đại bác, súng cối; 67% xe tăng; 60% máy bay chiến đấu, quân, 17.500 khẩu pháo, 3.080 xe tăng, 2.640 máy chưa kể binh lực góp thêm của các nước đồng minh của bay) đã tổng tấn công cụm tập đoàn quân Bắc của Đức (Ý, Rumani, Bulgari, Phần Lan…) Có những thời
12 2 DIỄN BIẾN điểm hai bên chiến tuyến đồng thời hiện diện đến 12,8 bị tổn thất 607 sư đoàn, trong đó có 507 sư đoàn Đức triệu quân, 163.000 khẩu pháo và súng cối, 20.000 xe tinh nhuệ, tương đương với 75% tổng số tổn thất của tăng và pháo tự hành, 18.800 máy bay. Ngay cả sau khi quân Đức trong chiến tranh. Về trang bị, Đức bị mất Mỹ, Anh mở mặt trận phía Tây, Đức vẫn sử dụng gần 75% số xe tăng, 70% số máy bay, 74% số pháo binh và 2/3 binh lực để chiến đấu với Liên Xô. Các trận đánh 30% số tàu hải quân tại mặt trận Xô-Đức. Trong khi đó, như Trận Moscow, Trận Stalingrad, Trận Kursk, Chiến các nước đồng minh khác (Anh, Mỹ, Úc…) trong suốt dịch Bagration là những chiến dịch có quy mô, sức tàn thời gian chiến tranh, trên tất cả các chiến trường đã phá và số thương vong ghê gớm nhất trong Chiến tranh đánh tan được 176 sư đoàn[17] thế giới thứ hai[17] . Khoảng 5,3 triệu lính Đức và chư hầu đã tử trận tại mặt trận Liên Xô, cùng với khoảng 6 triệu khác bị tan rã hoặc bị bắt làm tù binh, iếm 75% tổng thương vong của phe phát xít trong toàn bộ Chiến tranh thế giới thứ hai. Về phía Liên Xô, ân đội Xô Viết tổn thất 8,67 triệu binh lính trong suốt 4 năm chiến tranh (bao gồm khoảng 6,87 triệu tử trận trong chiến đấu và 1,8 triệu tù binh chết trên tổng số 3,6 triệu lính bị quân Đức bắt làm tù binh). Khoảng 400.000 quân nhảy dù và du kích cũng thiệt mạng phía sau vùng tạm chiếm của Đức.[18][19] Tổn thất về dân thường của Liên Xô là rất lớn do chính sách tiêu diệt người Slav của Đức, ước tính khoảng 12-18 triệu dân thường Liên Xô đã chết. Trong quá trình chiến tranh, Liên Xô đã nhận được khoảng 17,9 triệu tấn hàng hóa viện trợ của Mỹ-Anh theo chương trình lend-lease (cho vay - cho thuê), tương đương 9,8 tỷ USD (thời giá 1945). Một số nhà nghiên cứu phương Tây sau này đã thổi phồng vai trò của khoản viện trợ, họ khẳng định nếu không có sự giúp đỡ này của Mỹ, thì Liên Xô có thể đã bại trận. ực tế, khoản viện trợ này chỉ bằng 4% tổng lượng sản xuất của Liên Xô trong những năm chiến tranh, do đó viện trợ lend-lease đóng góp không đáng kể vào chiến thắng các lực lượng vũ trang Xô viết. Mặt khác, viện trợ trong năm 1941 (khi Liên Xô đang cần nhất) lại khá nhỏ giọt, trong khi tới 55% giá trị viện trợ của Mỹ chỉ đến Liên Xô vào năm cuối cùng của cuộc chiến tranh (từ tháng 6/1944 tới tháng 5/1945), khi đó mức sản xuất của Liên Xô đã vượt xa Đức nhiều lần và Liên Xô vẫn sẽ chiến Bích cương cổ vũ lao động của Liên Xô năm 1941: “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả cho chiến thắng”. thắng mà không cần tới viện trợ. Chưa kể chất lượng vũ khí mà Mỹ viện trợ cho Liên Xô cũng bị binh sĩ Hồng Nền kinh tế Liên Xô đã có những nỗ lực sản xuất phi quân chê bai khá nhiều và ít khi sử dụng (ví dụ như xe thường để bù đắp tổn thất và làm nên chiến thắng tăng M3 Stuart hay tiểu liên ompson bị đánh giá là chung cuộc. Chỉ trong 1 năm rưỡi (từ tháng 6/1941 đến thiếu sức mạnh và dễ hỏng hóc so với vũ khí tương ứng hết 1942), Liên Xô đã sơ tán hơn 2.000 xí nghiệp và 25 do Liên Xô chế tạo như T-34 và PPSh-41) triệu dân và sâu trong hậu phương. Các nhà máy tăng Harry Lloyd Hopkins, cố vấn của Tổng thống nhanh tốc độ sản xuất, năm 1942, sản lượng vũ khí đãRoosevelt, nhận định: “Chúng tôi chưa bao giờ cho rằng tăng gấp 5 lần so với 1940 và đã bắt kịp Đức, tới năm sự giúp đỡ của chúng ta dưới hình thức lend-lease là yếu 1943 thì đã cao gấp đôi Đức. Giai đoạn 1941-1945, trung tố chính trong thắng lợi của Liên Xô trước Hitler ở mặt bình mỗi năm Liên Xô sản xuất được 27.000 máy bay trận phía đông. Chiến thắng đó đạt được bằng sự dũng chiến đấu, 23.774 xe tăng và pháo tự hành, 24.442 khẩu cảm và máu của quân đội Nga”. Nhà sử học Mỹ George pháo (từ 76mm trở lên); con số này ở phía Đức là 19.700 C. Herring thẳng thắn hơn: “Lend-lease không phải là máy bay chiến đấu, 13.400 xe tăng và pháo tự hành, hành động vô tư. Đây là một hành động có tính toán, 11.200 khẩu pháo. Nhờ sản lượng vũ khí khổng lồ, đếnvị kỷ và người Mỹ luôn hình dung rõ ràng những món cuối chiến tranh, Liên Xô đã có trong tay một lực lượng lợi mà họ có thể thu được từ hành động đó”. ực tế lục quân mạnh nhất thế giới với 13 triệu người, trang viện trợ của Mỹ không phải là cho không, trong và sau bị 60.000 xe tăng và pháo tự hành và hơn 100.000 khẩu chiến tranh, Liên Xô đã phải trả nợ (tính kèm lãi suất) pháo các loại. cho những hàng hóa, vũ khí mà Mỹ đã viện trợ cho Kết quả tại mặt trận Xô-Đức, quân Đức và chư hầu đã họ, hình thức trả nợ gồm nhiều tàu chở kim loại quý
2.1 Chiến trường châu Âu 13 như bạch kim trị giá hàng tỷ USD[20] Mỹ là nước duy nhất trong khối Đồng minh hầu như không bị tàn phá mà còn thu được những nguồn lợi kinh tế khổng lồ từ cuộc chiến tranh[21] . 2.1.6 Chiến dịch Ý Với khu Bắc Phi được củng cố, các lực lượng Anh- Mỹ đổ bộ vào đảo Sicilia trong năm 1943, bắt đầu một cuộc tấn công vào phần “bụng mềm phía dưới của châu Âu”. Cuộc tấn công vào Sicilia thành công, khiến chính quyền của Benito Mussolini sụp đổ và chính phủ mới Tù binh Anh và Canada bị bắt tại Trận Dieppe của Ý ký hiệp định đình chiến với quân Đồng Minh. Các lực lượng Đức can thiệp để quân Đồng Minh không giành được toàn bộ Ý. Ngày 12/9/1943, Mussolini được Tuy nhiên, đầu năm 1942, quân Anh đang bị phe Trục quân Đức cứu thoát để tổ chức lại lực lượng, và lập lại đánh bại liên tiếp tại Mặt trận Bắc Phi, dù phe Trục mới chính phủ phát xít ở miền Bắc Italia, gọi là nền "cộng chỉ tung vào mặt trận này 4 sư đoàn Đức và 5 sư đoàn Ý, hòa Salo". tổng cộng là khoảng 160.000 quân. Dù đang huy động 80% binh lực (gồm 217 sư đoàn và 20 lữ đoàn, khoảng Hơn 30 sư đoàn Đức được điều sang phòng ngự tại Ý. 6 triệu quân) để tấn công Liên Xô, nhưng Đức vẫn còn Sau cuộc đổ bộ tại Salerno, tiến trình hành quân của khoảng 40 sư đoàn (khoảng 1 triệu quân) đóng ở Tây Đồng Minh bị chậm lại bởi địa thế khó khăn, lại bị quân Âu. Từ thực tế này, các tướng lĩnh Anh tính toán rằng: Đức có kinh nghiệm hơn chống giữ. ân Đồng Minh chỉ chống lại 160.000 quân Đức-Ý mà quân Anh đã liên ở hướng này không đạt được thành công đáng kể nào, tiếp thất bại, thì họ cũng sẽ không thể nào chống cự lại họ bị quân Đức chặn đứng ở vùng núi nằm giữa nước nổi 1 triệu quân Đức nếu đổ bộ lên Tây Âu. Ý cho đến hết chiến tranh. Trận Dieppe vào ngày 19/8/1942 đã củng cố nhận định của các tướng lĩnh Anh rằng quân của họ sẽ không thể 2.1.7 Mặt trận phía Tây bám trụ nổi sau khi đổ bộ lên đất đối phương. Trong trận này, 10.000 quân Anh và Canada đã chủ động mở một chiến dịch đổ bộ lên nước Pháp tại một dải bờ biển chỉ có 1.500 quân Đức trấn giữ. Cuộc tấn công bắt đầu vào lúc 5 giờ sáng, nhưng chỉ đến 9 giờ sáng cùng ngày Những kế hoạch ban đầu Năm 1941, Liên Xô đang thì quân Anh đã phải rút lui vì thiệt hại quá nặng nề phải một mình đối đầu với lực lượng Đức ốc xã đang mà không đạt được kết quả nào. Không quân Anh cũng rất mạnh. Sau khi kết làm đồng minh, trong số nhiều thua to, mất 106 máy bay trong khi Đức chỉ mất 48 yêu cầu, yêu cầu đầu tiên của Liên Xô là Anh mở một chiếc. Hải quân Anh cũng bị mất 1 khu trục hạm, 33 mặt trận thứ hai, nhằm giảm bớt sức ép của Đức đối với tàu đổ bộ. Hồng ân. Nhưng vào mùa hè năm 1941, nước Anh Sau trận Dieppe, không có hành động quân sự lớn nào chưa sẵn sàng tiến hành đổ bộ lên bờ biển Pháp. Lục được Anh thực hiện tiếp. Anh chỉ tung những nhóm quân Anh chưa thắng được quân Đức một trận nào dù nhỏ quân biệt kích vào đất Pháp để đánh du kích, đồng đã tham chiến 2 năm, và thảm bại ở Pháp năm 1940 thời khích động tinh thần của nhân dân kháng chiến cho Anh thấy lục quân Đức mạnh hơn họ rất nhiều. Do tại Pháp. Phải tới năm 1944, khi Anh đã nhận được sự vậy, Anh từ chối đổ quân lên Pháp và nói rằng họ đang hỗ trợ lớn của Mỹ thì kế hoạch đổ quân lên Tây Âu mới làm hết sức mình để giúp Hồng ân, nhưng nhiều được bàn thảo tiếp. người Anh không tin vào lời nói đó. Đại Sứ Anh ở Liên Xô, Staﬀord Cripps đã tố cáo Chính phủ Anh đang lẩn tránh cuộc chiến tranh, đẩy Hồng ân Liên Xô vào Các trận ném bom nước Đức Từ năm 1942, không chổ phải hứng chịu nhiều thương vong. Ông ta nói: quân Anh bắt đầu mở cuộc oanh tạc dai dẳng, ngày công luận Liên Xô tin rằng Anh sẵn sàng “chiến đấu càng tăng thêm vào các mục tiêu quân sự và dân sự của đến giọt máu cuối cùng của Liên Xô”. Đức và các vùng châu Âu lân cận.[22][23] Không quân áng 12 năm 1941, cục diện chiến tranh thay đổi. Hoa Kỳ tham gia cuộc ném bom châu Âu từ đầu năm Hồng ân đã thắng trận đánh chiến lược ở Moscow. Ở 1943. Tuy vậy, kỹ thuật ném bom thời đó không đạt Anh, các quan chức giờ đã tin rằng lục quân Đức vẫn có độ chính xác cao nên phần lớn các trận bom của Anh- thể bị đánh bại, và họ lo rằng Hồng ân Liên Xô đang Mỹ không đánh trúng mục tiêu (ước tính rằng chỉ có thắng trận mà không cần đến sự giúp đỡ của Anh, vì 7% số bom rơi trúng một khu vực bán kính 300 mét vậy cuối cùng các quan chức này phải thảo luận hướng quanh mục tiêu), do đó thiệt hại gây ra cho nền công tới việc mở mặt trận thứ hai ở Pháp. nghiệp Đức là khá nhỏ và có thể được sửa chữa một
14 2 DIỄN BIẾN cách nhanh chóng. Trong khi đó, không quân và phòng Tây phương đổ bộ vào bờ biển Normandie, một vùng không Đức kháng cự quyết liệt gây tổn thất nặng cho của Pháp đang bị Đức chiếm đóng. Chiến dịch được lực lượng máy bay ném bom Anh-Mỹ. Ví dụ như trận soạn ra từ nhiều năm trước, lực lượng nòng cốt là các không kích Schweinfurt thứ hai vào ngày 14 tháng 10 đơn vị Mỹ, Anh cùng một số đơn vị khác như Canada, năm 1943 được gọi là “ngày thứ ba đen tối”.[24] Trong số v.v. Chiến dịch bắt đầu bằng việc ném bom hàng loạt 291 chiếc B-17 Flying Fortress tham gia tấn công, đã có từ các căn cứ không quân bên kia eo biển nước Anh 77 chiếc bị Đức bắn hạ, 122 chiếc khác bị hư hại. iệt cùng với sự yểm trợ của khoảng 6.500 khu trục hạm và hại trong trận này nặng tới mức không quân Anh-Mỹ tàu đổ bộ, cùng một lực lượng không quân rất lớn gồm phải ngừng ném bom ban ngày vào lãnh thổ Đức trong 13.068 máy bay các loại. suốt hàng tháng. Ở Tây Âu, Đức chỉ bố trí 60 sư đoàn (trong khi Đức Chiến dịch ném bom của Anh-Mỹ đã không đạt được huy động 180 sư đoàn cho chiến trường Liên Xô). Ở kết quả chiến lược: sản lượng vũ khí của Đức vẫn tiếp Normandie, Đức chỉ có 9 sư đoàn bộ binh và một sư tục tăng nhanh, năm 1943 đã cao gấp đôi năm 1942 và đoàn thiết giáp do thống chế Erwil Rommen chỉ huy. Ở vẫn tiếp tục tăng cho đến cuối năm 1944 (chỉ sau khi khu vực đổ bộ, lúc đầu Đức chỉ có 300 máy bay, sau tăng Đức bị mất mỏ dầu ở Romania vào tay Hồng quân Liên lên 600, tuy nhiên quân Đức vẫn kháng cự rất mãnh liệt. Xô thì sản lượng vũ khí của Đức mới sụt giảm). Tinh Chiến dịch diễn ra rất khốc liệt, ngay những giờ phút thần chiến đấu của quân đội Đức cũng không bị các đầu tiên đã có 3.000 quân Đồng Minh tử trận. Mặc dù trận bom làm suy giảm.[23] Tổn thất mà các trận ném áp đảo về quân số và trang bị, quán Mĩ và Anh vẫn tiến bom của Anh - Mỹ gây ra cho sản xuất công nghiệp Đức rất chậm, trung bình mỗi ngày chỉ được 4 km. Cuộc được ước tính chỉ dao động trong khoảng 0,6 - 4,4% (tùy chiến cù cưa giữa đôi bên diễn ra khá lâu, quân Đức thành phố)[25] . Các chỉ huy Anh-Mỹ nhận ra nếu muốn cuối cùng bị đánh bại nhưng quân Đồng Minh cũng đánh bại Đức, họ bắt buộc phải dùng lực lượng bộ binh thiệt hại nặng. để đổ bộ vào châu Âu. Khi chiến dịch này thành công, quân Đồng Minh tiến sâu vào Pháp, đuổi quân Đức ra khỏi Pháp, nhưng Đồng Minh đổ bộ lên Tây Âu Vào tháng 02 năm thường bị thiếu tiếp tế cũng như bị quân Đức đang rút 1943, chiến thắng của Hồng ân ở trận Stalingrad đã lui cản trở. Các cuộc đổ bộ khác tại miền Nam Pháp gần như kết thúc số phận của Đức ốc xã. Anh và cuối cùng đã giải phóng nước này. Mỹ thì chỉ phải chiến đấu chống lại 4 sư đoàn Đức ở Khi tiến đến ranh giới Đức, lực lượng Đồng Minh phải Bắc Phi. Tổng thống Mỹ Roosevelt ở hội nghị Tehran dừng lại để chờ tiếp tế. Việc này tạo một cơ hội cho vào tháng 11 năm 1943 đã cam kết với Nguyên soái lực lượng Đức củng cố phòng thủ chống lại cuộc tấn Stalin (Liên Xô) rằng một mặt trận thứ hai sẽ được mở. công kế tiếp. Việc này dẫn đến sự ra đời của chiến dịch ủ tướng Churchill (Anh) đã phản đối nhưng không Market Garden, mục tiêu là sử dụng không quân thả có kết quả. Hoạch định cho việc đổ bộ lên Normandy lính dù vào sâu lãnh thổ nước Đức nhằm đánh chiếm trở thành ưu tiên. Vào lúc các Đồng Minh Phương Tây trước các vị trí chiến lược như cầu, kho bãi, v.v. kết hợp đổ bộ lên Pháp vào tháng 06 năm 1944 thì quân Đức với lực lượng xe tăng thọc sâu để tạo nên đòn quyết đã chắn chắn sẽ bị Liên Xô đánh bại. Nếu Anh và Mỹ định kết thúc chiến tranh. Market Garden trở thành không đổ quân vào Pháp, thì Hồng ân Liên Xô sẽ chiến dịch đổ bộ bằng không quân lớn nhất lịch sử với quét sạch quân Đức trên khắp châu Âu và tiến tới tận hơn hàng ngàn máy bay tham gia. ân Đồng Minh Paris, đây là điều Anh-Pháp không hề muốn xảy ra[16] cố gắng xuyên thủng Hà Lan và qua sông Rhine để kết thúc chiến tranh vào năm 1944. Nhưng chiến dịch này đã bị thất bại và lực lượng Đồng Minh đã tiến vào Đức chậm hơn so với Liên Xô. Ước tính có khoảng 780.000 quân Đồng Minh bị thương vong trong những chiến dịch tiếp theo trận Normandie cho tới khi nước Đức đầu hàng. Tổn thất của phía Đức ở mặt trận này là khoảng 750.000 lính, cộng thêm khoảng 200.000 lính khác bị bắt. 2.1.8 Phe Trục thua cuộc tại châu Âu Tình hình Đức cuối năm 1944 là vô vọng. Các Đồng Minh Tây phương đang tiến vào biên giới Đức từ phía tây, chỉ tấn công thêm một lần nữa là chiếm được khu Quân Mỹ đổ bộ lên bờ biển Normandie vực công nghiệp Rhineland. Liên Xô cũng đang ở một vị trí tương tự ở phía đông, không lâu sẽ vào đến tận Vào ngày 6 tháng 6 năm 1944, các lực lượng Đồng Minh Berlin. Các trận đánh bom hàng loạt từ Anh và Mỹ đã
2.2 Chiến trường châu Á-Thái Bình Dương 15 Quân Mỹ giải phóng Paris ngày 25 tháng 8 năm 1944 Quân đội Trung Hoa Dân Quốc trong trận đánh phòng thủ Thượng Hải năm 1937 trong chiến tranh Trung-Nhật biến nhiều khu vực Đức thành gạch vụn, khiến ngành công nghiệp quân sự sụt giảm nghiêm trọng. Chiến trường châu Á-ái Bình Dương khác với chiến trường châu Âu rất nhiều. Chiến trường này hầu hết Đang bị bao vây từ các phía đông, tây và trên cao, Hitler được đánh tại các đảo Nhật Bản đã chiếm đóng trong đánh canh bạc cuối cùng để hy vọng không thua cuộc. khu vực Tây ái Bình Dương và Đông Á cho nên hải Để tái tạo lại chiến thuật thành công vào năm 1940 đối chiến và các trận đánh gần biển xảy ra nhiều hơn các với các nước Hà Lan, Bỉ và Luxembourg, các lực lượng trận đánh trên đất liền như ở châu Âu. Đức tấn công vào giữa mùa đông để chia rẽ các lực lượng Đồng Minh ở Bỉ. Phòng tuyến Đồng Minh bị uốn cong, nhưng không bị phá vỡ và cuối cùng phe Đồng 2.2.1 Sự bành trướng của Nhật Bản Minh giành thắng lợi trong cuộc tấn công tại Ardennes. Tại miền đông, Đức dành hết mọi nỗ lực cuối cùng để phòng thủ thủ đô. Ngày 16/4/1945, Liên Xô mở chiến dịch Berlin, tấn công vào trung tâm của Đức ốc xã. Trên đường vào Berlin, Đức đã bố trí hơn 90 sư đoàn (trong đó có 14 sư đoàn xe tăng và cơ giới) với quân số gần 1 triệu người, 10.000 pháo và súng cối, 1.500 xe tăng và pháo tự hành, 3.000 máy bay chiến đấu. Để tiến hành chiến dịch đánh chiếm Berlin, Bộ Tổng tư lệnh tối cao Liên Xô đã huy động lực lượng của 2 phương diện quân với 68 sư đoàn bộ binh (tổng cộng 2,5 triệu quân), 3.155 xe tăng và pháo tự hành, khoảng 2.200 đại bác và súng cối. 5 giờ sáng 16/4/1945, sau 30 phút cho pháo bắn cực mạnh và máy bay oanh tạc dữ dội vào trận địa phòng ngự của quân Đức, Hồng quân Liên Xô mở màn chiến dịch công phá Berlin. Chiều 30/4/1945, quân đội Liên Xô đã chiếm được bộ phận chủ yếu của tòa nhà ốc hội Đức, còn Hitler đã tự sát trong hầm trú ẩn. 15 giờ ngày 30/4, cờ đỏ Liên Xô đã được cắm trên nóc tòa nhà ốc hội Đức. Ngày 2/5, Hồng quân chiếm toàn thành phố Béclin, quân Đức còn lại hơn 7 vạn người (không kể số bị thương) đã đầu hàng không điều kiện. Đế quốc Nhật Bản trong Chiến tranh thế giới thứ hai Sau khi Berlin thất thủ và Hitler tự tử, Đức chỉ còn lại là một mảnh đất nhỏ tại châu Âu từ mũi bắc Na Uy cho Chiến tranh Trung-Nhật đang tiếp diễn tại Đông Á khi đến phần trên của Ý. Vào ngày 9 tháng 5 năm 1945, các Chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu tại châu Âu, cho lực lượng Đức cuối cùng đầu hàng vô điều kiện. nên một vài sử gia cho rằng ngày Nhật xâm lăng Trung ốc (ngày 7 tháng 7 năm 1937) là ngày bắt đầu chiến tranh tại chiến trường ái Bình Dương. Tuy nhiên, 2.2 Chiến trường châu Á-Thái Bình nếu tính là một phần của Chiến tranh thế giới thứ hai, Dương thì ngày 7 tháng 12 năm 1941 thường được nhắc đến như là ngày bắt đầu, khi Nhật tuyên chiến với Hoa Kỳ và các nước Đồng Minh bằng việc lực lượng của Hạm
16 2 DIỄN BIẾN đội Liên Hợp Nhật Bản dưới sự chỉ huy của Đô đốc Yamamoto Isoroku tấn công bất ngờ vào Trân Châu Cảng (Pearl Harbor), Philippines và một số thuộc địa của các cường quốc châu Âu tại Đông Á và Tây ái Bình Dương. Nhật hành động nhanh chóng để chiếm các đảo ở ái Bình Dương có giá trị phòng thủ nhằm làm cạn ý chí chiến đấu của Mỹ. Tại Trung ốc và Đông Nam Á, Nhật tiếp tục bành trướng các khu vực được nó kiểm soát nhằm kịp thời khai thác tài nguyên để sử dụng. Sáu tháng sau khi tuyên chiến, tháng 6/1942, các hạm đội Nhật và Mỹ đánh nhau một trận lớn giữa ái Bình Dương. Tại Trận chiến Midway, nòng cốt hạm đội tàu sân bay của Nhật đã bị tàn phá, và quân Nhật không tiến được nữa trên ái Bình Dương. Nhật tiếp tục tìm cách trả đũa, nhưng quân Mỹ dùng biện pháp đánh theo vòng ngoài của Nhật, cùng lúc nhảy từ đảo này qua đảo nọ để đẩy Nhật phải lui lại. 2.2.2 Nhật Bản thua cuộc Đám mây hình nấm do quả bom nguyên tử ném xuống Nagasaki Nhật Bản tạo thành vào năm 1945 Điện. ân lực Anh, trong đó có rất nhiều đơn vị người Ấn Độ, đã đuổi lùi quân Nhật tại trận đánh Kohima- Imphal và vì thế Nhật không đe dọa được Ấn Độ và các đường tiếp tế cần thiết cho quân Trung ốc đang đánh các lực lượng Nhật tại đó. Tại mặt trận Trung ốc, các phe ốc-Cộng đồng loạt mở các chiến dịch tiến công quân Nhật từ đông sang tây. Các tướng Lâm Bưu, La Vinh Hoàn, Diệp Kiếm Anh, Trần Nghị,… và đặc biệt là Nguyên soái Chu Đức ở bên Cộng sản đảng, và Tưởng Giới ạch, Trương Tự Trung và Tưởng Trung Chính ở bên ốc dân đảng đã Tưởng Giới Thạch, Franklin D. Roosevelt, và Winston Churchill cùng chiến đấu, ép cho quân Nhật dần bị tiêu hao trên tại Hội nghị Cairo, ngày 25 tháng 11 năm 1943. lãnh thổ Trung ốc, đẩy Nhật vào thế lúng túng, tứ phương gặp địch (1942-1944). Khi Nhật bành trướng, họ để lại nhiều tiền đồn phòng Đến gần cuối chiến tranh, Mỹ chiếm được các căn cứ thủ tại mỗi hòn đảo họ kiểm soát trên ái Bình Dương. gần Nhật và bắt đầu ném bom vào các đảo nước này. Kế hoạch của Mỹ để đối phó với các đảo này là chiếm Tuy không mạnh mẽ như tại Đức, việc ném bom rất có những đảo cốt yếu cho việc tiến đến Nhật, trong khi hiệu quả vì nhà cửa ở Nhật dễ sập hơn và người Nhật làm giữ vững các đảo khác không bị chiếm. uỷ quân ít chuẩn bị trước hơn với mối đe dọa này. êm vào đó, lục chiến Hoa Kỳ phải đánh nhiều trận đấu đẫm máu việc mất các thuộc địa và quan trọng hơn là việc mất trên những hòn đảo này để chiếm giữ những đảo và sân các tuyến hàng hải đã làm tê liệt khả năng thu thập bay để quân đội có thể tiến tới. tài nguyên cần thiết. Vì thế, ngành công nghiệp Nhật Tại phía nam của cuộc bành trướng của quân đội Nhận không thể sản xuất vũ khí bằng mức có thể duy trì được Bản, trên đảo New Guinea, Nhật đã bị quân lực Úc chặn thế cầm cự vào lúc chiến tranh sắp chấm dứt. lại, không chiếm giữ nổi toàn bộ đảo. Hai lực lượng này ân Đồng Minh có kế hoạch đổ bộ vào Nhật, nhưng đánh nhau trong các khu rừng trong những hoàn cảnh sự phát triển bom nguyên tử làm thay đổi tình hình. khốc liệt để giành giật đảo này. Trong khi Tân Guinea Ngày 6 và 9 tháng 8, hai quả bom đã được Hoa Kỳ thả không quan trọng lắm, nhưng quân Úc sợ sau khi Nhật xuống Hiroshima và Nagasaki, chỉ trong chớp mắt 2 chiếm giữ đảo này, Úc sẽ bị đe dọa. trái bom này đã giết chết hơn 200.000 thường dân. Tại Đông Nam Á, Nhật đã tiến nhanh trong các thuộc eo cam kết với các nước Đồng Minh, ân đội Liên địa của Anh cho đến khi bị kháng cự mãnh liệt tại Miến Xô sau khi kết thúc chiến tranh ở Đức đã tuyên bố chiến
3.2 Xô Viết 17 tranh với Nhật. Ngày 8/8/1945, Liên Xô tuyên chiến với vật tôn giáo (kể cả tín đồ Cơ đốc giáo) lên tiếng cũng Nhật Bản. Sáng ngày 9/8/1945, Hồng quân Liên Xô huy bị bắt giữ. động 1,5 triệu quân (3 phương diện quân), 5.500 xe tăng, Một khi chiến tranh bùng nổ và phần đất Đức xâm 3.900 máy bay, 2.600 pháo và súng cối, cùng các tàu của chiếm tăng lên, các lãnh thổ mới chiếm này cũng hạm đội ái Bình Dương, đã mở cuộc tấn công vào đạo bị tính trong nỗ lực đó. Riêng Ba Lan đã bị ảnh quân an Đông của Nhật Bản (gồm 70 vạn quân chủ hưởng rất nhiều, với gần toàn bộ dân số Do ái tại lực Nhật và hơn 20 vạn quân Mãn Châu ốc) đóng nước này và một số đông người Cơ đốc giáo đã bị trải ra trên một trận tuyến kéo dài hơn 4.500 km từ tiêu diệt. Hàng chục triệu Người Nga và các người Bắc Triều Tiên, Đông – Bắc Trung ốc tới Nam đảo Slav bị chinh phục khác cũng bị giam cầm tại hơn Sakhalin và quần đảo Curin. Trong vòng 1 tuần, Hồng 100 trại tập trung của Đức trên khắp các vùnh lãnh quân đã gần như đánh tan đội quân này và chiếm gần thổ châu Âu bị nước Đức ốc xã chiếm đóng. Các hết Mãn Châu, kho quân giới và tài nguyên lớn nhất trại lớn nhất là Dachau, Buchenwald, Ravensbrück, còn lại của Nhật đã bị chiếm. Ausschwitz, Majdanek, Bergen Belsen, Gusen… Số ấy rõ không thể cứu vãn được, ngày 15 tháng 8, Nhật người được giải phóng khỏi các trại này sau chiến tranh hoàng tuyên bố đầu hàng Đồng Minh. Ngày 2 tháng 9 chỉ còn vài trăm nghìn. năm 1945, Nhật Bản ký văn kiện đầu hàng không điều Tổng số người đã bị giết trong các trại tập trung, trong kiện, sáu năm và một ngày sau khi cuộc thế chiến bắt các chương trình tiêu diệt và trong khi bị chính quyền đầu (kể từ ngày Đức xâm lược Ba Lan). Tuy nhiên hậu Đức ngược đãi có lẽ không bao giờ có thể biết chính quả của hai vụ ném bom nguyên tử thì cho đến gần đây, xác được. Có một số ước đoán cao hơn 10 triệu người, những người dân Nhật vẫn phải gánh chịu. trong đó 5 tới 6 triệu là người Do ái bị giết trong các chương trình tiêu diệt có mục đích. 3 Ảnh hưởng đến dân thường 3.2 Xô Viết Xem thêm Công ước Genève về đối xử nhân đạo với tù binh, hàng binh chiến tranh eo một số tài liệu phương Tây, kể từ khi tiến vào nước Đức (1944-1945), một bộ phận binh sĩ Hồng quân đã có những hành động trả thù nhằm vào tù binh hoặc Chiến tranh thế giới thứ hai đem đến cho dân thường dân thường Đức để trả đũa những tàn phá mà quân Đức nhiều nỗi đau thương chưa từng thấy. Trong hơn 50 gây ra cho đất nước mình. Ngoài việc cướp nhà dân và triệu người chết vì chiến tranh trên một nửa là thường cửa hiệu[26] , phương Tây cho rằng Hồng quân Liên Xô dân, bị giết bằng nhiều cách khác nhau. Nhiều người bị đã hãm hiếp hàng chục ngàn phụ nữ và trẻ em người chết bởi bom đạn và nhiều hơn nữa vì việc thiếu lương Đức, từ 8 đến 80 tuổi[27][28][29][30] . eo Franz Wilhelm thực và không có dịch vụ cần thiết cộng thêm việc phá Seidler, riêng ở Berlin là 20 ngàn tới 100 ngàn, các tỉnh hoại nhà cửa và các phương tiện cho dân trong chiến còn lại từ 100 ngàn tới nửa triệu[31][32] . Rất nhiều nạn tranh. Nhiều hơn nữa bị chết vì các chiến dịch có mục nhân trong số này bị từ 10 đến 12 lính hãm hiếp tập tiêu là dân thường để giảm sự ủng hộ của quần chúng thể, và đa số bị hãm hiếp nhiều lần[33][34] . đối với chính quyền và tàn phá khả năng sản xuất vào việc chiến tranh. êm vào đó, nhiều người đã bị hành Tuy nhiên, giới sử học vẫn tranh cãi về tính xác thực và hình vì lý do quốc tịch, dân tộc và tín ngưỡng. quy mô của những vụ hiếp dâm. Các nhà sử học Nga đã phủ nhận những cáo buộc về hiếp dâm hàng loạt, họ đưa ra bằng chứng là một lệnh từ Bộ chỉ huy tối cao 3.1 Trại tập trung Đức quốc xã ban hành ngày 19 tháng 1 năm 1945, trong đó ra lệnh (Holocaust) cấm binh sĩ ngược đãi thường dân Đức. Một lệnh của Hội đồng quân sự của Phương diện quân Byelorussia số một, có chữ ký của Nguyên soái Rokossovsky, đã ra lệnh xử bắn những binh lính phạm tội trộm cướp và Chiến dịch tàn sát tù binh chiến tranh và thường dân hiếp dâm ngay tại hiện trường của vụ án. Một lệnh ban điển hình nhất và có tổ chức nhất là các chương trình hành bởi Stavka (Bộ Tổng tư lệnh Tối cao Hồng quân) được vạch ra và thực hiện bởi Đức quốc xã. Ban đầu chỉ vào ngày 20 tháng 4 năm 1945 phổ biến tới binh sĩ rằng nhắm mục tiêu vào người Do ái tại nước này, cộng cần phải duy trì quan hệ tốt với người dân Đức[35][36][37] để giảm thêm một số nhóm người ít người không ưa thích. Chế kháng cự và để chiến sự kết thúc nhanh hơn. độ Đức quốc xã bắt đầu thành lập trại để cách ly các Trong khu vực chiếm đóng của Liên Xô, các thành viên nhóm người này, sau đó dùng lao động cưỡng bách và của SED đã báo cáo cho Stalin cướp bóc và hãm hiếp bởi cuối cùng tiêu diệt hàng loạt. Các nhóm người Do ái, binh lính Liên Xô có thể dẫn đến một phản ứng tiêu cực người đồng tính luyến ái và người có khuyết tật là các của dân Đức đối với Liên Xô và hướng tới tương lai của mục tiêu đầu tiên, nhưng những người đối lập chính trị chủ nghĩa xã hội ở Đông Đức. Stalin đã phản ứng một như những người theo chủ nghĩa xã hội và các nhân cách giận dữ: “Tôi sẽ không tha thứ bất cứ ai kéo danh
18 3 ẢNH HƯỞNG ĐẾN DÂN THƯỜNG dự của Hồng quân qua vũng bùn.” [38][39] Các nhà lãnh đạo Liên Xô rất bất bình với truyền thông của các nước phương Tây, khi họ vừa mới là đồng minh của họ trên mặt trận chống phát xít thì nay lại quay sang công kích Liên Xô. Bộ trưởng dân ủy ngoại giao Liên Xô V. M. Molotov chỉ ra rằng “chiến dịch hèn hạ" này nhằm phá hoại uy tín của Hồng quân và trút lên đầu những người lính Hồng quân tất cả những gì xảy ra do sự hỗn loạn trước đó tại những vùng do Liên Xô chiếm đóng. Ông nói: “Liên Xô và những bạn bè của chúng tôi trên thế giới đã có những thông tin cần thiết để chống lại chiến dịch tuyên truyền này”.[40] Tướng Gareyev, chủ tịch của Học viện Khoa học ân sự Nga, nhận xét[41] : Tư lệnh tối cao Stalin đã ký một quyết định ngày 19 tháng 1 năm 1945, theo đó binh sĩ bị cấm tất cả các hành vi bạo lực chống lại dân thường Đức. Tất nhiên, sự trả thù, bao gồm cả bạo lực tình dục, đã xảy ra. Một số binh sĩ chỉ đơn giản là không thể kiềm chế tức giận sau Nạn nhân của vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima những gì Đức quốc xã đã làm trên đất nước chúng tôi. Nhưng các trường hợp này đã bị trừng phạt nghiêm khắc. Và việc trả thù đã không trở nên phổ biến. Bởi vì ngay khi chúng Nhiều trận ném bom rải thảm của không quân Mỹ tôi chiếm đóng các thành phố, kỷ luật đã được đánh thẳng vào các thành phố đông dân cư đã khiến thắt chặt. Chúng tôi cung cấp cho người dân cho hàng trăm nghìn thường dân Đức và Nhật bị Đức thực phẩm, chăm sóc y tế, tuần tra an thiệt mạng. Riêng trong một trận oanh tạc thành phố ninh. Cá nhân tôi đã tham gia giải phóng Đông Dresden, có tới vài chục ngàn dân thường Đức thiệt Đức. Tôi cam đoan, việc lạm dụng tình dục mạng. Các vụ ném bom Tokyo cũng khiến ít nhất thậm chí không hề được nghe thấy. 100.000 thường dân Nhật Bản thiệt mạng. Đặc biệt, Mỹ đã để lại một dấu ấn kinh hoàng cho cả thế Một phụ nữ Berlin, Elizabeth Shmeer, cho biết[42] : giới cho tới ngày hôm nay. Đó là vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki lúc chiến tranh gần Đức quốc xã nói rằng nếu người Nga đến đây, kết thúc. eo lệnh của Tổng thống Harry S Truman, họ sẽ tàn phá và hãm hiếp khủng khiếp. Nhưng Ngày 6 tháng 8 năm 1945, quả bom nguyên tử thứ nhất thực tế sau đó rất khác: dù là những người bại mang tên “Lile Boy” đã được thả xuống thành phố trận, quân đội Đức đã gây ra rất nhiều đau Hiroshima, Nhật Bản. Sau đó 3 hôm, ngày 9 tháng 8 khổ cho nước Nga, nhưng những người chiến năm 1945, quả bom thứ hai mang tên “Fat Man” đã phát thắng đã cho chúng tôi thực phẩm còn nhiều nổ trên bầu trời thành phố Nagasaki. hơn những gì chính quyền cũ phân phát. Đối Có nhiều nguyên nhân khiến con số chính xác người với chúng tôi điều đó rất khó hiểu. Một cách thiệt mạng không thống nhất[cần dẫn nguồn] . Các số liệu cư xử nhân đạo như vậy dường như chỉ người khác nhau bởi được thống kê vào các thời điểm khác Nga làm được. nhau. Rất nhiều nạn nhân chết sau nhiều tháng, thậm chí nhiều năm bởi hậu quả của phóng xạ. eo ước tính, 140.000 người dân Hiroshima đã chết bởi vụ nổ 3.3 Mỹ cũng như bởi hậu quả của nó. Số người thiệt mạng ở Nagasaki là 74.000. Ở cả hai thành phố, phần lớn người chết là thường dân. Các công dân của các nước Đồng Minh cũng phải chịu Trong trận Okinawa, các nhà sử học Nhật Bản ước tính đau khổ trong các trường hợp họ là con cháu của những có trên 10 ngàn phụ nữ Nhật (khoảng 1/3 trong tổng số người đến từ các nước phe Trục. Điển hình là việc ngàn phụ nữ của đảo) bị lính Mĩ hãm hiếp trong chiến 120.000 người Mỹ gốc Nhật đã bị chính phủ Mỹ ra lệnh dịch kéo dài 3 tháng này.[43] Tờ New York Time thông niêm phong tài sản và bị giam giữ ở các trại tập trung báo khoảng 2000 dân thường trong 1 làng ở Katsuyama giữa sa mạc trong thời kỳ chiến tranh (từ 1942 tới 1945), bị lính Mỹ giết và cưỡng hiếp [44] với lý do để đề phòng nguy cơ gián điệp.
19 3.4 Anh các khu vực đô thị thành một quầng lửa, làm tan tành thành phố. Số thường dân bị chết khá cao, tại Đức có khoảng 300.000 người. Riêng trong một trận oanh tạc thành phố Dresden, có vài chục ngàn dân thường Đức Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland đã bị thất thiệt mạng. Việc các chiến dịch này có giúp đem đến bại nặng nề trong cuộc chiến với quân đội Nhật Bản chiến thắng mau hơn vẫn còn chưa rõ. tại Singapore năm 1942, quân Nhật lúc đó đang tiến Dân thường tại Nhật Bản còn bị tấn công hơn nữa. Đức hành xâm lược Miến Điện thuộc Anh trong năm đó. có các cơ sở công nghiệp xa nơi dân ở cho nên khu Giới chức Anh sợ rằng một cuộc xâm lược Ấn Độ thuộc công nghiệp bị tấn công trước khu người ở. Trái lại, Anh tiếp theo của Nhật Bản có thể thực hiện bằng cách người dân Nhật ở đông đúc vào các khu vực thành phố thích hợp thông qua lối Bengal (xem British Raj), và các trong các ngôi nhà được xây dựng bằng gỗ (tại Đức nhà biện pháp khẩn cấp đã được áp dụng để tích trữ lương cửa phần lớn được xây bằng đá), dễ bị đốt cháy và lan thực cho lính Anh, bao gồm cả việc giành lấy lương tràn khắp thành phố khi các quả bom được ném xuống. thực của nhân dân Ấn Độ. Hậu quả là nạn đói thảm êm vào đó, Mỹ cũng sử dụng các máy bay thả bom khốc năm 1943 khiến 5 triệu người Ấn Độ thiệt mạng. mới hơn và lớn hơn tại Đức. Dấu ấn kinh hoàng về nạn đói này cũng khiến tinh thần Cú đánh mạnh nhất là hai cuộc tấn công bằng bom phản kháng của người dân Ấn Độ chống sự cai trị của nguyên tử vào hai thành phố Hiroshima và Nagasaki. thực dân Anh ngày càng dâng cao, góp phần buộc Anh Tổng số người Nhật bị thiệt mạng lên đến 300.000 người phải trao trả độc lập cho Ấn Độ vào năm 1947. lúc ban đầu, và thêm nhiều người chết vì di chứng nhiễm phóng xạ trong nhiều năm kế tiếp. Có sự tranh cãi về việc có cần thiết phải thả bom nguyên tử trên 3.5 Nhật đất Nhật hay không. Phía Mỹ vẫn cho rằng việc này đã dẫn đến việc Nhật đầu hàng một cách mau chóng, Trong khi Holocaust do Đức gây ra rất có tổ chức và tránh thương vong cao cho quân Mỹ nếu đánh vào được nhiều người biết đến, số người bị giết có thể sánh Nhật bằng chiến tranh quy ước (như kinh nghiệm đánh được với số thường dân bị lực lượng Nhật tàn sát tại lên hai đảo Iwo Jima và Okinawa đã cho thấy). Ngược Trung ốc. Tương tự như cách nhìn của Đức đối với lại, những người phản đối hành động này cho rằng các dân tộc phía đông nước Đức, người Nhật xem người hành động ném bom của Mỹ đã vi phạm nguyên tắc tối Trung ốc là mọi rợ và giới lãnh đạo chẳng những thiểu là tránh đánh vào thường dân, bởi ở Hiroshima và xem các tội ác chiến tranh là lẽ thường mà còn khuyến Nagasaki hầu hết chỉ là dân thường và chỉ có ít cơ sở khích việc đó. Các ước tính số người bị chết do các hành quân sự tại đây. Những người này đặt ra câu hỏi: Nếu vi này còn rất thiếu chính xác, nhưng có thể cao hơn việc sử dụng bom nguyên tử là cần thiết, tại sao Mỹ lại 10 triệu, một số lượng lớn phụ nữ bị hãm hiếp có thể ném vào thành phố đông dân cư mà không ném vào các nhiều hơn các thống kê hiện tại. Một số khu vực dưới căn cứ quân sự lớn của Nhật như quân cảng Yokosuka sự kiểm soát của Nhật bị nạn đói thảm khốc, như Nạn hay Sasebo? Những người phản đối vụ ném bom tin đói Ất Dậu tại miền Bắc Việt Nam. rằng Mỹ đã hành động theo lối thực dụng: họ muốn các cơ sở quân sự của Nhật còn nguyên vẹn để có thể 3.6 Chiến tranh tổng lực thu được chiến lợi phẩm là các tài liệu nghiên cứu, vũ khí kiểu mới hoặc các nhà khoa học giỏi của Nhật; việc Được bắt đầu bởi Đức để khủng bố và giảm tinh thần ném bom thành phố thường cũng đủ gây chấn động mà quần chúng trong các vùng thành thị để Đức có thể tiến lại đảm bảo không làm Mỹ mất đi chiến lợi phẩm của tới nhanh hơn, chiến tranh chiến lược dùng sức mạnh mình. trên không gian để đánh vào các thành phố địch. Các chiến dịch của Đức có hiệu quả hữu hạn vì mẫu các máy bay ném bom không phù hợp vào việc này và lực lượng không quân còn nhỏ. 4 Kết quả Gần giữa chiến tranh (1943), quân Đồng Minh bắt đầu dùng chiến thuật ném bom hàng loạt vào tận nước Đức. Hậu quả trực tiếp của chiến tranh này là sự chiến thắng Để tránh sự chồng chéo nguy hiểm, có sự phân công: của phía Đồng Minh. Mỗi nước trong phe Trục đều phải máy bay Anh thả bom ban đêm còn máy bay Mỹ đánh đầu hàng vô điều kiện. Đức bị các lực lượng từ Mỹ, Anh, phá ban ngày. Với nhiều máy bay oanh tạc có tải trọng Liên Xô và Pháp chiếm đóng, trong khi Áo bị chia cắt lớn và đủ khả năng bay đường dài, các trận ném bom từ Đức và cũng bị chiếm đóng một cách tương tự. Nhật này đủ để phá hủy nhiều thành phố Đức. Trong thời bị quân Mỹ chiếm đóng trong khi Liên Xô chiếm đóng gian đầu, khi không quân và phòng không Đức còn các nước Đông Âu. mạnh, các cuộc ném bom chỉ thu được ít kết quả. Tuy Trái với Chiến tranh thế giới thứ nhất, khi các giới hạn nhiên tới đầu năm 1945, khi quân đội Đức đã kiệt sức, làm suy yếu các nước và các nước thua cuộc bị ngăn không quân Anh-Mỹ mặc sức ném bom, họ có thể biến chặn việc tái hội nhập cộng đồng quốc tế, các nước thua
20 4 KẾT QUẢ 4.1.2 Tại châu Á - Thái Bình Dương • Hoa Kỳ: khoảng 300.000 người • Nhật Bản: khoảng 2.200.000 người • Trung ốc: ước tính 15-20.000.000 người[47] • Hai miền Triều Tiên: khoảng 1.000.000 người • Ấn Độ: 2.587.000 người, chưa kể 5 triệu người chết do Nạn đói Bengal năm 1943 • Việt Nam: gần 2.000.000 người (chủ yếu do Nạn đói năm Ất Dậu, năm 1944-1945) Quân Mỹ và Liên Xô gặp nhau tại Torgau bên bờ sông Elbe • Indonesia: khoảng 3.000.000 đến 4.000.000 người cuộc đã được cung cấp viện trợ để phục hồi và hội nhập cộng đồng thế giới như các quốc gia hoà bình khác. Vì 4.2 Hậu quả lâu dài lẽ đó, Đức và Nhật đã trở thành hai nước quan trọng và có nhiều ảnh hưởng mà không cần phải khiêu chiến. Ngay sau chiến tranh, liên minh Đồng Minh đã bị rạn Sự thất bại của Hội ốc Liên trong việc ngăn chặn nứt khi có xung đột về hệ tư tưởng. Mỗi phía đã giành chiến tranh đã dẫn đến việc thành lập Liên Hiệp ốc, một khu vực khác nhau trong các lãnh thổ phe Trục. Tại một tổ chức quốc tế mới và có nhiều sửa đổi, cho đến châu Âu, mỗi phía liên minh với nhau trong khu vực nay vẫn là tổ chức quan trọng nhất trong việc thúc đẩy ảnh hưởng. Về phía tây, các nước Mỹ, Anh và Pháp đã hoà bình và hợp tác. lập ra Liên minh Bắc Đại Tây Dương (NATO). Về phía đông, Liên Xô lập ra liên minh với các nước Đông Âu khác trong Hiệp ước Warszawa. Xung đột giữa hai phái 4.1 Tổn thất nhân mạng sau này là một trong những hậu quả của cuộc chiến tranh này. 4.1.1 Tại châu Âu Khắp mọi nơi, các phong trào chống thực dân phát triển ống kê năm 1965 của Liên Hợp ốc cho biết chỉ mạnh hơn khi chiến tranh kết thúc. Điều này xuất phát riêng số người thiệt mạng do chiến tranh ở châu Âu từ hệ quả của Chiến tranh thế giới thứ hai: đã lên đến 49.257.000 người. Những nước chịu thiệt hại lớn nhất gồm: • Những thiệt hại của các cường quốc châu Âu trong cuộc chiến này khiến họ mất đi rất nhiều năng lực • Liên Xô: 20.000.000 người (theo tài liệu nghiên cứu quân sự và kinh tế khả dĩ có thể duy trì hệ thống của Krivosheev năm 2005, con số này có thể lên tới thuộc địa. Trong khi đó các dân tộc thuộc địa đã 26.600.000 người, bao gồm 8,7 triệu quân nhân và chống lại một cách sống còn, quyết không nhân hơn 18 triệu thường dân[45] ) nhượng (như trường hợp Algérie). • Đức: 9.700.000 người (theo tài liệu nghiên cứu năm • ời kỳ bị Đức chiếm đóng đã gây nên tác động 2000 của tiến sĩ Rüdiger Overmans, con số này bao sâu sắc đến tâm lý các dân tộc châu Âu. Họ biết gồm 5.300.000 quân nhân, 3.170.000 thường dân và đến mất mát của chiến tranh và nỗi khổ đau khi 1.400.000 người Đức ở các quốc gia khác) phải chịu ách thống trị. Điều này ít nhiều đã ảnh hưởng đến quyết tâm muốn trở lại cai trị các dân • Ba Lan: 6.028.000 người (theo tài liệu của Viện tộc thuộc địa của họ. IPN - Ba Lan năm 2000, con số này là 5.600.000 đến 5.800.000 người, trong đó có khoảng 3.000.000 • Các cuộc chiếm đóng của Đức ốc xã ở Bắc Phi người Do ái) và Nhật Bản ở châu Á đã tàn phá uy tín của Anh, Pháp, Hà Lan đối với hệ thống thuộc địa của họ. • Nam Tư: 1.600.000 người Các dân tộc thuộc địa đã nhận thức được rằng • Pháp: 520.000 người những cường quốc cai trị mình vẫn có thể bị đánh bại. • Italia: 500.000 người [46] • Sự trỗi dậy của bá quyền Mỹ và việc mở rộng ảnh • Tiệp Khắc: 364.000 người hưởng của Liên Xô cũng tạo nguồn ủng hộ cho • Hoa Kỳ: 325.000 người phong trào giải phóng thực dân, vì họ muốn hất cẳng tất cả các đế quốc châu Âu để thiết lập các lợi • Anh: 320.000 người. ích của họ trên thế giới, và điều này cũng không