DANH MỤC CÁC GIỐNG CHÓ - Dingo - Loài chó hoang từ thời nguyên thủy

Chia sẻ: Nguyen Hoang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

250
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dingo - Loài chó hoang từ thời nguyên thủy Xuất xứ: Dingo là loài động vật hoang dã, được mang tới châu Úc bởi những ngừơi nguyên thủy từ 4000 năm trước. Người ta tin rằng giống chó này là tổ tiên của hơn 600 giống chó hiện tại trên thế giới. Thuyền trưởng William Damphier là người đầu tiên đã viết về loài chó hoang này vào năm 1699. Khi đó, chúng được những người thổ dân châu Úc nuôi dưỡng như một nguồn thực phẩm dự phòng cho những khi cơ nhỡ. Là hậu duệ của loài chó hoang Trung...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: DANH MỤC CÁC GIỐNG CHÓ - Dingo - Loài chó hoang từ thời nguyên thủy

Dingo - Loài chó hoang từ thời nguyên thủy Xuất xứ: Dingo là loài động vật hoang dã, được mang tới châu Úc bởi những ngừơi nguyên thủy từ 4000 năm trước. Người ta tin rằng giống chó này là tổ tiên của hơn 600 giống chó hiện tại trên thế giới. Thuyền trưởng William Damphier là người đầu tiên đã viết về loài chó hoang này vào năm 1699. Khi đó, chúng được những người thổ dân châu Úc nuôi dưỡng như một nguồn thực phẩm dự phòng cho những khi cơ nhỡ. Là hậu duệ của loài chó hoang Trung Đông và Đông Nam Á, Dingo dần trở thành hoang dã và quay về với tự nhiên. Với việc du nhập cừu và thỏ vào châu Úc bởi những người châu Âu, quần thể Dingo đã sinh sôi nảy nở vô cùng nhanh chóng. Việc loài Dingo chọn các loại gia súc làm nguồn thực phẩm chính đã gây ra sự thù địch giữa chúng và con người. Việc can thiệp thô bạo của con người vào hệ sinh thái từng rất cân bằng của châu Úc đã được đổ hết trách nhiệm cho loài Dingo. Ngày nay, chỉ có ít người chú ý đến loài chó này và tìm cách nghiên cứu nhằm bảo tồn gìn giữ chúng như những loài bản địa. Hiệp hội Huấn luyện chó bản địa Úc, có trụ sở tại bang New South Wales, đã nuôi dưỡng
và huấn luyện khá nhiều chó Dingo. Những chú chó này có thể thuần dưỡng trở lại khá dễ nếu được nuôi từ nhỏ, nhưng chúng vẫn còn giữ lại một vài bản tính của lòai chó hoang như lẩn trốn và rất thận trọng. Ở nhiều bang tại Úc, Dingo vẫn bị coi là nguy hiểm và không được phép nuôi trong nhà. Một vài bang khác thì cho phép, nhưng với những qui định rất ngặt ngèo. Chính phủ liên bang Úc xếp Dingo vào loại thú hoang dã và cấm xuất khẩu, ngoại trừ xuất cho các khu bảo tồn thiên nhiên hoặc vườn bách thú. Vì vậy rất hiếm gặp Dingo ở ngoài phạm vi châu Úc. Ngoại hình: Chó hoang Dingo có cặp mắt khá lớn, màu dao động từ vàng đến da cam. Đôi tai nhỏ, hơi tròn cực kỳ nhanh nhẹn, hoạt bát và dựng đứng một cách tự nhiên. Đuôi dài cân đối, buông thõng và hơi xù. Phần thân sau chắc nịch và cơ bắp. Bộ lông dày và mềm. Độ dày và độ dài thay đổi tùy theo khí hậu của từng mùa. Màu phổ biến nhất của bộ lông Dingo là vàng tươi, nhưng có thể gặp các cá thể có màu vàng nhạt, đen hoặc trắng. Đôi khi còn có cả màu vện, bạch tạng. Tất cả các chó Dingo thuần chủng đều phải có vệt lông trắng ở bàn chân và chỏm đuôi. Khác với các loại chó khác, chó Dingo không bao giờ có móng đeo (huyền đề). Tính cách: Chó Dingo chưa bao giờ được coi là được thuần duỡng một cách hoàn toàn. Điều
này có thể được lý giải bởi môi trường sống cách biệt và thiếu sự can thiệp của con người. Giống chó này khó dạy bảo và không thích hợp với trẻ nhỏ. Việc huấn luyện chúng đòi hỏi phải có sự kiên nhẫn và nhẹ nhàng. Chó Dingo chỉ có thể trở thành thú nuôi nếu bạn bắt chó con khi chúng nhỏ hơn 6 tuần tuổi. Khi đó chúng có thể dạy dỗ và trở nên thân thiện với con người. Sau 10 tuần tuổi, tuyệt đối không nên có ý định thuần hóa chúng. Nếu huấn luyện một cách bài bản, Dingo có thể trở thành một vật nuôi vô cùng độc đáo với sự lanh lẹ và các tài lẻ khác như leo trèo… Dingo có họ hàng với các giống chó New Guinea Singing Dog and the Finnish Spitz. Giống như tổ tiên của chúng là lòai sói đồng bằng Ấn độ, Dingo chỉ sinh đẻ 1 lứa trong năm. Một điểm khác biệt nữa của Dingo là chúng chỉ có 1 bạn đời duy nhất. Thông thường, ổ chó con Dingo được chọn là những hốc cây, được bảo vệ kỹ lưỡng xung quanh và che chắn phía trước mặt. Mặc dù vậy, chúng vẫn có thể trở thành món mồi ngon của lũ rắn. Gia đình nhà Dingo thường hú gọi nhau tập hợp nhau trước mỗi cuộc săn. Lòai chó này có bản năng bầy đàn rất mạnh, luôn cộng tác với nhau trong các cuộc săn mồi. Thói quen của chúng là tổ chức đi săn vào ban đêm. Dingo có thể săn một mình hoặc phối hợp với cả gia đình. Săn cả đàn đông thường hiếm gặp hơn. Một rào cản đối với Dingo là nước. Chúng thường không thích bơi mà chỉ lội ở những vùng nước nông. Chó hoang Dingo thường lẩn tránh các tiếp xúc với con người.
Để tồn tại trong thiên nhiên, Dingo học được khả năng giả vờ chết rất khéo léo. Chúng rất hiếm khi tỏ ra hung hãn. Mùa sinh đẻ của Dingo vào khoảng tháng 5-6 hàng năm. Hiện tại, chó con Dingo chỉ được mua bán trong phạm vi nước Úc, không dành cho xuất khẩu. Tuy nhiên, chính sách này có thể sẽ thay đổi trong thời gian tới vì những người yêu quí giống chó này đang vận động một chuơng trình nhằm giới thiệu rộng rãi giống chó đặc biệt này ra thế giới. Giá một chú cún Dingo giao động từ 500 - 1000$ Úc. Một trang trại Dingo tại Úc hiện nay có hơn 100 con và họ đang tích cực chọn lọc, nhân giống để có được những chú Dingo thuần chủng. Chiều cao, trọng lượng: Chiều cao: 19-23 inches (48-58.5 cm.)Cân nặng: ~ 50- 70 pounds (23-32 kg.). Tuy nhiên, trong tài liệu đã có ghi trường hợp nặng 120 pounds (55 kg.) Điều kiện sống Dingo không thể nuôi trong điều kiện căn hộ. Vì là loài thú hoang nên nếu bạn có ý định nuôi nó không nên xích chúng ở sân sau. Nhất thiết phải có hàng rào bao quanh khu vườn nhà. Chó Dingo cần có khoảng rộng và vận động rất nhiều. Khi dắt đi chơi không nên thả chúng ra khỏi xích. Có thể chịu đựng được thời tiết nóng bức.
Vận động: Dingo là loài động vật hoang dã và có nhu cầu hoạt động rất lớn. Tuổi thọ: Có thể sống tới 20 năm. Grooming: Chó Dingo có bộ lông không thấm nước và có thể tự chăm sóc cho bộ lông của mình. Không có mùi hôi điển hình của loài chó. Doberman Tên gọi: Doberman Pinscher Nguồn gốc: Lịch sử lai tạo ra giống Doberman cho đến nay vẫn là một điều bí ẩn. Louis Dobermann (1834-1894), sống ở vùng Apolda, nước Đức, được coi là người đã sáng tạo ra giống chó này, nhưng thực ra, một người bạn của ông, Otto Goeller mới là người đặt tên cho giống này. Goeller đã theo dõi một cách hào hứng những công việc lai tạo giống do Dobermann tiến hành trong một thời gian dài. Sau đó chính Goeller là người đã tiến hành công việc chọn lọc nâng cao chất lượng cho giống chó, bằng cách cho lai tạo từ rất nhiều con chó giống khác nhau mà Louis Dobermann đang có (bao gồm cả chó lai, chó terrier, và các giống chó chăn gia
súc), để tạo ra giống chó mà ngày nay chúng ta biết đến với tên gọi Doberman Pinscher. Louis Dobermann và Otto Goeller không ghi chép lại cách thức, tỷ lệ mà họ áp dụng khi gây giống chó mới, vì thế, không ai biết đích xác Doberman đã được tạo ra như thế nào. Nhưng hiện nay nhiều chuyên gia cùng đồng ý rằng Doberman Pinscher là hậu duệ của các giống chó sau: - Rottweiler - German Pinscher - Manchester Terriers - German Short Haired Pointer và thậm chí cả Great Dane hoặc GSD cũng có thể đóng góp một phần nào đó trong việc tạo ra Doberman.
Năm 1899, Otto Goeller thành lập "National Doberman Pinscher Club" ở Apolda, Đức. Cùng trong năm đó, một bảng tiêu chuẩn cho giống Doberman đã được công bố, để làm chuẩn cho những nhà tạo giống, và cũng là tiêu chuẩn để các chuyên gia đánh giá về giống này. Cơ cấu tổ chức của CLB và các quy định tiêu chuẩn đã vạch ra một định hướng rõ ràng cho giống chó mới và đảm bảo được việc nhân giống thuần chủng trong các thời kỳ tiếp theo. Việc lai tạo ngẫu nhiên được chấm dứt và dòng máu chuẩn cho một giống chó tuyệt vời trong lịch sử đã được xác lập. Những hoạt động trong năm 1899 đã trở thành căn nguyên nguồn gốc cho Doberman Pinscher ngày nay. Trong lịch sử của loài chó, thì Doberman Pinscher là một loài chó mới, nhưng nó là một loài chó thật đặc biệt, và những con Doberman được tất cả mọi người dễ dàng nhận ra. Chó Pharaoh Hound đã có từ 5000 năm, hoặc Mastiff đã có từ thời Cesar (55 trước CN), Akita có nguồn gốc từ TK16 tại Nhật Bản, nhưng Doberman Pinscher chỉ cần không đến một thế kỷ để trở thành một trong những giống chó nổi tiếng hàng đầu trên thế giới, sánh ngang với các giống chó cổ đại và nổi tiếng nhất. Dobermans được yêu thích rộng rãi bởi trí thông minh tuyệt vời của chúng trong rất nhiều công việc khác nhau. Bằng quá trình nhân giống có chọn lọc và định hướng rõ ràng, chúng đã trở thành con vật nuôi trung thành, tận tụy. Chúng cũng nổi tiếng nhờ sức mạnh, sự dũng cảm, lòng can đảm trong các công việc canh gác
và bảo vệ. Từ lâu, trong các cuộc thi chó, Doberman đã được thừa nhận là những con chó tuân lệnh bậc nhất, cũng như khả năng tuyệt vời trong các công việc như đánh hơi tìm đồ vật, đồ buôn lậu, ma tuý. Doberman cũng đã được công nhận như những anh hùng thời chiến, vì chúng đã từng cứu hàng ngàn người trong Thế Chiến II. Sau đó, chúng cũng được huấn luyện để trợ giúp người mù, chó kéo xe, chó chữa bệnh để giúp những người ốm hoặc người già, trong các bệnh viện. Chuyện về Doberman đã trở thành huyền thoại. Thậm chí trong phim ảnh, chúng đã từng được xây dựng như là một "kẻ cướp siêu đẳng" (Phim The Doberman Gang, 1972). Trong đó kể về một câu chuyện của một tay kẻ cướp (Eddie Newton - do Byron Mabe thủ vai) đã huấn luyện một bầy Doberman và môt con Bull Dog tổ chức cướp ngân hàng. Mọi việc từ khống chế bảo vệ, cắn ngã những người có vũ khí, dọa nạt bắt tất cả mọi người đứng yên, đến việc trèo lên quầy thu ngân, ngực đeo một tấm biển ghi hàng chữ có nội dung đại khái như là "hãy xếp tất cả tiền vào những túi đeo trên người chó", đều được thực hiện bởi bầy chó Doberman. Trong khi chủ nó điều khiển bằng một chiếc còi câm, từ trên tầng cao của một tòa nhà khác, (còi siêu âm mà chỉ có chó nghe được, còn người thì không, hay dùng trong luyện chó và luyện ngựa). Bầy Doberman với những túi tiền đầy đeo trên mình đã thoát khỏi hiện trường vụ cướp trước sự bất lực của tất cả mọi người, kể cả cảnh sát. Còn trong nhiều phim ảnh khác, hình ảnh hàm răng dữ tợn như ác quỷ của Doberman đã gây ấn tượng mạnh với mọi người...
Tuy nhiên, Doberman hoàn toàn không phải là loại chó tấn công người. Nó chỉ làm thế khi đã được huấn luyện tấn công, hoặc khi nó thấy gia đình nó, chủ nó gặp nguy hiểm. Tại Việt Nam, chó được chọn nuôi theo các "trào lưu" ngẫu hứng không có khoa học và kiến thức, nên những thông tin lưu truyền hiện nay về Doberman đều bị sai lệch. Khi Doberman đang thịnh (sau khi TV chiếu phim The Doberman Gang) thì chúng được ca tụng lên tận mây xanh. Nhưng sau đó, do hầu hết các chủ nuôi đều không hiểu gì về Doberman, nuôi sai, dạy sai, và không huấn luyện Doberman làm được bất cứ một việc gì có ích. Các con Doberman hầu hết bị nuôi nhốt (vì sợ nó quá to thả ra dễ nguy hiểm cho mọi người xung quanh), không cho tiếp xúc với người lạ (vì người ta thích chó phải dữ dằn để trông nhà). Không gièn gi ũa hành vi. Chúng bị stress, hư hỏng tính cách. Chó bị nhốt hoặc xích ở nơi vắng vẻ, trở nên hung dữ khó kiểm soát, hay sủa (Doberman rất tinh, tiếng lá rơi cũng không bỏ qua), và một phần cũng là sủa để đòi hỏi sự quan tâm của chủ. (Doberman rất cần được giao tiếp, gần gũi với gia đình chủ nuôi). Sau đó trào lưu này xuống dần. Và người ta vứt bỏ không thương tiếc những cái gì đã bị lạc mốt. Vì thế, người ta đổ cho Doberman rất nhiều tiếng xấu, mà không biết rằng tất cả những cái xấu xa đó đều do con người (chủ nuôi chó), dốt nát thiển cận, gây ra cho nó. Bài học lịch sử mà người Đức đã gây dựng nên giống chó Doberman tuyệt vời, thiết nghĩ, cũng nên được học tập và áp dụng cho các giống chó quý của chúng ta
như là Chó Phú Quốc, Chó Bắc Hà. Để làm sao những con chó Việt Nam thực sự trở thành người bạn thân thiết của chúng ta. M ô tả Là giống chó rất mạnh mẽ có thân hình cơ bắp nhưng lại rất thanh nhã. Chúng có bộ ngực cân đối, phần thân sau gọn gàng và cần cổ cơ bắp chắc nịch. Lông ngắn, dày và cứng, bó sát vào lớp da. Thường gặp nhất là màu đen, đen vàng hoặc thậm chí đôi khi là màu xanh xám, đỏ. Màu lông trắng thông thường không được công nhận tại các câu lạc bộ có uy tín, tuy vậy đôi khi ta có thể gặp những cá thể sinh ra trắng toát (bạch tạng). Bộ răng rất khoẻ và sắc. Mắt có màu thẫm rất linh động và thông minh. Để có được đôi tai dựng đứng vào lúc trưởng thành, vào lúc 12 tuần tuổi, tai Doberman thông thường được bấm bớt nhỏ lại Ngày nay, việc bấm tai và đuôi Doberman đã chính thức bị cấm tại Anh quốc. Vì thế chúng ta có thể nhìn thấy các chú chó Doberman với đôi tai dài và cụp cùng với đuôi dài quá đầu gối. Với 4 chiếc chân thẳng dài, chó Doberman thuần chủng có dáng đi uyển chuyển, thanh nhã nhưng cũng rất vững chãi. Màu sắc Khi nhắc đến Dobermann, đa số mọi người nghĩ đến một con Dobermann màu đen
với các viền nâu vàng. Thực tế, Dobermann có 2 gene màu khác nhau (gi ả sử gene A và B) tương tác để có thể tạo ra 4 loại kiểu hình về màu sắc khác nhau. Con Dobermann với màu truyền thống đen hoặc đen và vàng là do chúng mang allele trội của cả hai gene (A - B -). Một loại biến chủng thường thấy ở Dobermann có bộ lông màu đỏ hay đỏ và vàng là do chúng đồng hợp lặn về 1 gene (vd. A - bb). Đó là cách gọi ở Mỹ còn ở các nơi khác, những con Dobermann như vậy được gọi là màu nâu vì bộ lông phủ tòan màu nâu đỏ sẫm với những viền vàng. Tuy nhiên, đối với những con Dobermann đồng hợp lặn ở gene màu kia (aa B-) thì có màu lông xanh xám. Một con Dobermann có tổ hợp gene đồng hợp lặn ở cả hai gene (aa bb), rất hiếm gặp trong tự nhiên, thì có màu vàng sáng và được gọi với cái tên là "isabella". Trong thập niên 1970, một con Dobermann có màu thứ năm, một màu trắng hoàn toàn đã được sinh ra và từ đó di truyền màu lông này cho các thế hệ con cháu của nó. Quá trình nội phối nghiêm ngặt này diễn ra trong một vài thế hệ, theo phương thức mà các nhà chọn giống gọi là "cố định" đột biến, sau đó đã được tung ra thị trường. Những con Dobermann có màu lông như vậy đã mang một đột biến di truyền mới, tác nhân ngăn cản quá trình tổng hợp sắc tố, bất kể nó mang kiểu gene gì trong 2 gene màu nói trên (gene A và B). Thực ra, đó là những con chó mắc bệnh bạch tạng. Mặc dù nhiều chủ nhân của những con chó Dobermann trắng thì thấy màu lông trắng khá đẹp, nhưng cũng như các con vật bị bệnh bạch tạng khác,
chúng mang nguy cơ tiềm ẩn mắc bệnh ung thư và một số bệnh khác. Những con bạch tạng này cần tránh tối đa tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Vì nguy cơ mắc bệnh và chết sớm của những con Dobermann trắng này hầu như là chắc chắn nên ngày càng có nhiều người kêu gọi ngừng ngay việc chọn giống và thương mại những con bệnh bạch tạng, đó là một hành vi đối xử độc ác của con người đối với vật nuôi. Một vài quốc gia đã ban hành luật cấm việc chọn giống nhằm mục đích tạo ra những con Dobermann trắng, nhưng cho phép những nhà chọn giống có thể nuôi dưỡng những con Dobermann này nếu không để việc nội phối tạo ra các thế hệ bạch tạng tiếp theo. Đuôi Nhìều người ngạc nhiên khi thấy những con Dobermann với đuôi rất ngắn. Thực tế đuôi của Dobermann thường dài hơn những giống chó khác. Nhưng thông thường, đuôi của Dobermann được cắt vài ngày sau khi được sinh ra. Lý do của việc này là Dobermann với đuôi ngắn (gần như cụt) là một điển hình về Doberman, đặc điểm này gắn liền với Doberman, do người tạo ra giống chó này là ông Louis Dobermann đã mường tượng ra chúng như vậy. Đặc điểm này còn làm cho Dobermann trông ngầu và dữ dằn hơn. Lý do khác là vấn đề công việc khi Dobermann làm nhiệm vụ của chó cảnh sát là bắt cướp. Kể tấn công có thể dễ dàng nắm đuôi Dobermann và điều đó trở thành
một điểm yếu. Còn lý do khác nữa là đuôi Dobermann dễ bị gãy nếu để bình thưuờng, một khi đã gãy thì rất khó chữa và sẽ gây đau đớn cho Doberman. Tuy vậy, vẫn có một số ít người muốn Dobermann với cái đuôi nguyên vẹn. Thường thì họ phải đặt vấn đề này với người bán sớm vì chuyện cắt đuôi Dobermann phải được tiến hành sớm sau khi vừa sinh ra. Tính cách Được lai tạo hàng thế kỷ để trở thành loài chó canh gác, Doberman có được các phẩm chất lý tưởng cho công việc này: Nhậy cảm, nhiệt huyết và có sức mạnh và sự bền bỉ phi thường. Hơn thế nữa, đây là một trong những giống chó vô cùng thông minh và dễ dạy bảo. Quyết đoán, không hề biết sợ hãi nhưng không hoang dã, Trung thành, tận tuỵ và tình cảm với gia đình chủ, chó Doberman gần như trở thành một thành viên chính thức của gia đình. Giống chó này cần một người chủ mạnh mẽ, nghiêm minh và quan trọng nhất là không được sợ chúng. Tất cả thành viên trong gia đình cần phải tham gia trong quá trình dạy bảo chúng một cách cẩn thận từ lúc còn nhỏ, nếu không chúng sẽ trở nên hư láo và không nghe lời. Có chức năng bảo vệ bẩm sinh, chúng không cần thêm những bài tập để rèn luyện kỹ năng này để. Trên thực tế, cần cho chúng làm quen vớí các súc vật khác từ lúc nhỏ để tránh khả năng trở nên hung hăng quá mức sau này. Nên tập cho chúng chơi với trẻ nhỏ từ thời gian còn là chó con. Việc này sẽ làm tăng thêm tính thân thiện của chúng sau này. Sự động viên khuyến khích về mặt tâm lý luôn là điều cần thiết đối với Doberman. Tóm lại, giống chó Doberman cần có một quá trình dậy dỗ nghiêm túc và kỹ càng, tốt nhất là với người chủ giàu kinh nghiệm. Các năng khiếu nổi bật của Doberman
là: canh giữ, bảo vệ, cảnh khuyển, phục vụ nghiệp vụ cảnh sát, quân đội, tìm kiếm, cứu hộ. Chiều cao, cân nặng Cao: 26 - 28 inches (66 – 70 cm). Chó cái cao 24 – 26 inches (61–66cm) Cân nặng: 66 – 88 pounds (30 – 40 kg) Các bệnh có thể gặp Nói chung là giống chó khoẻ mạnh. Có khả năng bị viêm đốt sống cổ. có khả năng mắc phải những căn bệnh liên quan đến di truyền và huyết thống. Dễ bị mắc chứng béo phì khi về già. Các cá thể bạch tạng thường dễ mắc bệnh hơn bình thường, ví dụ như nhạy cảm với ánh sáng, mắt kém… Điều kiện sống Có thể sống trong điều kiện căn hộ nếu có không gian dành cho nó tập luyện. Tuy vậy phát triển tốt nhất khi được chạy nhảy trong không gian rộng. Nhậy cảm với nhiệt độ thấp nên khi trời rét không nên nhốt chúng ở ngoài nhà. Hoạt động
Rất tích cực vì vậy rất cần có những bài tập thường xuyên và có cường độ mạnh. Sống lâu Khoảng 13 năm. Chăm sóc cho bộ lông Thuộc loài rụng lông vừa phải, không đòi hỏi phải chăm sóc bộ lông nhiều. Group Mastiff, AKC working Recognition DPAA, CKC, FCI, AKC, UKC, KCGB, CKC, ANKC, NKC, NZKC, CCR, APRI, ACR Doberman ở Việt Nam
Ở Việt Nam chưa có một con Doberman tai dựng nào vì chưa có người đủ chuyên môn để làm chuyện đó. Chỉ có trường hợp xén bớt để tai Doberman nhỏ và trông gọn hơn. Và Dobeman ở VN bị hiện tượng trùng huyết do giống ít nên không được khỏe mạnh, xương không cứng cáp. Doberman tương đối hiếm, khi đến khu vực bán chó lớn nhất Sài Gòn ở đường Lê Hồng Phong thật khó tìm thấy Doberman, trong khi chó đốm, Rottweiler, Becgiê, Phú Quốc... lúc nào cũng có.