DẠY TỐT THƠ LÃNG MẠN 1932– 1945 Ở KHỐI 11

Chia sẻ: Nguyen Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

162
lượt xem 23
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

THựC TRạNG BAN ĐầU CủA VấN Đề : + Khi giảng dạy chương trình văn 11 phần văn học Việt nam đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng tám 1945, giáo viên phải dạy Thơ Mới. Thơ Mới được dạy trong 6 tiết ( không kể 2 tiết dạy về tác giả Xuân Diệu) + Dạy Thơ Mới đôi lúc giáo viên không khỏi trăn trở. Trước hết là vì đây là những bài thơ có thể gọi là những hạt ngọc trong kho tàng châu ngọc thơ Việt Nam. Tiếp theo trăn trở là vì đã có biết bao...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: DẠY TỐT THƠ LÃNG MẠN 1932– 1945 Ở KHỐI 11

DẠY TỐT THƠ LÃNG MẠN 1932– 1945 Ở KHỐI 11 ------ ------ I/. THựC TRạNG BAN ĐầU CủA VấN Đề : + Khi giảng dạy chương trình văn 11 phần văn học Việt nam đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng tám 1945, giáo viên phải dạy Thơ Mới. Thơ Mới đ ược dạy trong 6 tiết ( không kể 2 tiết dạy về tác giả Xuân Diệu) + Dạy Thơ Mới đôi lúc giáo viên không khỏi trăn trở. Trước hết là vì đ ây là những bài thơ có thể gọi là những hạt ngọc trong kho tàng châu ngọc th ơ Việt Nam. Tiếp theo trăn trở là vì đã có biết bao bài nghiên cứu hay với nhiều ý kiến mới mẻ n ên ph ải dạy theo hướng nào để có thể chuyển tải cho hết những cái hay, cái đẹp của các tác phẩm Thơ Mới đến với học sinh. + Làm sao để có một hướng khai thác, h ướng dạy-học tốt nhất trước tình hình sách tham khảo tràn lan như hiện nay là điều làm cho không ít giáo viên suy nghĩ.
II/. ĐặT VấN Đề: + Những năm gần đây đổi mới phương pháp giảng dạy đã trở thành một yêu cầu cấp thiết đặt ra cho ngành giáo dục, cho mỗi giáo viên, phải làm sao phát huy tính tích cực của học sinh để các em chủ động trong việc tìm hiểu cái hay cái đẹp của tác phẩm văn chương. + Sáu bài thơ được giảng dạy ở khối 11 đều là những bài thơ hay. Th ậm chí có bài được xem là đ ỉnh cao của thơ trữ tình Việt Nam. Làm sao có thể cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản nhất về bài thơ đồng thời cũng giúp học sinh tự khám phá cái hay cái đẹp của b ài thơ. Muốn vậy giáo viên phải là người hư ớng dẫn gợi ý để học sinh tìm hiểu bài thơ theo hướng tốt nhất với sự vận dụng phương pháp giảng dạy hiệu quả nhất. + Để thực hiện giáo viên ph ải có một phương pháp khai thác chung đối với nhiều thi phẩm Thơ Mới và từng thi phẩm cụ thể. III/. NỘI DUNG THỰC HIỆN:  Những lưu ý chung khi dạy phần Thơ Mới:
Qua tham khảo một số ý kiến và qua thực tế giảng dạy của bản thân, tôi th ấy khi giảng dạy Th ơ Mới ta thường gặp những trở ngại sau: a/. Khó khăn mà giáo viên thường gặp khi dạy các tác phẩm Thơ Mới là tính đa ngh ĩa. Tính đa nghĩa là một đặc trưng của thơ nói chung và Thơ Mới nói riêng bởi đặc điểm thể loại và cấu trúc ngôn từ đặc biệt của th ơ . Ở thơ lãng m ạn tính đa nghĩa được thể hiện rõ trên nhiều cấp độ khác nhau. – Ở cấp độ hình tượng: mỗi b ài thơ do cách xây dựng h ình tượng riêng sẽ đ ược hiểu và khai thác theo nhiều cách khác nhau. + Bài “ Tống biệt hành” (Thâm Tâm): về h ình ảnh người ra đi (ly khách) có người cho rằng đó chính là hình ảnh một trang nam nhi ôm chí lớn ra đi mang đậm màu sắc lãng mạn. Nhiều người lại cho rằng đây là một chiến sĩ cách mạng giã nhà lên chiến khu. + Bài “ Đây thôn Vĩ Dạ” (Hàn Mặc Tử) lại càng phức tạp h ơn. Có ngư ời chỉ khai thác bài thơ như một bức tranh đẹp về phong cảnh và con người xứ Huế . Có người lại xu ất phát từ mối tình Hàn Mặc Tử – Hoàng Cúc để khai thác b ài thơ như một tiếng lòng xót xa tuyệt vọng trư ớc một tình yêu đơn phương.
– Ở cấp độ hình ảnh, ngôn từ: Tình trạng phổ biến trong cảm nhận thơ là nhiều h ình ảnh, nhiều câu thơ lại có những cách hiểu khác nhau. + Bài “ Đây thôn Vĩ Dạ” (Hàn Mặc Tử) những h ình ảnh, từ ngữ: anh? Vư ờn ai? Mặt chữ điền? Thuyền ai? Khách đường xa? … rất khó có thể xác định. + Bài “ Tống biệt hành” (Thâm Tâm): Sao đ ầy hoàng hôn trong m ắt ai? Ly khách? Con đường nhỏ?… cũng sẽ đ ược hiểu theo nhiều cách khác nhau. b/. Do nhứng nét đặc biệt của thơ như vậy nên khi giảng dạy giáo viên ph ải xuất phát từ đặc trưng th ể loại và tính riêng biệt độc đáo của các bài thơ, cùng với đặc điểm tiếp nhận của học sinh để có những biện pháp cụ thể nhằm vừa phân tích tác phẩm một cách đúng hướng vừa phát huy tính năng động tích cực học sinh. Muốn vậy giáo viên nên có những lưu ý sau: – Khi dạy th ơ lãng m ạn cũng nên cố gắng trang bị thêm cho học sinh những kiến thức cơ b ản về đặc trưng của thể loại để các em hiểu được nguyên tắc tổ chức của hình tư ợng và ngôn từ th ơ. – Giáo viên có th ể cung cấp cho học sinh những cách hiểu khác nhau xung quanh bài thơ nhưng sau đó ch ỉ chọn một cách hiểu phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh để triển khai.
– Giáo viên thiết kế b ài d ạy theo hướng mở để gợi sự suy luận của học sinh, phát huy tính độc lập sáng tạo trong tiếp nhận nhưng không để học sinh thoát ly h ình tượng. c/. Khi phân tích Thơ Mới rất cần phải chú ý phân tích ho àn cảnh ra đời của bài thơ. Bời vì tác phẩm n ào cũng là sản phẩm của một hoàn cảnh lịch sử xã hội nhất định. Ho àn cảnh này không tác đ ộng tới tác phẩm một cách đơn giản và trực tiếp mà tác động tới nhà văn qua hoàn cảnh riêng, gắn liền với cuộc đời, tư tưởng của nhà văn. Chính hoàn cảnh riêng này đã tạo nên một lăng kính khiến ánh sáng của hoàn cảnh lịch sử lại chịu một độ khúc xạ n ào đó trước khi hiện lên trên tác ph ẩm. Hoàn cảnh lịch sử xã hội, hoàn cảnh riêng của nhà văn cũng không tác động thẳng tới sự ra đời của tác phẩm m à còn ph ải thông qua một ho àn cảnh cụ thể trực tiếp tạo nên cảm hứng nghệ thuật để sáng tạo nên tác phẩm. Vì vậy khi phân tích các bài thơ như “Tràng giang” của Huy Cận, “Đây thôn Vĩ Da” của Hàn Mặc Tử và “Tống biệt hành” của Thâm Tâm ta cần chú ý đến ho àn cảnh cảm hứng cụ thể đ ã khiến các b ài thơ ra đời.  Thực hiện cụ thể với dạy bài “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mặc Tử: Đễ làm rõ nh ững điều đã nêu ở phần trên , người viết xin đ ược lấy vi dụ ở b ài dạy “ Đây thôn vĩ Dạ” ( tiết 80 ) trong chương trình văn 11. Dù
ra đời cách đây gần 70 năm nh ưng đến nay b ài thơ vẫn mang nhiều lớp nghĩa mà chúng ta chưa hiểu hết đ ược. Đây là bài thơ hay nhưng khó d ạy. Để đạt kết quả giáo viên có th ể thực hiện các bước sau: a/. Bước 1: – Khi b ắt đầu dạy phần Thơ Mới, giáo viên nên tranh thủ cung cấp cho học sinh những kiến thức chung về đặc điểm thể loại của thơ và cấu trúc ngôn từ trong thơ làm cơ sở để các em hiểu các thi phẩm thơ sẽ học . – Giáo viên phải cố gắng tìm hiểu thật kĩ về tác giả Hàn Mặc Tử và bài thơ “ Đây thôn Vĩ Dạ” ( Từ SGK, tài liệu hướng dẫn giảng dạy và các tài liệu đáng tin cậy…) để lựa chọn những chi tiết liên quan đến b ài d ạy làm cơ sở định hướng cho việc soạn giáo án và giảng dạy ở lớp. + Về tác giả Hàn Mặc Tử cần chú ý những điểm sau: · Là một trong những nh à thơ lớn của phong trào Thơ Mới. · Có học ở Huế khoảng hai năm ở trư ờng Pèlerin Hu ế (1928 – 1930) . · Năm 1936 ông m ắc bệnh phong.
· Bên cạnh những vần th ơ điên lọan, Hàn Mặc Tử nhiều khi sáng tạo những bài thơ hay với những h ình ảnh tuyệt mỹ và hồn nhiên trong trẻo lạ thường. Tìm hiểu thế giới trữ tình trong bài thơ · không th ể không tìm hiểu quan niệm đặc biệt của Hàn Mặc Tử đối với cuộc đời. Nghịch lý thay, chặng đ ường thơ của Hàn Mặc Tử bắt đầu rực rở nhất lại là lúc nhà thơ mắc bệnh nan y. Từ đó nhà thơ mặc cảm xa lánh mọi người, cách ly với thế giới b ên ngoài. Nhưng một người th ơ như Hàn Mặc Tử dù cách ly mà lại yêu cuộc sống đến đắm đuối. Nhưng càng đắm đuối thì càng vô vọng, chính vì vậy, thế giới nghệ thuật thơ Hàn Mặc Tử đã hình thành hai miền không gian trái ngược nhau đó là th ế giới riêng của thi sĩ và thế giới của cuộc đời. + Về b ài thơ “ Đây thôn Vĩ Dạ” cũng cần chú ý: · Thôn Vĩ Dạ…. (SGK11) · Mối tình đơn phương của Hàn Mặc Tử với Hoàng Thị Kim Cúc … (SGK 11) · Chi tiết về bức b ưu ảnh của Hoàng Cúc gửi cho Hàn Mặc Tử… (Tài liệu hướng dẫn giảng dạy 11)
· Cũng cần hiểu thêm Hoàng Cúc khi ấy là một thiếu nữ mới lớn sống ở Qui nhơn là con nhà quan, có học, th ùy mị nết na. Nhà cô chung lối với Hàn Mặc Tử ( Lúc ấy đang làm việc ở sở đạc điền). Giữa hai người chắc cũng đã có những mối giao tiếp của những người ở gần nhà nhau. Nhà thơ cũng đã viết những vần thơ về Hoàng Cúc trong tập “Gái quê”. Đây là tình cảm đơn phương vô vọng từ phía Hàn Mặc Tử. Khoảng năm 1935 sau khi Hàn Mặc Tử từ giã Qui Nhơn vào Sài Gòn thì Hoàng Cúc cũng chuyển từ Qui Nh ơn ra Huế sống ở thôn Vĩ Dạ. Cuối năm 1936, lúc chớm có hiên tượng sức khỏe không b ình thường tuy ch ưa khẳng định là bệnh phong. Hàn Mặc Tử từ Sài Gòn trở lại Qui Nh ơn thì không gặp Hoàng Cúc . Khoảng năm 1937 nghe tin Hàn Mắc Tử mắc bệnh phong, Hoàng Cúc đã gữi vào Qui Nhơn cho Hàn Mặc Tử một tấm bưu ảnh phong cảnh có kèm theo lời thăm hỏi sức khỏe và trách Hàn Mặc Tử sau lâu nay không về thôn Vĩ Dạ? Không thăm lại đất cũ người xưa? ( Hàn Mặc Tử đã từng học ở Huế) Sau khi nhận được dòng tình cảm chân thành quí giá của người thiếu nữ vốn có nếp sống kín đáo ấy, Hàn Mặc Tử xúc động mạnh và bài thơ có thể ra đời ngay năm ấy (1937). Bài thơ được gởi ra Hoàng Cúc ở Huế. Thời gian lặng lẽ trôi cô rồi b à Hoàng Cúc đã giữ kĩ vật ấy cho đến lúc từ trần ( có tài liệu cho rằng sau khi về Huế Hoàng Cúc từ chối mọi lời cầu hôn , sống và hoạt động về phật giáo đến khi mất). Biết được nguồn gốc, hoàn cảnh ra đời của bài thơ là điều rất quan trọng có thể giúp giáo viên hiểu đ ược ý tứ sâu xa của bài thơ.
· Hàn Mặc Tử sáng tác b ài thơ khi đã biết mình mắc bệnh hiểm nghèo. Ý thức về sự sống đang mất dần đ ã nung nấu khát vọng sống cháy bỏng trong tác gia, nên khi khai thác bài thơ cũng cần chú ý đến khát vọng sống của tác giả thông qua những h ình ảnh đẹp, hài hòa, trong trẻo, nên thơ của cảnh vật trong bài thơ. · Khi phân tích khổ 1 cũng cần chú ý: trong thơ trữ tình thế giới khách quan sẽ tồn tại trong tâm cảm của tác giả. Vì vậy khi tìm hiểu cũng không n ên nhìn thôn Vĩ đ ược miêu tả tái hiện trong bài thơ như một thôn Vĩ địa lý xã hội, một thôn Vĩ khách quan như nóvẫn tồn tại ở ngoài đời m à là một thôn Vĩ tồn tại b ên trong chủ thể trữ tình, m ột thôn Vĩ đ ã đ ược khúc xạ qua một tâm hồn lãng mạn đang khắc khoải tuyệt vọng buồn đau. · Hình ảnh thơ “ lá trúc che nghiêng m ặt chữ điền” có thể xuất phát từ sự thực nhưng cũng có thể hiểu là m ột nét vẽ tạo h ình khỏe khoắn bên cạnh sự mềm mại tươi xanh của thiên nhiên chứ không phải là một gương m ặt cá thể nào. Ý nghĩa m à tác giả muốn mang lại từ chi tiết này là sự khỏe khoắn của hồn người, sự cao đẹp của tình ngư ời xa xôi cách trở. b/. Bước 2: – Sau khi đ ã tìm hiểu kĩ những chi tiết của tác phẩm kết hợp với những yêu cầu trong tài liệu hướng dẫn giảng dạy và ch ọn cho m ình
một hướng tốt nhất phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh từng lớp, giáo viên tiến h ành soạn giáo án đồng thời cũng định hư ớng những phương pháp sẽ được vận dụng để khai thác bài thơ. – Giáo viên nên dựa vào bài giảng, thiết kế hệ thống câu hỏi để dẩn dắt học sinh theo định hướng bài d ạy của m ình. Ngoài câu hỏi chính nên có những câu hỏi phụ để hướng dẫn học sinh đi vào vấn đề. – Qua thực tế giảng dạy ta thấy không có phương pháp nào là tối ưu và không có bài dạy nào chỉ sử dụng một phương pháp. Các phương pháp sẽ hỗ trợ gắn kết nhau để giúp giáo viên hướng học sinh chủ động tìm kiến thức. Da dạng hóa phương pháp giảng dạy trong một tác phẩm là biện pháp tốt nhất, hiệu quả nhất và sinh động nhất, gây hứng thú học tập cho học sinh. Vì thế giáo viên cũng nên chuẩn bị trước đồ dùng d ạy học hoặc tư liệu minh họa….cần cho bài giảng. c/. Bước 3: Thực hiện giảng dạy trên lớp với sự phối hợp của nhiều phương pháp.  Tùy theo sáng tạo của từng giáo viên và tùy tình hình lớp, giáo viên có thể phối hợp thực hiện các phương pháp sau: – Nêu vấn đề gợi suy luận trong học sinh và đ ịnh hướng giảng giải vấn đề.
Ví dụ: Có nhiều cách khác nhau xoay quanh h ướng tìm hiểu b ài thơ. Có thể hiểu bài thơ đã viết về cảnh và người xứ Huế, cũng có thể hiểu bài thơ đã thể hiện tình yêu thầm kín và sâu n ặng của Hàn Mặc Tử và Hoàng Cúc – n gười con gái thôn Vĩ, gắn với bức bưu ảnh, và cũng không thể phủ nhận bài thơ đã thể hiện một tình yêu tuyệt vọng đối với cuộc đời của hồn th ơ Hàn Mặc Tử. Khi bám vào văn b ản của bài thơ gắn với hoàn cảnh cảm hứng cụ thể khiến bài thơ ra đời, ta có thể thấy được ngọn nguồn cảm xúc chính của bài thơ xuất phát từ một tình yêu tuyệt vọng đối với cuộc sống của hồn th ơ Hàn Mặc Tử khi biết mình m ắc bệnh. Cuộc sống trong thơ Hàn Mặc Tử hiện lên ở cảnh sắc thiên nhiên, con người và tình yêu lứa đôi. Khi biết mình m ắc bệnh hiểm nghèo thì hơn lúc nào hết Hàn Mặc Tử lại rất yêu cuộc sống. Nh ư vậy niềm đau tuyệt vọng trước cuộc sống chính là biểu hiện của tình yêu cuộc sống đến độ đam mê trong Hàn Mặc Tử. Chính vì vậy nh à thơ cảm thấy cuộc sống và cái đẹp đang lùi d ần và mất đi. Hiểu được tâm trạng này khi khai thác bài thơ là điều rất quan trọng. – Đặt câu hỏi để gợi mở dẫn dắt vấn đề. Ví dụ : Khi phân tích khổ 1 của b ài thơ, có thể đặt những câu hỏi để gợi mở dẫn dắt vấn đề:
Câu hỏi Ý cần khai thác + Dựa vào văn bản, em hãy cho + … là bức tranh thiên nhiên về biết h ình ảnh nổi bật hiện lên trong cảnh vật và con người thôn Vĩ khổ thơ? + Câu thơ là một câu hỏi giống + Câu mở đầu khổ thơ có gì đ ặc như một lời trách, lời mời mọc nhưng biệt ? An chứa tình cảm gì của tác giả? thực ra nhà thơ tự hỏi mình vừa như th ầm trách chính m ình. Thể hiện niềm khao khát muốn đ ược về thăm thôn Vĩ. + Cảnh thôn vĩ trong khổ thơ hiện lên như thế n ào? + Cảnh thôn Vĩ hiện lên rất đẹp, trong trẻo, tinh khiết và tươi sáng. + Hình ảnh nổi bật nào của Thôn Vĩ được tác giả miêu tả . + …vườn cây, hàng cau. + Cách miêu tả cảnh vật có gì đặc + …tinh tế, cách dùng từ gợi h ình, biệt? gợi cảm (Giáo viên cho học sinh xem bức tranh . Nắng hàng cau… : vẻ đẹp tinh thôn Vĩ) tế của vườn cau dưới ánh nắng buổi sáng tinh khiết.
. Mướt – xanh như ngọc: vẽ đ ẹp ngời bóng nõn nà của vư ờn cây. + Qua cách miêu tả, em thấy tình cảm của Hàn Mặc Tử đối với thôn Vĩ + …là người rất yêu và gắn bó với Dạ thế n ào? Huế. + Hàn Mặc Tử quê ở Qui Nhơn sao lại viết rất hay về Huế? + Có học ở Huế hai năm, ở bài thơ Huế hiện lên trong hoài niệm của tác giả. + Hình ảnh gì hiện lên ở câu cuối? + Hình ảnh con ngư ời xứ Huế thấp (có nhiều cách trả lời, giáo viên nên thoáng sau rặng tre trúc. chọn ý theo hướng khai thác của mình) + Theo em “mặt chữ điền” là mặt của ai? +… là hình ảnh con người xứ Huế (Giáo viên cho học sinh tranh luận và đôn hậu hiền hòa qua hoài niệm của chọn ý theo hướng khai thác của tác giả –> nhằm khẳng định sự cao đ ẹp của tình người. mình)
+ Em hãy nhận xét về khổ th ơ? + Qua tâm hồn đau buồn tuyệt vọng của tác giả khi ý thức đ ược sự sống đ ang m ất dần, thôn Vĩ Dạ hiện lên như một bức tranh đẹp tươi sáng, nhiều m àu sắc, gợi cảm và gần gũi. Đấy chính là tình cảm của một người yêu và gắn bó với Huế. Qua đó người đọc cảm nhận được khát vọng sống mảnh liệt của hồn th ơ Hàn Mặc Tử. – Cho học sinh xem ảnh Hàn Mặc Tử. Cho học sinh đọc diễn cảm, nghe băng ngâm bài – thơ (hoặc giáo viên hay học sinh ngâm b ài thơ) – Đọc một vài ý kiến hoặc đánh giá hay về Hàn Mặc Tử , đọc một đọan bình hay về câu thơ ý thơ( ho ặc giáo viên xen những ý đó vào lời giảng của rm ình ). – Gia tăng những câu hỏi mở rộng suy nghĩ của học sinh.
Ví dụ: . “Ở đây sương khói m ờ nhân ảnh” theo em, ở đây là ở đâu? . Có người cho rằng b ài thơ là tiếng lòng tuyệt vọng của Hàn Mặc Tử trước một tình yêu đơn phương, em có đồng ý như vậy không? ……  Ở khâu củng cố dặn dò, cần nhắc học sinh về đọc thêm một sốbài phân tích, bài bình giảng về bài thơ và có ghi chép cẩn thận ( giáo viên phải kiểm tra tình hình đọc của các em).  Dù phải sử dụng nhiều phương pháp nhưng nếu sắp xếp khoa học giáo viên sẽ không tốn nhiều thời gian. Và cũng tùy điều kiện hoàn cảnh cũng như trình độ của học sinh từng lớp mà giáo viên có thể lựa chọn thực hiện chứ không phải thực hiện hết các phương pháp đ ã nêu trên.  Như đã nêu ở tiêu đề, phần n ày người viết chỉ muốn đưa ra những nguyên tắc chung khi khai thác phần Thơ Mới và n êu một ví dụ cụ thể để chứng minh chứ không phải thiết kế bài dạy “Đây thôn Vĩ Dạ” một cách ho àn chỉnh. IV/. KếT QUả :
Giáo viên sẽ có một phương pháp tốt khi giảng dạy Thơ Mới. Học sinh - sẽ có định h ướng khi học và tìm hiểu Thơ Mới trước tình trạng sách tham khảo tràn lan như hiện nay. Thực hiện được đổi mới phương pháp giảng dạy, phát huy được tính tích - cực của học sinh. Giúp học sinh phát hiện và tìm hiểu vẻ đẹp của bài thơ nói trên và Thơ - Mới nói chung. Tạo được một tiết học vui, sinh động và đậm chất văn chương. - Làm phong phú thêm hình thức giảng dạy, gợi hứng thú học tập bộ - môn cho học sinh. V/. BÀI HỌC KINH NGHIỆM : Phải sử dụng nhiều phương pháp giảng dạy đối với môt b ài thơ hay - nhưng không dể hiểu nên giáo viên cần chú ý đến việc phân bố thời gian hợp lý . Các phương pháp giảng dạy phải kết hợp đồng bộ, hệ thống và khoa học - .
Cần chú ý khâu soạn bài định h ướng giảng dạy và thiết kế hệ thống các - câu hỏi . Tùy tình hình lớp mà lựa chọn nội dung và phương pháp giảng dạy thích - hợp. Giáo viên phải có hướng chuẩn bị trước về tranh ảnh và chọn học sinh - có giọng ngâm tốt. ----------xXx---------