BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ Y TẾ
VIỆN SỐT RÉT – KÝ SINH TRÙNG – CÔN TRÙNG TRUNG ƯƠNG
ĐÀO DUY KHÁNH
ĐÁNH GIÁ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG, HIỆU
QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH DO ẤU TRÙNG Gnathostoma spp. BẰNG
ALBENDAZOLE VÀ IVERMECTIN TẠI VIỆN SỐT RÉT -KÝ
SINH TRÙNG-CÔN TRÙNG QUY NHƠN (2017-2020)
Chuyên ngành : Ký sinh trùng
Mã số : 62 72 01 16
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
Hà Nội – 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
VIỆN SỐT RÉT – KÝ SINH TRÙNG – CÔN TRÙNG TRUNG ƯƠNG
ĐÀO DUY KHÁNH
ĐÁNH GIÁ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG, HIỆU
QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH DO ẤU TRÙNG Gnathostoma spp. BẰNG
ALBENDAZOLE VÀ IVERMECTIN TẠI VIỆN SỐT RÉT -KÝ
SINH TRÙNG-CÔN TRÙNG QUY NHƠN (2017-2020)
CHUYÊN NGÀNH: KÝ SINH TRÙNG Y HỌC
MÃ SỐ: 62 72 01 16
Cán bộ hướng dẫn khoa học
PGS.TS. Bùi Quang Phúc
TS.BS. Huỳnh Hồng Quang
HÀ NỘI - NĂM 2023
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của tôi và nhóm
nghiên cứu Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn. Những số liệu
trong luận án là hoàn toàn trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được ai
công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các kết quả nghiên cứu do chính tôi
và cộng sự thực hiện dưới sự hướng dẫn của giảng viên hướng dẫn.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đối với Phó Giáo sư, Tiến sỹ, Bác sỹ Bùi
Quang Phúc và Tiến sỹ, Bác sỹ Huỳnh Hồng Quang, người đã tận tình hướng
dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Viện Sốt rét - Ký sinh
trùng - Côn trùng Trung ương, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn,
gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã hỗ trợ tôi trong việc sưu tầm tài liệu, các
phương tiện kỹ thuật để tôi hoàn thành bản luận án tiến sỹ này.
Tác giả luận án
Đào Duy Khánh
ii
LỜI CẢM ƠN
Luận án hoàn thành nếu không có sự giúp đỡ của Quý Thầy Cô, các bạn đồng
nghiệp và gia đình. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm ơn:
PGS.TS.BS. Bùi Quang Phúc và TS.BS. Huỳnh Hồng Quang là hai thầy hướng
dẫn khoa học đã dành nhiều thời gian định hướng, truyền đạt kiến thức, chỉnh sửa đề
cương và luận án, cũng như động viên tôi trong quá trình học tập và làm luận án.
Trân trọng cảm ơn Thầy PGS.TS. Cao Bá Lợi và quý thầy cô Phòng Đào tạo,
Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương giúp đỡ hồ sơ dự tuyển nghiên
cứu sinh, đồng thời dành mọi điều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu; Qúy đồng
nghiệp trong Viện Sốt rét - KST - CT Quy Nhơn tạo môi trường thực hành tốt, đóng
góp ý kiến sâu sắc để luận án hoàn chỉnh.
Trân trọng cảm ơn Quý thầy, cô PGS.TS. Nguyễn Văn Chương, PGS.TS. Hồ
Văn Hoàng, PGS.TS. Hoàng Vũ Hùng, PGS.TS. Lê Xuân Hùng, PGS.TS. Nguyễn
Mạnh Hùng, PGS.TS. Tạ Thị Tĩnh, PGS.TS. Nguyễn Khắc Lực, PGS.TS. Lê Trần
Anh, TS.BS. Nguyễn Quang Thiều, TS.BS. Trần Quang Phục, PGS.TS. Đỗ Trung
Dũng, TS.BS. Trần Huy Thọ đã đóng góp ý kiến quý báu để các chuyên đề, tiểu luận
tổng quan, toàn văn luận án hoàn thiện.
Kính trân trọng cảm ơn Quý cha mẹ sinh thành của tôi và vợ, những người luôn
mong muốn các con mình tiến bộ; vợ và các con là động lực mạnh mẽ, gánh vác việc
gia đình cho tôi yên tâm học tập, nghiên cứu khoa học trong luận án.
Cuối cùng, xin cảm ơn đến tất cả bệnh nhân đã đồng ý tham gia nghiên cứu, chia
sẻ thông tin, mẫu bệnh phẩm để số liệu nghiên cứu đầy đủ nhất.
Hà Nội, ngày tháng năm 2023
Nghiên cứu sinh
Đào Duy Khánh
iii
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................. 3
1.1. Lịch sử về bệnh do ấu trùng Gnathostoma spp. ......................................... 3
1.1.1. Bệnh do ấu trùng giun đầu gai Gnathostoma spp. .................................. 3
1.1.2. Bệnh do ấu trùng Gnathostoma spp. ở động vật ..................................... 3
1.1.3. Bệnh do ấu trùng Gnathostoma spp. ở người ......................................... 4
1.2. Đặc điểm hình thái học và chu kỳ phát triển của Gnathostoma spp. ......... 5
1.2.1. Giun trưởng thành ................................................................................... 5
1.2.2. Trứng ....................................................................................................... 6
1.2.3. Ấu trùng................................................................................................... 7
1.3. Quá trình nhiễm và chu kỳ phát triển Gnathostoma spp. ........................ 11
1.4. Một số đặc điểm dịch tễ bệnh do ấu trùng Gnathostoma spp. ................. 12
1.4.1. Phân bố bệnh do ấu trùng Gnathostoma spp. trên thế giới và Việt Nam
............................................................................................................... 12
1.4.2. Về tác nhân gây bệnh ............................................................................ 15
1.4.3. Nguồn nhiễm ký sinh trùng ................................................................... 15
1.4.4. Yếu tố nguy cơ ...................................................................................... 16
1.4.5. Đường lây nhiễm ................................................................................... 16
1.4.6. Tỷ lệ mắc bệnh và tử vong .................................................................... 17
1.5. Sinh lý - Giải phẩu bệnh và bệnh sinh ..................................................... 17
1.5.1. Sinh lý - giải phẩu bệnh do ấu trùng Gnathostoma spp. ....................... 17
1.5.2. Bệnh sinh do ấu trùng giun Gnathostoma spp. ..................................... 19
1.6. Đặc điểm lâm sàng của bệnh do nhiễm ấu trùng Gnathostoma spp. ....... 21
1.6.1. Thể bệnh ở da và mô mềm .................................................................... 21
1.6.2. Thể bệnh ở hệ tiêu hóa ......................................................................... 22
1.6.3. Thể bệnh ở hệ hô hấp ........................................................................... 22
1.6.4. Thể bệnh ở hệ tiết niệu sinh dục .......................................................... 22
1.6.5. Thể bệnh ở mắt ...................................................................................... 22
1.6.6. Thể ở tai, mũi, họng .............................................................................. 23
1.6.7. Thể bệnh ở thần kinh ngoại biên và trung ương ................................... 23
1.7. Chẩn đoán bệnh do ấu trùng Gnathostoma spp. ...................................... 28
1.7.1. Định nghĩa một ca bệnh nhiễm ấu trùng Gnathostoma spp. ................. 28
1.7.2. Tam chứng chẩn đoán một ca bệnh ấu trùng Gnathostoma spp. .......... 28
1.7.3. Chẩn đoán ca bệnh ấu trùng Gnathostoma spp. theo Bộ Y tế (2020) .. 29